Sadhu to Chalta Bhala 2

SR No.: 009104
Original Sutra Author: N/A
Author: Prashamrativijay
Publisher: Pravachan Prakashan Puna
Publication Year: 2006
Total Pages: 91
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 1 MB

Page 74

૧૩૫
સુધી લગભગ.
કરારમાં રાજવી કાંધાજી અને પાટવીકુંવર નોંધજીનાં નામો છે. તે બંનેને ઊભું બનતું નહોતું. પાલીતાણા રાજય દેવાદાર થઈ ગયું તેમના અણબનાવમાં. તેને લીધે પાલીતાણા રાજય શેઠ હેમાભાઈ વખતચંદને રૂ. ૪૨૦OOની રકમથી ગિરવે મૂકાયું. દસ વરસ માટેનું ગિરોખત પાછું વીસ વરસ લંબાયું. સને ૧૮૪૩માં પાલીતાણા રાજય ગિરોખતમાંથી મુક્ત થયું. ગોહિલ રાજાઓને આ બીજા કરાર દ્વારા મળતી રકમ ઓછી લાગતી હશે કે પોતાની સત્તા પર બંધન લાગતું હશે ? ગમે તેમ, પરંતુ તેમણે ફરિયાદ શરૂ કરી હતી. બીજા કરારમાં શબ્દો હતા : તથા અવધ પુરી થયા પછી કરાર પ્રમાણે રૂ. આગળ સાલ આપસો તાં સુધી ચાલુ પાલીશું. કરાર પ્રમાણે મતલબ કે દસ વરસ પછી પણ જેટલા વરસ ૪૫૦૦ રૂ. મળશે તેટલા વરસ કરાર મુજબ જ વર્તીશું. પરંતુ ગોહિલ રાજાને આ શબ્દો સામે વાંધો હતો. તેમને બીજો કરાર દસ વરસ પૂરતો જ છે તેવું પૂરવાર કરવું હતું. દસ વરસ પછી જે કરવાનું છે તે બધું નક્કી કરવાનું બાકી છે તેવી રાજાની રજૂઆત હતી. બ્રિટીશ સરકારે ગોહિલ રાજાની આ વાતને સ્વીકારી નહીં. કેમ કે આખું લખાણ સળંગ હતું. કરારમાં પાછળથી ઉમેરણ થયું હોય તેવી કોઈ જ નિશાની નહોતી, જે રાજાનું કહેવું હતું. ૧૮૨૧નો કરાર ચર્ચાસ્પદ બન્યો તે ગોહિલ રાજાની જીત. જોકે, બીજો કરાર ૧૮૮૮માં પૂરો થયો ત્યારે આ કરાર વધુ દસ વરસ માટે ચાલશે તેવી સત્તાવાર ગોઠવણ પણ થઈ જ હતી. બીજા દસ વરસ પછી પણ દરવરસે ૪000 રાજાને ચૂકવાતા હતા. બાકીના પ00ની ચૂકવણી ભાટ અને રાજગોરને સંધ તરફથી થતી. ગોહિલ રાજાને આ બીજા કરાર અંગે ફરિયાદ હતી તેના પરિણામે બ્રિટીશ સરકારનાં તંત્ર દ્વારા ત્રીજો કરાર અમલમાં આવ્યો. તેમાં રાજા માટે ફાયદાની વાત હતી.
સંઘ પાસે મુગલ બાદશાહોનું ફરમાન હતું તે એકમાત્ર પુરાવાના જોરે જૈનો શત્રુંજયના પહાડને પોતાની માલિકીનો ગણાવે છે આમ કહીને – મેજર કીટીંજે પોતાની રજૂઆતમાં ઉમેર્યું હતું કે ઈ. સ. ૧૯૫૭માં શાહજહાને પહાડ ભેટમાં આપ્યો ત્યારે તેનું વર્ચસ્વ હતું કે કેમ તે પ્રશ્ન વિચારવો જોઈએ. આ ઉપરાંત સને ૧૮૦૮માં બ્રિટીશ અમલ મજબૂત બનવા લાગ્યો ત્યારે
કાઠિયાવાડમાં ગોહિલ રાજા પાલીતાણા પર રાજય કરતા હતા અને પહાડના યાત્રાળુ પાસેથી કર ઉઘરાવતા હતા. આવા ઘણા બધા મુદ્દાઓ ધ્યાનમાં લેતા પાલીતાણાના રાજાને વેરો ઉઘરાવવાનો હક છે તે પૂરવાર થાય છે. ૧૮૨૧ના કરારમાં જે રકમ ૪૫OOની હતી તે હવે ૧૦,000 રૂ.ની કરવી. ૧૮૨૧નો કરાર કાયમી નથી માટે તેમાં ફેરફાર થાય તે ખોટું નથી. પાલીતાણાના ઠાકોર પોતાની ભૂમિના રાજકર્તા છે અને તેમને ૧૮૨૧ના કરાર માટે ફરિયાદ છે. સને ૧૭૮૮ અગાઉ રાજા કર ઉઘરાવતા હતા, યાત્રાળુવેરો. તેની રકમ શું હતી તે તો ખબર નથી. ૧૭૫૦નો કરાર મલખું, નજરાણું કે વળાવાની નાની ૨કમ સંબંધી છે. રાજાના ચોપડા વાંચ્યા બાદ એમ લાગે છે કે સરેરાશ યાત્રાળુ દીઠ રૂ. ૨-૦૦ જેટલો આશરે કર હશે. આટલું વિચાર્યા બાદ નિર્ણય એ કરવાનો છે કે ઠાકોરને મળતી રકમ દર દસવરસે ફેરફાર પામી શકે છે. ૧૮૬૪ની પહેલી જાન્યુઆરીથી જાત્રાળુવેરા બદલ રૂ. ૧૦,૦OO ચૂકવવાના રહેશે.
કીટીંજ સાહેબે પ-૧૨-૧૮૬૩માં આ ફેંસલો આપ્યો છે. તેને બંને પક્ષની સહી કરીને કરારનું સ્વરૂપ આપવાનું હતું. જૈનો દર દસવરસે રકમ બદલાય તેમાં અને આ આખી રજૂઆતમાં સંમત નહોતા. જૈનોએ કરારમાં સહી કરવાનું સ્વીકાર્યું નહીં. એકલા રાજાની સહી કામ ન લાગે. માટે કીટીંજ બાબુની સહીથી આ ત્રીજો કરાર સત્તાવાર બન્યો. જૈન સંઘ તરફથી આણંદજી કલ્યાણજી પેઢીએ મુંબઈના ગવર્નર સમક્ષ બે અપીલ કરીને આ ફેંસલાનો વિરોધ કર્યો. તેમ જ ૧૮૨૧નો કરાર જ ચાલુ રાખવાનો આગ્રહ રાખ્યો. મુંબઈ સરકારે કીટીંજના ફેંસલાને જ મંજુર રાખ્યો. શ્રીસંઘે મહારાણી વિક્ટોરિયાને અપીલ કરી. તેમણે પણ કીટીંજની રજૂઆતને જ બહાલી આપી. જૈન સંઘે આખરે ૧૦,૦OOની રકમ ભરવાનું સ્વીકાર્યું. સને ૧૮૮૧ સુધી આ રકમ ભરાતી આવી હતી.
સને ૧૮૮૦માં દરબારને વ્યક્તિગત મુંડકાવેરો ઉઘરાવવાની ઇચ્છા થઈ. સને ૧૮૮૧માં તેમણે યાત્રાળુદીઠ વેરો ઉઘરાવવો પાલીતાણા રાજયે શરૂ કર્યો. કર્નલ કીટીંજના ફેસલામાં આવતી કૉલમનો દરબારે આબેહૂબ ઉપયોગ કર્યો. પેઢી અને શ્રીસંઘે મુંબઈના ગવર્નર સર જેમ્સ ફર્ગ્યુસનને વિસ્તૃત અરજી કરી, તેમાં આ મુંડકાવેરા સંબંધી ફરિયાદ કરી હતી. આ ફરિયાદ કર્યાને ચાર વરસો વીતી ગયા. મુંડકો ઉઘરાવવાનું અટકયું નહીં. બહારગામના યાત્રાળુઓ