Dhyanavichar

SR No.: 008965
Original Sutra Author: N/A
Author: Kalapurnsuri
Publisher: Kalapurnsuri Sadhna Smarak Trust Patan
Publication Year: 2006
Total Pages: 382
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Yoga
File Size: 2 MB

Page 255

સ્વના અભ્યાસ માટે જરૂરી સામગ્રી આવા મલિન, ચંચળ મનને સ્વચ્છ, સ્વાધ્યાય પૂરી પાડે છે. આ સ્વાધ્યાયમાં નિર્મળ, સ્થિર અને “સુમન' બનાવવા શાસ્ત્રો પ્રધાન છે. એનું સેવન કરવાથી માટે સર્વજ્ઞ પરમાત્માનાં વચનોના
સ્વ'નું શાસન, જીવન ઉપર સ્થપાય છે, અંગભૂત શ્રુતજ્ઞાનના અભ્યાસમાં પરોવવું જે ધ્યાનના જ અંગભૂત છે. જોઇએ, શ્રુતજ્ઞાનની ગંગામાં નિત્ય
આત્મધ્યાન લાગુ પડે તે માટે સ્નાન કરાવવું જોઇએ. પરમાત્માનાં વચનોના અંગભૂત સૂત્રોનો અયથાર્થ, સ્વાર્થી અને રાગ-દ્વેષાત્મક અભ્યાસ સર્વ કાળમાં એકસરખો જરૂરી છે. વિચારો એ ભાવ-આરોગ્યનો ઘાત
(૨) મનનો નિરોધઃ જ્ઞાન ભાવનાનાં કરનારા છે. તેમ છતાં પુનઃ પુનઃ તેમાં પાંચ કાર્યોમાં બીજું કાર્ય મનનો નિરોધ છે. જ આસક્ત રહેવાની જે કુટેવ અનાદિથી - ઉપરોક્ત પ્રથમ કાર્યમાં નિપુણતા મનને વળગેલી છે, તે ફક્ત પાંચ-પચીસ સધાય છે, તો મનના નિરોધ પાછળ દિવસના કૃતાભ્યાસથી છૂટી જાય એવી શક્તિ બગાડવી નથી પડતી. પણ નથી. પણ રાત-દિવસના સતત પ્રયત્નો સ્વભાવથી જ મન સુનિયંત્રિત બની જાય ચાલુ રાખવાથી ધીરે ધીરે તેની પકડ છે. ચંચળ પદાર્થો પાછળ ભટકવાનું નબળી પડે છે. છોડી દઈને “સત્' અર્થાત્ “આત્મા’નો એક આસને સ્થિર રહીને મનને સેવક બની જાય છે.
નિરખો - તે ક્યાં જાય છે તે જુઓ ! - નિરોધરૂપ આ બળ પ્રયોગ શુભ કયા વિચારને વળગે છે તેમજ વાગોળે હેતુપૂર્વકનો હોઇને અપેક્ષાએ ઉપાદેય છે, તે પણ તટસ્થપણે નિરીક્ષણ કરો ! છે. બાળ-કક્ષાના જીવો માટે ઉપકારક આમ કરવાથી મનના સમગ્ર વલણનો છે, એટલે સહજ સ્થિરતા ન આવે ત્યાં સચોટ અભ્યાસ કરી શકાય છે અને તે સુધી તેના ઉપર આવા પ્રયોગો કરવા પડે પછી તેને સુવિચારનો સાત્ત્વિક આહાર તેમાં ક્ષોભ અનુભવવાની જરૂર નથી. આરોગવાની રુચિ પેદા કરવાની અગત્ય
અનાદિ, અનંત આ સંસારમાં જીવને સમજાય છે. તેમજ તે અગત્યને મોટામાં મોટાં બે વિનો છે :
જીવનમાં અગ્રિમતા આપવાની વૃત્તિ એક : દ્રવ્ય-મરણરૂપ વિન. જોરમાં આવે છે. બીજું : ભાવ-મરણરૂપ વિપ્ન.
મનને સાધ્યા સિવાયની ધ્યાનભાવ-મરણરૂપ વિદનનું કારણ ચંચળ સાધના છાર ઉપર લીંપણ સમાન છે. મન છે, ક્લેશવાસિત મન છે.
દુષ્ટ મન એ જ જીવનો દુશ્મન છે. ધ્યાન વિચાર (સવિવેચન) • ૨૩૬