Page Text
________________
कान्तत्वात् तस्याः कमनीयत्वात्मक कान्तत्व निरासार्थमाह-'अर्व तयरिया चेव' अान्तरिकी चैवं अतिशयेन अकान्तां अकमनीया अकान्ततरा सैन अकान्ततरिका कृष्णलेश्या भवतीति भावः, अथ केषाञ्चित् किंश्चिदनिष्टस्यापि स्वरूपतोऽकान्तस्यापि वस्तुनोऽन्षों प्रियत्वात् तस्याः सर्वथा प्रियंत्वनिरास र्थमाह-'अप्पियतरिया चेव' अप्रियतरिका चैवअतिशयेन अप्रिया अप्रियतरा सैव अप्रियतरिका न कस्यापि प्रियतरा कृष्णले या भवतीति भावः, अतएव 'अमणुनतरिया चेव' अमनोज्ञतरिका चैव-अतिशयेन अमनोज्ञो अमनोज्ञतरा सैव अमनोज्ञतरिका कृष्णलेश्या भवति, यथातथ्येन तत्स्वरूपपरिज्ञाने सति किश्चिदपि उपादेयतया तत्र मनसः प्रवृत्यदर्शनात्, अथ किश्चिदमनोज्ञतरस्यापि वस्तुनो मध्यमस्वरूपत्वात् सर्वथा मनोज्ञतरत्वनिरासार्थ माह-'अमणामतरिया चेव वण्णेणं पणत्तो' अमनआरतरिका चैव-न मनांसि ऑप्नोति-अलाधीनतां नयतीति अमनगामा अतिशयेन अमन आमा अमनआमंतरा सैव अमनआमतरिका तथाविधा कृष्णलेश्या वर्णेन प्रज्ञप्ता, ___ अर्थ नीललेश्यामधिकृत्य गौतमो वर्ण पृच्छति-'नीललेस्साणं भंते ! केरिसिया वनणं वह अकान्ततर अर्थात् अत्यन्त अर्कमनीय होती है। कोई वस्तु अनिष्ट और अकान्त होने पर भी किन्हीं को प्रिय होती है, मंगर कृष्णलेश्या प्रिय भी नहीं होती, यह दिखलाने के लिए कहा है- वह अतिशय अप्रिय होती है। इसी कारण कृष्णलेश्या अमनोज्ञतर अर्थात् अत्यन्त अमनोज्ञ होती है । यथार्थ रूप से उसके स्परूप का परिज्ञान हो जाने पर मन उसे किंचित् भी उपादेय नहीं मानती। कोई वस्तु ऐसी भी होती है जो अपनोज्ञतर होने पर भी मध्यम स्वरूप वालो हो, भगर कृष्णलेश्या सर्वथा ही अमनोज्ञ है, यह प्रदर्शित करने के लिए उसे "अमन आमंतरिका' कहा है। तात्पर्य यह है कि कृष्णलेश्या उपयुक्त कृष्ण वर्ण वाली वस्तुओं की अपेक्षा भी अंत्यन्त अनिष्ट, अकान्त, अप्रिय, अमनोज्ञ और अमनाम है।
गौतमस्वामी अब नीललेश्या के वर्ण के विषय में प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! વતું અનિષ્ટ અને અકાન્ત હોવા છતાં પણ કેઈને પ્રિય હોય છે, પણ કૃષ્ણલેશ્ય પ્રિય પણ નથી હોતી. એ બતાવવાને માટે કહ્યું છે–તે અતિશય અપ્રિય હોય છે, એ કારણે કું છુંલેશ્યા અમનેશનર અર્થાત્ અત્યન્ત અમનહર હોય છે. યથાર્થરૂપે તેના સ્વરૂપનું પરિજ્ઞાન થઈ જતાં મન તેને જરાય ઉપાદેય નથી માનતું. કઈ વસ્તુ એવી પણ હોય છે જે મનેzતર હોવા છતાં પણ મધ્યમ સ્વરૂપ વાળી હોય, પણ કુષ્ણુલેશ્યા સર્વથા સર્વ પ્રકારે અમને જ્ઞ છે, એ પ્રદર્શિત કરવાને માટે તેને “અમન આમતરિક' કહેલ છે. તાત્પ એ છે તે કૃષ્ણલેશ્યા ઉપર્યુક્ત કૃષ્ણ વર્ણવાળી વસ્તુઓની અપેક્ષાએ પણ અત્યન્ત અનિષ્ટ मान्त, भप्रिय, समना भने समनाम छे.
શ્રી ગૌતમસ્વામી હવે નીલેશ્યાના વર્ણના વિષયમાં પ્રશ્ન કરે છે-ભગવન! નીલ
| SR No. | 009341 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 841 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |