Page Text
________________
જમ્યા પછી જમવાદિ સ્વરૂપ ઔચિત્યનું પાલન કરવું; ભોજનના સ્થાને બેસવું અર્થાત્ બેસીને વાપરવું, ઊભા ઊભા નહિ વાપરવું; દ્રવ્ય કે વિગઈ વગેરેના નિયમને યાદ કરવાનું શક્ય બને તો નિયમના વિષયમાં અધિક સંક્ષેપ કરવો; વ્રણ (ધા) ઉપર લગાડાતા લેપની જેમ આવશ્યક પ્રમાણમાં જ વાપરવું. આ પ્રમાણે સામાન્યથી ભોજનવિધિ છે. સાંજે દેરાસરે જવું; પ્રતિક્રમણ કરવું વગેરે સ્વરૂપ સંધ્યા નિયમ છે અને રાત્રે શયન પૂર્વે અનિત્યાદિ વિવિધ ભાવનાઓનું પરિભાવન સ્વરૂપ યોગ જેના અંતમાં છે – એવો ઉપદેશ શ્રાવકોને આપવો જોઇએ... આ પ્રમાણે ત્રીશમી ગાથાનો પરમાર્થ છે. [૩
ગૃહસ્થોને યોગનો સંભવ ન હોવાથી ઉપદેશના અંતે યોગનો ઉપદેશ શા માટે અપાય - આવી શંકાનું સમાધાન કરવા માટે એકત્રીસમી ગાથા છે
ઉપયોગ કરવો જોઇએ. સર્વથા સમજણનો ઉપયોગ કર્યા વિના સમૂર્છાિમની જેમ દાન આપવું નહિ. આ રીતે ઉપયોગપૂર્વકનું પણ દાન; આ લોક કે પરલોક સંબંધી કોઇ પણ વસ્તુની કામના વિના આપવું જોઇએ. આ લોકાદિ સંબંધી કોઇ પણ વસ્તુને પામવાના ઇરાદે અપાતું દાન, વસ્તુતઃ દાનધર્મસ્વરૂપ નથી. પરંતુ તે એક જાતનો ધંધો બને છે. નિષ્કામભાવે દાન આપ્યા પછી અભિમાન કરવું નહિ અને પશ્ચાત્તાપ વગેરે કરવો નહિ. અર્થાદ દાનને દૂષિત બનાવનારા દોષોનું વર્જન કરવું - આ વસ્તુને જણાવવા સામાઃિ અહીં ‘કિં' પદનું ગ્રહણ છે.
શ્રદ્ધા, સત્કાર, કાળ, મતિવિશેષ, અકામાદિના વિષયવાળું જ્ઞાન મૃગલાઓની વૃત્તિ મુજબ નિરંતર કરવાનું છે. મૃગલાઓ જેમ દરરોજ ઘાસ ખાવા અને પાણી પીવા જાય છે તેમ ગૃહસ્થ પણ ઉપર જણાવ્યા મુજબ દરરોજ દાન આપવાનું છે – એ જણાવવા માટે પ્રવૃજ્યનનરમ્ આ પ્રમાણે પાઠ છે.
શ્રાવકોને આપવા યોગ્ય ઉપદેશના વિષય તરીકે શ્રી જિનપૂજાવિધિ અને ભોજનવિધિ વિવક્ષિત છે. તેમાં શ્રી જિનપૂજાવિધિ સામાન્યથી નીચે જણાવ્યા મુજબ છે. શ્રી જિનપૂજા કરનારે સ્નાનાદિ દ્વારા શરીરને શુદ્ધ કરી અને પ્રણિધાનાદિ આશયને પ્રાપ્ત કરી આત્માને શુદ્ધ કરી દ્રવ્યથી અને ભાવથી બંને રીતે પવિત્ર થવું જોઇએ. પૂજાના મધ્યાહ્નાદિ કાળે જ પૂજા કરવાનો અભિગ્રહ રાખવો જોઇએ. પૂજા માટે શુદ્ધ પુષ્પ વગેરે મેળવવાં જોઇએ. આંગી માટે પ્રયત્ન કરવો; એ વખતે ખંજવાળ કે ખાંસી વગેરે આવે તો તે સંબંધી પ્રવૃત્તિ કર્યા વિના સહન કરી લેવું. મન-વચનકાયાની એકાગ્રતા કેળવી લેવી. ભાવસ્તવના અવસરે સુંદરસ્તોત્રથી સ્તવના કરવી. વિધિપૂર્વક વંદન કરવું; અને પ્રાર્થના (જય વીયરાય) સૂત્રાદિથી કુશલ પ્રણિધાન કરવું - આ પ્રમાણે સામાન્યથી પૂજાવિધિ છે.
- ભોજનના અવસરે ઉચિત દાન આપવાનું શક્ય હોય તો ચોક્કસ જ દાન આપવું (અતિથિને વહોરાવવું વગેરે); કીડીઓ વગેરે છે કે નહિ તે જોવું; ભાણામાં કેટલું છે, વપરાશે કે નહિ તે જોવું; માતાપિતા વગેરેના ( શ શ . શ યોગશતક - એક પરિશીલન • ૬૨ જી હા આ છે
चिइवंदण जइविस्सामणा य सवणं च धम्मविसयं ति । गिहिणो इमो वि जोगो किं पुण जो भावणामग्गो ? ॥३१॥
ચૈત્યવંદન, યતિવિશ્રામણા અને ધર્મનું શ્રવણ - આ પણ શ્રાવકોનો યોગ છે તો પછી જે ભાવનામાર્ગ છે, તે યોગ કેમ ન હોય ? – આ પ્રમાણે એકત્રીસમી ગાથાનો શબ્દાર્થ છે. ભાવાર્થ સ્પષ્ટ છે કે “આ ત્રણ ભુવનના ગુરુ છે; સજજનો માટે વંદનીય છે; આ જ વાસ્તવિક તત્ત્વ છે; એ આ ગુણજ્ઞતા છે; આ પરમકલ્યાણસ્વરૂપ છે; દુઃખસ્વરૂપ પર્વતને ભેદવા માટે વજસમાન છે; સુખની પ્રાપ્તિ માટેનું કલ્પવૃક્ષ છે; સમગ્ર જીવલોકમાં સારભૂત છે અને દુર્લભ ગણાતી વસ્તુઓમાં સૌથી વધારે આ દુર્લભ એવું ચૈત્યવંદન છે.” – આ પ્રમાણેના શુભ અધ્યવસાયના કારણે સારી રીતે ઉલ્લાસ પામતા અદ્વિતીય સમ્મદ(હર્ષ-ગાઢ તૃપ્તિ)ના કારણે ઉત્પન્ન આનંદવાળું જે ચૈત્યવંદન છે; તે સ્વરૂપ યોગ ગૃહસ્થને હોય છે.
Egg યોગશતક - એક પરિશીલન - ૬૩ (IS A to
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |