Page Text
________________
प्रमेयंचन्द्रिका टीका श. ७ उ. २ सू. १ प्रत्याख्यानस्वरूपनिरूपणम्
३५६
मंगवानाह - 'गोयमा ! सव्वपाणेहि, जान - सव्वसत्तर्हि पच्चक्खायमिति वयमाणस्स सिय सुपचक्वायं भवइ, सिय पचखायें भवइ ' हे गौतम । सर्वमाणेषु यावत्- सर्वसत्वेषु प्रत्याख्यातं प्राणातिपातस्य प्रत्याख्यानं कृतं मया इति वदतः श्रमणादेः स्यात् कदाचित् सुप्रत्याख्यातं = सुप्रत्याख्यानं भवति । अथ च स्यात् कदाचित दुष्प्रत्याख्यातं = दुष्प्रत्याख्यानं भवेति । गौतमस्तत्र कारणं पृच्छति - 'सेकेट्टणं भंते ! एवं बुचइ सन्त्रपाणेहिं जाब- सन्यसत्ते हिं जात्र - सिय दुपच्चक्खायं भवइ ?' हे भदन्त ! तत् केनार्थेन कथं तावत् एवम् जो जीव ऐसा कहता है कि मैंने प्राणादि जीवोंकी हिंसा करनेका त्याग कर दिया है यदि ऐसा नहीं जानता है कि बस स्थावर आदि जीव किन्हें कहते हैं तो ऐसे जीवका ऐसा प्रत्याख्यान सत्य प्रत्याख्यानरूप होता है या दुष्प्रत्याख्यानरूप असत्य होता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं कि 'गोयमा' हे गौतम! 'सव्वपाणेहिं, जाव सव्वसत्तेहिं पंचक्खायमिति वयमाणस्स सिय सुपञ्चक्रखाय भवई, सियदुपचक्खायं 'भवइ' जो जीव ऐसा कहता है कि मैंने समस्त प्राणोंमें यावत् सर्वभूतों में, सर्वजीवों में और समस्त सत्त्वों में प्राणातिपातका प्रत्याख्यान किया है ऐसे उस भ्रमण आदिका वह प्रत्याख्यान कदाचित् सुप्रत्याख्यानरूप होता है और कदाचित् दुष्प्रत्याख्यानरूप होता है । गौतम इस विषय में कारण जानने की इच्छासे प्रभुसे पूछते हैं कि 'से केणणं भंते! हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारणसे कहते हैं कि પ્રશ્નનુ તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે- જે જીવ એવું કહેતા હાય કે મેં પ્રાણાદિની હિંસાને પરિત્યાગ કર્યાં છે,' એવા જીવના તે પ્રત્યાખ્યાન શું સુપ્રત્યાખ્યાનરૂપ જ હોય છે ખરાં? કેટલીક વખત એવું પણ મને છે કે એવા પ્રત્યાખ્યાન કરનાર છત્રને જીવ અને અજીવના સ્વરૂપનું પણ ભાન હેાતું નથી, ત્રસ અને સ્થાવરના સ્વરૂપનું પણ ભાન હેતુ નથી. શુ' એવા જીવના પ્રત્યાખ્યાનને સત્યપ્રત્યાખ્યાનરૂપ માનવા કે દુપ્રત્યાખ્યાનરૂપ भानवा ? तेन। उत्तर भायता महावीर प्रभु उडेछे- 'गोयमा !' हे गौतम! 'सपाहिं जाव सासतेहिं पञ्चकखायमिति वयमाणस्स सिय सुपचक्खायं भवइ, सिय दुपचक्रखाय भवई' ने वधुं अहे छे हैं 'भे समस्त आशोना, સમસ્ત ભૂતના, સમસ્ત જીવાના અને સમસ્ત સત્ત્વાના પ્રાણાતિપાતના (વધના) પ્રત્યાખ્યાન કર્યાં છે,' એવા તે જીવના પ્રત્યાખ્યાન કયારેક સુપ્રત્યાખ્યાનરૂપ હોય છે અને કયારેક દુષ્પ્રત્યાખ્યાનરૂપ હાય છે આ પ્રકારના કથનનું કારણ જાણવાની જિજ્ઞાસાથી गौतम स्वाभी महावीर अने पूछे छे 'से केणद्वेणं भंते !' छत्याहि
| SR No. | 009315 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 880 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 50 MB |