________________
૧૦૪
આત્માનુશાસન છે મોહ બી રતિદ્વેષનું, એ બીથી મૂળ અંકુર વધે;
રતિદ્વેષ દવા જો ચહે, જ્ઞાનાગ્નિથી બી બાળી દે. ભાવાર્થ – જેવી રીતે બીજમાંથી જડ અને અંકુર ઉત્પન થાય છે તેવી રીતે મોહરૂપ બીજથી રાગ અને દ્વેષ ઉત્પન્ન થાય છે. માટે જે એ બન્નેને બાળીને ભસ્મ કરવા ચાહે છે તેણે જ્ઞાનરૂપ અગ્નિ વડે તે મોહરૂપ બીજને બાળીને ભસ્મ કરવું જોઈએ.
શ્લોક-૧૮૩ पुराणो ग्रहदोषोत्यो गंभीरः सगतिः सरुक् । त्यागजात्यादिना मोहवणः शुद्ध्यति रोहति ॥ આ મોહ વણ રહ દોષકૃત ગંભીર, જૂનો, પીડિતો;
એ ત્યાગરૂપ મલમાદિથી થઈ શુદ્ધ, ઊંચે લઈ જતો. ભાવાર્થ – મોહ એક પ્રકારનો ઘા છે, કારણ કે એ ઘાની માફક પીડા ઉપજાવે છે. જેવી રીતે બહુ સમયનો જૂનો, શનિ આદિ મહના દોષથી ઉત્પન્ન થયેલો, ગંભીર(ઊંડો), ગતિ કરતો એટલે કે વધતો જતો અને પીડાકારક જે ઘા તે મલમ આદિ ઔષધથી શુદ્ધ થઈ, પરુ આદિથી રહિત બની, રૂઝાઈ - ભરાઈ જાય છે; તેવી રીતે જૂનો એટલે અનાદિ કાળથી જીવની સાથે રહેનારો, પરિગ્રહના રહણરૂપ દોષથી ઉત્પન્ન થયેલો, ગંભીર (મહાન), નરકાદિ દુર્ગતિનું કારણ અને આકુળતારૂપ રોગથી સહિત એવો એ દુઃખદાયક મોહ પણ ઉક્ત પરિગ્રહના ત્યાગરૂપ મલમથી શુદ્ધ થઈ, નષ્ટ થઈ ઊર્ધ્વગમન(મુક્તિપ્રાપ્તિ)માં સહાયક થાય છે.
શ્લોક-૧૮૪ सुहृदः सुखयन्तः स्युर्दुःखयन्तो यदि द्विषः । सुहृदोऽपि कथं शोच्या द्विषो दुःखयितुं मृताः ॥
