________________
रति
..
६९२:
. सूत्रकेताङ्गसूत्र रोवपि प्राणातिपातविरतिः सर्वेभ्यः श्रेष्ठा, एतस्या सर्वानुकूलत्वात्, अत इतस्या-एव गरीयस्त्वं प्रतिपादितं शास्त्रे-: 'उड्महे तिरियं वा, जे पाणा तसथावरा । . सवय विरिति कुज्जा, संविनिव्वाणमाहियं ॥१॥ , छाया-उमस्तिर्यग् वा, ये माणा, स्वसस्थावराः। . सर्वत्र विरतिं कुर्यात् शान्तिनिर्वाणमाख्यातम् ॥१॥ इति
• सर्वत्र अधिस्तियग् वा प्राणिनः सन्ति तेभ्यो विरतिं कुर्यात् तेषां माणघियाणां प्राणिनां माणान् नातिपातयेत् इत्येवं कुर्वतः शान्तिस्वरूपो मोक्षो भवतीत्याख्यातं तीर्थंकरादिभि रितिभावः ॥
- साधुरीपदपि मानं मायां वा न कुर्याद । मानमाययोः फलं न समीचीनमिति विचार्य पण्डितः मुखभोगादिकं न समीहेत। तथा-क्रोधादिकषायान् परित्यज्य सर्वदा संयमानुष्ठान करतो भवेदिति भावः ॥१८॥ विशेष रूप से उद्यत बने । यद्यपि सभी व्रत महान् हैं, तथापि प्राणातिपातविरति उन सत्र में श्रेष्ठ है, क्योकि वह सभी जीवों के अनु. कूल है। इसी कारण शास्त्र में इसकी गुरुता या महत्ता का प्रतिपादन किया गया है-'उड्डमहे तिरियं दा' इत्यादि ।
दिशा में, अधोदिशा में अथवा तिर्की दिशा में जो प्राणी हैं, उन प्रियप्राण प्राणियों के प्राणों का अतिपात नहीं करना चाहिए। ऐसा करने से शान्तिस्वरूप मोक्ष प्राप्त होता है, ऐसा तीर्थंकरों
आदि ने कहा है। - तात्पर्य यह है कि-साधु भी स्वल्प भी मान और मायाचार न करे। मान और माया का फल अच्छा नहीं होता, ऐसा विचार कर વિશેષ પ્રકારથી ઉક્ત બને, જે કે સઘળા તે મહાન છે, તે પણ પ્રાણુંતિપાત વિરતિ બધામાં સર્વોત્તમ છે કેમકે–તે સઘળા જીવોને અનુકૂળ છે. તે કારણથી શાસ્ત્રમાં તેના ગુપણાનું અથવા મોટા પણાનું પ્રતિપાદન કરે છે
'टड्ढमई तिरिय वा त्या S* - ઉર્ધ્વદિશામાં, અદિશામાં અથવા તિછદિશામાં જે પ્રાણીઓ છે, તે પ્રાચેિ ના પ્રિય પ્રણેને અતિપાત (નાશન કર જોઈએ. તેમ કરવાથી શાંતી સવરૂપ મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. એ પ્રમાણે તીર્થંકર વિગેરેએ કહેલ છે.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-સાધુએ સ્વપ પણ માન અને માયાચાર ન કરવા જોઈએ માન અને માયાનું ફળ સારું હોતું નથી. આ પ્રમાણે
