Sadhu to Chalta Bhala 2

SR No.: 009104
Original Sutra Author: N/A
Author: Prashamrativijay
Publisher: Pravachan Prakashan Puna
Publication Year: 2006
Total Pages: 91
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 1 MB

Page 75

૧૩૭ પાસેથી રૂ. ૨-૦૦ની રકમ લેવાતી. પાલીતાણાના રહેવાસી યાત્રાળુ પાસેથી રૂ. પ-00ની રકમ લેવામાં આવતી. શાંતિદાસ શેઠના વંશજો , પૂજારીઓ અને પગારદાર નોકરો, રાજાના પરિવારજનો અને નોકરોને મુંડકાવેરો ભરવાનું બંધન નહોતું.
ગોહિલ રાજાઓના પ્રતિનિધિઓએ ગામ-પરગામના યાત્રાળુની ઉપર જાણે હક જમાવ્યો. યાત્રા કરવા બદલ આજે સંઘપૂજન થાય છે, દૂધે પગ ધોવાય છે અને ભાતાનો પાસ આપવામાં આવે છે. ગોહિલ રાજાએ યાત્રા કરવા માટે રૂ. ૨- અથવા રૂ. પ-00 ભરવાની દાદાગીરી ચાલુ કરી. સળંગ ચાર વરસ સુધી ગિરિરાજના યાત્રાળુઓ પાસે આ ટૅક્સ લેવાતો જ રહ્યો. કેવા કમનસીબ એ દિવસો હશે ? ભક્તિની ભાવનાને એક મજબૂરી બનાવી દીધી હતી ગોહિલરાજાએ. એ દિવસો, મહિનાઓ, વરસો કેટલા લાચાર હશે ?
પગથિયે બેઠા બેઠા વિચારું છું. ગિરિરાજ સંઘની માલિકીમાં હતો. તેની પર રાજાનો હક નહોતો. અને રાજા હક જતાવીને યાત્રા કરવાના સબબ પૈસા ઉધરાવતો હતો. પગથિયાં બોલતા બોલતા અટકી જાય છે.
પોષ સુદ ૪: પાલીતાણા રખોપાનો બીજો કરાર ગોહિલ કાંધાજી (ચોથા)ના સમયમાં થયો. ત્રીજો. કરાર થયો ત્યારે સુરસિંહજી ઠાકોરની સત્તા હતી. રૂ. ૧૦,000 ભરવાનો સરકારી ફેંસલો સંઘને મંજૂર નહોતો. સરકારના ચોપડે પોતાનો વાંધો ઊભો રાખીને સંઘે ૧૦,000 રૂ. ભરવાનું સ્વીકાર્યું હતું. સને ૧૮૮૧થી નિયમિત રીતે મુંડકાવેરો ઉઘરાવાતો હતો તેની સામે પેઢીએ મુંબઈના ગવર્નર સર જેમ્સ ફર્ગ્યુસનને વિસ્તૃત અરજી કરી. પેઢીની ફરિયાદ એ હતી કે દરબારે વેરો ઉઘરાવાનું શરૂ કર્યું તેના એક સાત આઠ મહિના બાદ પેઢીને તે અંગેની જાણકારી આપવામાં આવી હતી. એ વેરાને લીધે યાત્રાળુઓ પડતી અગવડો દૂર કરવા માટે પેઢીએ સરકાર સમક્ષ ચાર મુદ્દાની રજૂઆત કરી હતી. (૧) દરબાર મુંડકાવેરો લેવાનું બંધ કરે. (૨) ગિરિરાજ પહોંચવા માટે નવો રસ્તો બને. આ રસ્તો પાલીતાણા રાજ્યની
સરહદમાંથી પસાર થતો ન હોય. આ રસ્તો બ્રિટીશ હકૂમતની મર્યાદામાં
૧૩૮
હોય. (૩) યાત્રાળુઓને લીધે ઠાકોરને વધારાનો ખર્ચ જે થાય છે તે જૈન સંઘ ભરી
આપશે. આ ખર્ચની રકમ યોગ્ય રીતે દરબાર અથવા બ્રિટીશ સરકાર નક્કી કરે. અને નક્કી થયા બાદ આ રકમમાં ફેરફાર નહીં થાય તેવી
જોગવાઈ કરવી. (૪) કેપ્ટન બાર્નવલે ૧૮૨૧માં કરાવ્યો તે કરાર અમલમાં આવે.
- આ ચારમાંથી એક માંગણીનો અમલ કરવાની સંઘે માંગણી મૂકી. સાથે સાથે બે બાબતોનો અંતિમ નિર્ણય કરવાની ભલામણ કરી.
(૧) પાલીતાણા દરબાર વધુ વખત સુધી કર ઉઘરાવી શકે કે કેમ તે નક્કી કરવું.
(૨) કર ઉઘરાવી શકે તો એની પદ્ધતિ અને મર્યાદા નક્કી કરવી.
આ અરજી થઈ ગયા પછી ચાર વરસ વીતી ગયા. પરિણામ આવ્યું નહીં. આખરે ૮-૩-૧૮૮૬ના રોજ ગોહેલ માનસિંહજી અને જૈન સંઘ વચ્ચે ચોથો કરાર થયો. કાઠિયાવાડના પોલિટીકલ એજન્ટ જે. ડબ્લ્યુ. વોટ્સનની દરમ્યાનગીરીથી આ કરાર થયો હતો. આ કરારમાં ૪૦ વરસ માટે દરવરસની પહેલી એપ્રિલે રાજાને રૂ. ૧૫,000ની રકમ ભરવી તેવું નક્કી થયું. રાજા આ સિવાય કોઈ જ રકમની અપેક્ષા રાખશે નહીં તે પણ સ્પષ્ટ થયું. આ ચોથો કરાર ૪૭ વરસ સુધીનો હતો. ૪૭ વરસબાદ, દરબાર અથવા સંઘને રકમમાં ફેરફાર કરાવવાની છૂટ હતી અને એ ફેરફાર મંજુર કરવાની આખરી સત્તા અંગ્રેજ સરકારના હાથમાં હતી.
૧૮૮૬નો કરાર થયા બાદ મુંડકાવેરો બંધ થઈ ગયો. સંઘની જીત હતી. દરબારની નાલેશી નહોતી. દરબારને ૧૦,000 ને બદલે ૧૫,000 મળી રહ્યા હતા. પેઢી દરેક કરાર વખતે એક વાતને ભારપૂર્વક સાબિત કરતી રહી હતી. શત્રુંજય પહાડ જૈન સંઘની માલિકીનો છે અને દરબારને મળતી રકમ એ રખોપાની રકમ છે. દરબાર પાલીતાણા રાજયના શાસક છે. શત્રુંજય પહાડના એ માલિક નથી. આ વાતને જીવતી રાખવા વારંવાર કરાર કરવામાં આવતા. એ રકમનો વધારો સ્વીકારી લેવાતો. ગોહિલ રાજાઓને માલિકીને બદલે રખોપાની