________________
१८४
- समतासूत्रे कर्म 'अहिज्जाइ' आधीयते--समुत्पद्यते इति छठे किरियाठाणे' पाठं क्रियास्यानं 'मोसावत्तिए' मपामत्ययिकम् 'त्ति आदिए' इत्याख्यातम् यो हि पुरुष स्वात्मार्थ वा. परिवारगृहाद्यर्थ वा स्वयमसत्य मापणं करोति, अन्यान् कारयति कुन्तं वाय मनुमोदते-तस्य पुरुषस्य मृपावादननितमाचं कर्म भवति । पूर्व पञ्चक्रियास्था
नानि कथितानि, तेषु प्रायः सर्वत्र, साक्षात्परम्मरयावाऽधि का न्यूना वा हिमा, __ भवत्येव । अतस्तेषु दण्ड पमादानमिति संज्ञा कृता-पाटादेरारभ्य समाप्ति
पर्यन्तं प्रायः माणिवधो न भवति-नो दण्डममादानमिति नाम विहाय क्रिया: स्थानशब्देनै। उद' ह मिति |मू०७.२२॥ भाषण हेतुक पाप कर्म का पन्ध होता है। यही भृपाप्रत्ययिक छठा क्रियास्थान कहलाता है। ____तात्पर्य यह है कि जो पुरुष अपने लिए या अपने परिवार आदि के लिए स्वयं असत्य भाषण करता है, दूसरों से असत्य भाषण करवाता है या असत्य भाषण का अनुमोदन करता है, उसे मृषावाद जनित पापकर्म होता है। . इससे पहले जो पाँच क्रियाधान कहे गए हैं, उन सप में साक्षात् अथवा परम्परा से अधिक या कम हिंसा होती है, अतएव उन्हें 'दंड, समादान' संज्ञा दी गई है। छटे से लेकर तेरहवें तक जो स्थान कहे जाने वाले हैं, उनमें प्राय: प्राणवध नहीं होना है, अत: उन्हें दंडममा. दान संज्ञा न देकर क्रिया स्थान' शब्द से ही कहा गया है ।।७। .
અનમેદન કરે છે. તે તેમ કરવાથી તેને મિથ્યા ભાષણના કાણે પાપકર્મને બંધ થાય છે. એજ મૃષા પ્રત્યાયિક નામનું છઠું ક્રિયાસ્થાન કહેવાય છે.
. તાત્પર્ય એ છે કે–જે પુરૂષ પિતાને માટે અથવા પોતાના પરિવાર વિગેરે માટે સ્વયં અસત્ય વચન બેલે છે, બીજાઓને અસત્ય વચન બેલા છે, અથવા અસત્ય બોલવાવાળાનું અનુમોદન કરે છે, તેને મૃષાવાદથી થવા વાળું પાપકર્મ લાગે છે.
* આનાથી પહેલાં પાંચ ક્રિથાસ્થાને કહેવામાં આવ્યા છે. એ બધામાં સાક્ષાત અથ પરંપરાથી વધારે અથવા ઓછી હિંસા હોય જ છે, તેથી જ તેને “દંડ સમાજ નું સત્તા આપવામાં આવી છે. છઠ્ઠ થી આરંભીને તેરમા સ્થાન સુધી જે તે કહે માં આવનારા છે, તેમાં પ્રાયઃ પ્રાણવધ હેતે નથી તેથી તેને “દંડસમાદાન' સંજ્ઞા ન આપતાં “ફિયાસ્થાન” શબ્દથી જ ४९ छे.' 111
