________________
२८०]
પતંજલિનાં યોગસૂત્રો
[.. उसू. ६
इत्यर्थः । अत एव स्थूलविषय समापत्तिसिद्धौ सत्यां पुराणे तत्तदायुधभूषणापनयेन सूक्ष्मविषयः समाधिरवतारित:
ततः शङ्खगदाचक्रशादिरहितं बुधः । चिन्तयेद्भगवद्रूपं प्रशान्तं साक्षसूत्रकम् ॥८६।। यदा च धारणा तस्मित्रवस्थानवती ततः । किरीटकेयूरमुखैर्भूषणै रहितं स्मरेत् ।।८७॥ तदेकावयवं देवं सोऽहं चेति पुनर्बुधः । कुर्यात्ततो ह्यहमिति प्रणिधानपरो भवेत् ॥८८॥
(विष्णु पु. ६७८६-८८ कस्मात्पुनरधरां भूमिं विजित्योत्तरां विजयते विपर्ययः कस्मान भवतीत्या आह-न ह्यजिताधरभूमिरिति । न हि शिलाहूदागङ्गां प्रति प्रस्थितोऽप्राप्य मेघव गङ्गां प्राप्नोति । ईश्वरप्रसादाज्जितोत्तरभूमिकस्य चेति । कस्मात् ? तदर्थस्योत्तरभूमिविजयस्य प्रत्यासनस्यान्यत एवेश्वरप्राणिधानादेवावगतत्वात् । निष्पादितक्रिये कर्मण्यविशेषाधायिनः साधनस्यासाधनन्यायातिपातादिति । स्यादेतत्-आगमतः सामान्यतोऽवगतानामप्यवान्तरभूमिभेदानां कुतः पौर्वापर्यावगतिरित्यत आह- भूमेरस्या इति । जितः पूर्वो योग उत्तरस्य योगस्य ज्ञानप्रवृत्त्यधिगमहेतुः । अवस्थैवावस्थावानित्यभिप्रेत्यैतद् द्रष्टव्यम् ॥६॥
ક્યાં પ્રયોજેલા સંયમનું આ ફળ છે? એના જવાબમાં એનો ભૂમિઓમાં विनियो। ४२वी, मेम । छे. “तस्य..." वगै३थी माध्य।२ भूमिनी विशेषता દર્શાવે છે. જીતેલી ભૂમિ પછી આવતી, ન જીતેલી ભૂમિ કે અવસ્થામાં વિનિયોગ કરવો જોઈએ. સ્થૂલ વિષયવાળા સવિતર્ક સમાધિને સંયમથી વશ કરી, સંયમથી ન જિતાયેલા નિર્વિતર્ક સમાધિમાં વિનિયોગ કરવો. એને પણ વશ કરીને પછી સવિચારમાં વિનિયોગ કરવો, આમ નિર્વિચારમાં પણ કરવો. આ કારણે સ્થૂલવિષયક સમાપત્તિ સિદ્ધ થતાં પુરાણમાં તે આયુધ અને ભૂષણને દૂર કરીને સૂક્ષ્મ વિષયમાં सभापत्ति साधवानो ७५हेश ४२वामां मावे छ :- "५छी मावाननु शं५, गहा, ચક્ર, શાર્ગ વગેરે વિનાનું શાન્ત અને ફક્ત અક્ષમાળાવાળું સ્વરૂપ ચિંતવવું. જ્યારે એમાં ધારણ સ્થિર થાય, ત્યાર પછી કિરીટ, કેયૂર વગેરે અલંકારો વિનાનું સ્વરૂપ थितवे. ५छी मे मे सवयव वने "मेहुं धुं" मेम, भने पछी ३७ "ईहुं" ३५ प्रणिधाननी सल्यास ३." (वि.पु. ६.७.८६-८८)
પહેલાંની ભૂમિ જીતીને, પછીની ભૂમિ જીતે એમ શા માટે કહ્યું? એથી
