________________
૧૧૧
આત્માનુશાસન कांक्षन्ति तानि विषयान् विषयाश्च मानहानिप्रयासभयपापकुयोनिदाः स्युद्लं
ततस्तनुरनर्थपरंपराणाम् ॥ ઉત્પત્તિ તનની પ્રથમ, પછીથી દુષ્ટ ઈન્દ્રિયો તણી, એ ઇન્દ્રિયો નિજ વિષય વાંછે, તેથી હાનિ માનની; પરિશ્રમ અતિ ભય પાપ ને દુર્ગતિદાયક દેહ જો, તેથી અનર્થ પરંપરાનું મૂળ કારણ તેહ તો. ભાવાર્થ – સર્વથી પ્રથમ શરીર ઉત્પન્ન થાય છે, એ શરીરમાં દુષ્ટ ઈન્દ્રિયો પ્રગટ થાય છે, તે ઇન્દ્રિયો પોતપોતાના વિષયોને ચાહે છે. તે વિષયો જીવને માનહાનિ (અપમાન), પરિશ્રમ, ભય, પાપ અને દુર્ગતિ આપનાર થાય છે. આમ, જગતમાં સમસ્ત અનર્થોની પરંપરાનું મૂળ કારણ આ શરીર જ છે.
-- બ્લોક-૧૬ शरीरमपि पुष्णन्ति सेवन्ते विषयानपि । . नास्त्यहो दुष्करं नृणां विषाद्वाञ्छन्ति जीवितुम् ॥ અજ્ઞાનીજન એ શરીર પોષે, વિષયસેવન રત રહે;
દુષ્કર કશું ના તેહને, વિષ પી જીવનને, રે! ચહે. ભાવાર્થ – અજ્ઞાનીજન શરીરને પુષ્ટ કરે છે અને વિષયોનું સેવન પણ કરે છે. એવા મનુષ્યોને વિવેક ન હોવાથી કોઈ પણ કાર્ય દુષ્કર હોતું નથી; અર્થાત્ તે બધાં જ અકાર્ય કરી શકે છે. એમ કરીને તેઓ જાણે કે વિષપાન કરીને જીવતા રહેવાને ચાહે છે, અમરત્વ વાંછે છે!
બ્લોક-૧૭ इतस्ततश्च त्रस्यन्तो विभावर्यां यथा मृगाः । वनाद्विशन्त्युपग्रामं कलौ कष्टं तपस्विनः ||
