Page Text
________________
८१०
प्रज्ञापनाने
सत्यं न भवति नो वा मृपा भवति किन्तु सर्वपेतद् व्यवहारनयापेक्षया बोध्यम्, अन्यथा विप्रतारण बुद्धिपूर्वकस्यासत्ये ऽन्तर्भावः सम्भवन्त, अन्यस्य तु सत्येऽन्तर्भावः तथाविधासत्यामृणां रूपं मनः असत्यामृपामनस्तस्य प्रयोगोऽसत्यामृपामनः प्रयोग इत्यर्थः ' एवं वइपओगेऽवि चउहा ८' एवम् - मनः प्रयोग इव वचः प्रयोगोऽपि चतुर्था चतुर्विधो भवति, तद्यथा—संत्यवचः प्रयोगः १, मृषावचः प्रयोगः २, सत्यमृपावचः प्रयोगः ३, असत्यामृपावचः प्रयोगः ४, एते च चत्वारः सत्यप्रभृतिवचः प्रयोगाः सत्यप्रभृतिमनः प्रयोगवत् पूर्वोक्तरीत्या भावनीयाः, एवम्- 'ओरालियसरीरका यप्पओगे ९' औदारिकशरीर कायप्रयोगःऔदारिकसेव शरीरं तदेव पुद्गलस्कन्धसमुदायात्मकत्वाद उपचीयमानत्वाच काय: औदारिकशरीर काय स्वस्य प्रयोगः - औदारिकशरीरकायप्रयोगः, अयं खलु तिर्यग्योनिकस्य मनुष्यस्य च पर्याप्तस्य व्यपदिश्यते, 'ओरालियमीससरीरकायप्पओगे १० औदारिकमिश्रकरने वाला है । पूर्वोक्त लक्षण सत्य नहीं है और न मृषा ही है, किन्तु यह सब व्यवहारनय की अपेक्षा समझना चाहिए । अन्यथा यदि ठगने की भावना हो तो उसका समावेश असत्य में होता है । अन्य का अन्तर्भाव सत्य में होता है । इस प्रकार का असत्यामृषा रूप मन असत्यामृषामन है और उसका प्रयोग असत्यामृषामनःप्रयोग कहलाता है ।
"
-1
इसी प्रकार वचनप्रयोग भी चार प्रकार का होता है । यथा-सत्यवचनप्रयोग, मृषावचनप्रयोग, सत्यमृषावचनप्रयोग और असत्यामृषा वचनप्रयोग । इन चारों प्रकार के वचनप्रयोगों का स्वरूप पूर्वोक्त सत्यमनःप्रयोग आदि के समान ही समझलेना चाहिए ।
पुद्गलों के स्कंधों का समूह रूप होने से तथा उपचय रूप होने से औदा रिकशरीर ही औदारिकशरीरकाय कहलाता है, उसका प्रयोग औदारिकशरीरकायप्रयोग है । यह तिर्यच और मनुष्य पर्यातक के होता है। जो कायप्रयोग કરનાર છે. પૂર્વોક્ત લક્ષણુ સત્ય નથી અને મૃષા પણ નથી, કિન્તુ આ ખુલ્લું વ્યવહાર નયની અપેક્ષાએ સમજવુ' જોઈ એ. અન્યથા ઢિ ઢંગવાની ભાવના હાય તા તેના સમાવેશ અસત્યમાં થાય છે. અન્યને અન્તર્ભાવ સત્યમાં થાય છે. આ પ્રકારનું અસત્યામૃષા રૂપ મને અસત્યામૃષા મન છે અને તેના પ્રયાગ અસત્યામૃષા મનઃ પ્રયોગ કહેવાય છે.
એજ પ્રકારે વચન પ્રત્યેાગ પણ ચાર પ્રકારના હૈાય છે. જેમકે, સત્ય વચન પ્રયોગ સ્મૃષા વચન પ્રયાગ, સત્યમૃષા વચન પ્રયોગ અને અસત્યામૃષા વચન પ્રયોગ આ ચારે પ્રકારના વચન પ્રયોગાનુ` સ્વરૂપ પૂર્વક્તિ સત્યમન, પ્રયોગ આદિના સમાનજ સમજી લેવુ જોઈ એ. પુત્રાના સ્કન્ધા સમૂહરૂપ હોવાથી તથા ઉપચયરૂપ હોવાથી ઔદારિક શરીર જ ઔદારિક શરીરકાય કહેવાય છે, તેને પ્રયાગ, ઔદારિક શરીરકાયના પ્રયેળ છે. આ તિય, અને મનુષ્ય પર્યાસકને હોય છે, જે ફાયપ્રયેળ ઔદારિક ડ્રાય અને
| SR No. | 009340 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 881 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 64 MB |