________________
દેવપ્રાસાદ
૧૩૧
વિતાન કરાટક (ઘુ મટ)
વિતાન :---વિતાન એટલે છત, આકાશ, ચંદરવા અથવા સીલિંગ તેના મુખ્ય ત્રણ પ્રકાર હાય છે. જેમકે:—
(૧) ક્ષિપ્તે પક્ષિસ (૨) સમતલ (૩) ઉજ્જિતાનિ આ બધાનાં સ્વરૂપ નીચે પ્રમાણે છે. (૧) ક્ષિપ્તે પક્ષિપ્ત —એટલે જે છત ઉપર ચઢી ફરી નીચે ઉતરી કરી ઉપર ચડે તેવી કળામય છતને ક્ષિપ્તે પક્ષિપ્ત વિતાન કહે છે.
:
(૨) સમતલ ઃ—જે છત ઉપર સરખું' છાધઢાંકણુ છાનીયાથી કરવામાં આવે તે. આવી સમતલ છતમાં આકૃતિએ (શ્લે) કેતરે છે.
ઉદિતાનિ :——જેમાં પ્રત્યેક થરા ઉપર અને ઉપર ચડતા જાય તેમજ સકાચાના જાય તે. ઉદિતાનિ વિતાન ખેાડશાસ્ત્ર, સેાળહાંશ, ગેાળ પર કર્યું, દરિકા, તે ઉપર રૂપક, પછી તેના પર કાલ અને ગવાળુના થરા થાય છે. મધ્યમાં લટકતુ ઝુમ્મર હાય તેને પદ્મશિલા રહે છે.
વિતાનના ઘર :——વિતાનના કુલ ચાર થર હાય છે. તેમનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે. જેમકે (1) કણુ દરિકા (૨) રૂપકંઠ (૩) ગજતાલુ અને (૪) કાલ. આ બધાની વિગત નીચે પ્રમાણે છે.
(૧) કણુ દરિકા---ઘુંમટની હાથે! ઉપરના પ્રથમ થરને કણ દરિકા કહે છે. (૨) ૩૫૪૪—ઘુ ંમટના તે થર કે જેમાં દેવરૂપ અગર પ્રાણીએના ઘાટ કે સાદે ચપર ઓછા નિકાળાના થર હાય છે. આવેા થર હાય તે તેમાં આઠ કે સેાળ વિદ્યાધરાનાં અહાર નીકળતાં સ્ત્રરૂપે થાય છે.
(૩) ગજતાલુ-ગવાળુ ગજ (દ્વાથી)ના તાળવા જેવા ઘાટ.
(૪) કેશ--જેમાં ઘુંમટના થર અધધેાળ ખલી આકારના હોય તે.
