Page Text
________________
भगवती सूत्रे
नाशक्तिव्यापारः स चोपयोगः कति प्रकारकः कथित इति उपयोगविपयकः प्रश्नः । भगवानाह - 'गोपमा' इत्यादि । 'गोयमा !' हे गौतम | 'दुविहे उवभोगे पन्नत्ते' द्विविधो द्विपकारकः उपयोगः प्रज्ञप्तः । साकारोपयोगो निराकारोपयोगचेत्याद्युपयोगस्वरूपसंरूपादिज्ञानाय प्रज्ञापनासूत्रं द्रष्टव्यम् । तदाशयेनाह - ' एवं जहा उपभोगपदं पन्नवणार तदेव निरवसेसं भाणियन्वं' एवं यथोपयोगपदं प्रज्ञापनायास्तथैवेह निरवशेषं गणितव्यम् उपयोगपदं मज्ञापनायामेकोनत्रिंशत्तमं पदम् तच्चैत्रम् उपयोगचेतनाशक्तेर्व्यापारः स च द्विविधः साकारोपयोगोऽनाकारोपयोगश्च तत्र साकारोपयोगस्य पञ्चज्ञानानि त्रीणि अज्ञानानि इत्येव भेदाः अनाकारोपयोगस्य चक्षुर्दर्शनादि भेदात् चत्वारो भेदा इति उसका नाम उपयोग है । तात्पर्य यह है कि आत्मा की चेतना शक्ति का जो व्यापार है वह उपयोग है - ऐसा यह उपयोग कितने प्रकार का कहा गया है ? इसके उत्तर में प्रभुने कहा - 'गोयमा ! दुविहे उवभोगे पन्नत्ते' हे गौतम उपयोग दो प्रकार का कहा गया है, एक साकार उपयोग और दूसरा अनाकार उपयोग स्वरूप और उपयोग संख्या आदि को जानने के लिये प्रज्ञापना सूत्र देखना चाहिये । इसी आशय को लेकर एवं जहा उवओगपदे पनवणाए तहेव निरवसेसं भाणिय' ऐसा कहा गया है । प्रज्ञापना सूत्र में यह उपयोग पद २९ वां पद हैं और वह इस प्रकार से है-चेननाशक्ति के व्यापार का नाम उप योग है । और वह साकार उपयोग एवं अनाकार उपयोग के भेद से दो प्रकार का कहा गया है । साकार उपयोग के मत्यादिक ५ ज्ञान और मत्यज्ञान, श्रुनाज्ञान, और विभंगज्ञान इस प्रकार आठ भेद कहे गये ઉપયેાગ છે. કહેવાના હેતુ એ છે કે-આત્માની ચેતનાશક્તિને જે વ્યાપાર છે, તે ઉપયાગ છે. એવા ઉપચાગ કેટલા પ્રકારના કહેવામાં આવેલ છે ? या प्रश्नना उत्तरमा अवु छेउ - 'गोयमा ! दुविहे उवओगे पण्णत्ते' हे गौतम! साार उपयोग भने अनाहार उपयोगना लेहथी ઉપયેાગ બે પ્રકારનેા કહેવામાં આવેલ છે. આ ઉપયાગનું સ્વરૂપ અને ઉપચાગની સખ્યા વિગેરે જાણવા માટે પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર જોઈ લેવું જાઈએ
1
तुथी छु छे ! ' एवं जहा उनओगपदे पन्नत्रणाए तहेव निरवसेसं भाणियन्वं' પ્રજ્ઞાપના સૂત્રનુ ઉપયેગ પઇ સમગ્ર કહેવુ' જોઈએ, આ પ્રમાણે કહ્યુ છે. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં આ ઉપયાગ પદ ર૯ મુ’પદ છે. અને તે આ પ્રમાણે છે. ચેતના શક્તિના વ્યાપારનુ નામ ઉપચેગ છે. અને તે સાકાર ઉપયાગ અને નિરાકાર ઉપયોગના ભેદથી એ પ્રકારના છે સાકાર ઉપયેગના મદિક પાંચજ્ઞાન અને સત્યજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને વિભગજ્ઞાન એ રીતે આટલે કહેવામાં આવ્યા છે,
३५४
| SR No. | 009322 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 45 MB |