Page Text
________________
જેનું ચિત્ત જતું નથી, તે મુમુક્ષુ આત્માને; તેવા પ્રકારની એકાગ્રતાથી તે વિષયમાં ઉપયોગ હોવાના કારણે અધિકૃતવસ્તુના સ્વરૂપનું સ્પષ્ટ રીતે જ્ઞાન થાય છે. અહીં રાગાદિના વિષય સ્ત્રી વગેરેના સ્વરૂપ કલમલાદિ તેમ જ રાગાદિની પરિણતિ વગેરે અધિકૃત વસ્તુઓ છે. આ રીતે તેમાં એકાગ્ર ચિત્ત થવાથી થયેલું સ્પષ્ટ ભાવન અહીં ઇષ્ટ છે. તેની સિદ્ધિ માટે અર્થાત્ તેવા પ્રકારના તત્ત્વની ભાવનાની ઉત્પત્તિ માટે અધિકૃત વસ્તુનું સ્પષ્ટ અવભાસન - આ એક જ શ્રેષ્ઠ કારણ છે. કારણ કે આ તત્ત્વાભાસન, સાકાર ઉપયોગ-જ્ઞાન સ્વરૂપ છે અને એનાથી જ કોઇ પણ લબ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. આથી સમજી શકાય છે કે સકલ લબ્ધિના નિમિત્ત એવા સાકાર ઉપયોગ સ્વરૂપ હોવાથી તત્ત્વાભાસનથી તત્ત્વનું ભાવન થાય છે. //૬પી/
ચાલ્યા આવતા મોહજન્ય રાગાદિના કુસંસ્કારો અવસરે અવસરે યોગમાર્ગની સાધનામાં સાધકને ખૂબ જ અવરોધ કરતા હોય છે તેથી તેને ઉપપ્લવ કહેવાય છે. તેના ત્યાગથી વિજયસમાધિના બીજની પ્રાપ્તિ થાય છે. ઇન્દ્રિય અને કષાય ઉપર સર્વથા વિજય કરવા સ્વરૂપ વિશુદ્ધ આત્મપરિણામ વિજયસમાધિ છે. ક્ષપકશ્રેણીગત એ આત્મપરિણામનું બીજ તેવા પ્રકારનો વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ છે, જે; ઉપપ્લવના વિગમથી પ્રાપ્ત થાય છે. આ રીતે સ્થિરચિત્તને કરનારું તત્ત્વાભાસન હોવાથી જ તે તત્ત્વાભાસન આ લોક અને પરલોકમાં કલ્યાણનું સાધક બને છે. કારણ કે ઉપપ્લવના ત્યાગથી બાહ્ય કોઇ પણ પૌગલિક ભાવોમાં નથી હોતું અને આત્મપરિણતિની તન્મયતાના કારણે કુશલ અનુબંધ પડે છે. એ બેના કારણે અનુક્રમે આ લોક અને પરલોકની સાધના થાય છે. આ પ્રમાણે સિદ્ધાંતના જાણકારો કહે છે. //૬૬ll.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ તત્ત્વાવભાસન તત્ત્વભાવનાનું પ્રધાન અંગ છે. ત્યાં તત્ત્વાભાસનની પ્રધાનતાને વર્ણવતાં જણાવે છે
एवं खु तत्तणाणं असप्पवित्तिविणिवित्ति-संजणगं । थिरचित्तगारि लोगदुगसाहगं बेंति समयण्णू ॥६६॥
“આવા પ્રકારનું જ તત્ત્વજ્ઞાન, અસતુપ્રવૃત્તિની નિવૃત્તિને સારી રીતે કરનારું છે; ચિત્તની સ્થિરતાને કરનારું છે અને આ લોક તથા પરલોકની સાધનાને કરનારું છે – આ પ્રમાણે સિદ્ધાંતના જાણકારો કહે છે.” છાસઠમી ગાથાનો આ શબ્દાર્થ છે. જેને સ્પષ્ટ કરતાં ટીકામાં જણાવ્યું છે કે – અધિકૃત રાગદિવિષયતત્તાવભાસન; શ્રુતજ્ઞાન-ચિંતાજ્ઞાનથી ભિન્ન એવું ભાવનાજ્ઞાનમય હોવાથી જ મિથ્યાજ્ઞાનના કારણે થનારી પ્રવૃત્તિ સ્વરૂપ જે અસત્ (દુષ્ટ) પ્રવૃત્તિ છે; તેની નિવૃત્તિને સારી રીતે કરનારું છે. તેમ જ વિજય-સમાધિના બીજ સ્વરૂપે યોગમાર્ગની સાધનામાં સ્થિર-નિષ્પકંપ (અવિચલિત) ચિત્તને કરનારું બને છે. કારણ કે આ તત્ત્વાભાસનથી; યોગમાર્ગની સાધનામાં આવેલા ઉપપ્લવોનો ત્યાગ થાય છે. અનાદિકાળથી ( શ શ યોગશતક - એક પરિશીલન • ૧૧૦ આ જ છે !
આ રીતે એકસઠમી ‘ગુરુદેવતાને પ્રણામ કરીને’ ઇત્યાદિ વસ્તુને જણાવનારી દ્વારગાથાનું નિરૂપણ કરીને હવે ‘રાગાદિના વિષય, તત્ત્વ વગેરેને જાણીને...ઇત્યાદિ વસ્તુને જણાવનારી સાઇઠમી દ્વારગાથાનું નિરૂપણ સડસઠમી ગાથાથી કરાય છે. “એકસઠમી ગાથાનું વ્યાખ્યાન કરીને સાઇઠમી ગાથાનું વ્યાખ્યાન કરવાથી માથાના ક્રમનું ઉલ્લંઘન થાય. છે” – એમ કહેવું જોઇએ નહિ. કારણ કે એમ કરવા છતાં ગાથાના પદાર્થની દૃષ્ટિએ ક્રમનું ઉલ્લંઘન થતું નથી. પોતાના આત્માને રાગાદિથી વાસિત જાણ્યા પછી રાગાદિની પરિણતિને દૂર કરવા રાગાદિના વિષયતત્ત્વ વગેરેનું ચિંતન કરવું જોઇએ – તે સાઇઠમી ગાથામાં ફરમાવ્યું છે અને તે અંગેનો પૂર્વવિધિ એકસઠમી ગાથામાં જણાવ્યો છે. તેથી તે અપેક્ષાએ પૂર્વવિધિને જણાવનારી એકસઠમી ગાથાનું વ્યાખ્યાન પહેલાં કર્યું છે અને ત્યાર પછી ચિંતન કરવા યોગ્ય રાગાદિવિષયતત્ત્વ વગેરેને જણાવનારી સાઇઠમી ગાથાનું વર્ણન હવે સડસઠમી ગાથાથી કરાય છે.
યોગશતક - એક પરિશીલન ૧૧૧ ૮૪ ૪૪ ૪ ૪૪ ૪૪
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |