Yogshatak Ek Parishilan

SR No.: 009160
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious
Publication Year: 2010
Total Pages: 81
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 1 MB

Page 46

વિચિત્ર કર્મના ઉદયથી અરતિ થાય તો ઉપર જણાવ્યા મુજબ ભાવથી શરણ સ્વીકારવા દ્વારા પ્રયત્ન શા માટે કરવો - એ શંકાનું સમાધાન કરવા છતાળીસમી ગાથા છે
अकुसलकम्मोदयपुव्वरूवमेसा जओ समक्खाया । सो पुण उवायसज्झो पाएण भयाइसु पसिद्धो ॥४६॥
અધિકૃત (ગ્રહણ કરેલા) ગુણસ્થાનકની અરતિનું પૂર્વસ્વરૂપ અકુશલ કર્મનો ઉદય છે - એ પ્રમાણે શ્રી વીતરાગપરમાત્માએ જણાવ્યું છે. એ અકુશલકમોંદય; ભય, રોગ અને વિષ જેવી રીતે ઉપાયથી દુર કરી શકાય છે તેમ ઉપાયથી પ્રાયઃ દૂર કરી શકાય છે. આ પ્રમાણે છેતાળીસમી ગાથાનો અર્થ છે. આશય સ્પષ્ટ જ છે કે અકુશલ કર્મના ઉદયથી અધિકૃત ગુણના અનુપાલનમાં અરતિ થાય છે, પરંતુ જેમ ભય, રોગ કે વિષને પ્રાયઃ કરીને ઉપાયથી દૂર કરી શકાય છે તેમ અકુશલ કર્મોદય પણ આગળ વર્ણાવાતા ઉપાયથી પ્રાયઃ દૂર કરી શકાય છે. ભયાદિના નિવારણના ઉપાયની જેમ અકુશલ કર્મોદયના નિવારણનો પણ ઉપાય પ્રસિદ્ધ છે. //૪૬ll
કોઇ પણ ભય ઉપસ્થિત થાય ત્યારે તેનો ઉપાય એટલે કે તેને દૂર કરવાનો ઉપાય નગરમાં રહેવાદિ સ્વરૂપ “શરણ' છે. અર્થાત્ નગરમાં રહેવાદિ દ્વારા નગરનું શરણ કરવાથી આજીવિકાદિસંબંધી ભય દૂર થાય છે.
જૂનો કોઢ વગેરે રોગ થાય ત્યારે તેને દૂર કરવા માટે તેની ચિકિત્સા કરવી તે ઉપાય છે; અને વિષવૃક્ષો સ્વરૂપ (વિષવૃક્ષાદિ સ્વરૂપ) સ્થાવર અને અફીણ વગેરે સ્વરૂપ જંગમ વિષની બાધા થાય ત્યારે દેવતાધિષ્ઠિત અક્ષરન્યાસ (વર્ષાવલી) સ્વરૂપ મંત્રથી તે બાધાને દૂર કરાય છે અર્થાત્ તેવા પ્રસંગે વિષનો પ્રત્યેનીક (વિષને દૂર કરનાર) ઉપાય “મંત્ર' છે.
ઉપર જણાવેલા શરણ, રોગચિકિત્સા અને મંત્ર આ ત્રણ ભયમોહનીયાદિ સ્વરૂપ પાપકર્મના ઉપક્રમવિશેષ જ પરમાર્થથી છે. સામાન્યથી તે તે પાપકર્મના ઉપક્રમ આત્મપરિણામ સ્વરૂપ છે. પરંતુ તેવા પ્રકારના આત્મપરિણામના કારણ સ્વરૂપ શરણાદિને ઉપચારથી પાપકર્મના ઉપક્રમવિશેષ તરીકે વર્ણવ્યા છે. ઉપક્રમના કારણને ઉપક્રમ સ્વરૂપ કાર્યરૂપે વર્ણવ્યું છે, જેને શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં કારણમાં કાર્યનો ઉપચાર કહેવાય છે. ll૪શા.
ભયાદિના નિવારણના પ્રસિદ્ધ ઉપાય જણાવવા માટે સુડતાળીસમી ગાથા છે
આ રીતે દેષ્ટાંતને જણાવીને દાર્ટીતમાં (જેના માટે દૃષ્ટાંત અપાયું છે તેમાં) દષ્ટાંતને સંગત કરવા અડતાળીસમી ગાથામાં ફરમાવ્યું છે કે
सरणं गुरू उ इत्थं किरिया उ तवो त्ति कम्मरोगम्मि । मंतो पुण सज्झाओ मोहविसविणासणो पयडो ॥४८॥
सरणं भए उवाओ रोगे किरिया, विसम्मि मंतो त्ति । एए वि पावकम्मोवक्कमभेया उ तत्तेणं ॥४७॥
“ભયમાં શરણ ઉપાય છે; રોગમાં ચિકિત્સા ઉપાય છે અને વિશ્વમાં મંત્ર ઉપાય છે. આ શરણાદિ પાપકર્મના ઉપક્રમવિશેષ જ પરમાર્થથી છે.” આ પ્રમાણે સુડતાળીસમી ગાથાનો શબ્દાર્થ છે. આશય એ છે કે બીજાના (સ્વભિન્ન) કારણે ઉત્પન્ન થયેલ પીડાને સામાન્યથી ભય કહેવાય છે. આજીવિકા, અપયશ અને મરણાદિ સંબંધી અનેક પ્રકારના ભય છે. એવો ( શ શ . શ યોગશતક - એક પરિશીલન • ૮૬ જી જી જ છે ?
કર્મભય (અકુશલકર્યોદય) ઉપસ્થિત થયે છતે પૂ. ગુરુદેવશ્રી શરણભૂત છે; કર્મ (અકુશલ કમ) રોગ ઉપસ્થિત થયે છતે છઠ્ઠ, અઠ્ઠમ વગેરે તપ કરવા સ્વરૂપ ક્રિયા ચિકિત્સા છે અને મોહસ્વરૂપ વિષની બાધા ઉપસ્થિત થયે છતે વાચનાપૃચ્છનાદિ સ્વરૂપ સ્વાધ્યાય; મોહ એટલે કે અકુશલ કર્મના
Egg યોગશતક - એક પરિશીલન ૮૭ 0 0 0