________________
પાઠ ૩૩ મો પાઠ ૩૩ મો. તપુરુષ સમાસ
બહુવ્રીહિ અને અવ્યયીભાવ સમાસથી અન્ય-ભિન્ન લક્ષણવાળો જે સમાસ થાય છે, તેનો સમાવેશ તપુરુષ સમાસમાં કરવામાં આવે છે. તપુરુષ સમાસ ઘણો જ વ્યાપક છે અને અનેક પ્રકારનો છે.
ગતિ તપુરુષ ૧. ઉપસર્ગો, રી', ૩રરી, શ્રત, હુણ, વિજુ વગેરે તથા વિ પ્રત્યયાત શબ્દો તથા મનમ્ સત્ સત્ તિરસ વગેરે શબ્દો, ધાતુ સાથે સંબંધ રાખતા હોય ત્યારે, ગતિસંશક છે અને ધાતુની પૂર્વે જોડાય છે.
૨.ગતિસંજ્ઞક નામો અને નામ, બીજા નામ સાથે નિત્ય સમાસ પામે છે, પ્રત્ય / ઝરીન્યા ૩રરીત્યા શુન્નીમૂતમ્ બનત્ય | સત્ય ! મ9– I 5 અ. પાપ કે અલ્પ અર્થમાં છે. ત્મિત: શ્રીમ:-રુદ્રાક્ષ: I એ પ્રમાણે પુરુષ: I ષડુw wi, વોwi,
૧. રીતિ, પરરીતિ અંગીકાર કરે છે. શ્રપતિ શ્રદ્ધા કરે છે. પ્રાદુર્મતિ, માવિર્મવતિ, પ્રગટ થાય છે. પ્રદુષ્પતિ, માવિષ્પતિ પ્રગટ કરે છે. મનોતિ અલંકૃત કરે છે. સોતિ સત્કાર કરે છે. ગ તિ અનાદર કરે છે. તિરોમવતિ છૂપાઈ જાય છે. ૨. () સ્વરાદિ ઉત્તરપદ પર છતાં તપુરુષ સમાસમાં નો
૬ થાય છે. જેમકે-રુત્સિતોડN: 4: (ગા) મક્ષ અને પથિન્ ઉત્તરપદ પર છતાં, નો I થાય છે.
#ાક્ષ: | ઋાપથમ્ | (રૂ) પુરુષ શબ્દ પર છતાં, નો વિકલ્પ 1 થાય છે.
- fપુરુષ:, bપુરુષ:L (ડું) ઉત્તરપદ પર છતાં, અન્ય અર્થમાં નો #ા થાય છે.
{ષનૂપુરમ્ મધુરમ્ | (૩) ૩M શબ્દ પર છતાં, 5 નો ઝા અને વ પણ થાય છે.
कोष्णम् , कवोष्णम् , कदुष्णम् ।
૨૪
