Yogshatak Ek Parishilan

SR No.: 009160
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious
Publication Year: 2010
Total Pages: 81
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 1 MB

Page 41

પરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞા મુજબ ધર્મને આરાધાશે નહિ તેથી તેવા ધર્મની લઘુતા થાય છે. આથી પૂ. આચાર્યભગવંતે અયોગ્યને ઉપદેશ આપવો નહિ... આ પ્રમાણે સાડત્રીશમી ગાથાનો આશય છે. ।।૩ણા
*
આ પ્રમાણે પ્રસંગથી ઉપદેશસંબંધી વિધિનું નિરૂપણ કરીને; હવે એ ઉપદેશ પરિણામ પામ્યા પછી જે કરવાનું છે, તત્સંબંધી વિધિ જણાવવા આડત્રીસમી ગાથા ફરમાવાય છે–
एयम्मि परिणम्मी पवत्तमाणस्स अहिगठाणेसु । एस विही अइनिउणं पायं साहारणो णेओ ||३८||
‘ઉપદેશ પરિણત થયે છતે; પોતાની ભૂમિકા મુજબ અધિક ગુણસ્થાનમાં પ્રવર્ત્તતી વખતે આગળ કહેવાશે તે વિધિ સામાન્યથી પ્રાયઃ અતિનિપુણ બની જાણવો.' આ આડત્રીસમી ગાથાનો સામાન્યાર્થ છે. તેને સ્પષ્ટ કરતાં ટીકામાં ફરમાવ્યું છે કે - ભાવથી સ્વીકાર કરવા દ્વારા અર્થાત્ પૂ. આચાર્યભગવંતે ઉપદેશેતી વાત કર્તાવ્યાદિ સ્વરૂપે મનથી ગ્રહણ કરવા દ્વારા ઉપદેશ યથાર્થસ્વરૂપે પરિણત થયે છતે; પોતે જે કક્ષામાં છે તેની અપેક્ષાએ ઉત્તરગુણસ્થાનમાં પ્રવર્તમાન માટે પ્રાયઃ કરીને; કારણ કે અપુનર્બંધક જીવોને અપુનર્બંધકાવસ્થાને પ્રાપ્ત કરતી વખતે કોઇ વિધિ વિહિત નથી - અણુવ્રતાદિને પ્રાપ્ત કરતી વખતે જે વિધિ આગળ કહેવાશે તે સામાન્ય વિધિ આરંભેલું કાર્ય સિદ્ધિનું અંગ-કારણ બને તે રીતે અત્યંત નિપુર્ણપણે જાણવો. અન્યથા વિધિના જ્ઞાનમાં વિપર્યય થશે તો આરંભેલી પ્રવૃત્તિના ફળમાં પણ વિપર્યય થશે. તેથી આગળ જે વિધિ વર્ણવાશે તેનું અત્યંતનિપુણપણે જ્ઞાન મેળવી લેવું જોઇએ. ॥૩૮॥
*
*
**
8 યોગશતક - એક પરિશીલન ૦૭૯
菠蘿
ઉપદેશ પરિણત થયે છતે પ્રવૃત્ત થનારને જે વિધિ વિહિત છે, તે જણાવે છે–
निययसहावलोयण-जणवायावगम-जोगसुद्धीहिं । उचियत्तं णाऊणं निमित्तओ सड़ पयट्टेज्जा ॥ ३९ ॥
‘પોતાના સ્વભાવની વિચારણા; લોકોના અભિપ્રાયને જાણવો અને મનવચનકાયાસ્વરૂપ યોગોની શુદ્ધિ (સામર્થ્યકાર્યસાધકતા) દ્વારા એટલે કે તેને ખ્યાલમાં રાખવા દ્વારા પોતાની તે તે ગુણસ્થાનકને પામવાની યોગ્યતાને જાણીને; નિમિત્તને આશ્રયીને (શરીરાદિસંબંધી નિમિત્તશકુનાદિ મુજબ) તે તે ગુણસ્થાનકે સદા પ્રવૃત્તિ કરવી’ આ પ્રમાણે
ઓગણચાળીશમી ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે. કહેવાનો આશય એ છે કે – પોતાના સ્વભાવાદિનું આલોચન કરવા દ્વારા તે તે ગુણસ્થાનકે પ્રવૃત્તિ કરવી. અહીં પોતાનો સ્વભાવ જાણવો એટલે કે “મારો સ્વભાવ કેવો
છે, કયા ગુણસ્થાનકની સાથે એનો મેળ જામશે અથવા નહિ જામે.” આ પ્રમાણે વિચારવું. કારણ કે તે ગુણસ્થાનકને અનુકૂળ સ્વભાવ ન હોય ત્યારે તે ગુણસ્થાનકને અંગીકાર કરવાથી સિદ્ધિ ન થવાના કારણે અને માત્ર વિડંબના પ્રાપ્ત થવાના કારણે કલ્યાણ નહિ થાય. જનવાદાવગમ એટલે “મારા માટે લોક શું કહે છે, કયા ગુણસ્થાનકને આશ્રયીને મારી યોગ્યતા જાણે છે...” ઇત્યાદિ વિચારવું. કારણ કે આ રીતે લોકો જ્યાં ગુણસ્થાનકની યોગ્યતાને માનતા હોય તે સ્થાને જ પ્રવૃત્તિ કરવી ઉચિત છે, પરંતુ લોકોની માન્યતાની ઉપેક્ષા કરવી - એ ઉચિત નથી. કારણ કે લોક માનનીય છે. તેને અનુસરવાથી પરિણામે હિત જ થવાનું છે. જનવાદાવગમ પછી યોગશુદ્ધિનો વિચાર કરવો જોઇએ.
“યોગશુદ્ધિ એટલે મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિની શુદ્ધિ. મારા યોગ કેવા છે, એ મનવચનકાયાના યોગો મને કયા ગુણસ્થાનકની સિદ્ધિમાં
સાધક બનશે”, આ પ્રમાણે યોગની શુદ્ધિ માટે નિયમિતપણે વિચારવું
જોઇએ. કારણ કે મનવચનકાયાના યોગોને જે પ્રતિકૂળ પણ ગુણસ્થાનક નામ યોગશતક - એક પરિશીલન ૦૭૭ 蔥蔥蔥酥