________________
मुनितोपणी टीका, प्रतिक्रमणा-ययनम्-४
१८५ 'दक्षिणे मातुली कन्या परिणेया प्रयत्नतः' इति लाटादिदेशेषु मातुलकन्या गम्या तदितरत्र-'मातुलस्य सुतामूदवा मागोवा तथैव च । समान प्रवरा चैव भुक्त्वा चान्द्रायण चरेत्' इति सैवागम्येत्यादिमकथनम् । विधिःभोजनादिसम्पादन तेन देशकथा यथा--मगऽन्नदुग्यादीना भोज्यानामेव प्राचुर्य भवति, कोसलदेशे भवनादीन्येव निर्मीयन्ते, सध्ने चैव व्यापारपरायणा धनिनः, इत्येवमादि, विकल्प क्षेत्र-वापी-कूप-तडागादि निर्माण, सस्यादिसम्पनिश्च, तेन देशकथेत्यतिरोहितम्, नेपथ्य-स्त्रीपुरुपकर्तृकमणिभूपणादिधारण
(१) छद-देशकथा जैसे-दक्षिण देशमे मामाकी कन्या के साथ विवाह किया जाता है। अन्य देशों में दोप माना जाता है, जैसा लिखा है कि-'मामाकी कन्या से माता के गोत्रमे उत्पन्न किसी और भी कन्या से अथवा एक प्रवर (मूल) की कन्या से यदि कोई विवाह करे तो वह विवाह अयोग्य समझा जाता है और विवाह करनेवाले को चान्द्रायणव्रत करना पडता है' इत्यादि । (२) विधि-देशकथा जैसे-'मगध देशमे चावल, दूध, आम वगैरह इस प्रकार उत्पन्न होते हैं, कोसल (अवध) देशमे मकान इस प्रकार बनाये जाते हैं, तथा सुघ्न (आगरा प्रान्त) के धनी लोग इस प्रकार व्यापार किया करते हैं। इत्यादि । (३) विकल्प-देशकथा जैसे-खेत, पावडी, कृप, तालाब, आदि के खुदवाने तथा शालि आदि के रोपने आदि की कथा करना । (४) नेपथ्य-देशकया 'मणि-भूपण
(૧) છન્દ દશકથા-જેમકે, દક્ષિણ દેશમાં મામાની પુત્રી સાથે લગ્ન કરી શકાય છે અને બીજા દેશોમાં તે પ્રમાણે કરવામા દેવ માનવામાં આવ્યું છે જેવી રીતે અન્ય ગ્રમ લખેલું છે કે – મામાની પુત્રીથી, માતાના ગેત્રમાં ઉત્પન્ન કે બીજી કન્યાથી આ વા એક પ્રવર (મૂલ) ની કન્યા સાથે કે વિવાહ કરે તે તે વિવાહ-લગ્ન અગ્ય સમજવામાં આવે છે અને લગ્ન કરનારને ચાદ્રાયણ વ્રત ४२ पडे छे छत्यादि (२) विधि देशया-भ, मगध देशमा यार-(यामा)-इधઆખા વગેરે આ પ્રમાણે ઉત્પન્ન થાય છે કેશલ (અવધ) દેશમાં મકાન આ પ્રમાણે બનાવવામાં આવે છે તથા આગરા પ્રાન્તમાં ધનવાન માણ. આ પ્રમાણે વ્યાપાર ४२ छ त्याह () विषयी देशया-भडे, ती, , -dara पगेरे દાવવાની તથા શાલી આદિ ધાન્ય પવાની કથા કરવી તે (૪) નેપચ્ચ
