Page Text
________________
प्रमेयमन्द्रिका टीकाश०९उ०३३ सू०१३ महावीरवाक्यं प्रति जमालेरश्रद्धानि० ५९३, तत्वोक्तत्वेन जमालिवचनसंस्तारककर्तृ निम्रन्थवचनयोविमर्शात् । इदीया तम्-क्रियमाणं कृतं यदभ्युपगम्यते, तन्न शोभनम् , यतो येन क्रियमाणं कृतमित्यः ग्युपगतं तेन विद्यमानस्य करणक्रिया प्रतिपन्ना, तथासति वहवो दोषाः समाय तन्ति-तथाहि यत् कृतं तत् क्रियमाणं न भवति तस्य विद्यमानत्वात् चिरन्तनघटवत्।। यदि कृतमपि क्रियते तथा नित्यं क्रियतां कृतत्वात् प्रथमसमयवत्, न हि क्रिया तस्वरूपसे कहनेसे जमालिके वचन और शय्या संस्तारक कर्ता निन्धके बंधन इन दोनों के वचनोंका जब विचार करते हैं, तब उससे यह निष्कर्ष निकलता है, कि क्रियमाणको कृतरूपसे जो स्वीकार करता है, वह ठीक नहीं है, क्योंकि जो क्रियमाणको कृत इस रूप से स्वीकार करता है, उसने मानों विद्यमान दस्तुकी करणक्रिया स्वीकार की है. अर्थात् " हो रही वस्तु " हो गई रूप है, जब ऐसा माना जावेगी-तो हो रही वस्तु ही हो रही है, और वह हो गई रूप अतः इस स्थिति में हो गई रूप वस्तुकी करनेरूप क्रिया मानी गई यही बात कहनी पड़ती है, परन्तु ऐसा मानने में अनेक दोषोंका अवतार होता है-जैसे-जी कृत-होता है, वह क्रियमाण नहीं होता है, क्योंकि वह चिरन्तन घंटकी तरह विद्यमान होता है । यदि कृत भी पदार्थ किया जावें तब तो उसके करनेका विराम कभी होगा ही नहीं वह तो नित्य ही करनेमें आता रहेगा, कृत होनेसे प्रथम समयकी तरह सर्वदा क्रियमाण होनेसे आदि समयकी तरह क्रियाकी समाप्ति नहीं होती है, अथच-क्रियमाण वस्तु “માણે શાસંસ્તારકને તમે કૃત શાસસ્તારક કહેતા નથી પણું એકૃતં જ કરી છે, એ જ પ્રમાણે ચાલતી વસ્તુને ચાલી ચુકેલી માનવી તે પણ મિથ્યા માન્યતા જ છે. ક્રિયમાણ વસ્તુને કૃત માની શકાય જ નહીં પણ તેને અકૃત માની શકાય. કારણ કે જે ક્રિયામાણ કૃત રૂપે સ્વીકાર કરે છે તેણે જાણે કે વિદ્યમાન વસ્તુની કરણક્રિયાને સ્વીકાર કર્યો છે–એટલે કે જ્યારે એવું માનવામાં આવે કે “થઈ રહેલી વસ્તુ થઈ ગયા રૂપ છે,” તે ચાલી રહેલી વસ્તુ જ ચાલી રહી છે અને તે ચાલી ચુક્યા રૂપ છે, તેથી એ પરિ. સ્થિતિમાં તે થઈ ચુકેલી વસ્તુની કરણક્રિયા માનવાને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થશે. પણ એવું માનવાથી અનેક દેને સંભવ રહેશે-જેમકે જે કૃત હોય છે તે ક્રિયમાણું હેતું નથી કારણ કે તે પુરણ ઘટ (ઘડા) ની જેમ વિદ્યમાન હોય છે. જે કુલ વસ્તુ પણ કરવામાં આવે તે તે કરવાને અન્ત જ કદી ન આવે-તે તે નિત્ય કરવામાં આવ્યા જ કરે–કૃત હોવાથી પ્રથમ સમયની
मा-७५
| SR No. | 009318 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 692 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 40 MB |