________________
४०६
प्रेमापनासन __ छाया-कतिविधं खलु भदन्त ! वचनं प्रज्ञतम् ? गौतम ! पोडशविधं वचनं प्रज्ञप्तम्, तद्यथा-एकवचनम्, द्विवचनम्, बहुवचनम्, स्त्रीवचनम्, पुवचनम्, नपुंसकवचनम्, अध्यात्मवचनम्, उपनीतवचनम्, अपनीतवचनम्, उपनीतापनीनवचनम्, अपनीतोपनीतवचनम्, अतीतवचनम् प्रत्युत्पन्नवचनम्' अनागतवचनम् प्रत्यक्षवचनम् परोक्षवचनम् इत्येतद् भदन्त ! एकवचनं वा यावत् परोक्षवचनं वा वदति, प्रज्ञापनी खलु एपा भाषा, न एपा भाषा मृपा ? हन्त, गौतम ! इत्येतद् एकवचनं वा यावत परोक्षवचनं वा, वदति प्रज्ञापनी खल एपा भाषा, नेपा भाषा मृपा ॥सू०१३॥
बचन संबंधी वक्तव्यता शब्दार्थ-(कइविहे गं भंते ! क्यणे पण्णत्ते?) हे भगवन् ! वचन कितने प्रकार के होते हैं ? (गोयमा ! सोलसविहे वयणे पण्णत्ते) हे गौतम ! सोलह प्रकार के पचन कहे हैं (तं जहा) वे इस प्रकार हैं (एगवयणे) एकवचन (दुचयणे) द्विवचन (बहुक्यणे) बहुवचन (इत्धिवयणे) स्त्री वचन (पुमवयणे) पुरुषवचन (णपुं संगवयणे) नपुंसक वचन (अज्झत्थवयणे) अध्यात्मक वचन (उवणीयवयणे) उपनीत वचन (अवणीयवयणे) अपनीत वचन (उवणीयावणीयवयणे) उपनीता पनीत वचन (अवणीओवणीयवयणे) अपनीतोपनीत बचन (तीतवयणे) अती. तवचन (पडप्पण्णवयणे) वर्तमान बचन (अणागयवयणे) अनागत-भविष्यत बचल (पच्चश्व वधणे) प्रत्यक्ष वचन (परोवरखवयणे) परोक्ष बचन (इच्चेइतं मते ! एगवयणं वा जाव परोक्खवयणं वा) इस प्रकार एक वचन यावत् परोक्ष बचन को (बदमाणे) बोलताहुआ (पण्णवणोणं एसाभासा ?) यह भाषा प्रज्ञापनी है ? (ण एसा भासा मोसा? ) यह भाषा सृषा नहीं है ? (हंता, गोयमा ! इच्चेहतं एगवयणं वा जाव परोक्खवपणं वा वदमाणे) हां गौतम ! इस प्रकार
વચન સંબધી વક્તવ્યતા शहाथ-(कइविहे गं भंते ! वयणे पण्णते?) . साव! पयन सा प्रश्ना छ ? (गोयमा । सोलसविहे वयणे पण्णत्ते) 3 गौतम! सोख ४२ना पयन ४ छ (तं जहा) - ते मा छ (एग वयणे) मे qयन (दु वयणे) ६ क्यन (बहुवयणे) मई क्यन (इथिवयणे) स्त्रीवयन (पुंवयणे) ५३५ क्यन (णपुंसगवयणे) नस४ क्यन. (अज्झत्थवयणे) मध्यात्म पयन (उवणीयवयणे) 64नीत पयन (अवणीयवयणे) २५५नीत पयन (उवणीयावणीयवयणे) पनीतापनीत qयन (अवणीयोवणीयवयणे) अपनीतापनीय पयन (तीतवयणे) २मता क्यन (पडप्पन्नवयणे) पतभान वयन (अणागयवयणे) मनाशत-विष्य वयन (पच्चक्खवयणे) प्रत्यक्ष वन्यन (परोक्खवयणे) परोक्ष बयन (इच्चेइतं भंते ! एगवयण वा जाव परोक्खवयणं वा) से रीते ४ पयन यावत् ५२।६ क्यन (वयमाणे) मारता (पण्णवणीणं एसा भासा) मा मापा ज्ञापनी छ? (ण एसा भासो मोसा?) मा