Page Text
________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका श०२० २०१० सु०१ जी० सोपक्रमनिरुपक्रमायुष्यत्वम् १२५ 'एवं उवट्टणा दंडओ वि' एवमुद्वर्तनादण्डकोऽपि एवमेव-उत्पत्तिदण्डकवदेव नारकादि वैमानिकान्तानां जीवानामुद्वर्तनादण्डकोऽपि स्वकृतकर्मणैव उद्वर्तनाऽपि भवति न तु परकनकर्मणा उद्वर्तना भवति केषामपि जीवानामिति भावः। नेरइयाण भंते !' नैरयिकाः खलु भदन्त ! 'किं आयप्पओगेणं उववज्जति परप्पओगेणं उववति' क्रिमात्मपयोगेण उत्पधन्ते परमयोगेण उत्पधन्ते' आत्मप्रयोग:आत्मप्रयत्नः आत्मव्यापार इति यावत् , तथा च नारकादयो जीवाः किं स्वस्य व्यापारेण समुत्पधन्ते अथवा परब्यापारेण समुत्पद्यन्ते ? इति प्रश्नः । भगगनाहन उन २ गतियों से भरते हैं, च्युत होते हैं। 'एवं उबट्टणा दंडओ वि' इसी प्रकार से उत्पत्तिदण्डक के जैसा ही-नारकादि वैमानिकान्त जीवों की उतना भी-उद्वर्तनादण्डक भी-अपने २ द्वारा कृनकर्म के बल से ही होती है परकृत कर्म के बल ले वह किसी भी जीव की नहीं होती है इस प्रकार आत्मऋद्धि पद ने अपने द्वारा शर्मगृहीत हुना है-ऐसा जानना चाहिये अब गौतम स्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'नेरइया णं भंते !' हे भदन्त ! नैरयिक 'किं आयपओगेणं उपयज्जति, परप्पओ. गेणं उववज्जति' क्या आत्मप्रयोग से उत्पन्न होते हैं या परप्रयोग से उत्पन्न होते हैं ? यहाँ प्रयोग शब्द का अर्थ व्यापार है इस प्रकार आत्मप्रयोग शब्द का आत्मव्यापार और परप्रयोग शब्द का अर्थ परव्यापार होता है-तथा च नारकादिक जीव क्या अपने २ व्यापार से उत्पन्न होते हैं ऐसा प्रश्न का निष्कर्षार्थ होता है इसके उत्तर में प्रभु कहते हैंथता नथी-यपता नथी. 'एव' उबवणा दंडओ वि' मे शत-पत्ती अनी જેમ જ નારથી લઈને વૈમાનિક સુધીના જીવની ઉદ્વર્તન પણ-ઉદ્વર્તના દંડક પણ પિતાપિતાના કરેલા કર્મના બળથી જ થાય છે, બીજાએ કરેલ કર્મના બળથી તે કઈ પણ જીવને થતી નથી. એ આ રીતે આત્મઋદ્ધિ પદથી પિતે કરેલ કર્મ ગ્રહણ કરાયેલ છે તેમ સમજવું હવે ગૌતમસ્વામી असुन मे पूछे छे है-'नेरइया गं भंते !' . मग ना२४ीय छ कि आयप्प प्रोगेणं उववज्जंति परप्पओगेणं उववज्जंति' शु. मात्मप्रयागथी उत्पन्न થાય છે કે પરપ્રાગથી ઉત્પન થાય છે? અહિયાં પ્રયોગ શબ્દનો અર્થ ધ્યાપાર-પ્રવૃત્તિ એ પ્રમાણે થાય છે. આ રીતે આત્મપ્રગ શબ્દનો અર્થ આત્મવ્યાપાર-પિતાની પ્રવૃત્તિ અને પરપ્રાગ શબ્દને અર્થ પરધ્યાપાર એ પ્રમાણે થાય છે. તથા નારકીય જીવ પિતપતાના વ્યાપારથી ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા અન્યના વ્યાપારથી ઉત્પન્ન થાય છે? આ રીતે પ્રશ્નને સારાંશ છે. આ
| SR No. | 009324 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 14 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 683 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 42 MB |