Page Text
________________
भगवती १४४ णामक्रियायाः सद्भावो भवेत् अन्यथा परिणामत्रियाया असदायकालेऽपि परिणमनीति यदि स्यात् तदा तत्र इव अन्यत्रापि परिणमन्तीति व्यवहार पधेत परिणामसद्भावे तु परिणमन्तीति व्यवहारे परिणतत्वमवश्यं प्रतिभाति । यदि परिणामे सत्यपि परिणनत्वं न स्यात् तदा सर्नेदेव परिणतत्वस्य अभाव एव प्रसज्येतेति । अयं भावः, आमपाकादौ 'निभाडो' इति गुर्जरप्रसिद्ध घटादेः प्रक्षे. पानन्तरं यावत्कालपर्यन्तम् आनपाकतो घटादीनां निःसारणं न क्रियते तार
कालपर्यन्तं परिणम नीति व्यवहारदर्शनेन परिणामक्रिया दीर्वकालिकीति विधा. यते ततश्च यदि प्रथमसमये परिणामो न जातो द्वितीयसमये परिणामो नाभूत् तदा अन्तिमसमये स परिणामो भविष्यतीति प्रत्याशा मात्रम् अतः प्रथमसमये 'परिणमन्ति' इस प्रकार के व्यवहार में वहां परिणतत्व का अवभाम अवश्य होता है। यदि परिणाम के सद्भाग में भी परिणतत्व का सहाव न हो तो लदा ही परिणतत्व का प्रसार ही प्राक्त होगा। इसका अभिप्राय पेशा है-जहां मिट्टी के बर्तन पकाने जाते गेले निभादया आवा-में वादिके क्षेप करने पर जब तक वे घटोदिक उससे थाहर निकाले जाते हैं-तब तक वे उसमें पफ रहे हैं ऐला व्यवहार होना शुमा देखा जाता है। अतः इस व्यवहारले ऐसा ज्ञात होता है कि परिणाम क्रिया दीर्घकालमाधिनी है, अब यहां विचारणा ऐसी होती है कि यदि प्रथम समय में घटादिकों में परिणामक्रिया हुई न मानी जावे तो वह बिनीय समय में भी कैले हुई मानी जा सकेगी? इस हालत में अन्तिम समय में यह परिणाम-परिणमन क्रिया-पूरी हो जावेगी-यह तो केवल एक दुराशामात्र ही होगा अतः ऐसा ही અવશ્વાસ અવશ્ય હોય છે જે પરિશ્રમના સદૂભાવમાં પણ પરિવૃતત્વને સદૂભાવ ન હોય તે હમેંશા પરિણતત્વને અભાવ જ રહેશે તેને અભિપ્રાય આ પ્રમાણે છે. જ્યાં માટીના વાસણે પઠાવવામાં આવે છે એવા નિભાડામાં ઘડા વિગેરે મૂકવાથી જયાં સુધી તે ઘડા વિગેરે તેમાથી બહાર કાઢવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તે નિભાડામાં પાકે છે એવો વ્યવહાર થતે જોવામાં આવે છે જેથી આ વ્યવહારથી એવું સમજાય છે કે પરિણામ ક્રિયા લાંબે કાળે થવાવાળી છે. હવે અહિં વિચારવાનું એ છે કે જે પ્રથમ સમયમાં ઘટાદિમાં પરિણમન ક્રિયા થઈ તેમ ન માનવામાં આવે તો તે બીજા સમયમાં પણ થઈ એમ કેવી રીતે માની શકાય? આ સ્થિતિમાં છેવા સમયમાં પણ તે પરિણામ પરિણમન ક્રિયા પૂરી થશે એમ કહેવું છે તો કેવળ એક દુરાશ માત્ર જ
| SR No. | 009322 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 45 MB |