Page Text
________________
નિષ્પત્તિ (ઉત્પત્તિ) થાય છે. ગુરુ અને દેવતાને પ્રણામ કરતી વખતે તેઓશ્રીની પ્રત્યેના બહુમાનનું જે આલંબન છે તે આલંબનના કારણે પ્રાપ્ત આ અનુગ્રહ ગુરુ-દેવતાનિમિત્તવાળો જાણવો. આ રીતે ગુરુદેવતાને પ્રણામ કરતી વખતે ગુરુ-દેવતાનું માધ્યસ્થ્ય કે ઔદાસીન્ય હોવા છતાં પ્રણામ કરનારના બહુમાનાદિ ભાવથી થનારો અનુગ્રહ ગુરુદેવતાનિમિત્તક છે... આ પ્રમાણે બાસઠમી ગાથાનો ભાવાર્થ છે. ૬૨॥
ગુરુ-દેવતાને પ્રણામ કરવાથી પ્રાપ્ત થનારો અનુગ્રહ ગુરુદેવતાનિમિત્તક (નિમિત્તવાળો) છે - એ વસ્તુને સ્પષ્ટ કરતાં ત્રેસઠમી ગાથામાં ફરમાવ્યું છે કે
जह चेव मंतरयणाइएहिं विहिसेवगस्स भव्वस्स । उवगाराभावम्मि वि तेसिं होइ त्ति तह एसो ॥६३॥
ગાથાર્થ ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે કે - જેમ મંત્ર કે ચિંતામણિ રત્ન વગેરેથી, તેની વિધિપૂર્વક આરાધના કરનાર ભવ્ય જીવોને ઉપકાર થતો નહિ હોવા છતાં અચેતન એવા મંત્રાદિનો અનુગ્રહ પ્રાપ્ત થાય છે તેમ ગુરુદેવતાથી ઉપકાર થતો નહિ હોવા છતાં તેઓશ્રીથી અનુગ્રહ થાય છે. ૬૪॥
# * #
એકસઠમી ગાથાથી રાગાદિના વિષયના તત્ત્વાદિનું ચિંતન કરતી વખતે પદ્માસનાદિ કરવાનું જણાવ્યું છે. તેમાં પદ્માસનાદિ સ્થાનાદિની ઉપયોગિતાને સમજાવે છે—
ठाणा कायनिरोहो तक्कारीसु बहुमाणभावो य । दंसादिअगणणम्मि वि वीरियजोगो य इट्ठफलो ॥६४॥
છે યોગશતક - એક પરિશીલન – ૧૦૮
ગાથાર્થ ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે. આશય એ છે કે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ રાગાદિના વિષય સ્ત્રી વગેરેના તત્ત્વ કલમલાદિનું અને રાગાદિની પરિણતિ વગેરેનું ચિંતન કરતી વખતે પદ્માસનાદિમાં રહેવાથી કાયાનો નિરોધ થાય છે; જે, માનસિક એકાગ્રતા માટે અત્યંત આવશ્યક છે. તદુપરાંત તે તે પદ્માસનાદિમાં રહેવાથી તે તે આસનમાં રહેનારા અન્ય શ્રી ગૌતમસ્વામી વગેરે યોગીજનોની પ્રત્યે બહુમાનભાવ જાગે છે. કારણ કે શુભાશયથી શ્રી ગૌતમાદિ મહામુનિઓની તે પદ્માસનાદિની ચેષ્ટાક્રિયાનું અનુકરણ કર્યું છે. આવી જ રીતે પદ્માસનાદિમાં સ્થિર રહ્યા પછી શરીરના વિષયમાં ડાંસ આદિને ગણ્યા વિના ચિંતન કરવાથી વીર્યંતરાયના ક્ષયોપશમવિશેષની પ્રાપ્તિ થાય છે અને પૂર્વપ્રાપ્ત વીર્ય (આત્માનું સામર્થ્ય)નો ઉપયોગ થાય છે. તેમ જ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ માટેના માર્ગમાં અનુપ્રવેશ થાય છે અને અંતે ઇષ્ટ એવી યોગસિદ્ધિ સ્વરૂપે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. સાંસારિક ઇષ્ટફળની સિદ્ધિના વિષયમાં ઉપર જણાવેલી વિગતનો આપણને બરાબર ખ્યાલ છે. ત્યાં સ્થાનાદિ વ્યવસ્થિત જળવાય છે. આત્મશક્તિનો ઉપયોગ પણ કોઇ પણ જાતના દુઃખની પરવા કર્યા વિના થાય છે. પરંતુ યોગસિદ્ધિના વિષયમાં આવું મોટા ભાગે બનતું નથી. મુમુક્ષુઓ માટે એ શક્ય બનાવવાનું ખૂબ જ આવશ્યક છે. ૬૪
રાગાદિના વિષયનું તત્ત્વ તેમ જ રાગાદિની પરિણતિ વગેરેનું ચિંતન કરતી વખતે તગત અધ્યાત્મની ઉપયોગિતાને જણાવે છે— तग्गयचित्तस्स तहोवओगओ तत्तभासणं होति । एयं एत्थ पहाणं अंगं खलु इट्ठसिद्धीए ॥ ६५ ॥
સામાન્ય રીતે પાંસઠમી ગાથાનો શબ્દાર્થ સ્પષ્ટ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે, જે વિષયનું ચિંતન કરવાનું છે તે રાગાદિ વિષયના તત્ત્વ (કલમલાદિ) વગેરેમાં જ જેનું ચિત્ત લાગી રહેલું છે; (અન્ય વિષયમાં
ન યોગશતક - એક પરિશીલન ૭૧૦૯
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |