________________
मुनितोपणी टीका, पतिक्रमणाध्ययनम्-४
२४७ नीयशब्देन सामान्यतोऽष्टविध कर्म विशेपतचाष्टविधकर्मान्तर्गत चतुर्थ कर्म, तस्य स्थानानि निमित्तानि मोहनीयस्थानानि-मोहनीयफर्मबन्धनजनकानीत्यर्थस्तैः । सम्बन्धस्तु यथापूर्वम् । तत्र त्रिंशत्स्थानानि यथा- (१) जले ब्रोडयित्वा स्त्रीपुरुषादि-सजीवाना हननम् , (२) श्वासायवरोधेन हननम्, (३) अग्निधूमभयोगेण हननम् , (४) प्रकृष्टमहारपूर्वकमस्तकस्फोटनेन हननम् , (५) भाईचर्मणा शिरो वेष्टयित्वा हननम् , (६) उन्मत्तादीन् मातुलुङ्गादिफलादिभिः पौन:पुन्येन हत्वोपहसनम्, यद्वा तस्करमहासाहसिकादिवच्छ लेन निर्जने वने नीत्या हननम् , (७) गूढमायाचारित्व-मायया मायाऽऽच्छादन सूत्रार्थगोपन वा, (८) स्वात्मकृतस्य ऋपिघातापकृत्यस्यान्यस्मिन्नारोपणम् , (९) सदसि मिश्रभापासभाषणम् , (१०) भूपस्यार्थाऽऽगमद्वारमवध्रुय तद्द्वारा राज्यादेः स्वायत्तीकरणम् , मोहनीय कर्म के बन्ध का कारण है, उसे 'महामोहनीयस्थान' कहते हैं, उसके तीस भेद हैं- (१) सजीव स्त्रीपुरुष आदि पञ्चेन्द्रियों को पानी में डुबारकर मारना, (२) श्वास आदि को रोक कर मारना, (३) अग्नि धूम आदि के प्रयोग से मारना, (४) लट्ठ आदि से शिर फोड कर मारना, (५) गीले चमडे से सिर याध कर मारना, (६) पागल को नीबू आदि से मारकर हसना, या चोर डाकुओं की तरह छल से निर्जन स्थान में लेजाकर मारना, (७) कपट में कपट करना अथवा सूत्र और अर्थको छिपाना, (८) अपने किये हुए ऋपिघातादि के पापका दूसरे पर आरोप करना, (९) सभा में मिश्र भाषा बोलना, (१०) राजा की आमदनी आदि બંધનુ કારણ છે તેને મહામહનીય સ્થાન કહે છે, તેને ત્રીશ ભેદ છે (૧) ત્રસજીવ સ્ત્રી-પુરૂષ આદિ પચેન્દ્રિય જીને પાણીમાં ડુબાવી ડુબાવીને મારવા (૨) શ્વાસ વગેરે રદીને મારવા (૩) અગ્નિ, ધૂમાડા વગેરેના પ્રયોગથી મારવા તે. (૪) લાઠી આદિથી માથુ ફડીને મારવુ (૫) લીલા ચામડાથી માથું બાધીને મારવુ (૬) ગાડા માણસને લિંબુના ફળ વડે મારીને હસવુ, અગર ચારડાકુની પ્રમાણે છલ-કપટ કરી વગડામાં લઈ જઈને મારવુ (૭) કપટમા કપટ કરવું અથવા સત્ર-અર્થને છુપાવવું (૮) પોતે કરેલા ઋષિઘાતાદિ પાપને બીજા ઉપર આરોપ મૂકો (૯) સભામાં મિશ્ર ભાષા બોલવી (૧૦) રાજાની
