Page Text
________________
अध शिखराधिकार
अब आमलसाराके विस्तार-चौडाईके भाग कहते हैं । अंडक निकाला (चंद्रसकी पट्टीसे) बारह भागका निकाला (जांजरीके गोलेके पेटेसे) सात भागका,
और जांजरीका निकाला उसके कंदसे छः भाग का रखना ! कलशासन-कलशको स्थापन करनेकी चौडाईके चौदह भाग रखना । इस तरह कुल चौसठ भाग विस्तारके जानना । स्कंध के कोंणेपर तापसके रूप करना और अंडकमें प्रासादके सुवर्णपुरुष पर्यकके साथ पधराना । ३७-३८ ।
शिवचेश्वररुपं तु ध्यानमूर्ति विचक्षणः ।
शिखरकर्णे प्रस्थाप्यं जिनेकुर्याज्जिनेश्वरः ॥३९॥ શિખરના ઔધે–આંધણાના ખુણે આમલસારાના ગળામાં શિવ-ઈશ્વરનું ધ્યાનમગ્ન સ્વરૂપ વિચક્ષણ શિલ્પી એ કરવું. પરંતુ જે જૈન પ્રાસાદ હોય તે જિનેશ્વરની બેઠી મૂતિ કરી મૂકવી. ૩૯.
शिखरके स्कंधपर बांधणेके कोनेपर आमलसाराके गले में शिव-ईश्वरका ध्यान मग्न स्वरूप विचक्षण शिल्पीको करना । लेकिन जो जैन प्रासाद हो तो जीनेश्वरकी बैठी मूर्ति कर रखना । ६ ३९ ध्वजादंडकास्थान-प्रासादपृष्ठि देशे तु दक्षिणे प्रतिरथके ।
ध्वजाधारस्तुकर्तव्य ईशाने नैरुतेऽथवा ॥४०॥ . आमलसाराके पुथक् पृथक् विभाग भिन्न भिन्न ग्रंथों में हैं। दीपार्णव में चौदह भाग ऊँचाईमें गला तीन भाग, अँडक पाँच भाग, चन्द्रस और जांजरी तीन तीन भागकी इस तरह कुल चौदह भाग उदय और अट्ठाईस भाग विस्तार, दूसरे प्रकारसे-ऊँचाई में चार भाग कर पौने भागका गला, सवा भागका अंडक चन्द्रस और जांजरी एक एक भागकी करना। उस तरह ८ विस्तारमान है।
(૯) મૂળ શિખરના આમલસારાના મધ્યગર્ભે જીભીરૂપે (કુંડચોથી અલંકૃત કરેલી હોય છે.) પરંતુ પાછલા કાળમાં આમલસારના ચારે ગર્ભે ગિનીના મુખે અને સ્કંધ પર ખુણે તાપસનાં રૂપે કરવાની પ્રથા પ્રવિષ્ટ થઈ હોય તેમ લાગે છે. ભદ્દે યોગિની મુખ કરવાને કઈ ગ્રંથમાં પાઠ નથી. ભારતના અન્ય પ્રદેશના શિખરમાં જીભીના સ્થાને જુના કામોમાં રૂપની આકૃતિ કરેલ જોવામાં આવે છે. ઉડીયા પ્રદેશમાં ઉભડક પગે બેઠેલ હાથ જોડતો પુરુષ જોવામાં આવે છે.
બીજી એક પ્રથા શિખરના બાંધણમાં છ આઠ દશ આંગુલને બાંધણુને પદો બહાર કાઢવાની પ્રથા શિલ્પીઓમાં બસોક વર્ષથી નવીન પિઠી છે. જૂના કોઈપણ કામમાં બાંધણને ઉપડતો પટ્ટો જોવામાં આવતો નથી. બારમી સદીના સોમનાથજીના પ્રાચીન મંદિરના શિખરને આ પટ્ટાનો થર નરથર જેવો તેના અવશેષોમાં જોવા મળે છે.
९. मूल शिखरके आमलसाराके मध्य गर्भमें जीभी के रूपमें (कुडचलोसे अलंकृत की हुई होती है। परन्तु पीछले कालमें आमलसाराके चारों गर्मी में योगिनीके मुखों और स्कम्ध के पर
| SR No. | 008421 |
| Book Title | Kshirarnava |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prabhashankar Oghadbhai Sompura |
| Publisher | Balwantrai Sompura |
| Publication Year | |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati, Art, & Culture |
| File Size | 13 MB |