________________
१२२
अथ जीवास्तिकायः - जीवशब्दार्थ:
Here
जीवति प्राणान् धारयतीति जीवः । न च सिद्धानां माणसम्बन्धाभावादजीवत्वापत्तिरिति वाच्यम् ' माणान् धारयती - त्यत्र प्राणसामान्यविवक्षया पञ्चेन्द्रियमभृतिदशविधद्रव्यमाणानामसत्वेऽपि सिद्धानां भावमाणसद्भावेन जीवत्वसिद्धेरन्याहतत्वात् । प्रतिविशिष्टमाणसम्बन्धे सति जीवनाज्जीवशब्दः प्रवर्तते ।
माणा द्विविधा :- द्रव्यमाणाः, भावमाणाथ । तत्र द्रव्यमाणा दशविधाः
जीवास्तिकाय - जीवशब्दका अर्थ
गई हैं। सिद्धों
जो जीता है अर्थात् प्राणों को धारण करता है, वह जीव कहलाता है । 'सिद्धो में प्राणों का अभाव होने से वे अजीब हो जायेंगे' यह कहना ठीक नही है । 'जो प्राणों को धारण करता है ' इस कथन में प्राण – सामान्य की विवक्षा की में यद्यपि पांच - इन्द्रिय आदि दस प्रकार के द्रव्यप्राण नहीं हैं, पाये जाते हैं, और इन भाव-प्राणों के कारण सिद्ध भगवान् का नाता है । विशिष्ट प्रकार के प्राणों का सम्बन्ध होने पर जीने वाले को जीव कहते हैं ।
भाव - प्राण
सिद्ध हो
प्राण दो प्रकार के हैं - (१) द्रव्यप्राण और ( २ ) - भावप्राण । द्रव्यप्राणों के
बास्तिय
शब्द। अर्थ
तथापि जीवन
• सिद्धोमां
જે જીવે છે અર્થાત પ્રાણાને ધારણ કરે છે, તે જીવ કહેવાય છે. પ્રાણેાના અભાવ હાવાથી તે અજીવ થઇ જશે,' એમ કહેવું તે ઠીક નથી. ૮ જે પ્રાર્થેાતે ધારણ કરે છે' એમ કહેવામાં પ્રાણ-સામાન્યની વિવક્ષા કહી છે. સિદ્ધોમાં જે કે પાંચ ઇન્દ્રિયેા આદિ દસ પ્રકારના દ્રવ્ય-પ્રાણ નથી, તેા પણ ભાવ-પ્રાણ હાય છે, અને તે ભાવ–પ્રાણાના કારણે સિદ્ધ ભગવાનનું જીવપણું સિદ્ધ થાય છે. વિશિષ્ટ પ્રકારના પ્રાણાના સબંધ હોવાના કારણે જીવવા વાળાને જીવ કહે છે.
!! आयु मे प्रभारना छे - (१) द्रव्यं - आयु भने (२) लाव-आलु, द्रव्य आशना
