Page Text
________________
૨૭૦
રાજહૃદય ભાગ-૧૪ સાધન હૈ...” ઔર વિચારમેં ભી, વિચાર કરતે હૈં તો કિસ હાલતમેં વિચાર હોના ચાહિયે ? કિ ઉસ વિચારકે વૈરાગ્ય ભોગકે પ્રતિ અનાસક્તિ) તથા ઉપશમ (કષાય આદિકી બહુત હી મંદતા, ઉનકે પ્રતિ વિશેષ ખેદ) યે દો મુખ્ય આધાર હૈ. દોનોંકા કૌંસમેં સ્વયંમેં અર્થ લિખા હૈ કિ ભોગકે પ્રતિ અનાસક્તિ)” યાનિ તીવ્રરસસે ખાના, પીના, જો ભી પંચેન્દ્રિય વિષયકા ઉદય હોતા હૈ ઉસમેં તીવ્ર રસસે પ્રવર્તિત નહીં હોના ઉસકો મુમુક્ષુ ભૂમિકાકા વૈરાગ્ય કહતે હૈં.
વૈરાગ્યકા બહુત વ્યાપક અર્થ હૈ. મુનિરાજ કો ભી જો પરિસ્થિતિ હૈ ઉસકો વૈરાગ્યવાલી પરિસ્થિતિ કહતે હૈ પંચમ ગુણસ્થાનવાલેકો ભી જિતના ત્યાગ હોતા હૈ ઉસકો વૈરાગ્ય હૈ ઐસા બોલા જાતા હૈ. ઔર જ્ઞાની તો વૈરાગી હોતે હી હૈ. ઔર મુમુક્ષુ ભી વૈરાગી હોતે હૈં. ઇન ચારોં પદમેં જો વૈરાગ્ય હૈ ઉન ચારોંકી પરિભાષા ભી અલગ અલગ હૈ, ચારોંકા સ્વરૂપ ભી અલગ અલગ હૈ. જબ યે મુમુક્ષુકી ભૂમિકાકી ચર્ચા ચલ રહી હૈ તો મુમુક્ષકે યોગ્ય વૈરાગ્ય કૌન-સા હૈ યહ બાત હમેં અચ્છી તરહ સમજની ચાહિયે.
મુમુકી ભૂમિકાકા વૈરાગ્ય વહ હૈ કિ અપના આત્મકાર્ય કરનેકી તીવ્ર ભાવના ઔર જિજ્ઞાસા કે વશ, ઐસા ફાલતુ વૈરાગ્ય નહીં, અપની સ્વરૂપ પ્રાપ્તિ, ઉસકી ભાવના ઔર સ્વરૂપકી પહિચાન નહીં હુઈ ઉસી જિજ્ઞાસા કે વશાત્ ઔર સબ હમારે ઉદયભાવોંકા રસ ઠંડા હો જાવે યા ફીકા હો જાવે, ઉસીકો મુમુક્ષુકી ભૂમિકાકા વૈરાગ્ય કહનેમેં આતા હૈ. ઇસ પ્રકારકા વૈરાગ્ય હોવે.
ઔર ઉપશમ અર્થાત્ કષાયાદિકી બહુત હી મંદતા. ઉનકે (-કષાયકે) પ્રતિ વિશેષ ખેદ, યાનિ જો ભી અપને પરિણામમેં દોષ હોતા હો ઉસકે પ્રતિ ખેદ હોવે. ઔર યે ખેદકે કારણ જો કષાય મંદ હોવે, ખેદકે વશ યે કષાય મંદ હોવે. તો ઉસ પ્રકારની જો કષાયકી મંદતા, ઉસકો મુમુક્ષુકી ભૂમિકાકા ઉપશમ કહનેમેં આતા હૈ.
વાસ્તવમેં ઉપશમ તો મોક્ષમાર્ગ પ્રારંભસે હી હોતા હૈ, ઉસકે પહલે નહીં હોતા હૈ. ઇસલિયે મોક્ષમાર્ગીકો ઉપશમના વિશેષણ લાગુ પડતા હૈ. ક્યોંકિ આત્માકી શાંતિ હુઈ. જૈસે પૂજ્ય માતાજી કો હમ કહતે હૈ કિ
| SR No. | 007189 |
| Book Title | Raj Hriday Part 14 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | |
| Publisher | Vitrag Sat Sahitya Prasarak Trust |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |