Page Text
________________
६५२
भगवती सूत्रे
क्षयस्यैव सद्भावात्, क्षयोपशमश्र ज्ञानावरणीयस्य गिरिसरिनुपलघोलनान्यायेनापि - कस्यचित्स्यात्, तत्सद्भावे चाश्रुत्वाऽपि श्रवणज्ञानफल नया धर्म लभते क्षयोपशमस्यैव धर्मलाभेऽन्तरङ्गकारणात्, किन्तु ' जस्स णं नाणावर णिज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ, से णं असोच्चा णं केवलिस वा जान तप्पक्खिय उवा सियाए वा केवलिपन्नत्तं धम्मं नो लभेज्जा सवणयाए ' यस्व खलु जीवस्य ज्ञाना
तब ही जाकर केवलज्ञान उत्पन्न हो सकेगा - इसी लिये टीकाकारने यहाँ पर ज्ञानावरणीयकर्म के क्षयोपशम से मतिज्ञान को श्रुतज्ञान को, अवविज्ञान को एवं मनः पर्यप्रज्ञान को आवरण करने वाले तत्तदावरणीय कर्मों का क्षयोपशम लिया गया है आदि आदि घात को सूचित करने के लिये " ज्ञानावरणीयानां कर्मण " में बहुवचन के प्रयोग करने की सार्थकता प्रकट की है । जिस प्रकार से पर्वत से निकली नदी का पत्थर प्रवाह के आघातों से सालगराम जैसा गोल बन जाता है इसी तरह से ज्ञानावरणीय आदि कर्मों का क्षयोपशम भी किसी २ ही जीव के होता है इस क्षणपशम के सद्भाव में केवलिप्रज्ञप्त धर्म को केवली आदि के समीप नहीं सुनने पर भी व्यक्ति श्रमणज्ञानफलरूप से प्राप्त कर लेता है । क्यों कि धर्म के लाभ में क्षयोपशम अन्तरङ्ग - कारण होता है । किन्तु (जस्स णं नाणावर णिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे नो भवइ से णं असोच्चा णं केवलिस वा जाव तपखिवासियाए वा केवलिपन्नत्तं वम्मं तो लसेज्जा सवणयाए ) जिस जीव के ज्ञनावरणीयकमें
થાય છે તેથી જ સૂત્રકારે અહીં જ્ઞાનાવરણીય કર્માંના ક્ષયે પશમના ઉલ્લેખ દ્વારા મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન અને મનઃપયજ્ઞાનને આવરણુ કરનારા તે તે પ્રકારના આવરણીય કર્મોને ક્ષાપશમ ગ્રહણ કરવાનું કહ્યુ છે. અને मेवात सूचित खाने भाटे " ज्ञानावरणीयानां कर्मणां " આ પદ્મમાં મહુવચનના પ્રયાગ કરવાની સાર્થકતા પ્રકટ કરી છે. જેવી રીતે પર્વતમાંથી નીકળેલી નદીના પ્રવાહમાં ઘસડાતે પત્થર, ઘસાઈ ઘસાઇને શાલીગ્રામ જેવા ગાળ થઇ જાય છે, એજ પ્રમાણે જ્ઞાનાવરણીય આદિ કર્માંના ક્ષયે પશમ પણ કોઇ કાઇ જીવને થતા ડેાય છે, અને તે ક્ષયાપશમના સદ્ભાવથી કેલિપ્રજ્ઞસ ધર્મને કેવલી આદિની સમીપે શ્રવણ નહીં કરવા છતાં પણ વ્યક્તિ શ્રવણજ્ઞાનલરૂપે પ્રાપ્ત કરી લે છે, કારણ કે ધર્માંલાલમાં ક્ષયાપશમજ અન્તર’ગ કારણે गाय छे परन्तु ( जस्स र्ण नाणावर णिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे नो भवर, सेणं असोच्चाण केवलिप्स वा जाव तप्पक्खिय उवासियाए वा केवलिपद्मत्तं धम्मं
| SR No. | 009317 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 784 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 46 MB |