________________
१८४
आवश्यकमूत्रस्य 'एतावदत्र महानसे धृतमेतारन्छाकायेतावद्वेसयारादि युक स्यादित्येव मकथनम् । निर्वापेण यथा-'एतापन्ति पकान्येतावन्त्यपकान्यन्नान्येतारद्वयञ्जन'-मित्याक्तिः । आरम्भेण यथा 'अस्मिन् महानसे भारुफलादीनि एतावन्ति उपयोक्ष्यन्त' इत्युक्तिः। निष्ठानेन यथा-'अस्मिन् महानसे शत रूप्यकाणि 'वियन्ति' इत्यादि द्रव्यसकथनम्, अत्र चाजितेन्द्रियत्वादरिकत्वादयो दोपा भवन्ति । 'देसकहाए' देश:-मगधराजस्थानपश्चालादिरूपो जनपदस्तस्य कथा देशकथा तया, इयमपिच्छन्द-विधि-विकल्प-नेपथ्य-भेदाच्चतुर्विधा-तत्र छन्देन देशस्था यथा-- इतना घी इतना शाक और इतना मसाला ठीक होगा' इत्यादि । निर्वाप भक्तकथा जैसे-इतने पकवान थे इतना शाक था और इतना मधुर या' इस प्रकार देखे हुए भोज्य पदार्थों की कथा करना। आरम्भ भक्तकथा जैसे-'इस रसोई में इतने शाक और फल आदिका जरूरत रहेगी' इत्यादि । निष्ठान भक्तकथा जैसे-अमुक भोज्य पदार्थों में इतने रूपये लगेंगे' इस प्रकार द्रव्य की मुख्यता से कथा करना। भक्तकथा से अजितेन्द्रियत्व आदि दोप होनेके कारण अतिचार होता है।
मगध आदि देशोंकी कथा करने को 'देशकथा' कहते हैं । वह भी चार प्रकारकी है-(१) छन्द (२) विधि (३) विकल्प (४) नेपथ्य તેમા આવાય ભકતકથા-જેવી રીતે કે આ સેઈમા-અમુક પ્રમાણમાં ઘી-શાક અને મશાલ હશે તે સારી સેઈ થશે, ઈત્યાદિ નિર્વાપ ભકતકથા-આટલા પકવાન હતા, આટલા શાક હતા અને સ્વાદમાં મધુર હતા એ પ્રમાણે જોયેલા પદાર્થોની કથા કરવી તે આર ભ ભકતકથા–જેમકે “આ રસોઈમાં આટલા શાક અને ફળેની જરૂરત રહેશે, ઈત્યાદિ નિષ્ઠાન ભક્તકથા–જેમકે અમુક ભજન કરવાના પદાર્થોમાં આટલા રૂપિઆ થશે આ પ્રમાણે દ્રવ્યની મુખ્યતાથી કથા કરવી તે ભકતકથાથી અજિતેન્દ્રિયવ આદિ દેવ થવાના કારણે અતિચાર લાગે છે
મગધ આદિ દેશની કથા વગેરેને દેશ કથા કહે છે તે પણ ચાર પ્રકા _नी छ (१) ४६, (२) विधि, (७) वि४६५, (४) नेपथ्य
१-व्ययितानि भवन्तीत्यर्थः ।
