Page Text
________________
सुधा टीका स्था० उ० १ सू०४ क्रियाया एकत्वनिरूपणम्
३७
नरूप एन प्रतिविम्बः । रूपान्तरपरिणतिस्तु क्रियैव । ततश्च क्रियां विना प्रकृत्युपधानयोगेऽपि तस्य प्रतिविम्वत्वं नोपपद्यते । इत्थं चात्मनः क्रियावत्त्वमभ्युपगन्तव्यमेवेति । ननु प्रकृतिविकाररूपाया बुद्धेरेव सुखाद्यर्थं प्रतिविम्बनं, नत्वात्मानः ?
इस कथन के अनुसार जब स्वयं प्रकृति ही अचेतन है तो उसकी विकार. रूप वृद्धि भी अचेतन ही है । परन्तु बुद्धि में चेतनाशक्ति का प्रतिविस्त्र पड़ता है इसलिये वह चेतन की तरह प्रतिभासित होने लगती है । उक्तं च- - चिच्छक्ति सन्निधानाच्च अचेतनाऽपि बुद्धिश्चेतनावतीवावभासते - बुद्धिदर्पणसंक्रान्तमर्थ प्रतिविम्बकं द्वितीयदर्पणकल्पे पुंस्यध्यारोहति तदेव भोक्तृत्वमस्य न त्वात्मनो विकारापत्तिः " इस तरह आत्मा में जो भोक्तृत्व है केवल बुद्धि का विकार है पुरुष तो - 'अमूर्तश्चेतनो भोगी नित्यः सर्वगतोऽक्रियः अकर्ता निर्गुणः सूक्ष्मः आत्मा कपिलदर्शने " इस कथन के अनुसार निर्लेप है भोग के विषय में विन्ध्यवासी ने ऐसा कहा है।
36
"
पुरुषोऽविकृतात्मैव ' इत्यादि ।
जैसे भिन्न रंगो के संयोग से निर्मल स्फटिकमणि काले पीले आदि रूप वाला हो जाता है, वैसे ही अधिकारी चेतन पुरुष अचेतन मन को अपने समान चेतन बना लेना है इस प्रकार से यह संक्षेपतः सांख्प
पोडशकश्च विकारो न प्रकृति ने विकृतिः पुरुषः પ્રકૃતિ પોતે જ અચેતન હાય, તેા તેના વિકાર હાય પરન્તુ બુદ્ધિમાં ચેતનાશક્તિનું પ્રતિબિંઞ જેવી પ્રતિભાસિત થવા લાગે છે.
આ કથન પ્રમાણે જો રૂપ બુદ્ધિ પણ અચેતન જ પડતુ' હવાથી તે ચેતનના
"
४ यछे ! –“ चिच्छक्तिसन्निधानाच्च अचेतनाऽपि बुद्धिश्चेतनावती - वावभासते - बुद्धिर्दर्पणस क्रान्तमर्थ प्रतिविम्बकं द्वितीयदर्पणकल्पे पुस्यव्या रोहति, तदेव भोक्तृत्वमस्य नत्वात्मनो विकारापत्तिः " આ રીતે આત્મામાં लोकतृत्व ते ठेवण मुद्धिना विहार ४ छे. " अमूर्तश्चेतनो भोगी निष्यः सर्व गतोऽक्रियः अकर्ता निर्गुणः सूक्ष्म आत्मा कपिलदर्शने ” मा प्रथम अनुસાર પુરુષ તા નિલે`પ છે. ભાગનાવિષયમાં વિધ્યવાસીએ આ પ્રમાણે કહ્યુ છેपुरुषोऽविकृतात्मैव इत्यादि
"
66
જેમ જુદા જુદા રંગાના સયેાગથી નિલ સ્ફટિક મણિ લાલ, કાળા, પીળા આદિ રૂપવાળા બની જાય છે, એજ પ્રમાણે અવિકારી ચેતનપુરુષ (આત્મા ) અચેતન મનને પોતાના જેવુ... ચેતન બનાવી દે છે. આ પ્રમાણે
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |