Book Title: Raj Hriday Part 14
Author(s): 
Publisher: Vitrag Sat Sahitya Prasarak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007189/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 14 zrImad rAjacaMdra gajahRdaya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gi % % * * * * * * * * 5 zrI vItarAgAya namaH 2AjahRdaya (bhAga-1) pUjya bhAIzrI zazIbhAInA "zrImad rAjacaMdra graMtha uparanA saLaMga pravacano) patrAMka-688 thI 717) prakAzaka vItarAga sat sAhitya prasAraka TrasTa bhAvanagara Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka tathA prApti sthAna vItarAga sAhitya prasAraka TrasTa 580, jUnI mANekavADI, pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmI mArga 2 bhAvanagara-364001 phona : (0278) 2423207 anya prApti sthAna : - zrI kuMdakuMda kahAna jaina sAhitya kendra, 'guru gaurava', sonagaDha - - zrI khImajIbhAI gaMgara (muMbaI) : (022) 26161591, mo. 09820365683 - zrI Dola2bhAI hemANI (kalakattA) : (033) 24752697, : mo. 09748712360 prathamAvRtti H 12-08-2014 (pUjya bahenazrInI 101mI janmajayaMti) prata : 100 pRSTha saMkhyA : 432 + 8 = 440 paDatara kiMmata : 800/mUlya H 20/ lesara TAIpa seTiMga : pUjA imprezansa 1924/B, 6, zAMtinAtha baMgalojha, zazIprabhu coka, rUpANI sarkala pAse bhAvanagara-364001 phona : 9725251131 mudrakaH buka paba phona : 9825030340 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UsaupaNAthI pUNya thANaEA chI chIchANI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA rAjahRdaya' bhAga-14nuM prakAzana karatAM amone atyaMta harSa thAya che. prastuta graMthamAM kRpALudeva zrImad rAjacaMdra' graMthamAM prakAzita vacanAmRto tathA patro upara samAdaraNIya siddhAMtaniSTha pUjya bhAIzrI "zazIbhAInA pravacanonuM prakAzana che. bhAvanagaramAM 1989mAM "zrI sImaMdhara svAmI digaMbara jinamaMdiramAM zrImad rAjacaMdra graMthano saLaMga svAdhyAya cAlyo hato. prastuta dhvanimudrita pravacanonA sI.DI. pravacano "zrI zazIprabhu sAdhanA smRti maMdiramAM niyamitarUpe sAMbhaLavAno nityakrama cAlI rahyo hato. pravacano sAMbhaLyA bAda ghaNA mumukSuone evo bhAva Avyo ke jo A pravacano graMthArUDha thAya to sarva mumukSu samAjane AtmahitamAM lAbhanuM kAraNa thAya. A bhAvanAnA phaLasvarUpe "rAjahRdaya' nAmaka graMtha prakAzana karavAmAM AvI rahyo che. ApaNAM parama tAraNahAra, sAgara samAna gaMbhIra, adhyAtmayuga divAkara pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmI'no samasta mumukSu samAja upara avismaraNIya upakAra varte che. AvA duSamakALamAM tIrthakara jevA yugapuruSano janma e ApaNAM saunuM mahAna sadbhAgya che. pUjya gurudevazrInA vizALa ane gahana zAstra abhyAsanI zRMkhalAmAM eka graMtha hato "zrImad rAjacaMdra' !pUjya gurudevazrInA parivartana bAda teozrIe A graMtha upara pravacano paNa ApelA che ane tyAre koI pUche ke, amAre kayu zAstra vAMcavuM? to pUjya gurudevazrI kahetA, "zrImad rAjacaMdra vAMco! pUjya gurudevazrInA hRdayamAM "kRpALudeva pratye keTaluM bahumAna, upakArabuddhi ane bhaktibhAva hato teno purAvo che "zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano'. pAne pAne kRpALudevanA guNagrAma karato A graMtha "kRpALudevanuM pUjya gurudevazrInA hRdayamAM zuM sthAna hatuM tenI prasiddhi kare che ! pUjya gurudevazrIe kahyuM che ke, "atyAre je A samayasAra vaMcAya che te "zrImad rAjacaMdrano upakAra che !" ApaNA guruvara "kahAna" paNa jemano upakAra mAne che ane jemanA guNagrAma karatAM thAkatA nathI to ApaNane to keTalo upakAra, bhakti ane bahumAna hovA ghaTe te spaSTa samajI zakAya evI vAta che. janma-maraNa, mAnasika ane zArIrika duHkha, pIDA, bAdhA, roga, zoka Adi aneka prakAranA duHkhathI grasita saMsArI jIva aneka viDaMbanAone bhogavatA paravaza banI kALacakramAM paribhramaNa karI rahyA che. aneka prakAranA karmanita citra-vicitra udaya prasaMgomAM rahetuM asamAdhAna, mUMjhavaNa Adi maTADavAno upAya zuM? tenuM ajJAna hovAne lIdhe na IcchatA chatAM duHkhanI paraMparA anivAryapaNe bhogavI rahyA che. sukhanI jhaMkhanA, sukhanI prApti mATenA valakhAM ane duHkhathI trasta saMsArI jIva Aja paryata sAcuM sukha prApta Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI karI zakyA e vAtavartamAna paristhiti uparathI spaSTa samajI zakAya tema che. AvI eka aNaukelI samasyAnuM samAdhAna gaveSavA koIka virala jIva jAge che. tene pahelo vicAra e Ave che ke, A sukha-duHkhanI samasyAnuM samAdhAna ApanAra evA koI mahApuruSa che kharA ? jo hoya to mAre sAtame pAtALe pahoMcIne paNa A samasyAno aMta lAvavo che ! aMtaraMgathI utpanna thayelI sasamAgamanI bhAvanA sapuruSanI zodhamAM pariNamita thAya che ane kudaratanA niyamAnusAra te jIvane e divyamUrtinI prApti thAya che. te virala jIva jJAnI puruSa dvArA upadiSTa bodha anusAra prayatna karatAM tene te satya sukhanI prApti thAya che ane kramazaH saMsAraduHkhathI parimukta thAya che. kRpALudeve pUrvabhavomAM AtmahitArthe aneka athAga prayatna karyA hatAM chatAM e sau niSphaLa gayA hatA paraMtu koI eka bhavamAM sapuruSano yoga thayA bAda teozrIne AtmajJAnanI prApti thaI hatI ane anaMta janma-maraNano aMta Avyo hato. mATe kRpALudeve vartamAnamAM svayaMne pratyakSa sanduruSano yoga thayo na hovA chatAM patre patre sasamAgamano mahimA niSkAraNa karuNAthI mAtra mumukSu jIvanA kalyANa arthe gAyo che. kRpALudevanA paricayamAM je koI supAtra jIvo AvelA temane te vakhatanI temanI yogyatAne joIne teoe patramAM mArgadarzana ApeluM. A mArgadarzana vartamAnamAM ApaNane sau koIne lAgu paDe tevuM mArgadarzana che. "kRpALudeva ne samaSTigata upadeza ApavAno udaya nahoto paraMtu vyaktigata upadeza ApavAno udaya hato. mATe A vAtanI maryAdA samajIne "kRpALudeve Apela mArgadarzanane jo jIvanamAM avadhAravAmAM Ave to avazya doSamukta thavAya e vAta niHsaMzaya che. kRpALudevanI lakhANanI bhASA gUDha hoI prAyaH jIva temanA aMtaHkaraNane samajI zakato nathI. chatAM teozrInA lakhANamAM evo ja koI camatkAra che ke Aje teozrInI anupasthitimAM paNa hajAro loko temanA bodhane anusaravAno prayatna karI rahyA che! "kRpALudevanA lakhANamAM rahelI madhyasthatA, Azaya gaMbhIratA, Atmahitano pradhAna sUra, niSkAraNa karuNA, aMga aMgamAM nItarato vairAgya, pAralaukika vicakSaNatA, puruSArthanI tIvra gati, saraLatA, parecchAnucArIpaNuM ityAdi anekAneka guNothI vibhUSita thayelA temanA patro eka amUlya ratnonI nidhi che! teozrInA lakhANamAM raheluM UMDANa temanA hRdayane - aMtaraMga pariNatine prakAze che. aMtaraMga pariNatimAM vartatA divya guNonI jhalaka temanA lakhANamAM vyakta thaI che. paraMtu A jhalakane pArakhanArA paNa koI viralA jIva ja hoya che. koIka javiralA temanA hRdayane pArakhI zakyA che, jeNe pArakhyA te pote te divya dazAne pAmI gayA ! e divya hRdayane parakhIne vartamAna mumukSu samAja paryata te hRdayanA bhAvone prakAzamAM lAvanAra che -pUjya bhAIzrI zazIbhAI! rAjahRdaya' nAma anusAra "kRpALudevanA aMtaraMgane kholanAra pUjya bhAIzrI zazIbhAInA anubhavarasa jharatA A pravacano amRtavelaDI samAna che. eka divyamUrtine AkAra ApatA A pravacano "kRpALudeva jevA mahAna sAdhakanI sAdhakadazAne svayaMnI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhavavANIrUpI TAMkaNAMthI utkIrNa karIne mumukSu jIvane darzAve che ke, A che kRpALudeva A che "rAjahRdaya'! "kRpALudevanA lakhANamAM vyakta thatAM teozrInA aMtaraMga alaukika guNarUpI ranonA khobA bharI bharIne mumukSu samakSa mUkyA che ! koIpaNa jIva grAhaka thaIne le to svayaM e ratnothI vibhUSita thaI jAya! dhanya che pUjya bhAIzrInA sAtizaya jJAnane ane dhanya che temanI sAtizaya pravacanadhArAne ke jenA dvArA e divyamUrtinA darzana karAvyA ! jJAnIpuruSanA eka eka vacanamAM anaMta Agama rahelAM che e vAtanI pratIti karAvatA A pravacano mumukSujIva mATe ratnonI nidhi samAna che. mumukSujIvane potAnuM vyavahArika jIvana ane nizcaya jIvana kevI rIte ghaDavuM tevuM mArgadarzana ThAma ThAma aneka patromAM jovA maLe che. - nAnI umarathI ja "kRpALudevanA lakhANamAM teozrInA pUrvasaMskAra prakAzita thAya che ane koI gajabanA sAdhakajIve A kaLikALamAM janma dhAraNa karyo che tevI pratIti karAvI jAya che. lakhANanI aMdara jhaLakatI prauDhatA, vairAgya, viveka, Atmahitano saMvega, vizALatA, saraLatA Adi abhivyaktio darzanIya ane mananIya che. 17 varSanI uMmara pahelAM lakhAyelAM dasa vacano upara pravacana ApatAM pUjya 'gurudevazrI' pharamAve che ke, A to bAra aMgano sAra che! evA vacanonA, evacananA denAra evA puruSanA, alpamati jIva zuM guNagrAma karI zake ? chatAM upakArabuddhivazAt atra teozrInA thoDA guNonuM bahumAna, bhakti karI temanA caraNomAM vaMdana karIe chIe. prastuta graMthanA prakAzana prasaMge adhyAtma yugasRSTA pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmI, tabhaktaratna prazamamUrti pUjya bahenazrI caMpAbahena', guru gaurava puruSArthamUrti pUjya nihAlacaMdra sogAnIjI' tathA zAMtamUrti, "rAjahRdaya oLakhAvanAra evA pUjya bhAIzrI zazIbhAInA caraNomAM bhaktibhAvapUrvaka vaMdana karIe chIe. prastuta graMthamAM prakAzita pravacanone sI.DImAMthI sAMbhaLIne saMpAdana karavAmAM Avela che. ghaNA pravacanomAM rekorDiMga kharAba hoI kyAMka kyAMka spaSTa saMbhaLAtuM nahi hovAthI khAlI gyA rAkhavAmAM AvI che. pUjya bhAIzrI"nA bhAvono pravAha yathAvata jALavavAno prayatna karavAmAM Avyo che tema chatAM kyAMka bhUla rahI gaI hoya to e puruSonI tathA jinavANI mAtAnI hRdayapUrvakakSamA yAcIe chIe. tyArabAda A pravacanone bIjA mumukSu dvArA pharIthI tapAsavAmAM Ave che ane pachI japresa upara mokalavAmAM Ave che. saLaMga pravacano 'bhAvanagara jinamaMdiramAM cAlyA che, Azare 500 pravacanomAM pUrNa thatA A graMthanA pravacanonA lagabhaga 18 bhAga prakAzita karavAnI bhAvanA che. prastuta graMthamAM je patro uparanA pravacano te zrRMkhalAmAM nahi hovAthI tyArabAda pAchaLathI bIje sthaLe te ja patra uparanA pravacano cAlyA hoya to tyAM te pravacano levAmAM Avela che. je pravacano hindImAM cAlelA che tenI mAtralipI gujarAtI karIne levAmAM AvyA che. bahAragAma cAlelA pravacanonuM sthaLa-nirdezana je te pravacananA mathALAmAM ApavAmAM Avela che. A graMthamAM patrAMka 631 thI 637 uparanA pravacano upalabdha nahi hovAthI levAmAM Avela nathI. A graMthanA badhA pravacanonI sIDI pustaka sAthe rAkhela che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 graMthanA prakAzana kAryamAM je je mumukSuono sahakAra prApta thayela che temano AbhAra mAnavAmAM Ave che. graMtha prakAzanArtha prApta dAnarAzino ullekha anyatra ApavAmAM Avela che te sarvano paNa AbhAra mAnavAmAM Ave che. graMthanA suMdara TAIpa seTiMga mATe pUjA imprezansa'no AbhAra mAnavAmAM Ave che. rAjahRdayanA badhA bhAgo www.satshrut.org u52 upalabdha che. aMtataH 'rAjahRdaya'mAMthI pravAhita A avirata amRta saravANIne pIne pratyeka jIva zAzvata sukhane prApta thAya evI bhAvanA sAthe virAma pAmIe chIe. aSADha vada 1, (bhagavAnanI divyadhvani chUTavAno prathama divasa) TrasTIgaNa vItarAga satsAhitya prasAraka TrasTa bhAvanagara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaraNAMjali janma : 8-10-1910 dehavilaya : 5-10-2003 gaM. sva. prANakuMvarabahena jamanAdAsa hemANInI puNyasmRtimAM hemANI parivAra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saumyamUrti pUjaya bhAIzrI zazIbhAI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 rAhRdaya' bhAga-14nA prakAzanArthe prApta dAnarAzi zrImati nIrUbena maNilAla sAvalA, muMbaI 41,000/ sva. prANakuMvarabahena hemANInA smaraNArthe, ha. zrI DolarabhAI hemANI 25,000/sva. godAvarIbahena haMsarAja zAha, cennAI 19,000/ zrImatI vaMdanAbahena raNadhIrabhAI ghoSAla, kolakATA zrImatI lakSmIbahena khImajIbhAI gaMgara, muMbaI Do. bI.ema. suthAra, kampAlA, yugAnDA zrI piyUSabhAI nagInadAsa bhAyANI, kolakATA sva. hasamukhabhAI ajamerAnA smarNArthe, ha. anasUyAbahena ajamerA, kolakATA zrI dharmendrabhAI vorA, bhAvanagara zrI hemaMtabhAI zAha, muMbaI belAbahena ane prazAMtabhAI jaina, bhAvanagara kAjala, jigIza khArA, kolakATA praviNAbena upendrabhAI khArA, kolakATA jigIza upendrabhAI khArA, kolakATA prajJeza upendrabhAI khArA, kolakATA vaizAlI prajJeza khArA, kolakATA ciMtana upendrabhAI khArA, kolakATA anujA ciMtana khArA, kolakATA zrI paricaMdajI ghoSAla, kolakATA zrImatI cArubahena nileSabhAI jaina, bhAvanagara zrImatI avanIbahena mIteSabhAI zAha zrImatI snehalatAbahena jayendrabhAI zAha, bhAvanagara sva. kasturIbahena lakSmIcaMda zAha, amadAvAda, ha. kanubhAI zAha sva. madhubahena kanubhAI zAha, amadAvAda, ha. kanubhAI zAha 11,000/ 5,000/ 5,000/ 5,000/ 5,000/ 2,500/ 2,500/ 2,100/ 1,001/ 1,001/ 1,001/ 1,001/ 1,001/ 1,001/ 1,001/ 1,000/ 1,000/ 500/ 251/ 251/ 251/ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana anukramaNikA | pravacanane. pAnA naM. 314. 01 315. 020 316. 040 317. 06 1 083 h bh bhnh 319. 107 128 321. 147 322. 171 patrAMka patrAMka-688, 689 patrAMka-6 89, 690 patrAMka-691, 692 patrAMka-693,694 patrAMka-694, 695 patrAMka-696, 697 patrAMka-698, 699 patrAMka-699thI 701 patrAMka-702 patrAMka-703 patrAMka-703, 704 patrAMka-705, 706 patrAMka-706 patrAMka-706 patrAMka-708 thI 710 patrAMka-710 patrAMka-711 thI 713 patrAMka-713 thI 715 patrAMka-715 thI 717 323. 192 218 243 324. 325. 326. 327. 26 5. 284 328. 304 329. 329 330. 3pa0 331. 375 332. 395 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdrajI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaH zrIsiddhebhyaH rAjahRdaya bhAga-14 - ka -- na - patrAMka-688 muMbaI, vaizAkha suda 6, ravi, 19para patra maLyuM che. tathA vacanonI prata maLI che. te pratamAM koI koI sthaLe akSarAMtara tathA zabdAMtara thayela che, paNa ghaNuM karIne arthAtara thayela nathI. tethI tevI prato zrI sukhalAla tathA zrI kuMvarajIne mokalavAmAM aDacaNa jevuM nathI. pAchaLathI paNa te akSara tathA zabdanI zuddhi thaI zakavA yogya che. tA. 1-5-1991, patrAMka - 688 ane 689 pravacana naM. 314 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra-6 88, pAnuM -501. aMbAlAlabhAI uparanuM Post card che. patra maLyuM che. tathA vacanonI prata maLI che. te pratamAM koI koI sthaLe akSarAMtara tathA zabdAMtara thayela Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAjahRdaya bhAga-14 che, paNa ghaNuM karIne arthAMtara thayela nathI.' eTale lakhelA patro che. kyAMka kacAMka akSara badalAyo che to kyAMka kyAMka zabda paNa badalAyo che. evo khyAla Avyo che. paNa eno kahevAno artha che emAM phera nathI paDyo. 'tethI tevI prato zrI sukhalAla tathA zrI kuMvarajIne mokalavAmAM aDacaNa jevuM nathI.' je prato mokalavI hatI e sIdhI mokalavAnI badale 'sukhalAlabhAI'ne 'viramagAma', 'kuMvarajIbhAI'ne 'kalola'. e 'kRpALudeva'ne mokalI che. ene joI lIdhI che. e mokalavAmAM vAMdhA jevuM nathI. pAchaLathI paNa te akSara tathA zabdanI zuddhi thaI zakavA yogya che.' pheraphAra karavo haze to pAchaLathI karI zakAze. eTale e Post card lakheluM che. patrAMka-689 vavANiyA, vaizAkha vada 6, ravi, 1952 Arya zrI mANekacaMdAdipratye, zrI staMbhatIrtha. suMdaralAle vaizAkha vida ekame deha choDyAnA khabara lakhyA te vAMcyA. vizeSa kALanI mAMdagI vinA, yuvAna avasthAmAM akasmAt deha choDavAnuM banyAthI samAnyapaNe oLakhatA mANasone paNa te vAtathI kheda thayA vinA na rahe, to pachI jeNe kuTuMbAdi saMbaMdhasnehe mUrchA karI hoya, sahavAsamAM vasyA hoya, te pratye kaMI AzrayabhAvanA rAkhI hoya, tene kheda thayA vinA kema rahe ? A saMsAramAM manuSyaprANIne je khedanA akathya prasaMgo prApta thAya che, te akathya prasaMgamAMno eka A moTo khedakAraka prasaMga che. te prasaMgamAM yathArtha vicAravAna puruSo sivAya sarva prANI khedavizeSane prApta thAya che, ane yathArtha vicAravAna puruSone vairAgyavizeSa thAya che, saMsAranuM azaraNapaNuM, anityapaNuM ane asArapaNuM vizeSa dRDha thAya che. vicAravAna puruSone te khedakAraka prasaMgano mUrchAbhAve kheda karavo te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che, ane vairAgyarUpa khedathI karmasaMganI nivRtti bhAse che, ane te satya che. mUrchAbhAve kheda karyAMthI paNa je saMbaMdhIno viyoga thayo che, tenI prApti thatI nathI, ane je mUrchA thAya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 che te paNa avicA2dazAnuM phaLa che, ema vicArI vicAravAna puruSo te mUrchAbhAva pratyayI khedane zamAve che, athavA ghaNuM karIne tevo kheda temane thato nathI. koI rIte tevA khedanuM hitakArIpaNuM dekhAtuM nathI, ane banelo prasaMga khedanuM nimitta che, eTale tene avasare vicAravAna puruSone jIvane hitakArI evo kheda utpanna thAya che. sarvasaMganuM azaraNapaNuM, abaMdhavapaNuM, anityapaNuM, ane tucchapaNuM tema ja anyatvapaNuM dekhIne potAne vizeSa pratibodha thAya che ke he jIva, tAre viSe kaMI paNa A saMsArane viSe udayAdi bhAve paNa mUrchA vartAtI hoya to te tyAga kara, tyAga kara, te mUrchAnuM kaMI phaLa nathI, saMsAramAM cAreya paNa zaraNAdipaNuM prApta thavuM nathI, ane avicAra5NA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathI, je moha anaMta janmamaraNano ane pratyakSa khedano hetu che, duHkha ane klezanuM bIja che, tene zAMta kara, teno kSaya kara. he jIva, e vinA bIjA koI hitakArI upAya nathI, e vagere bhAvitAtmatAthI vairAgyane zuddha ane nizcala kare che. je koI jIva yathArtha vicArathI jue che, tene A japrakAre bhAse che. A jIvane dehasaMbaMdha hoIne mRtyu na hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahIM, mukhya karIne mRtyune bhaye 5ramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che, te paNa koIka viralA jIvane prerita thaI che, ghaNA jIvone to bAhya nimittathI mRtyubhaya parathI bAhya kSaNika vairAgya prApta thaI vizeSa kAryakArI thayA vinA nAza pAme che; mAtra koIka vicA2vAna athavA sulabhabodhI ke haLukarmI jIvane te bhaya parathI avinAzI niHzreyasa padapratye vRtti thAya che. mRtyubhaya hota topaNa te mRtyu vRddhAvasthAe niyamita prApta thatuM hota topaNa jeTalA pUrve vicAravAno thayA che, teTalA na thAta; arthAt vRddhAvasthA sudhI to mRtyuno bhaya nathI ema dekhIne pramAdasahita vartata; mRtyunuM avazya AvavuM dekhIne, tathA tenuM aniyamitapaNe AvavuM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjaya bhAga-14 dekhIne, te prasaMga prApta thaye, svajanAdi sauthI arakSaNapaNuM dekhIne, paramArtha vicAravAmAM apramattapaNuM ja hitakArI lAgyuM, ane sarvasaMganuM ahitakArIpaNuM lAgyuM. vicAravAna puruSono tenizcayaniHsaMdeha satya che; traNe kALa satya che. mUchabhAvano kheda tyAgIne asaMgabhAvapratyayI khedavicAravAnane kartavya che. jo A saMsArane viSe A prasaMgono saMbhava na hota, potAne athavA parane tevA prasaMganI aprApti dekhAtI hota, azaraNAdipaNuM na hota to paMcaviSayanAM sukhasAdhananuM kazuM nyUnapaNuM prAye nahotuM, evA zrI RSabhadevAdi paramapuruSo, ane bharatAdi cakravatyadio teno zA kAraNe tyAga karata?ekAMta asaMgapaNuM zA kAraNe bhajata? he AryamANekacaMdAdi, yathArthavicAranA ochApaNAne lIdhe, putrAdi bhAvanI kalpanA ane mUchane lIdhe, tamane kaMI paNa khedavizeSa prApta thavo saMbhavita che, topaNa te khedanuM beyane kaMI paNa hitakArI phaLa nahIM hovAthI, hitakArIpaNuM mAtra asaMga vicAra vinA koI anya upAya nathI ema vicArI, thato kheda yathAzakti vicArathI, jJAnI puruSonA vacanAmRtathI, tathA sAdhupuruSanA Azraya, samAgamAdithI ane viratithI upazAMta karavo, e jakartavya che. 68mo patra che khaMbhAtanA eka "mANekacaMdabhAI upara patra che. emanA kuTuMbamAM yuvAnavayamAM mRtyu thayeluM che. enA sAMtvanarUpe bahu sAro patra lakhelo che.dilAsAno dilAso che ane tattvanuM tattva che. evo A patra che. - Arya zrI mANekacaMdAdi pratye, zrI staMbhatIrtha. suMdaralAle vaizAkha vadi ekame deha choDyAnA khabaralakhyA te vAMcyA. vaizAkha vada 6 patra lakhe che. pAMca divasa pahelAnA samAcAra AvyA che. vizeSa kALanI mAMdagI vinA, yuvAna avasthAmAM akasmAtu deha choDavAnuM banyAthI samAnyapaNe oLakhatA. mANasone paNa te vAtathI kheda thayA vinA na rahe... sAmAnya rIte mRtyuno avasara vRddhAvasthA che. ane vRddhAvasthAmAM paNa keTalIka mAMdagI gujArIne Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 mANasa deha tyAga kare che tyAre eno eTalo AghAta nathI lAgato. paraMtu yuvAna avasthA hoya ane mAMdagI na hoya, akasmAta-ociMtu ja AyuSya pUruM thAya tyAre oLakhatA-pALakhatA kuTuMbIo, jene jene sneha hoya che, lAgaNI hoya che, rAga hoya che ane ghaNuM duHkha, ekadama duHkha thaI Ave che. A evo eka prasaMga che. jo sAmAnyapaNe oLakhatA mANasone paNa te vAtathI kheda thayA vinAna rahe, to pachI jeNe kuTuMbAdisaMbaMdhasnehe mUcha karI hoya... zuM karyuM hoya? rAga karyo hoya ema na kahyuM. "jeNe kuTuMbAdi saMbaMdhasnehe mUcha karI hoya, mUcha zabda eTalA mATe vAparyo che ke A jIva kuTuMba-parivArane viSe eTalI badhI rAganI tIvratAmAM varte che ke e pote potAnuM bhAna bhUle che. potAnuM Atmahita bhUle che, potAnuM bhAna paNa bhUle che. eTale ene mUcha kahe che. mUchamAM bhAna bhUlavAnuM thAya che. "to pachI jeNe kuTuMbAdi saMbaMdhasnehe mUcha karI hoya, sahavAsamAM vasyA hoya, te pratye kaMI AzrayabhAvanA rAkhI hoya, tene kheda thayA vinA kema rahe? kuTuMbAdinA saMbaMdhanI lAgaNIthI jeNe mUcha karI hoya eTale tIvra rAga karyo hoya ene to ghaNuM duHkha thAya. jeTalo rAga eTalo jaASa enI aMdara bharelo che. ane vaLI e lAgaNIpUrvaka sahavAsamAM vasyA hoya eTale sAthe vasavAnuM banyuM hoya eTale rAga vadhAre tIvra thayo hoya. eno rasa caDyo hoya. sahavAsane kAraNe rAgarasa vadhelo hoya. ane kAMI paNa AzrayabhAvanA rAkhI hoya ke A dIkaro moTo thaze, ApaNuM pAlanapoSaNa karaze, kamAze, dhamAze ane ApaNe pachI ciMtA nahi rahe. evA badhA prakArane laIne kheda thayA vinA kema rahe? ene to kheda rokyo rokI zakAya nahi. A saMsAramAM manuSya prANIne je khedanA akathya prasaMgo prApta thAya che, te akathya prasaMgamAMno eka A moTo khedakAraka prasaMga che. saMsAramAM jIvono A sarvasAmAnya anubhava che. ghaNA evA duHkhanA prasaMga hoya che ke je kahI na zakAya, kathI na zakAya. vedanAne varNavI na zakAya evA aneka prasaMgomAM A eka moTo prasaMga che ke koI mANasa koI kuTuMbamAM yuvAna avasthAnI aMdara dehatyAga ociMto kare che. "te prasaMgamAM yathArtha vicAravAna puruSo sivAya sarva prANI khedavizeSane prApta thAya che....." have AvA prasaMgo aneka bane che to paNa emAM lagabhaga Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 rAjahRdaya bhAga-14 badhA jIvo bahu du:khI thAya che. kone choDyA che ? ke yathArtha vicAravAna puruSo sivAya...' jene vastusvarUpano yathArtha vicAra che, vastusvarUpanA jJAna anusAra jene bhinnatAno paNa yathArtha vicAra che ke AkharamAM pratyeka AtmA bhinna bhinna che. saguM kahevA mAtra che. vAstavika koI sagu koI AtmAnuM che nahi. evuM yathArthavicA25NuM AtmahitanA lakSe jene che. yathArthatA cAre lAgu paDe che ? jANavAnuM to badhAne maLe che. koNa nathI jANatuM ke game tyAre deha ane AtmAne badhAne judAM ja paDavAnA che, evuM koNa nathI jANatuM ? e to rojano prasaMga thaI gayo che. koI chApAmAM e noMdha AvyA vinA rahetI nathI. eTale jANavAnA viSayamAM to badhA jagatanA jIvo jANe che ke Aje Ano to kAle bIjAno deha ane AtmA to judo thavAno ja che. enI mudata pUrI thAya pachI koI sAthe rahI zakatuM nathI. jene mRtyu kahevAya che e prasaMga anivArya che. tethI deha ane AtmA judA che ane judA paDI jAya che, judA tattvo hovAthI judA paDI jAya che evI eka vAstavika paristhiti najara sAme badhAne jaNAvA chatAM e jaNAvuM yathArtha che ke kema e bIjo viSaya che. jaNAvuM eka vAta che, yathArthapaNe jaNAvuM te bIjI vAta che. ahIMyAM e zabdano prayoga karyo che ke, evA prasaMgamAM yathArtha vicAravAna puruSo sivAya sarva prANI kheda vizeSane prApta thAya che. duHkhane koNa prApta thAya che ? ke jene yathArtha vicAra nathI te. yathArtha vicAravALA duHkhI nathI thatAM. kAMI bIjuM sAdhana nathI. jJAna ja sAdhana che. bIjuM koI sAdhana nathI. e AmAMthI siddha thAya che. jJAna ja sAdhana che. duHkha maTADavA mATenuM (sAdhana), jagatanA moTAmAM moTA duHkhanA prasaMgoe paNa duHkha maTADavAnuM sAdhana hoya to eka jJAna ja che. jJAna sivAya koIne kyAMya samAdhAna thaI zake nahi. bahu sArI zailImAM A patra lakhAyelo che. te prasaMgamAM yathArtha vicAravAna puruSo sivAya...' puruSo eTale AtmA. e AtmAo sivAya sarva prANI khedavizeSane prApta thAya che,...' eTale ghaNA khedane prApta thAya, ghaNA duHkhI thAya. jyAre yathArtha vicAravAna puruSone vairAgyavizeSa thAya che,...' juo ! ene zuM thAya che ? jagatanA padArtho uparanI Asakti chUTe che. kuTuMbanA snehIo pratyenI Asakti ene chUTe che. je Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 Asakti ane mohane laIne duHkha thavuM bane che e duHkhanA kAraNamAM phe2 5De che. duHkhanuM kAraNa te prasaMga nathI. paNa duHkhanuM kAraNa potAno rAga che, potAnuM mamatva che, potAnuM ahaMpaNuM che. kemake jyAM jyAM mamatva che tyAM duHkha che, jyAM mamatva nathI tyAM duHkha nathI. A sIdhI vAta che. yathArtha vicAravAna puruSone vairAgyavizeSa thAya che, saMsAranuM azaraNapaNuM,..' dRDha thAya che. saMsAramAM koI zaraNa nathI e A prasaMge vAstavika prasaMga banelo hovAthI dRDha thAya che ke juo ! AmAM koI ApaNe ene bacAvI zakayA nahi. sagA, saMbaMdhIo, DaoNkTaro, vaido, hakImo, rUpiyA, jhaverAta, makAna, AbarU, kIrti koI bacAvI zakayuM nahi. rAjA, mahArAjA koI ene bacAvI zakatuM nathI. azaraNa che. bAra bhAvanAmAM A bhAvanA che. azaraNabhAvanA. saMsAramAM koI zaraNa nathI. vyavahAre zaraNa vItarAgI devaguru-zAstra ane sarvajJanA dharmane za2Na kahevAmAM Ave che. sarvazano dharma suzarNa jANI....' zaraNa zabda tyAM vAparyo che. 'sarvajJano dharma suzarNa jANI ArAdhya ArAdhya prabhAva ANI...' evo vizeSabhAva. prabhAva eTale evA vizeSa bhAvane ArAdhavAne laIne tuM enuM ArAdhana kara. enA vinA koI tArI bAMya pakaDe evuM nathI-hAtha pakaDe evuM nathI. yathArtha vicAravAna puruSone vairAgyavizeSa thAya che, saMsAranuM azaraNapaNuM, anityapaNuM...' kAyama koI rahevAnuM nathI. badhA dharmazALAnA utArA che. dharmazALAmAM koI kAyama rahe che ? mudata thAya eTale munima kahI de. ahIM to koI kahevA AvatuM nathI ane Notice AvyA pahelA paNa ghaNAne ociMtu UpaDI jAvuM paDe che. A evo prasaMga che. 'saMsAranuM azaraNapaNuM, anityapaNuM ane asArapaNuM...' game eTalA dhA-udhAmA karyA hoya, game teTalA parizrama karyAM hoya, dhoDA karyAM hoya, bhUkhyo rahyo hoya, tarasyo hoya, tADha-taDakA veThyA hoya, kAMI sA2 kADhI zake evuM nathI. asAra che, ema kahe che. asAra eTale sukha nathI. sukha meLavavA jAya che paNa sukha nathI. ulaTAno herAna-parezAna thaIne AkuLita thaIne duHkhI thAya che. evuM je saMsAranuM asA25NuM che e vizeSa dRDha thAya che.' ane AvA vakhate to khAsa loko paNa, sAmAnya mANaso paNa bole che ke, juo ! bhAI ! ghaNI mahenata karIne bheguM karyuM hatuM. zuM enA hAthamAM AvyuM ? ke Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 eNe karelA karma sivAya kAMI sAthe laI gayo nathI. karmanA paramANu sAthe jAya che. eTale eNe karelA bhAvanA saMskAra paNa sAthe jAya che. jeTalA jeTalA viparita bhAvo karyA che enA saMskAra sAthe jAya che. vicAravAna puruSone.." Avo vicAra karI zake che tene vicAravAna kahyA che. ke je vicArane kAraNe saMsAranA kAryono rasa che e maMda paDI jAya, anubhAga ghaTI jAya, AtmahitanI vicAraNA karavAno avakAza prApta thAya. vicAravAna puruSone te khedakAraka prasaMgano muchabhAve kheda karavo te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che." vaLI ene ema bhAse che ke A mUchabhAve AnI pAchaLa raDavuM, mUchabhAve duHkhI thavuM, saMbaMdha jANIne kharekharo saMbaMdha mAnIne duHkhI thAvuM, kharekhara saMbaMdha nahi hovA chatAM kharekhara saMbaMdha jANIne duHkhI thavuM te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che. AnAthI to navA karma bAMdhavA sivAya bIjo kAMI lAbha thavAno nathI. ghaNuM duHkha, ghaNuM kalpAMta kare tethI kAMI emAM eka aMze phAyado thAya evuM kAMI banavAnuM nathI. jeTalA jeTalA e duHkhI thavAnA pariNAma thayA e badhA paradravyanA ekatvabhAve ajJAna ane mithyAtvane daDha karavAnA karma baMdhAze. eTale tyAM to ATheya karmanuM baMdhana laI levuM. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya Adi badhAnuM baMdhana thAya che. te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che...' ane vairAgyarUpa khedathI karmasaMganI nivRtti bhAse che. pratipakSa laI lIdho. jo rAge karIne, mUchabhAve karIne kheda karavAmAM Ave to navA karma baMdhAya che. ane vastusvarUpanuM jJAna karIne vairAgyamAM pariNamavAmAM Ave to te karmanA AkarA udaya kALe te karmanI nirjarAno prasaMga, karmanI nivRttino prasaMga Avaze. nivRtti kaho ke nirjarA kaho. ane te satya che. baMne vAta satya che. karmabaMdha A prakAre thAya,karmanI nivRtti A prakAre thAya che te vAta satya che. mULabhAve kheda karyAthI paNa je saMbaMdhIno viyoga thayo che, tenI prApti thatI nathI....mUchabhAve jeno kheda karyo che, duHkhI thayA che ane jeno viyoga thayo che tenI koI prApti thAya, bahu kheda karyo, bahu duHkhI thayA mATe ekAda vakhata paNa koI maLavA AvI jAya evuM kAMI banavAnuM nathI. tenI prApti thatI nathI, ane je mUcha thAya che te paNa avicAradazAnuM phaLa che. pUrve yathAsthita vicAra nahi karyo hovAne lIdhe emUcha ane e duHkhane jIva rokI zakato nathI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-6 89 khyAla Ave ke A duHkhI thavA yogya nathI paNa pote mUcha karI che enuM phaLa AvyA vinA rahevAnuM nathI. e avicAradazAnuM phaLa che eTale pahelA viveka karyo nathI, jAgRti rAkhI nathI. jyAre e prasaMga nahoto Avyo tyAre e prasaMgane vicAryo nathI. eNe atyAre vicArI levuM paDe ke Ama thavAnuM ja che. saMyogamAM je je kuTuMbIo rahyA che enuM A pramANe nidhana thAvAnuM, thAvAnuM ne thAvAnuM ja che. atyAre thAya to zuM thAya eno atyAre prayogAtmaka paddhatithI vicAra karI levo joIe. mAtra vicAra nahi paNa jANe prayoga karato hoya e paddhatie ene vicAra karI levo joIe. jo e rIte vicAravAnapaNuM na rahyuM hoya to duHkhane utpanna thatuM rokI zakAya nahi. nahi rokI zakAya. "ema vicArI vicAravAna puruSo te mUchabhAva pratyathI khedane zamAve che..." AvuM vicArIne paNa... bhale pUrve vicAra na karyo hoya to A vakhate paNa AvuM vicArIne ke meM ja pUrve avicAra karyo che, avicArIpaNe huM jIvyo chuM tethI mane duHkha thAya che, ema vicArIne atyAre paNa duHkhane thoDuM zamAve che, zAMta kare che. athavA koI vizeSa puruSArthavAna jIvane "ghaNuM karIne teno kheda temane thato nathI. e vakhate koIne puruSArtha jAge, jAgRti Ave to e khedane nivartAve che. amane to koI rIte tevA khedanuM hitakArIpaNuM dekhAtuM nathI, e kheda karavo e AtmAne hitanuM kAraNa che evuM amane dekhAtuM nathI. koI rIte dekhAtuM nathI ke AnAthI lAbha thAya che. evuM kAMI dekhAtuM nathI. ane banelo prasaMga khedanuM nimitta che. khedanuM hitakArIpaNuM dekhAtuM nathI chatAM je banyuM che e to khedanuM nimitta che, duHkhanuM nimitta che. eTale tene avasare vicAravAna puruSone jIvane hitakArI evo kheda utpanna thAya che.' juo ! kyAMthI vAta lIdhI ? Ama Turn lIdho che. che khedano prasaMga. have kheda kayA prakAre thavo ghaTe? ke mUchae karIne je kheda thAya che evo kheda to AtmAne jarApaNa hitakArI nathI. have A kAMI harakhano prasaMga to che nahi. che to khedano prasaMga, zokano prasaMga che. kaI rIte ene vALavo ? te avasare vicAravAna puruSone jIvane hitakArI evo kheda utpanna thAya che. eTale eka bIjI jAtano kheda che. evo kheda utpanna thAya che ke je khedathI jIvane hita thAya paNa ahita na thAya. e vAta kare che. ke kevI rIte ene Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 vicAramAM levo? sarvasaMganuM azaraNapaNuM, abaMdhavapaNuM, anityapaNuM ane tucchapaNuM tema ja anyatvapaNuM dekhIne potAne vizeSa pratibodha thAya che ke he jIva, tAre viSe kiMI paNa A saMsArane viSe udayAdi bhAve paNa mUcha vartatI hoya to te tyAga kara, tyAga kara... kevI sarasa zailI lIdhI che ! kahe che ke "sarvasaMganuM jeTalA koI atyAre saMgamAM hajI kuTuMbIjano bAkI rahyA hoya ane jene je kAMI hoya, emAM koI tane zaraNa thAya evuM nathI, koI tane baMdhavapaNuM thAya evuM nathI). baMdhava eTale zuM?madada karanAra. bhAI hoya to madada kare. khare vakhate koNa madada kare ? ke bhAI. athavA khare vakhate madada kare e koNa? bhAI na hoya topaNa bhAI. ene bhAI kahevAya, ene baMdhavapaNuM kahe che. ahIMyAM kahe che ke A prasaMgamAM koI madada karI zake evuM nathI. 'sarvasaMganuM azaraNapaNuM, abaMdhavapaNuM, anityapaNuM.... che. koI saMbaMdho nitya rahevAnA nathI. nakkI vAta che, nizcita vAta che ke koI saMbaMdho kAyama mATe rahevA sarjAyelA che janahi. dharmazALAnA utArAmAM pahelethI khabara che. bIstro mUke tyArathI khabara che ke A bIstro Aje mUkyo che te thoDA divasamAM upADavAno che, saMkelavAno che. Ama pahelethI jene khabara che ene bIstro upADatI vakhate eTalo zoka nathI, zoca nathI. paNa nityapaNuM mAnIne thANA thApe che, dhAmA nAkhe che ke ahIMthI jAvuM ja nathI. ene to AkaruM paDavAnuM che. e vAta nakkI che. 'sarvasaMganuM azaraNapaNuM, abaMdhavapaNuM, anityapaNuM ane tucchANuM..." che. tane jeno mahimA lAge che emAM kAMI vAtamAM mAla nathI. Aje jenA upara rAga kare che e tAro rAga posAya che tyAM sudhI to rAga kare che paNa tAro rAga nahi posAya tyAre dveSa thayA vinA raheze nahi. tuccha vAta che ema kahe che. enuM zuM mahatva che? enuM tucchapaNuM chetema ja anyatvapaNuM...." e anya che. tAruM koI nathI. jagatamAM tAruM koI nathI. ekalo jabhyo cho, sukha-duHkhane paNa ekalo ja bhogave che, marIza paNa ekalo ane durgati ane sugatimAM jyAM kAMI paNa jAIza, nirvANapada sudhI paNa je kAMI che te badhuM jAvAnuM ekalApaNe che. A to badhI zAstromAM gAthAo Ave che. evuM "anyatvapaNuM dekhIne...." bhinnapaNuM. anyatvapaNuM eTale bhinnapaNuM dekhIne AvA prasaMge potAne vizeSa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 pratibodha thAya che. A prasaMga bodhanuM kAraNa thAya che. duHkhanuM kAraNa nahi paNa jJAnanuM kAraNa thAya che. bodha eTale jJAna. jIvane A jJAnanuM kAraNa thAya che. vicAravAna jIvane jJAnanuM kAraNa thAya che. ke he jIva....... have vicAravAno jIva potAne ne potAne saMbodhe che ke he jIva, tAre viSe kaMI paNa A saMsArane viSe..." je je udayabhAvamAM, je je udaya prasaMgomAM "mUchavartatI hoya. mamatvavartatuM hoya, ahaMpaNuM vartatuM hoya to te tyAga kara, tyAga kara, eno tuM tyAga kara. 'te mUchanuM kaMI phaLa nathI....." evI mUchanuM tane koI phaLa nahi Ave. te mUchanuM kaMI phaLa nathI. e mUchano tane koI lAbha thAya evuM phaLa nathI. game teTalI mUcha karI haze ane vartamAnamAM karIza enAthI tane koI lAbha thavAno che e vAtamAM kAMI mAla nathI. 'te mUchanuM kaMI phaLa nathI....' saMsAramAM kayAreya paNa zaraNatvAdipaNuM prApta thavuM nathI." koI jIvane saMsAramAM zaraNa maLyuM che, koI surakSita rahyo che ke, bhAI ! A phalANI jagyAe zaraNamAM jAya eTale have ene vAMdho nathI. evuM saMsAramAM to koI sthAna nathI. dharmanI vAta judI che. saMsAramAM koI sthAna nathI. "saMsAramAM kayAreya paNa zaraNatvAdipaNuM prApta thayuM nathI." thavuM nathI eTale thayuM nathI, thatuM nathI ane traNa kALamAM thavAnuM nathI. evo bhAva che. .. "ane avicArapaNA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathI, jeTalo koI saMsAramAM moha thAya che. moha thAya che, vyAmoha thAya che eTale zuM? A jIvane sAruM lAge che, ThIka lAge che. A ghara, A kuTuMba, A saMyogo A badhuM mane sAruM lAge che evo je moha che, e moha avicArapaNA vinA karavA yogya nathI athavA thavA yogya nathI. athavA je kAMI jIvane e sAruM lAge che te ja jIvanuM avicArIpaNuM che. bIjI bhASAmAM vAta karIe to jIvano je AnaMdaamRta svabhAva che e AnaMdaamRta svabhAvanA pratipakSabhUta A jhera che. je kAMI mohathI rasa Ave che ane saMsAramAM sAruM sAruM lAge che. emAM paNa enA vikalpa pramANe hoya ke barAbara dhAryuM thAya che. A paNa ApaNane anukULa che, A paNa anukULa che, chokarAo anukULa che, bairA anukULa che, bIjA badhA anukULa che, vevAIvevalA anukULa che. badhuM ApaNe sarakhuM che. joke evuM hotuM nathI. paNa A to Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 mAno ke hoya to. kAMIka to hakhaLaDakhaLa-hakhaLaDakhaLa cAlatuM ja hoya. paNa mAno ke hoya ane sAruM lAge athavA jeTaluM hoya eTaluM sAruM lAge. eTaluM jIva jhera khAya che. jeTaluM sAruM lAge eTaluM jhera khAya che. paNa evuM mIThuM jhera che ke jhera khAtI vakhate jIvane khabara nathI ke meM keTaluM jhera khAdhuM? e ene khabara nathI. paNa jyAre A prasaMga utpanna thAya che tyAre pachI ene akathya duHkhano prasaMga utpanna thAya che. kahI zake nahi, bolI zake nahi, varNavI zake nahi. kyAMya sahana na karI zake chatAM sahana karavuM paDe evuM je duHkha utpanna thAya che, enuM kAraNa jhera eNe japIdhuM che, bIjuM koI kAraNa nathI. A sIdhI vAta che. mumukSu - avicArIpaNuM hoya to ja jhera pIve? pUjya bhAIzrI:- hA. ema ja che. jANI joIne koNa jhera pIve? are ! eka TIpuM paDI gayuM hoya ne. AkhA kuTuMba mATe pAMca-dasa kIlo dUdhapAkanuM tapeluM ukALyuM hoya emAM eka jheranuM TIpuM paDI gayuM hoya, DheDhagaroLI uparathI jatI hoya to kahe, bhAI ! have AnuM pArakhuM karavuM nathI. e thoDuM cAkhI le? ekAda jaNa cAkhI le ane pachI badhA khAIe. koNa cAkhe? TIpuM paNa (cAkhavA taiyAra nathI). enA badale ghUMTaDe ghUMTaDe ghaTaka-ghaTaka mohanI mUchathI pIdhuM hoya ene jJAnI avicArIpaNuM na kahe to bIjuM zuM kahe ? mIThAza eTalI vedI hoya, saMyoganI mIThAza jeTalI vedI eTaluM viyoganuM duHkha utpanna thAya. A enuM parimANa che. mIThAza vedI tyAre mUchabhAve bhAna bhUlIne vedI che. eTale viyoga TANe ene khabara nathI ke jhera kyAre khAdhuM hatuM ane keTaluM khAdhuM hatuM e bhUlI jAya che. paNa e to potAnA pariNAmanuM phaLa che. Action nI sAme Reaction AvyuM che bIjuM kAMI nathI. zuM kahe che? avicArapaNA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathI" avicArapaNuM hoya to ja moha thAya. moha thAya che te ja jIvanuM avicArapaNuM che. kemake e vakhate jhera khAya che. A muddo bahuvicAravA jevo che. jyAre jyAre A jIvane saMsAranA kAryomAM, prasaMgomAM (moha utpanna thAya che te avicArIpaNuM che). evuM bane che. udayanuM kAraNa che bIjuM kAMI nathI. enI sAtheno e prakArano udaya che. paNa e pote jhera khAya che. udayamAM joDAyane jhera khAya che, bIjuM kAMI nathI. 'avicArapaNA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathIeTale avicArapaNuM kahyuM che. jhera khAya che mATe avicArapaNuM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 patrAMka-689 kahyuM che. je moha anaMta janmamaraNano ane pratyakSa khedano hetu che,...' e to maryo paNa tArA anaMta janma-maraNa vadhe enuM zuM ? enI to saMbhALa kara. tane anaMta janma-ma2Na vadhe evA karma tuM e vakhate bAMdhe cho. viyoga na joIe eTale saMyoga joIe. saMyoga levA mATe pharIne tAre janmavuM paDaze. jeTalo jeTalo saMyogane kheda karIne, duHkha karIne bhAve che e enI bhAvanAne bhAve che. eTalo ne eTalo pharIne saMyoga maLavAnA karma bAMdhe che, ema kahe che. je moha anaMta janmamaraNano ane pratyakSa khedano hetu che, duHkha ane klezanuM bIja che,...' temAMthI vRkSa thAya che. te mohamAMthI du:kha ane kleza pAMgaraze. tene zAMta kara, teno kSaya kara.' evA mohane tuM zAMta kara, evA mohano tuM kSaya ka2. 'he jIva,...' Avo bodha levAno prasaMga che, ema kahe che. he jIva, e vinA bIjA koI hitakArI upAya nathI.' A sivAya bIjo koI AtmAne hitano upAya nathI. e vagere bhAvitAtmatAthI vairAgyane zuddha ane nizcala kare che.' vicAravAna jIva to e vagere evA prakAranA vicArothI bhAvitAtmatAthI. potAnA AtmAnI bhAvanAne bhAvatA bhAvatAbhAvitAtmAtAthI. AtmatA eTale AtmapaNuM. ane AtmapaNuM bhAvavuM ene eka zabdamAM nAkhyuM-bhAvitAtmatAthI. zabdo joDavAnI emanI zailI paNa svataMtra bhASAzailI che. sAmAnya mANasone, vidvAnone A prakAranA zabdaprayogano paNa abhAva che. e vagere bhAvitAtmatAthI vairAgyane zuddha...' kare che-nirmaLa kare che. vairAgyane nirmULa kare che. nirmaLa vairAgyane utpanna kare che. olo vairAgya nahiduHkhagarbhita vairAgya nahi ema kahe che. paNa jJAnagarbhita vairAgya che e nirmaLa vairAgya che. vairAgyanA be prakAra. eka duHkhagarbhita ane eka jJAnagarbhita. evA vairAgyane zuddha ane nizcala kare che. je koI jIva yathArthavicArathI jue che, tene A ja prakA2 bhAse che.' e vairAgyane dRDha kare che, nirmaLa kare che. ane je koI jIva yathArtha vicA2thI jo A prasaMgane jove to ene AvuM ja bhAsaze. ame lakhyuM ene e ja prakAre ene bhAsaze ane e ja ene hitanuM kAraNa che. mumukSunI bhUmikAmAM to, yathArtha bhUmikAmAM to Avo ja prakAra hoya. Avo udaya Ave tyAre bIjo prakAra hoya nahi, ema kahevuM che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu - bAra bhAvanAno sAra AvI gayo. pUjya bhAIzrI:-bAre bAra bhAvanAno sAra laI lIdho che. mumukSu - A ATha lITI pharI lyo. pUjya bhAIzrI - bahu sarasa viSaya lIdho che. nIceno eka preraNAno viSaya che e laI laIe pachI laIzuM. nahitara kAle pharIne laIzuM. "A jIvane dehasaMbaMdha hoIne mRtyuna hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahIM." zuM kahe che ke, saMsAramAM koI pUrvakarmanA udaye jyAre jIvane anukULatAo athavA jene loko ema kahe ke bhAI bahu pragati kare che. mahenata paNa enI eTalI ja che, buddhi paNa enI eTalI ja che ane atyAre ene Avaka paNa eTalI ja che. ghaNI badhI sarakhAya che, ema kahe. eno artha zuM kahe? sarakhAya bahu che. evI sarakhAyamAM paDyA hoya ene to bIjuM kAMI sAMbhare evuM ja nathI. evI doDa mUke. evI doDa mUke. doDyo ja jAya.. doDyo ja jAya. pAchuM vALIne jove nahi paNa ene koka Ubho rAkhe che. saMsAramAM paNa ene koka Ubho rAkhe che. evo koI prasaMga hoya to A mRtyuno prasaMga che ema kahevuM che. emAM doDatA doDatA... doDatA... ene koka Ubho rAkhe che. ke jo AnuM Ama thaI gayuM. eTale ene lAlabattI thAya. ene ema thayuM paNa tAruM ? A doDe che paNa tAruM zuM ? Ama ene ko'ka kheMce che. e kheMcanAra A mRtyuno prasaMga che. A jIvane dehasaMbaMdha hoyane, dehano saMbaMdha jo zAzvata hota to jIve zuM zuM karyuM hota e kahevuM muzkela che. A jIvane dehasaMbaMdha hoIne mRtyuna hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahIM." eno abhiprAya eTalo hota ke peTa bharIne athavA Unlimited ene karavuM che. je kAMI karavuM che temAM enI koI maryAdA nathI. maryAdA choDIne, maryAdAno tyAga karIne e bIje vRtti joData ja nahi. mukhya karIne mRtyune bhaye paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che....." A mRtyunA bhaye paramArtharUpa evuM je bIjuM sthAna che tyAM jIvanI vRtti joDAya che ke A badhuM saMsAranuM huM game teTaluM sAjuM karuM. paNa mAre badhuM kAmamAM AvavAnuM. badhu zuM adhUruM paNa kAmamAM AvavAnuM nathI. aDadhu paNa kAmamAM nahi Ave. pacAsa TakA paNa nahi bhogavI zake. AvI lagabhaga sthiti jovAmAM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 15 Ave che. to pachI mAruM mAre kAMI karavAnuM che ke nahi ? AmAM jo badhuM mAre bhogavavAnA kAmamAM AvavAnuM nathI to mAre mAruM kAMI karavAnuM che ke nahi ? mAruM je AtmakalyANa te 52mArtha che ane e paramArthanA sthAne vRttine koIe joDI hoya to A mRtyunA prasaMge joDI che, ema kahe che. anyamatamAM paNa jyAM mRtyuno prasaMga Ave che tyAM dharmanI vAto zarU thAya che. A to tIrthaMkarano mArga che. e to AkhI vAta ja judI che. alaukika vAta che. paNa anyamatamAM paNa jyAM mRtyunI vAta Ave che tyAre rAma nAma zarU thAya che. ke bIjuM kAMIka zarU thaI jAya che. e badhI dharmanI vAto zarU thAya che. enuM kAraNa zuM ? ke e prasaMga evo che ke jeNe saMsAra sivAyanA AtmakalyANanI bAju vRttine doravAno A eka bahu moTo prasaMga che. joke e aniSTa prasaMga gaNAya che topaNa pAramArthika dRSTikoNanA vicA2thI vicAravAmAM Ave to A prasaMga ja game tevA doDatAne Ubho rAkhe che. saMsAramAM doDa mUkI hoya e game tevA doDatA mANasane eka vakhata Ubho rAkhI de che ke jo bhAI ! tAruM sAthe sAthe sAdhato jAya che ke nathI sAdhato ? ke bhUlIne badhuM ekaja dhAryuM cAlyuM che tAre ? mumukSu :- AcArye paNa anitya pahelA lIdhuM che. pUjya bhAIzrI :- hA. anityapaNuM che. anityapaNuM che eTale maraNa che. anityabhAvanA. pahelI bhAvanAmAM anityabhAvanA che. barAbara che. mumukSu :- maraNathI gADI Break mAM Ave. pUjya bhAIzrI ::- hA. game tevo hoya nahi. Ama hiMmatathI, utsAhathI, uMmagathI saMsAramAM doDato hoya. e mRtyunuM nAma sAMbhaLe e pahelA... hajI to nAma sAMbhaLe tyAM TAMTyA bhAMgI jAya. khabara paDe ke phalANo roga haze to ? bahu paisAvALA mANasa hoya (ane e ema kahe ke) mAthAmAM kAMIka kAMIka thAya che. to (DaoNkaTara) kahe, Scanning karAvI lyo. Brain tumour nathI ne ? e suvaDAvIne aMdara laI jAya e pahelA to ene zuM thAya e to e ja jANe. kahevAno matalaba e che ke enuM-mRtyunuM nAma paDe tyAM mANasa DhIlo paDI jAya che. kema ? ke ene ema thAya che ke A doDuM chuM paNa zuM kAma lAgaze ? moTI Break lAge che. Hydrolic break jene kahevAya. Ubho rahI jAya, eka vakhata to e Ubho rahI jAya. paNa jo yathArtha vicAradhArA hoya to A eka Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 rAjahRdaya bhAga-14 prasaMgathI, A eka vicArathI, A eka vAstavikatAthI jIva paramArthanA sthAne potAnI vRttine dore che, prere che. eTale mRtyu to preraka che ema kahe che. paramArthanA sthAne vRttine doravA mATe mRtyu to eka prerakaprasaMga che. juo ! kayAMne kyAM vAta utArI ! zokano prasaMga nathI, duHkhano prasaMga nathI paNa AtmAne hitamAM vRtti doravA mATeno eka prerakaprasaMga che. mukhya karIne mRtyune..." viSe je bhaya thAya che, e bhayane laIne paNa paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che, te paNa koIka viralA jIvane prerita thaI che.' smazAna vairAgya ko'kane kayAreka Ave che. paNa kharekhara koI paramArtha bAju vaLe evo koI virala jIva hoya che. badhA jIvo vaLatA nathI. kemake A prasaMga to badhAne che. paNa koI virala jIva, koI haLukarmI jIva, jenuM honahAra nikaTabhavI che evA jIvane Avo prasaMga che e vRtti prerita thAya che. ghaNA jIvone to bAhya nimittathI mRtyabhaya parathI bAhya kSaNika vairAgya prApta thaI vizeSa kAryakArI thayA vinA nAza pAme che." vairAgya to lagabhaga ghaNAne thAya che. bahubhAga jIvone A prasaMge vairAgya thAya che. topaNa te bAhya nimittathI jemRtyubhaya thAya che enA uparathI bAhya je kSaNika vairAgya utpanna thAya che, evairAgya vikAsa pAme-paramArthanA mArge enuM koI Development thAya-vikAsa pAme te pahelA vizeSa kAryakArI thayA vinAnAza pAme che." mAtra koIka vicAravAna athavA sulabhabodhIke haLukarmI jIvane te bhaya parathI avinAzI niHzreyas pada pratye vRtti thAya che. juo ! saravALe kyAMnI kyAM vAta laI jAya che ! bahubhAga jIvo to e vairAgyane, smazAna vairAgya eTalA mATe kahyo che ke smazAnamAM hoya tyAM sudhI vairAgya hoya. ghare Ave eTale vaLI vAtAvaraNa badhuM pharI jAya. nAhI nAkhyuM enuM. cAlo. ema karIne pAcho e je kArya hoya emAM tanmaya thaI jAya. joke atyAre to ghaNA bhAgamAM jovAmAM Ave che, ke moTA bhAganAne to smazAna vairAgya paNa nathI hoto. tyAM paNa bIjI vAto cAlatI hoya che. je prasaMgane anurUpa nathI hotI evo prakAra jovA maLe che. A kALa badalAI gayo che ne ? kALa badalAI gayo che. eTale tyAM smazAna vairAgya jovAmAM Avato hato e paNa nathI. "mAtra koIka vicAravAna...." jIva hoya. Atmahitano vicAra karanAra koI jIva hoya athavA sulabhabodhI." hoya. jene bodha sulabhatAthI asara Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. patrAMka689 kare evA jIvane sulabhabodhI evuM vizeSaNa lAgu paDe che. e enI vizeSatA che. sulabhapaNe bodhanI asara thAya. keTalAka jIvo evA hoya che ke game eTalo ene upadezano prasaMga hoya paNa ene kAMI asara na thAya. mANasa kahe che ne? bhAI ! kALamIMDha pANA jevo che. e pANA upara game teTaluM pANI paDe, pANo palaLe nahi. tyAre koIka jIvane eka prasaMga thaI jAya, eka koI evo banAva banI jAya ke thoDo bodha maLI jAya to ene coMTa mArI jAya. evI coMTa lAge ke eka prasaMgathI AkhuM enuM jIvana badalI nAkhe, enuM dhyeya badalI nAkhe. evA jIvone sulabhabodhI kahevAmAM Ave che. sulabhabodhI eTale jIvana badale to. jo enA dhyeyathI jIvanana badale to sulabhabodhIpaNuM nathI. athavA sulabhabodhI ke haLukarmI jIvane..." e karma (kahIne samajAvyuM che). Ama bhAvathI na samajAya, yogyatAthI na samajAya ene nimittathI samajAvavAmAM Ave che. e sulabhabodhI jIvanuM ja vizeSaNa che-haLukarmI jIva che. eTale jeNe pUrva kALe bhAre karma bAMdhyA nathI. bhAre karma bAMdhyA nathI eTale bhAre karma baMdhAya evA bhAva karyA nathI. evA bhAva karyA nathI eTale eno AtmA evA duSTa bhAvothI saMskArita nathI. duSTa bhAvothI saMskArita thayelo AtmA hoya to tene bhArekarmI kahe che ane evA duSTa pariNAmo bhUtakALamAM na karyA hoya ke jene laIne ene bodhanI asara tarata thAya to ene haLukarmI kahevAmAM Ave che. Ama jo vicArIe, prakRtithI vicArIe to jeno darzanamohatIvra che e bhAre karmI che. jeno darzanamoha tIvra nathI vartato te haLukarmI che. jene bhAvanI aMdara maMda darzanamoha hoya evA jIvane bodhanI asara tarata ja thAya che. paNa tIvra darzanamohAvezamAM vartato hoya ene game tevo sAro upadeza hoya topaNa ene jarAya asara jANe ke thatI nathI. e rIte sulabhabodhIpaNuM ke haLukarmIpaNuM levuM. evA "jIvane te bhaya parathI." evA mRtyunA koI prasaMga uparathI, koInA prasaMga uparathI paNa ene "avinAzI niHzreyas pada pratye vRtti thAya che. ene ema thAya che ke mAre koI evuM sAdhana karavA yogya che, mAre koI evuM kArya karavA yogya che ke jene laIne mane kyAreya duHkha na thAya. huM koI evA padamAM besI jAva, evA padanI prApti karI lauM, evA sthAnanI prApti karI lauM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 rAjahRdaya bhAga-14 ke jemAM mAruM zAzvata kalyANa hoya. "avinAzI niHzreyas...' eTale avinAzI kalyANa. niHzreyasa eTale kalyANa. evuM pada to eka mokSapada che. eTalA mATe mumukSuno prAraMbha ahIMthI gaNavAmAM Avyo che. e pahelA mumukSu bhale game te karato hoya, zAstra svAdhyAya karato hoya ke koIpaNa dhArmika pravRtti karato hoya topaNa enI zarUAta eTalA mATe nathI gaNI ke eNe niHzreyasapadanI prAptinI vRtti karI che ? 52ma kalyANa-mAruM avinAzI kalyANa thAva. tyAM pAMcamI gAthAmAM paNa e vAta lIdhI che. mAruM avinAzI kalyANa thAo. svasti ! ema kahyuM ke svasti ! tAruM svaasti thAva, avinAzIpaNe kalyANapadamAM ane zreyasapadamAM tArI asti raho. tyAM paNa e ja vAta lIdhI che. eTale zarUAta ahIMthI thAya. evo jyA2thI koIne bhale mRtyubhaye karIne ke mRtyunA prasaMge karIne paNa jyAre koIne e prakA2 utpanna thAya che ke mAre have koI anitya sukha nathI joItuM. thoDo kALa mane ThIka lAge, thoDoka kALa huM sukhI thAva evo huM anubhavuM ane pAcho duHkhamAM dhakelAya jAya. AvuM mAre joItuM nathI. vAraMvAra uthaladhaDo ka2vo koIne posAto nathI. uthaladhaDo eTale vaLI pheravIne bIjuM karavuM paDe... vaLI pheravIne bIjuM ka2vuM paDe. vaLI pheravIne bIjuM karavuM paDe. A te kAMI jIvana che ? evI vyavasthA karavI joIe ke kAyama mATe AtmA nirAkuLa sukhazAMtimAM rahI zake evI vyavasthA vicAravI, evI vyavasthAnA dhyeyathI e mArgane zodhavo, khojavo, meLavavo, prApta karavo e vicAravAnapaNuM che. bAkI jo ema na karavAmAM Ave tyAM sudhI anAdinuM avicArIpaNuM che e cAlu ne cAlu raheze. Ama che. Ama koI ema kahe ke avicArI cho ? to ene sAruM na lAge. amane avicArI kahe che ! mumukSu :- DAhyo mANasa hoya ene avicArI kahe. = = pUjya bhAIzrI :- hA. loko ene DAhyo kahetA hoya ane ene koI ema kahe... DAhyo gaNAto hoya ene ema kahe ke avicArI cho. ene gALa dIdhI hoya evuM lAge. paNa je mohano pariNAma karIne jIva potAnA hAthe potAnA paga upara nahi mAthe gaLA upara kuhADo mAre che, e avicArIpaNuM nahi to bIjuM zuM che ? bIjuM zuM gaNavuM to ? je potAthI potAne nukasAna kare (e avicArIpaNuM che) evI mIThI charI che, mohanI charI evI mIThI charI che. e Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 gaLuM kApe che to ene ema lAge che ke nA, nA bahu sAru lAge che, hoM ! mane bahu sAruM lAge che. tene sAruM lAge che, bhAI ! paNa tuM duHkhI keTalo thayo cho enI tane khabara nathI. te bhaya parathI avinAzI niHzreyas padapratye vRtti thAya che. koI evA jIvane AvI vRtti utpanna thAya che tyAre jJAnI ema kahe che, vItarAgadeva ema kahe che ke have A barAbara Line mAM Avyo. ANe zarUAta karI. ANe kharekhara mArgano prAraMbha karyo. tyAM sudhI jIvanamAM koI pheraphAra thato nathI. bhale game e dharmakriyA kare paNa badhI dhyeya zUnya pravRtti cAlatI hoya che. ane e dhyeyazUnya pravRtti niSphaLa jAya che. enI koI saphaLatA enA zAzvata kalyANa pratyenI hotI nathI. saphaLatA zAzvata kalyANane anusaMdhAnavALI hovI joIe evI koI saphaLatA ene hotI nathI. kyAreka koI zubhakarma baMdhAya, e paNa hajI jo pariNAma phare to e sattAmAM hoya tyAM puNyanI prakRti pApamAM vaI jAya. jIvanA pariNAmanuM to ThekANuM nathI. eTale thoDuM puNya karyuM hoya. vaLI evA pariNAmamAM AvI jAya ke e sattAmAMthI udaya AvIne puNyanuM phaLa bhogavAya e pahelA ja e prakRti palaTIne pApanI thaI jAya. kemake ene dhyeya vagara to koI yathArtha prakAre to ene koI zubhakarma paNa baMdhAtuM nathI. oluM pada maLavuM e to bahu dUranI vAta che. eTale e vAta ahIMyAM "kRpALudeve" "mANekacaMdabhAIne bhale patra lakhyo hoya paNa pratyeka jIvane vicAravA jevo A prasaMga che, viSaya che ane bahu asarakAraka patra che. bahu asarakAraka patra che. vizeSa laIzuM... svakAryanI agaMbhIratA - te jIvano aparAdha che. darzanamohanI prabaLatAne lIdhe jIva nija hitanI vAtane gaMbhIratAthI uThAvato nathI, ane samajavA chatAM pramAdane choDato nathI. gaMbhIra upayoga thavA arthe tathArUpa satsaMga upakArI che. (anubhava saMjIvanI-1588) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 tA. 4-5-1991, patrAMka - 689, 690 pravacana ne. 315 6 89 cAle che. pAnuM-501. bIjA ParagraphthI pharIthI laIe. vicAravAna puruSone te khedakAraka prasaMgano mUchabhAve kheda karavo te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che...." koIpaNa svajanano parivAramAMthI dehatyAga thAya e mRtyunA prasaMge kheda karavo, zoka karavo e mAtra karmabaMdhanuM kAraNa che. navuM karma baMdhAvA sivAya enuM phaLa bIjuM kAMI nathI. ane te paNa azubhakarmanI prakRtinuM karma baMdhAze. koI zubhakarma baMdhAze nahi. mumukSu-vairAgyabhAvathI.. pUjya bhAIzrI - hA. vairAgyarUpa khedathI karmasaMganI nivRtti bhAse che... mUchabhAve kheda karavo, mohathI kheda karavo ke mArA hatA te cAlyA gayA. mArApaNuM rAkhIne je kheda thAya che, mArApaNuM na bhAse to kheda thAya nahi, e to chApAmAM roja vAMce che. potApaNAne laIne je kheda thAya che e navA karmabaMdhanuM kAraNa che. ane pratyeka AtmAnI bhinnatA, AyuSyanI anityatA, saMsAranI azaraNatA Adi vastunA svarUpajJAna anusAra vairAgya thavo e "karmasaMganI nivRtti bhAse che..." kemake e vakhate udaya Avyo emAM udayane anukULa na cAlyo, udayamAM na joDAyo. je udaya che e udayamAM zoka thavo ghaTato hato enA badale vairAgya Avyo. ema che. "ane te satya che. e rIte karmabaMdhana thavuM te satya che, A rIte karmanI nivRtti thavI te paNa satya che. mUchabhAve khedakaryAthI paNa je saMbaMdhIno viyoga thayo che, tenI prApti thatI nathI...." pAcho je mUchabhAve kheda thAya enuM koI potAne lAbhamAM pariNAma AvatuM hoya to bIjI vAta che. paNa enuM koI pariNAma to lAbhadAyaka che nahi. ema kahe che. ema vicArI.... saMbaMdhInI prApti thatI nathI "ane je mUcha thAya che te paNa avicAradazAnuM phaLa che..." avicAradazA eTale potAne nukasAna thAya che chatAM e pariNAma karavA e to avicArIpaNuM che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 patrAMka-689 'ema vicArI vicAravAna puruSo te mUchabhAva pratyayI khedane zamAve che...." e avicAradazAnuM phaLa che, ema vicArI vicAravAna puruSo te mUchabhAva pratyayI pedane zamAve che, khedane zamAve che eno artha e che ke, mUcha karavA yogya nathI. evuM vicAravAnapaNuM enI aMdara che ke A prasaMge paNa mUcha karavA yogya nathI. 'athavA ghaNuM karIne tevo kheda temane thato nathI. koI rIte tevA khedanuM hitakArIpaNuM dekhAtuM nathI, ane banelo prasaMga khedanuM nimitta che.' jagatamAM to e banelo prasaMga khedanuM nimitta che. eTale tene avasare vicAravAna puruSone jIvane hitakArI evo kheda utpanna thAya che. khedanuM nimitta che eTale tyAM kAMI harakha nahi kare. paNa jIvane hitakArI thAya evo kheda karaze, ahitakArI thAya evo kheda nahi kare, ema kahevuM che. have vicAravAna puruSa e kayA prakAre vicAre che? sarvasaMganuM azaraNapaNuM." che. sarvasaMganuM "abaMdhavapaNuM." che. sarvasaMganuM anityapaNuM, ane tucchapaNuM tema ja anyatvapaNuM ..." che-bhinna che ema dekhIne..." sarvasaMganuM azaraNapaNuM dekhe che. koI saMyogo A jIvane zaraNa thAya evuM nathI. koI saMyogo ene zaraNa ApI zake evuM nathI. anivAryapaNe jIvane mRtyune zaraNa thavuM ja paDe. bIjA koI saMyogo enuM rakSaNa karI zake evuM nathI. abaMdhavapaNuM (arthAtu) koI madada karI zake evuM nathI. e viSayamAM koI madada paNa karI zake evuM nathI ke pAMca miniTa paNa tamane rokI zake, khamI jAva, mahatvanI vAto karI laIe evuM paNa kAma Ave evuM nathI. ane sarvasaMganuM anityapaNuM che. jeTalA saMyogo che e saMyogo badhA ja eno aMta laIne ja saMyogamAM rahelA che. aMta pahelethI nakkI thaI gayelo che. koI saMyoga nitya rahe athavA koI saMyogane viSe jIvanI saMyogikapaNe nityatA rahe ema paNa banI zake evuM nathI. saMyoga UbhA rahe ane pote cAlyo jAya che. eno artha ke saMyogathI chUTA paDavuM e vAta nizcita thayelI che. ane tucchapaNuM." have e duHkha to eTalA mATe thAya che (kemake) enI mahimA che. je saMyoga che enuM mahatva che, enuM mamatva che, enI mIThAza che. je duHkha thAya che e mIThAzano pratyAghAta che. je te vyaktionA saMyogamAM rahIne mIThAzane vedI che e viyogakALe eno pratyAghAta ApyA vinA rahe nahi. niyamathI duHkha utpanna thAya, thAya ne thAya. anivAryapaNe e duHkhane utpanna Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 thatuM koI jIva rokI zake nahi. tethI tenuM tucchapaNuM dekhIne tema ja anyatvapaNuM debIne..." bhinnapaNuM dekhIne ke, A saMyogo che e saMyogapaNe che tyAre paNa bhinna ja che. pachI viyogapaNe kema viyoga thayo? enuM asamAdhAna thavAno prazna raheto nathI. gurudevazrI' bahu suMdara zailImAM eka vAta ema kahetA ke, bhAI ! A deha tArA saMyogamAM rahyo che ne ? atyAre je tane tArA saMyogamAM A deha bhAse che te atyAre paNa tAro thaIne rahyo nathI ema jone. bhale saMyogamAM avazya rahyo che paNa tAro thaIne rahyo che ema che ja nahi. tuM jo to ema nathI. mATe jema che ema tuM jo ke tAro thaIne e rahyo nathI. tucchapaNuM tema ja anyatvapaNuM dekhIne... bhinnapaNuM dekhIne. bhinnapaNe dekhatA bhinna padArthanA ucATa nathI thatA. bhale saMyoga hoya tyAre paNa ucATa na thAya ane viyoga thAya tyAre paNa enI koI ciMtA nathI thatI. mumukSu -A zarIrathI ja badhI mamatvanI dharI cAle che. pUjya bhAIzrI - basa ! e adhikaraNa che. jIve eno AdhAra lIdho che ke mArI sattA zarIra jeTalI che. zarIra che tyAM sudhI huM chuM, zarIra nathI eTale huM nathI. eTale enA AdhAre enuM adhikaraNa ene banAvIne AkhA saMsAracakranI dharI che. deha che te AkhA saMsAracakranI dharI che ema kahevAya che. jema gADuM paiDAthI cAle che paNa dharI vagaranuM paiDuM gADAnI sAthe na cAle. e gADuM cAle nahi. e zAstramAM Ave che (ke) ene dharI banAvI che. enA AdhAre AkhuM gADuM cAle che. tema ja anyatvapaNuM dekhIne potAne vizeSa pratibodha thAya che. jyAre A badhA paDakhAM jove tyAre jIvane potAne vizeSa pratibodha thAya che ke he jIva, tAre viSe kaMI paNa A saMsArane viSe udayAdi bhAve paNa mUcha vartatI hoya to te tyAga kara, tyAga kara,...." Avo pratibodha thAya che. pratibodha kevo thAya che ? ke hajI paNa jo tane mUcha vartatI hoya. A saMsAranA je kAMI udayaprasaMgo che, saMyoganA prasaMgo che, e prasaMgomAM udayAdi bhAve e mArA udaya che, A udaya mane Avo Avyo che. evI rIte tane kAMIpaNa mUcha vartatI hoya to eno tyAga kara, enuM bhinnapaNe jo, enuM azaraNapaNe jo. ane e mUchanuM kAMI phaLa nathI. kAMI phaLa nathI eTale koI lAbha nathI. ulaTAnuM nukasAna Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitrAMka-689 che. lAbhano to prazna ja nathI. te mUchanuM kAMI phaLa nathI. "saMsAramAM kyAreya paNa...." koIpaNa jIvane "zaraNatvAdipaNuM prApta thavuM nathI...' thavuM nathI eTale thayuM nathI ane thavAnuM paNa nathI. A prasaMga to eTalo badho vAstavikapaNe sarva jIvone anubhavagocara thAya che ke anyamatamAM paNa A vairAgyanA viSaya upara ghaNI vAto AvI che. joke Akho bauddhamata AnA upara cAlyo che. je gautamabuddha thayA eNe je mRtyu, jarA, roga e traNa-cAra prasaMgo evA joyA ke jIva azaraNa che have. AmAM Ane koI zaraNa thAtuM nathI. enA upara Akho eka saMpradAya Ubho thaI gayo che. eTalo badho vAstavika prasaMga che ke emAM koInI buddhi na kAma kare evuM che nahi. koIne "zaraNatvAdipaNuM prApta thavuM nathI....' ane avicArapaNA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathI." mUcha-moha je thAya che e kevaLa avicArIpaNuM che athavA vAstavikatAthI dUra koI kalpanAmAM rahetA e prakArano vyAmoha che, bIjuM kAMI nathI. vAstavikatA koI judI che. vAstavikatA kaho ke vastunuM svarUpa kaho. e AkhuM juduM ja che. eTale "avicArapaNA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathI, je moha anaMta janmamaraNano." e mohanuM zuM phaLa che ? bIjo to lAbha nathI paNa je moha anaMta janmamaraNano ane pratyakSa khedano hetu che,..." pratyakSa to e duHkhadAyaka ja che. bhaviSyamAM paNa e navA janma-maraNanuM kAraNa che, paribhramaNanuM e kAraNa che. duHkha ane klezanuM bIja che,.... ghaNAM duHkho utpanna thavAnuM e bIja che. emAMthI badhA duHkha pAMgaraze. tene zAMta kara, teno kSaya kara." evA klezane zAMta karavA yogya che ane e kSaya karavA yogya che. prasaMga banyo che ne ? yuvAna uMmaranI aMdara "mANekacaMdabhAIno dIkaro "suMdaralAla karIne che eno dehatyAga thayo che. he jIva, e vinA bIjA koI hitakArI upAya nathI. A sivAya koI jagatamAM bIjo AtmAne kalyANakArI upAya nathI. bIjI rIte koI rIte jIvanuM hita thAya evuM nathI. moha kare, mUcha kare ane ghaNo vaLage ethI ene sukha thAya e koI rIte banI zake evuM nathI paNa saMyogamAM to sukhanI mIThAza ghaNI lAge che. tyAre ja e duHkhanuM bIja vAvyuM che. jyAre e saMyogamAM sukhanI mIThAza vedI che tyAre ja bhAvI duHkhanuM bIja barAbara vAvI dIdhuM che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAjahRdaya bhAga-14 e vinA bIjA koI hitakArI upAya nathI, e vagere bhAvitAtmatAthI...' AtmAne bhAvIne. AtmasvarUpanI bhAvanAmAM rahIne. svarUpaprAptinI bhAvanAmAM rahevuM te bhAvitAtmatA kahevAya che. AtmAne bhAvIne. bhAvitAtmatAthI vairAgyane zuddha..." karavo, vairAgyane daDha karavo, nizcala karavo. je koI jIva yathArtha vicArathI jue che, tene A ja prakAra bhAse. che. vastunuM svarUpa hovAthI jo yathArthapaNe vicAra kare e to AvuM bhAse. e to vAstavika che. paNa jIvano moha jyAM sudhI chUTato nathI tyAM sudhI e vAstavikatAne paNa gaNakArato nathI, avagaNe che. haveno je viSaya che e evo lIdho che ke kharekhara jIvane A mRtyu che, mRtyunuM azaraNapaNuM che, saMyoganuM anityapaNuM che eTale to jIva paramArtha kalyANa bAju vaLe che. nahitara to vaLata ja nahi, ema kahe che. saMsAranI mohanIya evI che ke jIvane koI rIte potAnuM kalyANa sUjhe nahi. eviSaya have levo che. A jIvane dehasaMbaMdha hoIne mRtyu na hota to.... A dehasaMbaMdha to che ane e saMbaMdha hovAthI jo A jIvane mRtyu na AvatuM hota, mRtyuna hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahIM. eka to UgatI uMmara hoya. ane emAM pAchA eka pachI eka saphaLatAnA zikharo sara karato jato hoya. je kAma hAthamAM le emAM savaLuM paDe... je kAma hAthamAM le emAM savaLuM paDe. pachI ene e kAma sivAya bIjuM sUjhe zuM ? e to kaho. bIjuM kAMI ene sUjhe nahi. A jIvane dehasaMbaMdha hoyane..." kadAca mRtyu na hota ane deha zAzvata rahevAno hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahIM.' to to e saMsAramAM eTalo racyopacyo ane macyo eTalo badho raheta ke ene kyAMya bIje vRtti joDavI e vikalpa ja na Avata. amasto paNa hajI A to mRtyu jove che ne bAra mahinAmAM eka vAra, be vAra, pAMca vAra smazAnagRhe jAvuM paDe che topaNa jene hajI nazo caDe che ene to hajI paNa utarato nathI. ene nazo kahe che. saMyogonI vRddhi karavI, saMyogo sudhAravA eno jene nazo caDI jAya che e nazAmAM to hajI bahubhAga jIvo to bahAra nIkaLatA nathI. ene vRtti bIje Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 25 joDavI e abhiprAya ja na thAya. AvA prasaMga thAya tyAre vaLI ema kahe ke vAta to A kAMIka vicAravA jevI che paNa zuM karIe have ? ame to eTalA badhA vyasta thaI gayA chIe ke kyAMyathI bahAra nIkaLI zakIe evuM nathI. eTale olA smazAna vairAgyanI jema pAchuM UgI jAya che. paNa olu to vRtti jana jAta. jo e prasaMga na Avato hota to jIvane vicAravAno koI avasara janahota, ema kahe che. mukhya karIne mRtyune bhaye paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che, e mRtyubhaye zuM karyuM che? ke vRttine bIje sthAnake prerI che. mRtyu Ave che to A ApaNe je kAMI hAthamAM lIdhuM che e hAthamAM ja raheze evuM banavAnuM nathI. to pachI pachI zuM? pachInI koI vyavasthA che? koI avasthA che? koI enuM vijJAna che ? che zuM paNa ? ane jyAMthI chUTavuM nathI tyAMthI anivAryapaNe chUTavuM paDe eno koI upAya ke IlAja che ke kema? tyAre e pAramArthika vartuLamAMthI koI avAja Ave che ke che, che. amara thavAno paNa eka rasto che. paNa e rasto eka bIjo che, tuM cAle che e rasto koI bIjo che. tyAre lAbha kone joto nathI ? koNa icchatuM nathI ? ke huM ajara-amara ane zAzvata thaI jAya evuM koNa na icche? evI koI vAta hoya to sAMbhaLavI che. dhyAna daIne paNa sAMbhaLavA jevI hoya che. ATalI badhI vAta moTI hoya, kimatI hoya to e dhyAna daIne sAMbhaLavA jevI kharI. ane vicAravAna jIva hoya to Ubho rahI jAya evI vAta che. kemake A to vijJAna che. A koI managhaDaMta evI vAta nathI ke manamAMthI koIe ghaDI kADhI che, UbhI karI lIdhI che ane e kalpanAno vihAra che. evuM kAMI che nahi. vAstavika vastusthiti vaijJAnika rIte sAbita thAya evI vastusthiti che A to. mukhya karIne mRtyune bhaye paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che, te paNa koIka viralA jIvane prerita thaI che." evA mRtyunA bhayathI paramArthanA mArge javAnI vRtti koI virala jIvane AvI che. badhAne nathI AvatI, ema kahe che. mRtyuno anubhava to rojano anubhava che. loko roja jove che ke paristhiti kAMIka AvI nirmANa thAya che. e najara sAme jovA maLe che. eno bhaya paNa lAge che. jagata AkhuM mRtyubhaye karIne bhayAnvita che. topaNa e bhayane laIne koIka jIvane paramArthanA mArgamAM vRtti prerAya che. badhA jIvonI prerAtI nathI. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 rAjaya bhAga-14 to zuM thAya che?nathI prerAtI ene zuM thAya che? ghaNA jIvone to...." eTale moTAbhAganA jIvone to. pelA virala che. paramArthanA mArge vaLe che evA koI virala che, jyAre moTAbhAganA ghaNA jIvone to bAhya nimittathI mRtyubhaya parathI..." je bahAramAM prasaMga bane che e bahAranuM nimitta che, enAthI mRtyuno bhaya paNa lAge che. joI nathI zakatA. ghaNA to eTalA badhA bhaya prakRtivALA hoya che ke mRtadehane joI na zake. ane jo jovAya jAya to pachI ene kyAMya sudhI aMdarathI khase nahi, sapanA Ave. kemake bahu bhayanI prakRti hoya che to ene bahu moTI asara thaI jAya che. bhayanI vadhAre asara thaI jAya che. pratyakSa che ne ! pratyakSanI asara bahu Ave. khabara to badhI che ke AvuM banyuM che paNa pratyakSa jove tyAre vadhAre asara Ave che. mumukSu-keTalAka Hospitalna jAya. pUjya bhAIzrI - hA. keTalAka to Aje evI paristhiti che ke Hospital mAM khabara kADhavA na jAya. kemake tyAM eTalA badhA Case jovA maLe ke jovuM ja game nahi. rogano bhaya, duHkhano bhaya, mRtyuno bhaya, pIDAno bhaya, A badhA bhaya jIvane satAve che, duHkhI kare che. jyAM sudhI ene vastusvarUpanuM sAcuM jJAna nathI thatuM tyAM sudhI ene A badhA bhaya satAve che. e badhA bhayathI mukta thavAno A upAya che. mumukSu - zarIra te huM, ema jyAM sudhI mAnyuM che tyAM sudhI bhaya lAgavAno ja che. pUjya bhAIzrI - bhaya lAgavAno ja che. bhaya kyAM che?mamatva che tyAM bhaya che. jyAM jyAM mamatva che tyAM bhaya che. koI evo dAkhalo evo batAvo ke mamatva hoya tyAM bhaya na hoya. A cIja mArI che to vaI jAya, eno viyoga thAya e pahelA eno bhaya Ubho che. A na javuM joIe. A na javuM joIe... A na javuM joIe... A rahevuM joIe. basa ! A paristhiti che. potAnA astitvane bhUlelo jIva paranA astitvane vaLagavA jAya che paNa vaLagI zake evI vastusthiti nathI. A cokhecokhkhI vAta che. - ghaNA jIvone to bAhya nimittathI mRtyubhaya thAya che. tenA parathI bAhya kSaNika vairAgya prApta thAya che. ane e kSaNika vairAgya vizeSa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 27 kAryakArI... thAya. eTale e koI paramArthamArge caDe e pahelA to te vairAgyano nAza pAmI jAya che. vairAgya pAcho ogaLI jAya che, eno nAza thaI jAya che, vilaya pAmI jAya che. "mAtra koIka vicAravAna...." kevA? ko'ka ja lIdhA che. koIka vicAravAna athavA sulabhabodhI ke haLukarmI jIvane te bhaya parathI avinAzIniHzreyaspada pratye vRtti thAya che. tevA kanka vicAravAna jIvane, haLukarmI jIvane, pAtrajIvane ema thAya che ke mAre mArA avinAzI kalyANa svarUpa padanI prApti karI levI joIe. e prAptino kyAMya upAya maLato hoya to e prayatna mAre gaMbhIrapaNe karavA yogya che. tevo vicAra koI sulabhabodhI jIvane Ave che. jene duHkha joItuM nathI, kharekhara joItuM nathI e sukhanI zodha kare che. dharmAtmA thayA, jeTalA koI dharmAtmA thayA e sarva dharmAtmAnI pUrvabhUmikAne jovAmAM Ave to A jagyAethI, A zodhamAMthI utpanna thayA che. A saMsAranA duHkho na joIe ane sukha ja joIe. zAzvata sukha joIe, avinAzI sukha joIe. evuM koI pada prApta karavuM joIe ke jyAM pachI pharIne duHkhanI utpatti thAya nahi. emAMthI e badhA jJAnI thayA che. sukhanI zodha vinA puruSArtha UpaDe nahi. enI zodha mATeno je puruSArtha che e paNa upaDI zake nahi. mumukSu - pUjya bhAIzrI - hA. eTalo moha baLavAna che. eka jagyAe Avaze. hajI AvyuM nathI. koI vAta kAMIka cAlI che game te. emAMthI emaNe ema kahyuM che ke A jIvane sAcA deva-guru-zAstra ane puruSa maLe eTale ke kalyANanA mArge caDavA mATe ene je kAMI saMyogika jarUriyAta pUrepUrI maLI ke jo bhAI A rasto che, A upAya che. AnAthI badhA duHkha maTe che. chatAM A jIva jo e rasto na pakaDe to pachI zuM samajavuM ? A eka prazna cAlyo che. e mahAmohanIyanuM baLavAnapaNuM che. enuM honahAra to sAruM nathI. bhAgya eTale bhaviSya to sAruM nathI paNa vartamAnamAM paNa zuM che? ke vartamAnamAM darzanamoha, jene mahAmohanIya kahevAmAM Ave che e prabaLapaNe varte che. e darzanamohanuM godaDuM evuM jADuM hoya che ke zrIgurunA upadezanI lAkaDI ene vAgatI nathI. sAMbhaLe, hA pADe, barAbara che paNa gaNakAravAnI vAta nahi. gaNakAre nahi. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 rAjahRdaya bhAga-14 hajI nIce ghaNI dalIlo karI che. mRtyubhaya hota topaNa te mRtyu vRddhAvasthAe niyamita prApta thatuM hota...." aniyamita na hota. akasmAta na AvatuM hota. ke bhAI tame sAMITha pahelA to maravAnA ja nathI. sAMITha sudhI to tamAre je dhamAla karavI hoya e karo ja. pachI sAMIThathI uparanA gALAmAM pachI tame A bAju bIjo rasto pakaDI lejo. evuM nathI. game tyAre, game tene phaDAka karato kALa upADI le che. mRtyubhaya hota topaNa te mRtya vRddhAvasthAe niyamita prApta thatuM hota..." vazamAM nathI, e koIne vaza nathI. phalANAne prArthanA karIe, phalANA bhagavAnane prArthanA karIe, phalANA camatkArika puruSane prArthanA karIe to pAcho pharIne... emAM evuM che ke enI jarUra mAre che. eTale mArI pAse meM ene bolAvI lIdhA che. enA khAsa anuyAyI hatA. ene ame bALavA nahi daIe. tamAre ene jIvatA karavA paDaze. tame bhagavAna cho, tame samartha cho. tamArAthI thAya evuM che. tamAre karavA ja joIe. tame jema kaho ema karIe ApaNe. pelo manamAM badhuM samaje che ke AmAM huM paNa cAlyo javAno chuM. mAruM kAma AvavAnuM nathI, enuM kyAM mAre karavuM? ghaNI jIda karI. ene to samajAvavA paDe ne? bairAnI jAta rahI. kAMI samajAvyA samaje nahi. meM mArI pAse bolAvI lIdho che. tame ciMtA karo mA. enI mATe jarUra che. meM mArI pAse bolAvI lIdho che. maine bulA liyA hai. kahe... paNa rAkha thAya che ane enI paNa rAkha ja thAya che. lAkaDuM sukhaDanuM hoya, caMdananuM hoya ke lAkaDuM bAvaLanuM hoya beyanI rAkha ja thAvAnI che ane zarIranI paNa rAkha jathAvAnI che. zuM kahe che? "arthAt vRddhAvasthA sudhI to mRtyuno bhaya nathI ema dekhIne pramAdasahita vartata; mRtyunuM avazya AvavuM dekhIne, tathA tenuM aniyamitapaNe AvavuM dekhIne, te prasaMga prApta thaye, svajanAdi sauthI arakSaNapaNuM dekhIne..." badhA svajanomAMthI koI ene rakSaNa ApI zake evuM nathI. ane chelle chelle anubhava thAya che ke A badhA TagaraTagara jove che paNa koI mane madada karI zake evuM nathI. mumukSu:pUjya bhAIzrI:- viveka pragaTyo che ne!mahAvivekapragaTyo che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 29 svajanAdi sauthI arakSaNapaNuM dekhIne, paramArtha vicAravAmAM apramattapaNuM ja hitakArI lAgyuM..." e vicAravAna jIvone paramArthano viSaya aMgIkAra karavo, pAramArthika raste saMcaravuM e emane hitakArI lAgyuM, e emane DahApaNabhareluM lAgyuM, vivekabhareluM lAgyuM. jo ema na kare to te avicArI ane aviveka bhareluM che ema emAMthI lIdhuM. ane sarvasaMganuM ahitakArIpaNuM lAgyuM. ane jeTalA koI saMyogo thoDA hoya ke ghaNA hoya te ekeya zaraNabhUta thAvAnA nathI. ulaTAnuM ene vaLagavA jatAM je karma bAMdhyA e badhA adhogatimAM laI janArA bAMdhyA evuM enuM ahitakArIpaNuM lAgyuM. kone vicAravAna jIvone. vicAravAna puruSono te nizcaya niHsaMdeha satya che." Avo je vicAravAna puruSono nizcaya che te satya che. satya che eTaluM nahi niHsaMdeha satya che. emAM kayAMya zaMkA paNa karavA jevI nathI. zaMkAne avakAza nathI enI aMdara. niHsaMdeha satya che; traNe kALa satya che.' pAchuM atyAre Ama ane bIje kALe bIjuM evuM nathI. emAM koI bIjI kALanI apekSA lAgatI nathI. tethI mUchabhAvano kheda tyAgIne...." have pelA "mANekacaMda Adi bhAIone lakhe che ke, "mUchabhAvano kheda tyAgIne asaMgabhAvapratyayI kheda vicAravAnane kartavya che. tethI asaMgabhAva pratyayI kheda eTale ahIMyAM vairAgya, e vicAravAnane kartavya che, mUchabhAvano kheda kartavya nathI. jo A saMsArane viSe AvA prasaMgono saMbhava na hota, potAne athavA parane tevA prasaMganI aprApti dekhAtI hota...' badhA Point lIdhA. e AvatuM ja na hota. azaraNAdipaNuM na hota." eTale emAM kAMI rakSaNa meLavI zakAtuM hota. "to paMcaviSayanAM sukhasAdhananuM kazuM nyUnapaNuM prAye nahotuM, evA zrI RSabhadevAdi paramapuruSo, ane bharatAdi cakravatyadio teno zA kAraNe tyAga karata? ekAMta asaMgapaNuM zA kAraNe bhajata ? tArI pAse to kAMI nathI, ema kahe che. je "bharata cakravartI Adi thayA enA pUNya pAse to atyAranA game tevA puNyazALI sAva namAlA ane bhikhArI jevA lAge. eNe paNa e viveka karyo ane asaMgapaNuM sAdhyuM, paramArtha mArge e cAlyA gayA. emaNe paramArthano mArga aMgIkAra karyo. ene kAMI khAmI nahotI. ahIMyAM to hajI parizrama karIne meLavavuM paDe che. olAne to puNyathI badhuM UbhuM thAya che. joke ahIMyAM paNa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 rAjahRdaya bhAga-14 thAya che puNyathI UbhuM. paNa ene ema lAge che ke mAro parizrama na hota to na thAta. huM ATalo herAna thayo tyAre mane maLyuM che. ema ene lAge. olAne to ema ja hoya. sIdhuM daivI sAdhano badhA utpanna thAya che. ene daivI saMpatti utpanna thAya che. mumukSu :- koI Tax na nAkhavA paDe. pUjya bhAIzrI :- hA. Tax paNa na nAkhavA paDe ane TaxvALAno bhaya paNa na Ave ene. e pote ja rAjA hoya. koI bhaya na lAge, paNa anityatAno bhaya enA kALajAne paNa kore che. ke are.....! A badhuM ekavAra choDavuM paDaze. choDavuM paDaze nahi phaDAka daIne eka Second mAM choDavuM paDaze. eno vicAra ene kaMpArI upajAve che. hRdayanA dhabakArAne ekavAra to thaMbhAvI de, ema ! evuM thAya ! ene ema thaI jAya. bhAI ! evuM thAya nahi, ema thAya ja che, thavAnuM ja che. kAMIka vicAravuM hoya to vicArI le. bIjo paNa kAMIka rasto che kharo. : mumukSu :- 'gurudeve' vadhumAM vadhu vAta karI hoya to A vAta karI che. pUjya bhAIzrI :- eke eka pravacanamAM. jeTalo nizcayano joradAra viSaya sthApatA hatA eTalo ja vairAgya sthApatA hatA. kahetA ne, bhAI ! AMkha miMcAI jaze. ghaDIkamAM tArI AMkha miMcAI jAze. ema kahe che. rajakaNa tArA rakhaDaze jema rakhaDatI reta.' 'gurudeva' to bahu lalakAratA hatA. vairAgya to ghaNo 'gurudeva'ne vairAgya. ane emAM koI prasaMga jove, koI prANInuM mRtyu jove. manuSyanuM nahi. prANInuM mRtyu jove, koI kutaruM, bilADuM, koI sarpa. Ama bahAra nIkaLyA hoya ne kAMI marelA jove. juo ! ema kahe, A..hA..hA..! jIvanI A dazA che. mumukSu H- juvAna mANasanuM maraNa thAya tyAre ATha ATha divasa... pUjya bhAIzrI :- hA. vairAgyano prasaMga laMbAya. kharI vAta che. ? he Arya mANekacaMdAdi, yathArthavicAranA ochApaNAne lIdhe...' A kema duHkha thAya che ? yathArthavicAranA ochApaNAne lIdhe,...' eTale ke tame thoDuMghaNuM vicAro cho. paNa chatAM tamane duHkha thAya che to samajavuM ke eTaluM ochApaNuM che, ema kahevuM che. yathArtha vicAranA ochApaNAne lIdhe, putrAdi bhAvanI kalpanA...'ne lIdhe. A to mAro dIkaro hato ane mUrchAne lIdhe,...' ane Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-689 31 mArApaNAnI emAM je tamane mUcha hatI. "tamane kaMI paNa khedavizeSa prApta thavo saMbhavita che..." je kAMI tamane kheda-zoka thAya che e A kAraNone lIdhe thAya che. evA kAraNo hoya tyAM sudhI e saMbhavita che, thAya kharo. topaNa te khedanuM beyane kaMI paNa hitakArI phaLa nahIM hovAthI, beyane eTale kone ? jAnArane paNa ane rahenArane paNa. tamArA khedathI gayo ene kAMI hita thavAnuM nathI ane tamane paNa hita thavAnuM nathI. 'topaNa te khedanuM beyane kaMI paNa hitakArI phaLa nahIM hovAthI, hitakArIpaNuM mAtra asaMga vicAravinA koI anya upAya nathI ema vicArI, asaMgapaNuM. saMga che e kahevamAtra che. jIva ekalo ja janme che ane ekalo ja mare che. jIve che paNa ekalo, pIDA bhogave che ekalo. badhuM ekaluM ja thAya che. nirvANapada sudhI bhinna padArtha hovAthI badhuM ekaluM thavAnuM che. ema thato kheda yathAzakti vicArathI, jJAnIpuruSonA vacanAmRtathI.." tamArI vicArazaktithI, tamAro vicAra A kALe jora na kare, baLavAna na thaI zake to jJAnI puruSonA vacanAmRtano AdhAra lejo, ema kahe che. "jJAnIpuruSonA vacanAmRtathI, tathA sAdhaparuSanA Azraya...' evA koI sAdhakajIvanA caraNamAM, enA zaraNamAM, enA Azraye jajo. ane enA samAgamAdithI ane viratithI. eTale tyAga karIne Asakti choDIne. virati eTale saMsAranA padArtho pratyenA rasane choDIne e khedane upazAMta karavo.' e zokane TALI devo, e zoka laMbAvavA jevo nathI. juo ! Ane dilAsA-patra kahevAmAM Ave che. ApaNe tyAM dilAsAno patra lakhe che ne ? kharakharo jene kahe che. kAThiyAvADI bhASAmAM kharakharo kahe che. A kharakharo sAco che. Akho paramArthano viSaya nAkhyo che. mumukSu-paMcama Aro kaThaNa che, dharma karaze e sukhI thAze pUjya bhAIzrI - hA. basa ! rUDhigatapaNe lakhe ne ? eTale kAgaLa paNa kono Avyo che eTaluM ja jove. bAkI to samaje ke A badhA ekasarakhuM lakhe che. eTale e kAMI vAMcavAnuM ja na hoya. kono Avyo ane kono na Avyo eTaluM ja jove. A badhA rivAja thaI gayA ne ? A kAMI rivAja nathI. A to jIvane duHkhathI choDAvI de ane paramArthanA mArge jAgRta karI de. mumukSu - dilAsAno kharo patra A che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 pUjya bhAIzrI :- evo patra che. bahu sAro patra che. A patra che ane bIjo paNa evo eka patra che. be patro evA che. eka patra 'sobhAgabhAI'no to che ja. bhAI AmAM noMdha kare che. evA be-traNa patro che. e 689 (patra pUro) thayo. 32 patrAMka-690 muMbaI, bIjA jeTha suda 2, zani, 1952 8 mumukSu zrI choTAlAla pratye, zrI staMbhatIrtha. kAgaLa pahoMcyo che. je hetuthI eTale zArIrika rogavizeSathI tamArA niyamamAM AgAra hato te roga vizeSa varte che, tethI te AgAra grahaNa karatAM AzAno bhaMga athavA atikrama nahIM thAya; kemake tamAro niyama tathAprakAre prAraMbhita hato. e ja kAraNavizeSa chatAM paNa jo potAnI icchAe te AgAra grahaNa karavAnuM thAya to AjJAno bhaMga ke atikrama thAya. sarva prakAranA AraMbha tathA parigrahanA saMbaMdhanuM mULa chedavAne samartha evuM brahmacarya parama sAdhana che. yAvat jIvana paryaMta te vrata grahaNa karavAne viSe tamAro nizcaya varte che, ema jANI prasanna thavA yogya che. havenA samAgamanA AzrayamAM te pramANeno vicAra nivedita karavAnuM rAkhIne saMvata 1952nA Aso mAsanI pUrNatA sudhI ke saM.1953nA kArtika sudi pUrNimA paryaMta zrI lallujI pratye te vrata grahaNa karatAM AjJAno atikrama nathI. zrI mANekacaMde lakhelo kAgaLa maLyo che. suMdaralAlanA dehatyAga saMbaMdhI kheda jaNAvI te uparathI saMsAranuM azaraNAdipaNuM lakhyuM te yathArtha che; tevI pariNati akhaMDa varte to ja jIva utkRSTa vairAgyane pAmI svasvarUpa jJAnane pAme; kyAreka kyAreka koI nimittathI tevAM pariNAma thAya che, paNa tene vighnahetu evA saMga tathA prasaMgane viSe jIvano vAsa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-690 hovAthI te pariNAma akhaMDa rahetA nathI, ane saMsArAbhiruci thaI jAya che; tevI akhaMDa pariNatinA icchAvAna mumukSune te mATe nitya satyamAgamano Azraya karavAnI parama puruSe zikSA dIdhI che. jyAM sudhI jIvane te yoga prApta na thAya tyAM sudhI kaMI paNa tevA vairAgyane AdhArano hetu tathA apratikULa nimittarUpa evA mumukSu janano samAgama tathA sAstrano paricaya kartavya che. bIjA saMga tathA prasaMgathI dUra rahevAnI vAraMvAra smRti rAkhavI joIe, ane te smRti pravartanarUpa karavI joIe; vAraMvAra jIva A vAta vIsarI jAya che; ane tethI icchita sAdhana tathA pariNatine pAmato nathI. 33 zrI suMdaralAlanI gati viSeno prazna vAMcyo che. e prazna hAla upazama karavA yogya che, tema te viSe vikalpa karavo yogya paNa nathI. (patrAMka) 690. 'mumukSu zrI choTAlAla pratye, zrI staMbhatIrtha.' e 'khaMbhAta'nA eka bIjA bhAI-mumukSu che ene patra lakhelo che. 'kAgaLa pahoMcyo che. je hetuthI eTale zArIrika rogavizeSathI tamArA niyamamAM AgAra hato te roga vizeSa varte che, tethI te AgAra grahaNa karatAM AjJAno bhaMga athavA atikrama nahIM thAya;...' AgAra eTale chUTachATa. AgAra eTale chUTachATa. chUTachATa eTale zuM che ke, Avo roga thAya to ATalI chUTa. A davA vagere levAmAM. evI koI pratijJA lIdhI hoya to e pratijJA nahi pALavAmAM je chUTachATa levI ene AgAra kahevAmAM Ave che. grahaNa karavuM te. aNagAra eTale tyAga. aNagAra ane AgAra. jainazAstranA pAribhASika zabdo che. anya zAstromAM nathI. jainazAstronA pAribhASika zabdo che. jainaparibhASA jene kahIe. ke tamane je AgAra hato. pahelethI e vAta koI evI rIte vicArI le ke Avo roga thAya to ahIMyAM chUTa rAkhavI. to te AgAra grahaNa karavAmAM eTale evI chUTachATa levAmAM AjJAno athavA pratijJAno bhaMga nathI athavA atikramaNa nathI, nahi thAya. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. rAjahRdaya bhAga-14 kemake tamAro niyama tathA prakAre prAraMbhita hato. eTale e rIte niyama lIdhelo hato. je kAMI niyama lIdho haze e niyamanI chUTachATa saMbaMdhIno viSaya che. e ja kAraNavizeSa chatAM paNa evuM ja kAraNa hovA chatAM paNa "jo potAnI icchAe te AgAra grahaNa karavAnuM thAya to AzAno bhaMga ke atikrama thAya." zuM AmAM sUkSmatA che ? ke levuM paDe ane levAnI IcchA thAya che judI judI vAta che. ekamAM abhiprAya thaI jAya che. ekamAM abhiprAya viruddha khedasahitanI pravRtti thAya che ke are.re. mArI pratijJA tUTe che. paNa bIjo koI upAya nathI. ane mArA pariNAma have sahana karI zake evI paristhiti dekhAtI nathI. tethI A pratijJA toDavI paDe che. paNa icchAe karIne kare ke cAlo roga thayo ane ApaNe to pahelethI nakkI kareluM ja che ke Avo roga thAya tyAre ApaNe pratijJA nahi pALavAnI. tyAM AjJAno bhaMga ane atikrama che. bhale tame pahelethI te prakArano niyama karelo hoya topaNa. zuM kahe che ? A vicAravA jevo viSaya che ke mANasa bhUla kyAM kare che? ke AvI rIte pahelethI chaTakabArI rAkhe. ane pachI jyAre prasaMga bane tyAre potAnI icchAe pravRttimAM pheraphAra karI nAkhe. to eNe pratijJAbhaMga karyo che, eNe AjJA toDI che, eNe atikrama karyo che. ema nathI. vAta ema kahe che. pratijJAmAM ane AgAra rAkhavAmAM paNa, pratijJAnI sAme AgAra rAkhavAnI, chUTachATa rAkhavAmAM paNa ATalo niyama to che ema kahevuM che. udeza zuM che e chUTI jAya che tyAre A badhuM thAya che. mULa to viSaya e che ke eno uddeza to potAnA pariNAmane zuddha karavA mATeno che. aNagAra koI lIdho hoya to aNagAranI sAme je AgAra levo paDe to baMne vakhate ene potAno uddeza to pariNAmanI zuddhatAno che. pachI aNagAra rAkhe ke AgAra rAkhe. enA badale IcchAe karIne pravarte to eno uddeza tyAM che e vAta siddha thatI nathI. enA uddezanI aMdara ja gaDabaDa che. A to satvaruSanA samAgamamAM jhINI bhUla paNa enI kADhI nAkhe che. A abhiprAyanI bhUla che. Ama dekhAya jhINI paNa bhUla moTI che pAchI. aMdaramAM e moTI bhUla che. emAM jIvano doSa karavAno abhiprAya pahelethI ja pAko thaI jAya che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-690 35 sarva prakAranA AraMbha tathA parigrahanA saMbaMdhanuM mULa chedavAne samartha evuM brahmacarya parama sAdhana che." zuM kahe che ? brahmacaryanA viSayamAM potAnA vicAro ahIMyAM pradarzita karyA che ke, "sarva prakAranA AraMbha tathA parigrahanA saMbaMdhanuM mULa...." chedavuM hoya to jIve brahmacaryamaya jIvana jIvavuM e vadhAre anukULa sAdhana che. kema ? ke e sAMsArika gRhastha avasthAmAM praveza karatA, pachI je kuTuMba-parivAranI javAbadArIo Ave che ane ene laIne je AraMbha parigraha ene mAMDavI paDe che emAM lagabhaga AkhuM AyuSya vyatIta karavuM paDe che. AkhuM AyuSya enI pAchaLa javA devuM paDe che. jene Atmahita karavuM hoya tenA mATe brahmacarya e bahu sAruM sAdhana che ane A bAbatamAM gurudevazrInI je kAryapraNAlI che e bahu anukULa che. pote paNa sAdhupaNuM choDyuM chatAM pote gRhasthapaNuM aMgIkAra nathI karyuM. pote brahmacaryapaNuM rAkhyuM che. eTaluM ja nahi brahmacaryanI pratijJA pAMcamA guNasthAnanI sAtamI pratimA hovA chatAM paNa.... koI zAstramAM chaThThI gaNAvI che. lagabhaga sAtamI pratimA hovA chatAM paNa mumukSu jIva paNa jo brahmacarya vrata aMgIkAra kare to "gurudeva' ene pratijJA levaDAvatA. eno artha zuM che ? ke e jIva AraMbha-parigrahathI mukta thaI jAya. ene potAnuM Atmahita karavAno vadhumAM vadhu samayano avakAza maLI zake. abrahmacaryanA eka vikalpane na sahana karI zake to hajAro vikalpa ene karavA paDe. ane eka vikalpamAM jo daDha rahI zake to hajAro vikalpa ene nahi karavAno prasaMga Ubho thAya. eTalo badho AraMbhaparigrahanI sAthe brahmacaryane saMbaMdha che. samartha evuM brahmacarya parama sAdhana che. yAvatu jIvana paryaMta te vrata grahaNa karavAne viSe tamAro nizcaya varte che, ema jANI prasanna thavA yogya che. juo ! A gurudevanI sAthe meLa khAya che. zrImadjIno abhiprAya ane 'gurudevazrIno abhiprAya meLa khAya che. havenA samAgamanA AzrayamAM te pramANeno vicAra nivedita karavAnuM rAkhIne..." eTale have tame jyAre maLo tyAre A vicAra mane jaNAvajo. ane "saMvata 195ranA Aso mAsanI pUrNatA sudhI ke saM. 1953nA kArtika sudi pUrNimA parvata Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 zrI lallujI pratye te vrata prahaNa karatAM AjJAno atikrama nathI." khuzIthI emanI pAse vrata grahaNa karI lejo. emanI pAse zuM karavA vrata grahaNa karAve che ? ke pote gRhastha avasthAmAM che ane pelA tyAgInI avasthAmAM che eTale enI pAse vrata grahaNa karavAnuM kahe che. mArI pAse karazo ema nathI kahetA. juo ! keTalo viveka rAkhyo che ! "zrI mANekacaMde lakhelo kAgaLa maLyo che. suMdaralAlanA dehatyAga saMbaMdhI kheda jaNAvI te uparathI saMsAranuM azaraNAdipaNuM lakhyuM te yathArtha che." koNe ? A "choTAlAlabhAIe paNa patramAM lakhyuM che ke are..re...! A suMdaralAlabhAI yuvAna uMmaramAM cAlyA gayA ane saMsAranuM azaraNapaNe najara sAme jovA maLyuM che. te yathArtha che; tevI pariNati akhaMDa varte." kevI ? jyAre vairAgya utpanna thAya te vairAgya pAcho nAza na pAme, e vairAgyanI pariNati akhaMDa varte to ja jIva utkRSTa vairAgyane pAmI svasvarUpa jJAnane pAme; to ja potAnA svarUpajJAnane e pAme. sva eTale potAnA svarUpajJAnane pAme. vairAgya na hoya ane koI svarUpajJAnane pAme e vAtamAM kAMI mAla nathI. kemake eka to anAdithI jIvanuM ekatvabuddhirUpa pariNamana che ane bIjuM enA upara e ekatvabuddhine choDavA na de, ene tALAmAM Pack karIne rAkhe evI Asakti bIjI enA upara beThI hoya. ApaNe ema kahIe ke, bhAI ! A kabATane aMdara lokara che e to baMdha kareluM che ane enA upara kabATane paNa cAvI mArelI che. ema be jagyAe Pack karelI vAta che. ekatvabuddhithI paNa saMbaMdha che ane enA upara pAcho Asaktino paNa bIjo saMbaMdha rAkhyo che. eTale koI rIte jIvane svarUpajJAna thAya e to banI zake nahi. e beya toDavA paDe. jo e vairAgyanI pariNati akhaMDa varte to ja jIva utkRSTa vairAgyane pAmI svasvarUpa jJAnane pAme; kyAreka kayAreka koI nimittathI tevA pariNAma thAya che, paNa tene vibahetu evA saMga tathA prasaMgane viSe jIvano vAsa hovAthI te pariNAma akhaMDa rahetA nathI.... kyAreka kyAreka koI nimittathI eTale AvA mRtyuprasaMgathI evA vairAgyanA pariNAma, paramArtha mArge javAnA pariNAma jIvone thAya che. paNa pAchA e pariNAmamAM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-690 37 vighnanA kAraNabhUta evA saMga ane prasaMga. evA saMga prasaMgamAM pAcho jIva vAsa kare che ke e pariNAma pAchA enA akhaMDapaNe jaLavAtA nathI. vaLI pAcho evo e saMgamAM rAce che ke ghaNA lAMbA sudhI vairAgya upAselo hoya topaNa eka prasaMgamAM badhuM dhovAya jAya. vighnahetu evA saMga tathA prasaMgane viSe jIvano vAsa hovAthI te pariNAma akhaMDa rahetA nathI, ane saMsArAbhiruci thaI jAya che;...' pachI e saMsAranI pAchI evIne evI ruci (thaI jAya). ruci to eka kSaNamAM palaTo mArI jAya che. rucine palaTatA koI Process karavo paDato nathI. ruci tarata ja palaTo mAre che. vairAgyanI rucine badale rAganI ane rAganA viSayonI ruci jIvane thatAM vAra lAgatI nathI. mumukSu :- evuM che ke jJAnInA vacana upara vizvAsa nathI. = pUjya bhAIzrI :- pahelethI ja ene vizvAsa nathI. thoDo vairAgya Avyo che e vairAgya akhaMDapaNe jaLavAya evA jo satsaMgAdi upAse to to AgaLa vadhIne svasvarUpa jJAna pratye jAya. paNa e pahelA to bIjA saMga prasaMgamAM pAcho evo Ave che ke enI ruci pAchI palaTo mArI jAya che. AtmakalyANanI je thoDI ghaNI ruci thaI hoya e vaLI pAchI pharI ane vaLI pAcho saMsAranA kAryomAM cakacUra (thaI jAya), pAchuM vALIne jove nahi. saMsArAbhiruci thaI jAya che; tevI akhaMDa pariNatinA icchAvAna mumukSune... eTale jene vairAgya Adi akhaMDapaNe pariNita jALavavI che evI jenI icchA che evA icchAvAna mumukSune te mATe nitya satyamAgamano Azraya karavAnI parama puruSe zikSA dIdhI che.' juo ! pheravI pheravIne kyAM vAta lAve che ? paramapuruSa eTale jinendra 5ramAtmA. jinezvaroe A zikSA mumukSune dIdhI che ke tuM tArI paramArthika vRtti TakAvI rAkhavA mATe ane saMsAranI abhirucimAM na AvI jAya eTalA mATe nitya satsamAgamano Azraya karaje. satsamAgama kyAreya choDIza nahi. e to pheravI pheravIne Ave che. eka viSaya che. 332 pAnuM che. 375mo patra 'lallujI' u52no che. emAM pAnuM 332. emAM bIjo Paragraph. eka moTI nizcayanI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 rAjahRdaya bhAga-14 vArtA...' akhaMDa nizcaya rAkhavA jevI vArtA. mumukSu jIve e ja karavI yogya che ke satsaMga jevuM kalyANanuM koI baLavAna kAraNa nathI.....' satsaMga jevuM baLavAna bIjuM koI kAraNa ja nathI ne. jo tAre kalyANa karavuM hoya to AtmakalyANamAM satsaMga jevuM koI baLavAna kAraNa bIjuM che nahi. A moTI nizcayanI vArtA che. ane te satsaMgamAM niraMtara samaya samaya nivAsa icchavo,... eTale niraMtara jo satsaMgamAM rahevAtuM hoya to bIjuM to karavA jevuM nathI. , te satsaMgamAM niraMtara samaya samaya nivAsa icchavo, asatsaMganuM kSaNe kSaNe vipariNAma vicAravuM,..' vipariNAma eTale nukasAna. asatsaMgathI thatuM nukasAna vicAravuM e zreyarUpa che. bahu bahu karIne A vArtA anubhavamAM ANavA jevI che.' vicAravA jevI che ema na kahyuM. tuM Ano anubhava karI jo ke satsaMgathI tane keTalo lAbha thAya ? amAro to A nicoDa che paNa tane khabara paDe ke A keTalA lAbhanuM kAraNa che. e vAta to emaNe aneka patronI aMdara pheravI pheravIne potAnA anubhavathI karelI che. eTale ahIMyAM paNa ema kahe che ke, tevI akhaMDa pariNatinA icchAvAna mumukSune...' eTale vairAgya jaLavAya rahe. 52mArtha karavAne pAramArthika vRtti jaLavAya rahe evA icchAvAna mumukSune te mATe nitya satjhamAgamano Azraya karavAnI parama puruSe zikSA dIdhI che.' ke tuM sadAya satsamAgamamAM raheje. jyAM sudhI jIvane te yoga prApta na thAya..' kayAre ? satpuruSano satsamAgama prApta na thAya tyAM sudhI kaMI paNa tevA vairAgyane AdhArano hetu tathA apratikULa nimittarUpa evA mumukSu jana...' kevA ? apratikULa nimittarUpa mumukSujana. pAchA evA mumukSujana nahi ke pratikULa thAya. pratikULa nimitta paDe evA nahi. apratikULa nimittarUpa evA mumukSujana...' juo ! zailI kevI karI che ! mumukSunuM vizeSaNa vAparyuM che. evA mumukSu janano samAgama tathA satzAstrano paricaya kartavya che. bIjA saMga tathA prasaMgathI dUra rahevAnI...' ane e sivAyanA bIjA saMgaprasaMgathI dUra rahevAnI vAraMvAra smRti rAkhavI joIe....' smRti kaho, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-690. jAgRti kaho, sAvadhAnI kaho e rAkhavI joIe. ane te smRti pravartanarUpa karavI joIe." mAtra sAvadhAnI rAkhavI nahi ene amala karavo. pravartana karavI eTale ema pravRtti karavI. eTale bIjA prasaMgamAM jAvuM nahi. saMsAranA prasago bane eTalA choDavA, ema kahe che. vAraMvAra jIva A vAta vIsarI jAya che;" vAraMvAra bhUlI jAya che ke mAre satsaMga karavo e bhUlI jAya che. asatsaMga choDavo e paNa bhUlI jAya che. ane tethI icchita sAdhana tathA pariNatine pAmato nathI. ane tethI ene je sAdhana eTale upAya pAmavo joIe ke je pariNati ene sadhAvI joIe, e bemAMthI ekeya maLatA nathI. "zrI suMdaralAlanI gati viSeno prazna vAMcyo che. eka prazna pUchyo haze ke "suMdaralAlabhAInA to pariNAma AvA hatA... AvA hatA to enI gati kevI thaI haze ? "e prazna hAla upazama karavA yogya che." Avo prazna tamAre atyAre pUchavA jevo nathI. juo ! kevA gaMbhIra che ! prazna pUche eTale enI carcA karI de evuM nathI. je prazna je kALe carcavA yogya na hoya e prazna hAthamAM nathI letA. e prazna atyAre tame zAMta karo. tema te viSe vikalpa karavo yogya paNa nathI. A to mANaso game tyAre game tenI carcA karI le che ne ? bhAI ! kyAM gayA haze ? ahIMthI to gayA paNa kyAM gayA haze? ApaNe jarA vicAra karIe. bhAI ! e koI gahana jJAnano viSaya che. e koI uparachallA jJAnano ke anumAna karavAno viSaya nathI. AyuSyanI gatinI kevI paristhiti kyAre kevI rIte thAya che e viSaya ghaNo vicAra mAge evo viSaya che. emane ema e viSayanI carcA karIne koI evA pariNAma jIva kare ke je potAne nukasAnanuM kAraNa thAya. mumukSu - enA karatA pote kyAM jaze eno vicAra kare to vadhAre sAruM. pUjya bhAIzrI - e vicAravA jevuM che. eno vicAra kare to jaldI jaldI potAnuM hita thAya. (ahIM sudhI rAkhIe.) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 patrAMka-691 muMbaI, bIjA jeTha vada 6, guru, 15ra vartamAnakALamAM A kSetrathI nirvANanI prApti thAya nahIM, ema jinAgamamAM kahyuM che, ane vedAMtAdi ema kahe che ke A kALamAM A kSetrathI) nivaNanI prApti thAya te mATe zrI DuMgarane je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo. tamane ane laherAbhAIne paNa A viSe jo kaMI lakhavA icchA thAya to lakhazo. vartamAnakALamAM A kSetrathI nivaNaprApti na hoya e sivAya bIjA keTalAka bhAvanI paNa jinAgamamAM tathA tenA Azrayane icchatA evA AcAryaracita zAstrane viSe vicchedatA kahI che. kevaLajJAna, mana:paryavajJAna, avadhijJAna, pUrvajJAna, yathAkhyAta cAritra, sUkSmasaMparA cAritra, parihAra vizuddhi cAritra, kSAyaka samakita ane pulAkalabdhi e bhAvo mukhya karIne viccheda kahyA che. zrI DuMgarane teno teno je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo. tamane tathA laherAbhAIne A viSe jo kaMI lakhavAnI icchA thAya te lakhazo. vartamAnakALamAM A kSetrathI AtmArthanI kaI kaI mukhya bhUmikA utkRSTa adhikArIne prApta thaI zake, ane te prApta thavAno mArga kayo ? te paNa zrI DuMgarathI lakhAvAya to lakhazo, tema ja te viSe jo tamArI tathA laherAbhAInI lakhavAnI icchA thAya to lakhazo. upara jaNAvelA praznono pratyuttara lakhavAnuM hAla bane ema na hoya to te praznonA paramArtha pratye vicArano lakSa rAkhazo. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-6 91 41 tA. 5-5-1991, patrAMka - 691, 692 pravacana na. 316 zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta, patra-691, pAnuM-503. sobhAgyabhAI" uparano patra che. vartamAnakALamAM A kSetrathI nirvANanI prApti thAya nahIM, ema jinAgamamAM kahyuM che, ane vedAMtAdiema kahe che ke A kALamAM A kSetrathI) nirvANanI prApti thAya. judo mata che. vedAMtano mata judo che. te mATe zrI DuMgarane je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo." zuM kahe che? ke be saMpradAyanA zAstromAM A kSetrathI A kALamAM nirvANapadanI prApti thAya ane na thAya evo vibhinna abhiprAya che. 'DuMgarabhAI" che emane vedAMta upara kAMIka vizvAsa hato. to vizvAsa AmAM che ke vizvAsa AmAM che? je hoya te. paNa enI pAchaLa paramArtha zuM che ? evo vizvAsa karavA pAchaLa athavA koI eka vAta svIkAravA pAchaLa (paramArtha zuM che ?) jyAre koIpaNa vAta sAme Ave che tyAre jIva potAnI mati anusAra teno kAM to svIkAra kare che, kAM to eno asvIkAra kare che eTale ke niSedha kare che. kAM mAnya kare che, kAM niSedha kare che, amAnya kare che. ema karavA pAchaLa paramArtha zuM che ? AtmakalyANano dRSTikoNa che ? Avo prazna "zrImadjIe pote uThAvyo che. bhale tame game te mAnatA ho, tamArI mAnyatA pAchaLa tamArA AtmakalyANano zuM dRSTikoNa rahelo che ke jethI tame mAnyuM ke na mAnyuM? A mahatvano viSaya che. koIpaNa Issue hoya. A to nirvANapadano viSaya che. paNa koIpaNa dhArmika viSayanI aMdara game te prakAranI dhArmika kriyA, dhArmika prasaMga, dhArmika bAbata koI vAta UbhI thaIne sAme Ave tyAre ene mAnya, amAnya karavA pAchaLa koI pAramArthika dRSTikoNa hovo jarUrI che. praznamAMthI e vAta nIkaLe che ke mumukSujIvano pAramArthika dRSTikoNa, AtmakalyANano dRSTikoNa sarvatra upasthita hovo ghaTe che. kemake mumukSu e che ke jeNe potAnuM AtmakalyANa karavAno nizcaya karyo che, nirNaya karyo che, nirdhAra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 rAjahRdaya bhAga-14 karyo che ke have mAre mAruM AtmakalyANa karI levuM che. to e koIpaNa vAta saMmata kare ke asaMmata kare eno dRSTikoNa pahelo ene e lAgu karavo ghaTe che ke mArA AtmakalyANane A mAnya-amAnya ka2vAmAM, kAMIpaNa ka2vAmAM Ave to kayu anukULa che ? AtmakalyANa sAthe kaI susaMgatatA che ? mAnya karavuM te susaMgata che ke amAnya karavuM te susaMgata che ? 'DuMgarabhAI'e praznano uttara game te Apyo hoya. ApaNe 'DuMgarabhAI' thaIne vicArIe. to zuM vicAravuM joIe ? ke atyAre nirvANapada nathI ema jinAgama kahe che. vedAMta kahe che ke nirvANapada che. jinAgamamAM je vAta lakhI che te vAta paraMparAthI cAlI AvelI vAta che ke paraMparAthI cAlI AvelI vAtanI sAthe kAMIpaNa bhaLeluM che ? kemake emAM eka trIjI apekSA rahI jAya che ke A kSetrathI A kALamAM janmelAno ahIMthI mokSa na thAya. mULa to ema vAta che. ane e sarvajJanA jJAna anusAra che. e sAdhanAnA utkRSTa prakAro je che e prakAro nikRSTa kALane hisAbe evA AtmAo A kALamAM ahIMyAM janma laIne kAma kare evuM lAgatuM nathI. paNa chatAM pAramArthika dRSTikoNathI e vAta koI amAnya kare te evA prakAre amAnya kare. have bIjuM paDakhuM vicArIe. ane vedAMta sAthe eno mata maLato thaI jAya to pAramArthika dRSTikoNa hovo zuM ghaTe ? mAre pUrNatAnI prApti karavI che ane pUrNatAnA lakSe mAre mAro puruSArtha upADavo che. tethI mAre zA mATe vicAravuM ke atyAre nirvANapada nathI pamAto ? are..! puruSArtha karuM to atyAre pamAya. zuM karavA na pamAya ? evuM jora mane zA mATe na Ave ? jyAre mArA AtmAnI aMdara paripUrNa zakti bharelI che, rahelI che to mAre ema vicAravAmAM zuM vAMdho che ? to bhale e mata jinAgama sAthe na maLato hoya paNa vedAMta sAthe maLato hoya to ene pAramArthika doSa nathI lAgato. na e prakA2 'zrImadjI'no potAno che. emAM na to emaNe vedAMta sAthe saMbaMdha rAkhyo che, na to emAM emaNe saMbaMdha rAkhyo che jinAgama sAthe. kemake jinAgamanI racanAne Aje 2500 varSa thayA. 2000 thI 2500 varSa thayA. e jinAgamanI aMdara aneka prakAranA vibhinna matamatAMtaro atyAra sudhImAM UbhA thayelA che. e ema batAve che ke atyAra sudhInI aMdara sAhityamAM, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-691 43 kriyAomAM ane aneka prakAranA bahAranA vyavahArika sAdhanomAM ane vyavahArika paristhitiomAM aneka jAtanA pheraphAro matamatAMtarane laIne thayelA che. ane e matamatAMtara ema sUcave che ke kAMIka khoTuM thayuM che. matamatAMtara ema sUcave che ke kAMIka koI jagyAe khoTuM thayuM che e vAta nizcita che. nahitara ekamAMthI be thAya nahi. be thAya eno artha ja e che ke eka to vAta bhUle che e vAta sAcI che. keTale aMze bhUle che? e bIjo viSaya che paNa bhUle che e vAta sAcI che. e paristhitimAM jyAre zAsananAyaka jinendra paramAtmA tIrthaMkara upasthita nathI. to enI aNaupasthitamAM paraMparAnI vAta keTalI barAbara ane keTalI barAbara nahi eno nirNaya karavo e kAMI yathArtha ja nirNaya thAya athavA enA nirNayamAM kAMI jinAgamamAM koI pheraphAra nathI thayo A varSomAM e koI asaMbhavita vAta nathI lAgatI. saMbhavita vAta che ke pheraphAra thaI gayo kyAMya koI koI jagyAe. to pachI AvI paristhitimAM bhUtakALanI aMdara thayelA pheraphAro, enA svIkAra ane asvIkAramAM mumukSujIve kaI nIti apanAvavI joIe ke je nItithI kadAca bhUla hoya ke na bhUla hoya paNa enA AtmAne nukasAna na thAya AvI rIte vicAra kartavya che. nItiviSayaka A Problemche, nItiviSayaka A samasyA che. mumukSu jIve enI aMdara kaI nIti apanAvavI joIe? eNe to eka janIti apanAvavI joIe ke pAramArthika dRSTikoNamAM mArA Atmahitane vAta kaI anukULa paDe che? jo nirvANapadane svIkAratA potAnA puruSArthanuM utthAna yathArtha prakAre upaDatuM hoya to ene pAramArthika doSa nathI. kSayopazamano kadAca doSa hoya topaNa ene pAramArthika doSa nathI. eTale e doSa enA AtmAne nukasAna nahi kare, doSa haze topaNa. AvI rIte vicAravuM ghaTe che. emaNe je prazna pUchyo che emAM bahumarma che. mATe zrI DuMgarane je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo." A be vAtamAM paramArtha zuM bhAse che ? nirvANapada hoya ema svIkAravAmAM paramArtha bhAse che ke na hoya ema svIkAravAmAM paramArtha bhAse che? kAraNa ke vedAMta to ema kahe che ke nirvANapadanI prApti thAya. ane DuMgarabhAI kadAca e bAju DhaLaze. to paramArtha zuM che? cAlo. DhaLe eno amane kAMI bahu vAMdho nathI kaI bAju DhaLe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 rAjahRdaya bhAga-14 eno. paNa e samajaNanI aMdara enI pAchaLano paramArtha zuM che ? A vAta muddAnI che. e emanA hita-ahita sAthe vartamAnamAM saMbaMdha dharAve che. eTale eTalo muddo mumukSujIva mATe e traNa lITImAMthI upase che ke koIpaNa prasaMga, koIpaNa bAbata dhArmika viSayanI sAme Ave tyAre potAnA AtmakalyANanA dRSTikoNane lAgu karIne vicAravuM ane pachI saMmata ke asaMmata karavuM. to enA AtmAne nukasAna thAze nahi. Ama vAta che. AvI apekSA che. AvI apekSA praznamAMthI khule che. je prazna karyo che emAMthI A vAta khule che. vartamAnakALamAM A kSetrathI nirvANaprApti na hoya e sivAya...' eTale e uparAMta bIjA keTalAka bhAvanI paNa jinAgamamAM tathA tenA Azrayane icchatA evA AcAryaracita zAstrane viSe vicchedatA kahI che.' je jinAgama eTale jinanA nAme je zAstro che. zvetAMbare mahAvIrasvAmI'e Ama kahyuM... mahAvIra svAmIe Ama kahyuM... ema karIne ene jinAgama kahe che. bhale koI AcAryoe racyA hoya topaNa. kemake bhagavAna to kAMI zAstra lakhatA nathI. gaNadharadeva paNa zAstra lakhatA nathI. gaNadharadevanA kSayopazamamAM aMtarmuhUrtanI aMdara cauda pUrvanI racanA thaI jAya che. paNa e kAMI lakhavA besatA nathI. tyArapachI paNa chellA tIrthaMkara laIe to e pahelA to prazna ja nahoto. paNa chellA tIrthaMkaramAM paNa cAraso-pAMcaso varSa sudhI koI zAstranI racanA nathI thaI. mumukSu H- gaNadharadeva aMga-pUrvanI racanA karatA e hisAbe enA pachInA AcArya e kALamAM asAdhAraNa kSayopazamavALA ja haze ne ? pUjya bhAIzrI :- hA. e badhAne kaMThastha rahI jatuM hatuM. eTalA badhA kSayopazamavALA hatA ke kaMThastha rahI jatuM hatuM. eTale seMkaDo varSa sudhI to koIe lakhavAnI mahenata na karI. jJAnanI aMdara e dhAraNA dhArI levAmAM Ave che to (lakhavAnI) jarU2 nathI. eTalA mATe koIe lakhavAno parizrama na karyo. paNa jyAre ema lAgyuM. paheluMvaheluM 'dharasenAcArya'ne evuM lAgyuM che. digaMbara paraMparAnA AcArya dharasenAcArya'ne e lAgyuM ke mArI dhAraNAmAM to ghaNI vAto che paNa atyAre munisaMghanA munione jotA A viSaya-A tattvajJAna have dhAraNAthI nabhe ke Take, cAlu rahe e dekhAtuM nathI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-691 45 jao!AcAryapada sudhI A vikalpa Ave che ke jinezvaradevanuM tattvajJAna cAluM rahevuM joIe. bhale A paMcamakALa che topaNa jinendradevano kahelo mArga ane emanuM kaheluM tattva cAlu rahevuM joIe. A vikalpa emane Avyo che. eTale emaNe joyuM ke A munisaMghamAMthI koI evA samartha munio hoya to emane huM A mAruM dhAraNAjJAna ApuM, Adeza paNa karuM ke tame have A pustakArUDha, graMthArUDha karo. A jJAnane tame graMthArUDha karo. e vikalpamAM ne e vikalpamAM giranAranI aMdara jyAre pote vicAre che tyAre eka rAtre emane svapna Ave che. koI be baLada potAnI samIpamAM cAlyA AvatA hoya ane AMkha khulI jAya che ane tyArapachI tarata ja puSpadaMta' ane 'bhUtabalI nAmanA be mahAmunirAjano emane saMyoga thAya che ane giranAranI aMdara "dharasenAcAryanI guphA atyAre kahevAya che. tyAM emaNe A zAstranuM jJAna ApyuM. ke je zAstra "SakhaMDAgama'nA nAme emaNe graMthArUDha karyA, tADapatro upara lakhyA ane pahelI vahelI zAstrapUjA aMkalezvaramAM zrutapaMcamIne divase thaI. jeTha suda 5. mumukSu:- "samayasAra pahelA ke pachI ? pUjya bhAIzrI - "samayasAra" pahelA. pahelI je sAhityanI zarUAta thaI che e "pakhaMDAgamathI thaI che. tyArapachI je "kuMdakuMdAdi AcAryo thayA. emaNe tyArapachInA AcAryoe, munioe je kAMI potAne jJAna hatuM e graMthArUDha karavA lAgyA. paNa zarUAta tyAMthI thaI che. e pahelAnA munio badhA jJAnanI aMdara bharI rAkhatA. graMthanI aMdara bharavAne badale jJAnamAM rAkhI letA hatA. eTalA samartha hatA. ane e rIte pracAra, prasAra, upadeza vagere cAlatuM. pachI e paristhiti na joI tyAre emaNe e vAta graMthArUDha karI che. tyArapachI e graMthonI paraMparA cAlI che. kahevAno matalaba zuM che? ke graMtho AcAryoe racyA che. emAM zvetAMbara AmnAyamAM e jinAgamanA nAme prasiddha che. jinendradevanI racanA gaNavAmAM Ave che. paNa e racanA paNa bhagavAna mahAvIrasvAmInA nirvANakALa pachI lagabhaga ekAda hajAra varSathI thaI che. saMpradAya to pAMcaso varSa pachI be phAMTA paDyA. lagabhaga kuMdakuMdAcAryadevanA vakhatamAM. ane tyArapachI lagabhaga pAMcaso-sAtaso varSe, sAtaso-AThaso varSa. ApaNe AmAM 'ni sAsa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 sarva mAM itihAsa lIdho che. | mumukSu -'vabhIpuramAM. pUjya bhAIzrI - hA. paheluM vaheluM tyAM sAdhuonuM eka adhivezana bharANuM. enI aMdara tyAM zAstranI pahelIvahelI racanA e thaI. zAstra sthApyA. tyArapachI maMdiro zarU thayA. e pahelA zAstro ane maMdiro e saMpradAyanI aMdara haju cAlu nahotA thayA. eka ja zAstra ane eka ja saMpradAya. eTale amuka zAstra Common che enuM kAraNa ke 'umAsvAmI mahArAjanuM tattvArthasUtra' Common che. e zAstra Aje baMne saMpradAya svIkAre che. e satrone paNa svIkAre che, mAnya kare che. pachI kahe ema ke A amArA paMthanA AcArya che, koI ema kahe ke A amArA paMthanA AcArya che. paNa sUtro baMnene mAnya che. AcArya game te paMthamAM thayA hoya to thayA ane gayA. vAta pUrI thaI gaI. sUtro rahI gayA. sUtro baMnene mAnya che. "sakvanajJAnavAritrALI mokSamA emAM koI nA pADe ema nathI. koI sUtramAM. eka sUtra pratye paNa koIne amAnyapaNuM nathI. seMkaDo sUtro emaNe racyA che e badhA sUtro mAnya che. baMne saMpradAyane Akho graMtha ja mAnya che. mumukSu - umAsvAmI'... pUjya bhAIzrI - hA, e umAsvAtI kahe che. ApaNe 'umAsvAmI kahIe chIe. have e tI hoya ke ma hoya enI sAthe bahu matalaba nathI. je sUtro che e mAnya che. mumukSu - sUtro badhA emanema ja che? pUjya bhAIzrI:- emanema ja che. koI pheraphAra vagara emane ema ja che. baMne saMpradAyane Akho graMtha mAnya che. mumukSu:- kayo graMtha? pUjya bhAIzrI - 'tattvArthasUtra', "mokSazAstra'. "mokSazAstra' bIjuM nAma che. ane enA upara digaMbara AcAryonI ghaNI TIkA thaI che, zvetAMbara AcAryonI paNa TIkA thaI che. kemake sUtranI aMdara lagabhaga traNe anuyoga lIdhA che. eka kathAnuyoga nathI AvatopurANa nathI. bAkI karaNAnuyogano viSaya che, caraNAnuyogano viSaya che, dravyAnuyogano viSaya che ane adhyAtmano viSaya paNa ghaNo che. eTale e eka zAstra evuM che ke jene Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-691 - 47 'tattvArtha evuM nAma ApyuM che-tattvArtha sUtra. A tattvArthanA sUtro che. ane e badhAne mAnya che. mumukSu - umAsvAmI' kuMdakuMdAcAryanA ziSya hatA? pUjya bhAIzrI - ApaNA saMpradAyamAM ema kahe che. emAM e kahe che ke e kuMdakuMdAcAryanA pahelA thayelA che ema amAro itihAsa bole che. ema kahe che. kuMdakuMdAcAryano je samaya che e pahelAno samaya e nirdiSTa kare che. e vAta to matamatAMtaranI thaI. ahIMyAM to ema kahevuM che.... mumukSu - jenadarzana samApta thavAnI taiyArImAM hatuM ne gurudeva AvI gayA. pUjya bhAIzrI - kharI vAta che. udyota thayo. A kALamAM jainadarzana mahAvIrasvAmIthI je cAlyuM Ave che, e pahelA to 23 tIrthakarothI cAlyuM Ave che, e pahelA to anAdithI anaMtI covIzI tIrthakaronI thaI paNa atyAre lagabhaga jyAM luptaprAya mArga hato tyAM "gurudeve" e vAtane-tattvane vizeSapaNe prakAzI. mumukSu -. pUjya bhAIzrI :- ghaNI vAta spaSTa karI. khuda digaMbara saMpradAyanA digaMbaranA vidvAno, paMDito, tyAgIo, munione khabara nahotI evI evI vAto paNa emaNe mokSamArganI mULa AcAryonA sUtro ane graMtho uparathI spaSTa karI, prakAzita karI. ane hajArogame loko ene svIkAra karavA lAgyA. e vAta banI. have ahIMyAM ema kahe che ke, "vartamAnakALamAM A kSetrathI nirvANaprApti na hoya e sivAya bIjA keTalAka bhAvanI..." eTale keTalAka pado. .. jinAgamamAM tathA tenA Azrayane IcchatA. eTale ene anusaratA evA bIjA "AcAryaracita zAstrane viSe vicchedatA kahI che. emAM kevaLajJAnano viccheda lIdho che. nirvANapada ane kevaLajJAna to AgaLapAchaLanI ja avasthA che. nirvANapada pahelA paNa kevaLajJAna thAya ane nirvANapadamAM kevaLajJAna che. e baMne kevaLajJAna to ekasarakhuM che. kevaLajJAna...."no paNa viccheda kahyo che, A kALamAM mana:paryavajJAna, avadhijJAnano paNa viccheda kahyo che. pUrvajJAna...." eTale badhA caude cauda Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 rAjahRdaya bhAga-14 pUrvanuM jJAna hoya. agiyAra aMga ane cauda pUrva je bArebAra aMganuM jJAna hoya eno paNa viccheda kahyo che. yathAkhyAta cAritra....' bAramA guNasthAnano paNa niSedha kahyo che. 'sUkSmasaMparAya cAritra,...' dasamA guNasthAnano paNa niSedha kahyo che. kemake e badhA zreNImAM Ave che. parihAra vizuddhi cAritra,...' je navamA guNasthAne thAya che eno paNa niSedha kahyo che. kemake zreNI ja nathI. zreNI mAMDe to kevaLajJAna thAya ne ? eTale zreNInA badhA pada lIdhA che. mumukSu :- ca2NAnuyogano = pUjya bhAIzrI :- emane cAre anuyogano abhyAsa che. bahu samartha hatA. kSayopazama ghaNo samartha hato. parihAra vizuddhi cAritra, kSAyaka samakita...'no paNa niSedha karyo che 'ane pulAkalabdhi... e je munione (hoya che), pulAka nAmanA munio thAya che ene pulAkalabdhi kahevAya che. pulAkalabdhi hoya che eTale pulAka kahevAya che. bhAvaliMgI muniomAM A eka labdhidhArI muniono bheda che, prakAra che. "e bhAvo mukhya karIne viccheda kahyA che.' nava pada lIdhA che. paNa koImAM dasa Ave che, koImAM nava Ave che. mumukSu :- viccheda gayo tyAre bIjA... = pUjya bhAIzrI :- hA, eTale evI zaktivALA jIvo ahIMyAM nahi thAya, nahi utpanna thAya. evuM vidhAna che ema kahe che. zrI DuMga2ne teno je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo.' hA pADe ke nA pADe paNa kayA paramArthika kAraNasara hA pADe che ke nA pADe che ? mAre to e savAla jANavo che. hA pADe to zuM karavA ? ane nA pADe to zuM karavA ? mAre to A muddo che. hA nA karavA pAchaLa potAnA AtmakalyANanA dRSTikoNanuM koI anusaMdhAna che ? ke koI aMdhazraddhA che ? ke koI samajaNapUrvakanI zraddhA che ? zuM vAta che AkharamAM ? ke koI matapakSano Agraha che ? matAgraha che. zuM che ? AvA AvA kAraNo mAnya-amAnya karavAne viSe hoya che to kayA kAraNathI mAnyaamAnya kare che ? eTaluM lakhazo. tamane tathA laherAbhAIne A viSe jo kaMI lakhavAnI icchA thAya te lakhazo.' ane tamane paNa A viSaya upara pAramArthika dRSTikoNathI mAnyaamAnya kevI rIte karavuM ? e bAbatamAM tamAre lakhavuM hoya to tame baMne Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 patrAMka-691 bhAIo paNa khuzIthI lakho. bhale eka carcAno viSaya thAya ke mAnya-amAnya karavAnI paddhati kevidhi zuM hoI zake? vartamAnakALamAM A kSetrathI AtmArthanI kaI kaI mukhya bhUmikA utkRSTa adhikArIne prApta thaI zake... have pote eka bIjo prazna mUkyo che. A prazna to ekadama mumukSune prayojanabhUta che. e prazna mUkyo che. vartamAnakALamAM A kSetrathI AtmArthanI kaI kaI mukhya bhUmikA utkRSTa adhikArIne prApta thaI zake, ane te prApta thavAno mArga kayo ?' mAno ke atyAre koI AtmArthI jIva hoya ane AtmAnuM prayojana siddha karato hoya, sAdhato hoya ane saphaLa thato hoya to kyAM sudhI AgaLa jAya? e vicArIne tame kaho. uparano cheda uDADyo to have nIcenuM astitva kyAM sudhI svIkAro cho? saravALe eka ja vAta AvIne UbhI raheze. ke nIcethI upara ahIM sudhI pahoMcAya to AgaLathI upara kyAMya sudhI pachI na pahoMcAya, e vAta enI aMdara AvI gaI. prazna UlaTAvIne mUkyo. juo!A berisTara paddhati che. mumukSu - sAmevALo kyAM ubho che e jANIne pachI cAle. emane ema pUjya bhAIzrI:- athavA emane A viSayamAM AtmArthanA dRSTikoNane joDyo. ke jo AvI koI vAta vicAravI hoya ke amuka padana prApta thAya. to kayA kayA pada prApta thAya ? ane te AtmArthIne prApta thavAno che ne ? mokSamArgIne prApta thavAnA che ne? to kyA mArge thAya ane keTale hada sudhI thAya? A vicArIne tame jaNAvo. bate paNa zrI DuMgarathI lakhAvAya to lakhazo, tema ja te viSe jo tamArI tathA laherAbhAInI lakhavAnI icchA thAya to lakhazo." upara jaNAvelA praznono pratyuttara lakhavAnuM hAla bane ema na hoya to te praznonA paramArtha pratye vicArano lakSa rAkhazo." kadAca tame na lakhI zako to AnI pAchaLa AtmakalyANa zuM hoya? kema hoya? kevI rIte hoya? e vAta to jarUra tame vicAravAnuM lakSa rAkhajo. A badhAnI pAchaLa muddo to e che. dAkhalA tarIke jinAgamamAM atyAre ema lakhyuM che ke munidazA prApta thaI zake che paNa zreNI mAMDIne zreNInA A je badhA bola che. e guNasthAna, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta cAritra, kevaLajJAna, nirvANapada e badhA na hoya. have chaThuM-sAtamuM guNasthAna atyAre vidhAna to che. zAstravidhAna to che ke chaThuM-sAtamuM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 rAjahRdaya bhAga-14 guNasthAna thAya atyAre. ema lakhyuM mATe koIne thaI jAya che atyAre ? ane ema lakhyuM mATe atyAre e hoya ja evuM kAMI thoDuM che? e paristhiti nathI. pUrva AcAryonA lakhANa sAthe koI jIvanA pariNamanane saMbaMdha zuM? ke jIvanA pariNamanane eTalo ja saMbaMdha che ke jeTalo e puruSArtha kare eTalo AgaLa vadhe. to puruSArtha kare. mAno ke "kRpALudevane ema lAgyuM, emane potAne ema lAgyuM ke zA mATe kevaLajJAna na thAya? zA mATe atyAre kevaLajJAna na thAya? mokSa na thAya evuM zA mATe ? ane puruSArtha paNa upADyo, ghaNo upADyo. paNa munipada sudhI na pahoMcI zakyA. puruSArtha keTalo upADyo ? kevaLajJAna levAno puruSArtha upADyo. icchAdazAe kevaLajJAna varte che, mukhya nayanA hetuthI kevaLajJAna varte che. zraddhA-apekSAe amane kevaLajJAna varte che. varte che... varte che lakhyuM topaNa puruSArtha evo hato ke jANe kevaLajJAna amane vartI rahyuM che evo amAro puruSArtha upADIe chIe. lIdhuM ke lezuM, lIdhuM ke lezuM. e vAta saMbhavita na thaI to na thaI. lakhANanI sAthe koI kAma thaI jAya che evuM to nathI. ane na lakhyuM hoya mATe koI aTakI jAya ema paNa nathI. ghaNuM viccheda gayuM che. aMga pUrvanA ghaNA zAstro atyAre nathI maLatA. kayA zAstramAM, kaI apekSAthI kaI vAta che ? ane bIjI kaI vAta enI sAthe bIjI apekSAvALI atyAre upasthita nathI, viccheda gaI che. Ano koNa nirNaya karaze? kevI rIte nirNaya karaze? hajI to che eTalA zAstro eka mANasa vAMcI zakato nathI. emAM pAraMgata nathI. tyAre viccheda gayA enuM zuM thAya? evI paristhitimAM phakata potAnA AtmakalyANane mukhya rAkhIne, e dRSTikoNane mukhya rAkhIne koIpaNa vAtanI saMmati-asaMmati, mAnyaamAnyapaNAno nItiviSayaka abhiprAya ghaDavo joIe, rAkhavo joIe. e eka ja hitAvaha che, bIjI koI vAta hitAvaha nathI. ema emanA patronA A savAla-javAbamAMthI tAtparya nIkaLe che. mumukSujIne A rIte vicAravuM joIe. to enA AtmAne nukasAna nahi thAya, enA AtmAne doSa nahi lAge athavA enA AtmAne AvaraNa nahi Ave. AmAM zuM che ke nAnI-moTI aneka jAtanI vAta UbhI thAya che. udayavaza aneka prakAranA dhArmika prasaMgo tyAM paristhiti evI bane che ke koI vAtamAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-691 51 mAtra evo viSaya na hoya ke jene laIne koI sIdhuM lAbha-nukasAna dekhAtuM hoya. evo viSaya na hoya topaNa bhUla thAya to kayAreka potAnA AtmAne AvaraNa Ave evuM bane che. eka jagyAe bahu sarasa vAta lakhI che. nAnI-moTI vAtanA koI AgrahathI vAta lakhI che. tyAM AtmArthano vicAra nathI karAto. tyAM nAnI nAnI vAtamAM Agraho thAya che. evo Agraha ka2nA2 enA jJAna u52 Ava2Na Ave che. bahu sarasa bhASA (lakhI che). 750-51thI je patro cAlyA. .. emAM e vAta lIdhI che. 'AnaMdaghanajI'nA padonA emaNe pote artha karyAM che. mumukSu :- ... pUjya bhAIzrI :- keTalAmuM pAnuM ? 522 ? hA, e ja che. lyo ! 713mo patra che. 713mo patra ja evo che. = "Astika evAM mULa pAMca darzana AtmAnuM nirUpaNa kare che,...' A vedAMtAdi badhA. 'temAM bheda jovAmAM Ave che, tenuM samAdhAna H- dina pratidina jainadarzana kSINa thatuM jovAmAM Ave che, ane vardhamAnasvAmI thayA pachI. thoDAMeka varSamAM temAM nAnA prakAranA bheda thayA dekhAya che te AdinAM zA kAraNo ?' (pAnuM) 521thI zarU thAya che. 'dina pratidina jainadarzana kSINa thatuM jovAmAM Ave che, ane vardhamAnasvAmI thayA pachI thoDAMeka varSamAM temAM nAnA prakA2nA bheda thayA dekhAya che te AdinAM zA kAraNo ? haribhadrAdi AcAryoe navIna yojanAnI peThe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che,...' .' 'ribhadrAcArya' je zvetAMbaramAM thayA e bahu samartha AcArya thayA. ane emaNe ghaNA graMtho lakhyA. emaNe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che, paNa lokasamudAyamAM jainamArga vadhAre pracAra pAmyo dekhAto nathI....' e vakhate e saMpradAyamAM bahu pracAra nathI thayo. athavA tathArUpa atizaya saMpanna dharma pravartaka puruSanuM te mArgamAM utpanna thavuM ochuM dekhAya che tenA zAM kAraNo " zvetAMbara saMpradAyamAM atizaya dharmapravartaka puruSanuM koI utpanna thavuM evuM khAsa dekhAtuM nathI. eka 'haribhadrAcArya' jeTalA samartha thayA evA koI AcArya bIjA samartha nathI thayA. emanuM A vAkya. 'have vartamAnamAM te mArganI unnati thavI saMbhave che ke kema ? ane thAya to zI zI rIte thavI saMbhavita dekhAya che, arthAt te vAta kacAMthI janma pAmI kevI rIte, kevA dvAre, kevI sthitimAM pracAra pAmavI saMbhavita dekhAya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 che ? pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata jevo vartamAnakALanA yogAdi anusAra te dharma udaya pAme evuM dIrghadRSTithI saMbhave che?' ema pUchyuM. ane saMbhavatuM hoya to te zAM kAraNathI jainasUtra hAla vartamAnamAM che, temAM te darzananuM svarUpa ghaNuM adhuruM raheluM jovAmAM Ave che. te virodha zAthI TaLe ? A pote abhiprAya ApI dIdho. te darzananI paraMparAmAM ema kahyuM che ke vartamAnakALamAM kevaLajJAna na hoya, ane kevaLajJAnano viSaya lokAlokane dravyaguNapayayasahita sarva kALaparatve jANavAno mAnyo che te yathArtha dekhAya che ?' prazna karyo. athavA te mATe vicAratAM kaMI nirNaya AvI zake che ke kema? tenI vyAkhyA kaMI phera dekhAya che ke kema ? ane mULa vyAkhyA pramANe kaMI bIjo artha thato hoya to te arthAnusAra vartamanAmAM kevaLajJAna Upaje ke kema?" emaNe kayo artha karyo ? akhaMDa nija svabhAvanuM varte. je jJAna akhaMDa nija svabhAvamAM varte tene kevaLajJAna kahIe. e bIjo artha emaNe AtmasiddhimAM karyo che. ane te upadezI zakAya ke kema?' evo artha karI zakAya ke kema? evuM kevaLajJAna Upaje ke kema ? "ane te upadezI zakAya ke kema? temaja bIjAM zAnonI vyAkhyA kahI che te paNa kaMI pheravALI lAge che ke kema? ane te zAM kAraNothI? ATalA prazno pote uThAvyA che. 'dravya dhamastikAya, adhamastikAya; AtmA madhyama avagAhI, saMkocavikAsanuM bhAna; mahAvidehAdikSetranI vyAkhyA; te kaMI apUrva rIte ke kahelI rIte ghaNA ja baLavAna pramANasahita siddha thavA yogya dekhAya che ke kema?' mumukSu - ene potAne to nirNaya thaI gayo che. pUjya bhAIzrI:-prazna A mUkI dIdhA che. mumukSu -... pUjya bhAIzrI:- hA, eTale e viSayane kAMIka carcavA mAge che. mULa patra apUrNa rahyo che eTale ApaNane hetu na khyAlamAM Ave. paNa pote keTaluM vicAre che e to khyAlamAM Ave. have lIdhuM che. gacchanA matamatAMtara ghaNI ja najIvI najIvI bAbatamAM...' gacchanA matamatAMtara ghaNI janajIvI bAbatamAM baLavAna AgrahI thaI judI judI rIte Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-691 pa3 darzanamohanIyanA hetu thaI paDyA che..." mithyAtvanA hetu thaI paDyA che. gacchanA Agraha zuM thaI paDyA che ? mithyAtvanA hetu thaI paDyA che. te samAdhAna karavuM bahu vikaTa che. kemake te lokonI mati...." konI ? A je AgrahavALA jIvo che te lokonI mati vizeSa AvaraNane pAmyA vinA eTalA alya kAraNamAM baLavAna Agraha na hoya. eTale ke alpakAraNamAM baLavAna Agraha karIne judo coko mAMDe to e lokonI mati vizeSa AvaraNa pAmI gaI che ema nakkI thAya che. mati vizeSa AvaraNa pAmyA vinA evuM bane ja nahi. mATe tyAM mati AvaraNa pAmI gaI che. A vAkya bahugaMbhIra lakhyuM che emaNe. mumukSu:-- pUjya bhAIzrI:- ghaNA samartha hatA. bahu vicArI zakatA hatA emAM to kAMI savAla nathI. mumukSu - hemacaMdrAcArya thayA. pUjya bhAIzrI - hA. hemacaMdrAcArya samartha thayA. e haribhadrAcArya pachI ghaNA varSe thayA che. e to hamaNAM ja thayA che. e samartha thayA. ane emane hisAbe ja kAMIka zvetAMbara saMpradAyanI aMdara saMkhyA vadhI. emanA hisAbe saMkhyA vadhI. pote anyamatamAMthI AvyA che. e dhaMdhukAnA moDha vANiyA hatA. dhaMdhukiyA moDha kahevAya che Aje. e dhaMdhukAmAM moDhano eka saMpradAya hato. atyAre paNa e Ama ghola judo gaNAya che. emAMthI AvelA. paNa bahu samartha hatA. ghaNA ja anyamatio eTale... e moDhamAM to Akho vaiSNava saMpradAya che. temAMthI ane bIjA paNa ghaNA jeno moTI saMkhyAmAM emanA vakhatamAM banyA. "zrImadjIe to eka jagyAe evuM lakhyuM che ke "hemacaMdrAcArya eTalA badhA samartha hatA ke dhAryuM hota to eka navo saMpradAya Ubho karI zakata. paNa emaNe e DahApaNa karyuM che ke evuM kAMI vicAryuM nathI. ema karIne mata ApI dIdho. ane emAM rahasya zuM che? rahasyArtha che. mAno koI dharmanI aMdara koI samartha mANasa hoya, evI zakti hoya, evo kSayopazama hoya, Powerful mANasa hoya, evo puNyayoga hoya. to eNe mULamArga calAvavo paNa eNe judo saMpradAya nA sthApavo. evA abhiprAyano enI aMdara sUra che Akho. je dhvani che e I jAtano che. eTale pote paNa samartha hatA. paNa koI navo saMpradAya calAvavA nathI mAgatA. mULa saMpradAya calAvavo. phAMTo vadhAravo nahi, phAMTo Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 rAjahRdaya bhAga-14 pADavo nahi. mULa saMpradAya calAvavo. mULa mArga calAvavo, mULa mArgane vaLagI rahevuM. evo sUra emAMthI nIkaLe che. bahu vicakSaNa hatA ne ? eTale lakhavAnI paddhatimAM paNa gaMbhIratA ghaNI che. ? mumukSuH-... pUjya bhAIzrI :- hA. e to bahu samartha thaI gayA. e 691 (patra pUro) = thayo. patrAMka-692 muMbaI, bIjA jeTha vada, 1952 durlabha evo manuSyadeha paNa pUrve anaMtavAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saLapaNuM thayuM nahIM; paNa A manuSyadehane kRtArthatA che, ke je manuSyadehe A jIve jJAnIpuruSane oLakhyA, tathA te mahAbhAgyano Azraya karyo, je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgrahAdinI maMdatA thaI, te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. janmajarAmaraNAdine nAza karavAvALuM AzmazAna jemane viSe varte che, te puruSano Azraya ja jIvane janmamaraNAdino nAza karI zake, kemake te yathAsaMbhava upAya che. saMyoga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze te vyatIta thaye te dehane prasaMga nivRtta thaze. teno game tyAre viyoga nizcaye che, paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azrayane pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA thoDA kALe paNa svasvarUpamAM sthiti kare. tame tathA zrI muni prasaMgopAtta khuzAladAsa pratye javAnuM rAkhazo, brahmacarya, aparigrahAdi yathAzakti dhAraNa karavAnI temane saMbhAvanA dekhAya to munie tema karavAmAM pratibaMdha nathI. zrI sadgurue kahyo che evA nigraMthamArgano sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-692 55 692. 'aMbAlAlabhAI' uparano patra che. pahelAvahelA A patramAM sobhAgabhAI' sAthe emaNe sAMpradAyika viSaya ane enA matAMta2nI carcA pahelAvahelI ATalA varSe upADI che. mumukSu :-... pUjya bhAIzrI :- 'sobhAgabhAI'nA AyuSyane eka varSa bAkI che. 1953nA jeTha vada 10 deha choDyo che. ane A jeTha vada 6no patra che. eka varSa pahelA emane maLyo che. tyAre saMpradAya viSenI vAta pahelIvahelI ahIMyAM zarU karI che. A AgaLa emaNe kayAMya saMpradAyanI vAtamAM emane lIdhA nathI. koI vAta carcA nathI. e vAta pachI.... e vAta pachI... pahelA samajavAnuM bIjuM ghaNuM che e samajo. ema karIne vAta le che. 692mo patra che 'aMbAlAlabhAI' uparano. durlabha evo manuSyadeha paNa pUrve anaMtavAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saphaLapaNuM thayuM nahIM; paNa A manuSyadehane kRtArthatA che, ke je manuSyadehe A jIve jJAnIpuruSane oLakhyA...' zuM kahe che ? durlabha evo manuSyadeha A jIvane anaMta vAra prApta thayo che. bIjA badhA karatA ocho. Dhora-DhAMkharanA, pazu-pakSInA deha maLyA che enA karatA ochI anaMta vA2. nArakI ane devalokanA anaMta vA2 bhava maLyA che enA karatA ochA. paNa chatAM manuSyanA paNa anaMta vA2 bhava thayA che. chatAM kaMI paNa saphaLapaNuM thayuM nahIM;...' e to purAvo che ke atyAre hajI pote ahIMyAM paribhramaNamAM Ubho che. mATe manuSyadehanuM je saphaLapaNuM thavuM joIe e pUrve kayAreya eNe saphaLatA sAdhI nathI. e vAta nakkI che. manuSyadehamAM saphaLatA mokSamArga ane mokSa aMgenI saphaLatAno avakAza bIjI traNa gati karatA vizeSapaNe che. evI je manuSyagati te anaMta vAra maLyA chatAM koIvAra paNa hajI eNe saphaLatA prApta karI nahi. paNa A manuSyadehane kRtArthatA che,...' A 'aMbAlAlabhAI'ne patra lakhyo che ne. enI je bhAvanA che e dRDha karAvI che. 'A manuSyadehane kRtArthatA che, ke je manuSyadehe A jIve jJAnIpuruSane oLakhyA....' 'aMbAlAlabhAI'e emane oLakhyA hatA ane 'sobhAgabhAI'e emane oLakhyA hatA, ema kahI zakAya. ke je manuSyadehe A jIve jJAnIpuruSane oLakhyA, tathA te mahAbhAgyano Azraya karyo che...' evA jJAnIpuruSa tene mahAbhAgya evuM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 rAjahRdaya bhAga-14 vizeSaNa lagAvyuM che. jenuM honahAra nirvANapadamAM AvavAnuM che eTale emane mahAbhAgya gaNavAmAM Ave che. "te mahAbhAgyano Azraya karyoje puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgrahAdinI maMdatA thaI,..." gaI. bhale samyagdarzana na thayuM. paNa zuM thayuM? ke aneka prakAranA mithyA abhiprAya ane mithyA AgrahanI maMdatA thaI gaI. te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. eno Azraya rahI jAya, abhiprAyamAM, bhAvamAM cAlu rahI jAya ane bhale deha chUTI jAya. jJAnIpuruSane oLakhyA che e nirvANapadamAM AvavAno che, AvavAno che ne AvavAno ja che. A vAta spaSTa che. mumukSu - mithyAAgrahanI maMdatA thAya to guruno Azraya mAnyo kahevAya ke nahi? pUjya bhAIzrI :- oLakhANa thaI hoya to. kemake mithyA AgrahanI maMdatAnA paNa bheda-prabheda vizeSa che, ghaNA che. koIvAra maMda thAya ane pAchA tIvra paNa thaI jAya. paNa jo jJAnIpuruSanI oLakhANa thaI hoya to tyArathI vAtamAM phera paDe che. athavA jIvanA pariNamanamAM je phera paDe che e tyArathI phera paDe che. eTale to emaNe ene eka naMbaranuM samakita kIdhuM che. 751mAM ene eka prakAranuM samakita evuM nAma ApyuM che. mumukSu jJAnInI oLakhANa eka naMbara......? pUjya bhAIzrI :- jJAnIpuruSanI oLakhANa thAya to. ane patraka) 194mAM to emaNe spaSTa kahyuM ke, jene jJAnI puruSanI oLakhANa thAya te avazya jJAnI thAya. jene jJAnI puruSanI oLakhANa thAya te avazaya jJAnI thAya. e vAta emaNe karI che. patra maLI jAya to joIe. mumukSuH-pAnuM-259. pUjya bhAIzrI - 259, 194mo patra che. emAM to che ne ke tenI samyaphapratIti AvyA vinA satyasvarUpanI prApti thatI nathI, bIjI lITImAM. jJAnIpuruSanA caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyakupratIti.... eTale oLakhANa. sAcI oLakhANa. enA 'vinA sasvarUpanI prApti thatI nathI, ane AbethI." eTale evI sAcI oLakhANa thayethI "avazaya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-692 57 dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che, ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI....' bhUtakALamAM amane jJAnaprApti thavAnuM A ja kA2Na che. tethI Guranteed vAta che ke e pahelAnI amArI badhI mahenata saphaLa nahotI thaI. satpuruSane oLakhyA pachI amane jJAnaprApti thaI gaI. mATe A niyama che. amArA anubhavathI ame A niyama siddha karIne batAvIe chIe. amArA anubhavasiddha A niyama batAvIe chIe, ema kahevuM che. paNa oluM je siddhapadanI prApti thAya che ne ? e vAta Ave che paNa pAnuM bhUlI gayo chuM. e viSaya emaNe lIdho che. ahIMyAM ema kahe che ke te mahAbhAgyano Azraya karyo, je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgrahAdinI maMdatA thaI, te puruSane Azraye...' oLakhIne Azraya thayo che mATe. A deha chUTe e ja sArthaka che. janmajarAmaraNAdine nAza karavAvALuM AtmajJAna jemane viSe varte che, te puruSano Azraya ja jIvane janmajarAmaraNAdino nAza karI zake,...' eTale ke ene paNa AtmajJAnanI prApti thAya. kemake te yathAsaMbhava upAya che.' te ja eka saMbhavita upAya che, yathArthaM upAya che. saMyoga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze te vyatIta thaye te dehano prasaMga nivRtta thaze.' zuM thaze ? saMyoga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze. eTale ke AyuSyaparyaMta janmathI ma2Na sudhIno je Period che, e samayanI aMdara jeTaluM prArabdha bhogavavAnuM lakhyuM haze te bhogavAya jaze, te samaya vyatIta thaze ane A dehano prasaMga eTale saMyoga paNa nivRtta thaI jaze. deha chUTI jaze. 'teno game tyAre niyoga nizcaye che,...' A dehano viyoga te game tyAre koIpaNa kSaNe nakkI ja che, nizcaya che. paNa AzcayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che,...' zuM kahevuM che ? nirvANapada eka bAju rahyuM, munidazA na Ave e vAta eka bAju rahI. are..! tuM samyagdarzana na pAma to kAMI nahi. are..! svarUpano nizcaya na karI zake to kAMI nahi. paNa satpuruSane to oLakhI le, ema kahe che. ahIMthI tArI Line nuM anusaMdhAna thaI jaze. jA. pachI tane vAMdho nathI. tAruM je AgaLanuM bhaviSya che ene tAre surakSita karavuM hoya, atyArathI Safeguard karI le, ema kahe che. satpuruSane oLakhI le ochAmAM ochuM. A thaI zake evuM che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 eTalI pAtratAmAM Ava. A utkRSTa pAtratAno viSaya che. satpuruSanI oLakhANano viSaya to ApaNe ghaNo cAlyo. A patra cAlI gayo ne ApaNe ? 6 87. 687 ghaNo cAlyo. e viSaya upara emanuM bahu vajana che. kemake (pote) bahu bahu parizramanA aMte jyAre koI eka satpuruSane oLakhyA che tyArapachI e jJAnadazAne pAmyA che ane emanI Line AkhI mokSamArganI (sAthe) anusaMdhAna thayuM che. A bhavamAM paNa emane ghaNuM karIne 'samayasAra' ja nimitta paDyuM che. jema 'gurudeva'ne 'samayasA2' nimitta paDyuM che, ema 'zrImadjI'ne paNa 'samayasAra' nimitta paDyuM che. eTale eka jagyAe emaNe lakhyuM che ke, he kuMdakuMdAdi AcAryo' ! ApanA vacanAmRto A pAmarane svarUpa anusaMdhAna viSe nimittabhUta thayA te arthe Apane atyaMta atyaMta bhaktithI namaskAra ! e vAtano emaNe pote ullekha karyo che. e uparathI anumAna thAya che ke atyAre A bhavamAM koI jJAnI maLyA nathI. paNa emane pUrvabhavanA saMskAra to hatA ja eTale zAstrathI paNa e pAmI gayA. eTale ema kahe che. 'aMbAlAlabhAI' ane pote vidyamAna che eTale kahe che, have ATaluM ochAmAM ochuM thaI javuM joIe. teno game tyAre viyoga nizcaye che,...' teno eTale dehano. paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azraya pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA thoDA kALe paNa svasvarUpamAM sthiti kare.' eTale samyagdarzanane pAme. pahelIvahelI svarUpasthiti samyagdarzanane viSe thAya che. mumukSu :- 'gurudeva' A vAta karatA hatA. pUjya bhAIzrI :- hA. sApha vAta che. mumukSu :- saMskAra to sArA laIne AvyA hatA. pUjya bhAIzrI :- saMskAra to sArA laIne ja AvyA hatA. 'tame tathA zrI muni prasaMgopAtta khuzAladAsa pratye javAnuM rAkhazo....' lakhyuM che. paNa eno A graMtha uparathI bahu paricaya maLato nathI. evA .. javAnuM rAkhyuM che. muni eTale 'lallujI'. 'brahmacarya, aparigrahAdi yathAzakti dhAraNa karavAnI temane saMbhAvanA dekhAya...' eTale temanI bhAvanA sArI dekhAya che 'to munie tema karavAmAM pratibaMdha nathI.' eTale jo e brahmacarya ane aparigrahAdinA koI vrata ke bAdhA le to munie e bAdhA ApavAmAM rAjahRdaya bhAga-14 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-692 - 59 vAMdho nathI. bhAvanAvALo jIva che, sArI bhAvanA che. khuzIthI Apajo. zrI sadgue kahyo che evA nigraMthamArgano sadAya Azraya raho. A potAnI bhAvanA che. nirgatha mArga kahyo. zvetAMbara, digaMbara evo bheda pADyA vinA nigraMtha mArga kahI dIdho. bAhyAbhyatara jene graMthi nathI. covIse prakAranA atyaMtara ane bAhya parigrahanI jene koI graMthi nathI evo nigraMtha mArga che eno mane Azraya sadAya raho. e to pote "apUrva avasara' lakhavAnA ja che ne? AgaLa jaIne to apUrva avasara lakhavAnA che. mumukSu - zvetAMbaramata nIkaLyo pahelAM eka ja nAma hatuM ? pUjya bhAIzrI:- hA. eka ja nAma hatuM. mumukSa:-pachI e digaMbara pADavuM. pUjya bhAIzrI - hA. zvetAMbaranI sAme digaMbara (nAma paDyuM). bAkI nigraMtha mArga ja kahevAya. tyAM mahAvidehanI aMdara paNa ema ja kahevAya che, nigraMtha mArga ja kahevAya che. graMthi nathI e mArga. A nigraMtha mArga che. ema ja kahevAya che. have chellI AtmabhAvanA dhe che. A to bahuprasiddha sUtra thaI gayuM evA emanA vacano che. A je 692nA patranuM chelluM vacana che e to sUtra jevuM che. Atma bhAvanA mATe e to bahu prasiddha che. huM dehAdisvarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." siddhAMta mUkI dIdho. sUtranI jema siddhAMta mUkI dIdho ke AtmabhAvanA bhAvatA kevaLajJAna parvatanuM padasiddha thAya che. "Atama bhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna." e kevaLajJAna kaho te astithI che, rAga-dveSano kSaya thAya te nAstithI vAta che. eka ja vAta che. e bhedajJAnanI vAta che. e eka jaProcess che. vidhino viSaya bhedajJAna che. * huM dehAdisvarUpa nathI. deha ane bIjA koI saMyoge huM nathI ane je deha ane strI Adi, putra Adi je koI najIka dekhAya che e koI "mArAM nathI.." emAM mane mArApaNuM lAgatuM nathI. sAme UbhA hoya to mArA che ema lAgatuM nathI, ema dekhAtuM nathI, evI vRtti AvatI nathI ema kahe che. mumukSu - zrImadjIne mArA che ema lAgatuM nathI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 rAjahRdaya bhAga-14 pUjya bhAIzrI -mArA eTale kevA? mAre te mArA. ahIM to potApaNe lAgatA nahotA. ThIka! mumukSu - A mArA... A mArA...kare te... pUjya bhAIzrI - mArA Ave. mAravAvALA mArA. potApaNe lAgatA nahotA. mArA nathI. ahIMyAM ema lIdhuM ne ? eTale ke potApaNe lAgatA nahotA. emAM mamatva nahotuM, potApaNuM lAgatuM nahotuM. A kuTuMba mAruM che ane A sobhAgabhAInuM mAruM nathI ke bIjA koIne mAruM nathI evuM emane lAgatuM nahotuM. bahu AtmabhAvanA bhAvI che. lakhyuM che to lakhyuM che paNa pote paNa potAnI AtmabhAvanAne sArI rIte bhAvI che. zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM...." kevaLa huM zuddha caitanyasvarUpa AtmA chuM. avinAzI chuM e to zAzvatapaNe levuM che. sadAya huM, traNe kALe huM zuddha caitanyasvarUpa evo AtmA chuM. huM zuddha caitanyasvarUpa AtmA chuM ema kaho, zuddhanaya kahetA mAtra caitanyasvarUpa AtmA chuM ema kaho. kemake mAtranI aMdara ema kahIne koI azuddhatA nathI, rAgAdi nathI, dehAdi nathI. athavA mAtra huM jJAnasvarUpa chuM ema kaho. jJAnamAtra huM chuM ema kaho. e badho eka AtmabhAvanAno viSaya che. ane evI bhAvanA bhAvatA bhAvatA rAgadveSano nAza thaI jAya che. rAga-dveSano kSaya avazya thAya che. A je AtmabhAvanA che e AkhA patranI aMdara bahu mahatvano viSaya nizcayanA sAdhanano che ane vyavahAramAM sapuruSane oLakhavA ane eno Azraya karavo. e enA AgalA padanI vAta che. eka patranI aMdara nizcaya ane vyavahAra be vAta laI lIdhI che. jIvane AtmakalyANanuM beya sAdhanabahAramAM ane aMtaramAM kevI rIte upalabdha che, A karI dIdhuM emaNe. eka patranA saMkSepamAM keTalI vAta mUkI dIdhI! "aMbAlAlabhAInuM sadbhAgya che ke A patra emane A vakhate maLyo che. jo ke ghaNI bhAvanAvALA jIva hatA. paNa enA AtmAmAM A patra vAMcatA e bhAvanA keTalI dRDha thaI haze eno AMka mUkavo muzkela che. jene oLakhANa hoya, eNe Azraya karyo hoya ane jene e vAta pAchI pratyakSa maLe tyAre eto ekadama Atma bhAvanA tIvra thAya che. eTale e AtmahitArthe e vAta emaNe... (samaya thayo che). Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 61 patraka-693 muMbaI, asADa suda 2, vi, 1952 jene mRtyunI sAthe mitratA hoya, athavA je mRtyuthI bhAgI chUTI zake ema hoya, athavA huM nahIM ja maruM ema jene nizcaya hoya, te bhale sukhe sUe. -zrI tIrthaMkara - chajIvanikAya adhyayana. jJAnamArga durArAdhya che; paramAvagADhadazA pAmyA pahelAM te mArge paDavAnAM ghaNA sthAnaka che. saMdeha, vikalpa, svacchadaMtA, atipariNAmIpaNuM e Adi kAraNo vAraMvAra jItane te mArge paDavAnA hetuo thAya che; athavA UrdhvabhUmikA prApta thavA detA nathI. kriyAmArge asa abhimAna, vyavahAraAgraha, siddhimoha, pUjAsatkArAdi yoga, ane daihika kriyAmAM AtmaniSThAdi doSono saMbhava rahyo che. koIka mahAtmAne bAda karatAM ghaNA vicAravAna jIvoe bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che, ane AzAzritapaNuM athavA 52mapuruSa sadgurune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAvaMdya dIThuM che, ane tema ja vartyA che, tathApi tevo yoga prApta thavo joIe; nahIM to ciMtAmaNi jevo jeno eka samaya che evo manuSyadeha UlaTo paribhramaNavRddhino hetu thAya. tA. 6-5-1991,5traka - 693, 694 pravacana naM. 317 patra-693. pAnuM-504. kezavalAla nathubhAI, lIMbaDI' nA mumukSu uparano patra che. jene mRtyunI sAthe mitratA hoya, athavA je mRtyuthI bhAgI chUTI zake ema hoya, athavA huM nahIM ja maruM ema jene nizcaya hoya, te bhale Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 rAjahRdaya bhAga-14 sukhe sUe. - zrI tIrthakara-chajIvanikAya adhyayana.' e graMthano AdhAra Apyo che. ATaluM je vacanAmRta che e A graMthamAMthI che. tIrthaMkaradeve A kahyuM che. jIvanikA nAmanA adhyayanamAM A vacanAmRta che ema kahevuM che. zuM kahe che? jeNe anityatAmAM nityatA mAnI rAkhI che. vartamAna sthiti che e dehaparvata che. dehanI sthiti jeTalI sthiti che. have mRtyu AvavAnuM che enI sAthe mitratA hoya eTale mitra to potAnuM kahyuM kare. hamaNAM tAre pAMca, pacAsa, so varSa AvavAnuM nathI. pachI tane kaheze tyAre Avaje. ene vAMdho nahi Ave. kAM to Ave tyAre bhAgIne chUTI jAya ane mRtyune AMbavA na de to enuM mRtyu na thAya. ane kAM to eNe nakkI thaI gayuM hoya ke huM maravAno chuM ja nahi. e jIvo bhale sukhethI sUe. sukhethI sUe eTale zuM ? e bhale AtmahitanI ciMtA na kare. ciMtA e eka AkuLatA che ane duHkha che. ciMtA zA mATe karavI ? ApaNe kyAM vAMdho che? jIvane jANe ajANe anitya paryAyamAM nityatA bhAse che ane tethI e potAnA Atmahita pratye upekSA seve che. zuM kare che? upekSA seve che. thAya, na thAya kAMI vAMdho nahi. jANe kAMI vAMdho ja nathI. e bhale sukhethI sUe, ema kahe che. evuM eka mArmika vacanAmRta koI graMthanuM lIdhuM che. eno sArAMza e che ke AtmahitanI ciMtA kadi na karI hoya koI ciMtA, evI rIte karavA yogya che. bahu bahu to jIva mRtyunI ciMtA kare che ke bIjA koI saMyogika lAbha-nukasAnanI ciMtA kare che. e badhI ja ciMtA karatA anaMtaguNI ciMtA ene AtmahitanI karavA yogya che. ane te paNa AyuSya pUruM thAya e pahelA kAMIka sAdhI levAya. evA prakAre zIdhrapaNe Atmahita thAya evA bhAvathI e kArya thavuM ghaTe che. ATaluM vacanAmRta TAMkyA pachI emaNe A viSayamAM traNa mArgano prakAza pADyo che. joke adhyAtmamAM to eka ja adhyAtma dazAnA traNa paDakhAM che. jene yathArtha mArga prApta nathI thayo e kalpitapaNe jJAnamArgamAM koI praveze che. mArga eTale upAya. zAstra vAMcavA, zAstra sAMbhaLavA ane zAstrajJAna karavuM. ene e jJAnano upAya athavA jJAnamArga samaje che. traNa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 63 vAta lIdhI che. bIjI kriyAmArga. aneka prakAranI mana-vacana-kAyAnI kriyA, bAhya saMyama, vrata, mahAvrata vagere je kAMI che e badhA prakA2ne.. pachI pUjA, bhakti, yAtrA e badhuM mana-vacana-kAyAmAM AvI jAya che. ene kriyAmArga kahyo che. ane trIjo bhaktino mArga. jJAnamArga, kriyAmArga ane bhaktimArga, ema traNa vAta ahIMyAM lIdhI che. kharekhara to jyAre potAnA svarUpanuM svasaMvedana jJAna thAya che tyAre svarUpamAM sthira thavAnI upayoganI kriyA thAya che ane e baMne svarUpanI abheda bhaktipUrvaka thAya che. ema bhakti, jJAna ane kriyA traNe haMmezA adhyAtmamArgamAM to sAthe ja rahe che, kyAreya judA rahetA nathI. paNa je kharekhara mArgane samajatA nathI e mArgane judo pADe che ke amAre to jJAnamArga che. ame kAMI koI kriyA-briyAmAM paDIe nahi. kriyAkAMDamAM ame paDIe nahi. ame to jJAnamArge cAlanArA chIe. ema mAnIne zAstrajJAnanI dhAraNA, gokhaNapaTTI ane e badhI zAstranA viSayonI vAto ka2vI, carcA ka2vI, zravaNa karavuM, kathana karavuM ene jJAnamArga mAnI le che. pelA je kriyAmArge caDe che ene to kAMI khabara nathI ke AtmA zuM ane anAtmA zuM ? e to je kAMI kriyA thAya che ene ja AtmA mAne che, sarvasva mAne che. AtmA mAne che eTale sarvasva mAne che. ane e to AMkho mIMcIne cAle che. bhaktimArganI aMda2 emaNe thoDI baMne karatA kAMIka Mark ApyA che. bhaktimArgane Mark eTalA mATe ApyA che ke prathama to oghe bhakti thAya che. paNa oghabhaktimAM AvelA jIvane yathArtha oLakhANa karavAno avasara maLe che. mATe prathamamAM prathama mumukSujIve eTale ke mokSamArgathI ajANyA jIve, mArgathI ajANyA jIve bhaktimArge cAlavuM joIe. bhaktimArga eTale pada gAvA e nahi. ke roja be-pAMca pada gAI nAkhe eTale bhaktimArge cAlyo ema nahi. paNa deva-guru-zAstrasatpuruSanuM bahumAna karavuM, emanA pratye bahumAna thavuM, bahumAna hovuM ene bhaktimArga kahe che. mumukSu :- jJAnamArge ... pUjya bhAIzrI :e to AmAM leze ke jJAnamArge zuM zuM gaDabaDa thAya che. e to viSaya emaNe kholyo che. bhale saMkSepamAM kholyo che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 rAjahRdaya bhAga-14 ApaNe jarA vizeSa vicAra karazuM. paNa e viSaya emaNe lIdho che ke jIva zuM bhUla kare che ? kevI bhUla kare che ? prathama to jJAnamArga durArAdhya che;...' eTale kriyAmArga jeTalo sa2La nathI athavA to jJAnamArga kaThaNa che. durArAdhya che eTale ArAdhana karavo kaThaNa che. kriyAmArga jeTalI ArAdhanA sahelI nathI. dasa varSano chokaro dasa upavAsa karI nAkhe. paNa 60 varSanA mANasane zAstrano viSaya samajavo kaThaNa paDe che. kemake olAmAM to kAMI vAta ja karavAnI nathI. khAvAnuM baMdha eTale baMdha. pachI haTha karIne besI jAya. vAMdho na Ave. AmAM evuM cAlatuM nathI. AmAM to samajaNa paDe to ja upayoga cAle. nahitara kaMTALI jAya. zAstra choDI devuM paDe, vAMcatA vAMcatA hAthamAMthI mUkI devuM paDe. na samajaNa paDe to rasa ja na Ave. eTale kriyAmArganI apekSAe ane bhaktimArganI apekSAe jJAnamArga kaThaNa che. ArAdhavo kaThaNa che enuM nAma durArAdhya che. bIjuM enI sUcanA che ke, paramAvagADhadazA pAmyA pahelAM te mArge paDavAnA ghaNAM sthAnaka che.' ahIMyAM paramAvagADhadazA eTale zuM ? ke mumukSunI 52mAvagADhadazA. sArI rIte mumukSutA AvyA vinA arthAt AtmahitanI avagADha bhAvanAmAM AvyA vinA, svarUpaprAptinI tIvra bhAvanAmAM AvyA vinA. A pahelI zarata che. jo jJAnamArge caDavuM hoya to A vAta pahelA pote tapAsI levA jevI che ke ApaNe zAstra adhyayana karIe chIe, A pahelAM prathama. ApaNane lAgu paDe che, zAstra vAMcIe chIe, zravaNa karIe chIe, carcA karIe chIe to svarUpaprAptinI tIvra bhAvanAmAM AvIne karIe chIe ke emanema zarU karI dIdhuM che ? bIjA kare che ApaNe paNa karo. to ene to paDavAnA sthAna ghaNA che. eTale ke e bhAgye ja paDato bacaze. AtmahitamAM AgaLa to nahi vadhe paNa ene paDato bacAvavo muzkela che. lagabhaga to e paDavAno. eTale pAchaLa javAno. Atmahita sAdhavAne badale ahita sAdhaze. Ama have emAM zuM zuM thAya che ? saMdeha,...' Upaje che. zaMkA paDe che. haze ke kema ? zAstramAM cAra anuyoga che. aneka prakAranI vAto che. emAM keTalAka kathano to paraspara viruddha lAge evA che. dravyAnuyogamAM vastune viruddha svabhAvo paNa che. karaNAnuyoga, caraNAnuyogamAM paNa vibhinna Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 65 abhiprAyo jovA maLe che. judI judI koTInA sAdhaka jIvone upadeza che. eTale zaMkAnuM sthAna paDe. karaNAnuyogamAM cauda rAjUlokanuM varNana Ave. nArInA AvA kSetra haze ke nahi ? svargamAM AvuM badhuM haze ke nahi ? kone khabara ? ahIM to badhI vAta karI che. svayaMbhUramaNasamudramAM eka hajAra yojanano magaramaccha kIdho che. AvaDo moTo magaramaccha hoya ke na hoya ? eka hajAra yojanA eka hajAra phUTa nahi, mITara nahi. eka hajAra yojanano magaramaccha. kone khabara ? evA badhA varNano Ave. mahAvidehakSetramAM ATalI UMcAInA manuSya hoya, pAMcaso dhanuSavALA hoya, so dhanuSavALA hoya, basso dhanuSavALA hoya. ATalA hajAra, karoDo, abajo varSanA AyuSya hoya. kone khabara? bhAI ! AvuM badhuM hotuM haze? kone khabara ? je mANasanI UMcAI pAMcaso dhanuSa hoya to enuM ghara kevaDuM hoya ? ApaNe pAMca-cha phUTanI UMcAIvALAne dasa phUTanI Ceiling rAkhavI paDe, paMdara phUTanI Ceiling rAkhavI paDe. ene keTaluM rAkhavuM paDe ? ene eka eka oraDo hajAra dhanuSano Ceiling vALo rAkhavo paDe. tyAre thAya. ApaNane kAMI besatuM nathI. A badhI vAta kAMIka alaMkAra karavA mATe, upamAo ApavA mATe lakhI hoya evuM lAge. ene zaMkA paDe. eka to saMdehanA sthAna ghaNA lAge. kemake ene je duniyA dekhAya che ane enI je buddhinI sImA che enI bahAranI ghaNI vAto che. bIjuM, ene e paNa khabara nathI ke pahelI vAta kaI samajavI ? ane pachI vAta kaI vicAravI ? je atyAre vicAra karavAnI ane kSamatA nathI e vAtano e vicAra kare che. juo ! AgaLa AvI gayuMne ? ke bhAI ! suMdaralAlabhAInI kaI gati thaI che ? "suMdaralAlanI gatino prazna pUchyo. to kahyuM, tamAre atyAre e prazna upazama karavo. e prazna zAMta karI kyo. atyAre e vicAravAnuM tamAruM gajuM nathI. kAM to tame eno koI ekAdo prasaMga joIne ema vicAratA hazo ke enI mAThI gati thaI haze. kAM to eno koI sAro bhAva joIne enI gati sArI thaI haze. paNa e tamAro viSaya nathI. bahu gahana viSaya che. AyuSyanI gati kevI rIte paDe e viSaya to ghaNo gahana che. e koI be-pAMca prasaMgothI nakkI thaI jAya evo koI viSaya nathI. AkhA jIvanano saravALo mAravAnI vAta che. AkhA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 jIvananA pariNAmono saravALo mAravAnI vAta che. ane e koI sAdhAraNa chadhastha jIvonuM kAma nathI. have je kAma kevaLIonuM che e kAma pote hAthamAM laIne bese. to e baMdhanamAM paDavA sivAya bIjuM kAMI thAya nahi. vikalpa choDI dayo ema kahe che. eTale enI pahelA zuM vicAravuM e hajI khabara nathI. tyAre bhaktimAM to zuM che ? ene sadguruno Azraya maLe che. deva-guru-zAstramAM ene eka mArgadarzanano Azraya maLe che. eTale emaNe ene prAdhAnya ApyuM che ke paheluM tuM A kara. pachI "vikalpa..." aneka prakAranA naya, hajAro naya. Ama to anaMta naya che. paNa zAstromAM seMkaDo naya Ave che. A nayathI vastunuM svarUpa AvuM che, A nayathI vastunuM svarUpa Ave che. keTalA vikalpa vadhArIza tuM? vikalpa vRddhi thAya e prakAre zAstra adhyayana lagabhaga thatuM jovAmAM Ave che. kahe che ke e paNa tane paDavAnuM kAraNa che, e aTakavAnuM kAraNa che, e nukasAnanuM kAraNa che. ane emAM evo gUMcavAI jaIza, tuM e vikalpomAM evo gUMcavAI... evo gUMcavAIza ke je zAstrajJAna tane gUMcavaNamAMthI bahAra kADhavA mATe nirUpaNa karyuM che e ja tane navI gUMcavaNanuM kAraNa thaI jaze. e paNa saddagurunA Azraya vinA, jJAnInA Azraya vinA tAruM bUtuM nathI ke zAstra vAMcIne tuM vikalpane zAMta karI zake. UlaTAnA vikalpa vadhI jAze. je zAstrano uddezya nirvikalpa karAvavAno che e ja zAstra tane vikalpa vadhavAnuM kAraNa thaze. thoDuMka samajavA mAMDIza eTale vAdavivAda karavA jaIza. juo! ahIMyAM Ama lakhyuM che, juo! ahIMyAM Ama lakhyuM che. huM mAnuM chuM evI vAta zAstramAM maLe che. eTale sAmo kahe che ke nahi tamArI vAta khoTI che. tamArA karatA bIjuM lakhyuM che, viruddha lakhyuM che, tamAruM dhyAna nathI gayuM. e ene vikalpa vadhaze, heM ! mAruM khoTuM ! mAre khoTuM kevI rIte hoya ? e pAcho cakarAve caDaze. eTale vikalpa che e toDavAne badale vadhaze. mumukSu :- pUjya bhAIzrI :- hA. paryAyaSTi che ne ! paryAyamAM huMpaNuM evI paryAyanI dRSTi che ane jJAna vizeSa thatA e jJAnanuM ahaMpaNuM jIvane thayA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 vinA rahe nahi. athavA na rahe to kevI rIte na rahe ? e ene khabara paDe evuM nathI. evA ahapaNAmAMthI bace kevI rIte ? ene bacavAnI jagyA ja nathI. mumukSu:- prathama upadeza le. pachI pUjya bhAIzrI - hA. prathama upadeza grahaNa kara. pachI tuM upadeza deje. enA badale hajI thoDuMka adhakacaruM samajavAnuM maLe tyAM to upadeza devA mAMDe. Ama karavuM joIe ne tema karavuM joIe. Ama karavuM joIe ne tema karavuM joIe. eka jagyAe to emaNe lakhyuM che ke upadeza devAnI ghaNI vRtti utpanna thayA pachI vANI maunapaNAne bhaje. nahi-nahi mAruM hajI kAma nathI. A mAruM kAma nathI. tyArapachI upadeza devAnI lAyakAta Ave che. maunapaNuM thavAnA bhAva Ave pachI ene bolavAnA bhAva Ave to kAMIka ene samajIne bolAya. paNa e pahelA ja bolavA mAMDe. adhUro chalakAya evI rIte. ApaNe gujarAtImAM kahevata che ne ? adhUro ghaDo chalakAya. bharelo ghaDo na chalakAya. e to mANasa ghaDo bharIne cAle eTale khabara paDe. mAthe mUke, hAthamAM laIne cAle, adhUro bharelo hoya to pANI chalakAIne bahAra nIkaLavA mAMDe. bharelo hoya to na chalakAya. eTale bahu paripakava jJAnavALAe upadezanA sthAne vAta karavAnI jarUra che. upadezanA sthAna eTale vAMcana karatA thaI jAya ke upadezaka thaI jAya ema nahi. koIpaNa bIjAne upadeza ApatA pahelA paraspara, koI bIjA jIvane, eka paNa jIvane, upadeza ApatA pahelA e vicAravuM ghaTe che ke ApaNe paripakavatAne pAmyA chIe ke kema ? emAM nukasAna zuM che ? ke bIjAno sudhAro karavo, bIjA jIvamAM sudhAro karavo evuM je lakSa, jIvane potAno sudhAro karavAnuM lakSa choDAvI de che. thavA nathI detuM. A moTuM nukasAna thAya che. paralakSI upadezAtmaka jeTalo koI viSaya che e paralakSI grahaNa karavAnI paddhati thaI jAya che. olAne A bhUla thAya che. A ? to kahe I olAne bhUla thAya che. ane pelo... pelo. pelo. pelo. pelAnI bhUlanI A upadeza lAgu paDe, pelAnI bhUlane A upadeza lAgu paDe, AnI bhUlane A upadeza lAgu paDe, AnI bhUlane A upadeza lAgu paDe. enuM lakSa ja upadezamAM e prakAre rahe. mArI bhUla kaI ane mane zuM lAgu paDe e vAta Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 rAjahRdaya bhAga-14 koI divasa ene Ave ja nahi. bahu moTI Apatti che. A eka bahu moTI vipatti samajavA jevI che. eTale e viSaya ghaNo gaMbhIra ane ghaNo ja javAbadArIvALo ane ekadama paripakavadazA thayA vinA hAthamAM na levo evI gAMTha mArIne nakkI karavA jevo viSaya che. pachI "svacchaMdatA," Ave che. zAstranI aMdara nizcayanayano viSaya paNa aneka jagyAe AvyA vinA raheto nathI. kemake e nizcayano viSaya jJAnIonuM hRdaya che. nizcayanA viSayamAM zuddhAtmA che ane e zuddhAtmA akriya che, niSkriya che, kAMI karato nathI. svabhAva dhruva che. ane upadeza mAtra pariNAma Azrita che. eTale e nizcayanA upadezane potAnI svacchedavRttine poSaNa karavA mATe grahaNa karavAnuM mana thaI jAya che ke cAlo ApaNe to kAMI karavAnuM nahi. bahu majAnI vAta thaI gaI A to. kAMI karavAnuM ja nahi. ane game te pAchA potAnA bAhya pariNAmo paMcendriyanA viSayomAM.. . kaMdamULamAM to moTI hiMsA thAya che. AtmA khAya zakato nathI. tamane khabara nathI. AtmA kAMI khAI zakato nathI, AtmA bIjAne mArI zakato nathI, AtmA bIjAne jIvADI zakato nathI. mAravuM-jIvADavuM e to sau-saunA AyuSyanI vAta che. ema karIne game te nizcayanA javAbo taiyAra rAkhyA hoya che. e svacchaMdane poSe che. ... to pachI kyAM cAlyo jAya .. thavAnI saMbhAvanA ghaNI che. zAstra vAMcIne jIvane svaccheda thavAnI saMbhAvanA ghaNI che. e svachaMdapaNuM AvI jAya. atipariNAmIpaNuM..." AvI jAya. atipariNAmIpaNuM eTale jJAna thoDuM ane maLyuM che jhAjhuM, pariNamyuM che jhAjhuM evuM lAgavuM. thoDuM hoya ane vadhAre mAnI levAya. mane ghaNuM jJAna che. hajI ThekANuM kAMI hoya nahi. paNa mane ghaNuM jJAna che. ATalA varSa sudhI ame zAstra abhyAsa karyo. keTalA? 25-25, 50-50 varSa sudhI ame AmAM chIe. ene potAne jJAnIpaNuM che, jJAna varte che, jJAna thayuM che. huM jANuM chuM. evuM hoya enA karatA vadhAre potAnI yogyatAnI kalpanA karavI, potAnI yogyatA hoya enA karatA vadhAre potAne pariNamana thaI gayuM che evI kalpanA thavI ene atipariNAmIpaNuM kahe che. e A zAstra vAMcyA pachI (doSa utpanna thAya che). Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 69 e Adi...' e vagere... vagere... vagere... aneka prakAranA doSa utpanna thAya che. e doSarUpa 'kAraNo vAraMvAra jIvane te mArge paDavAnA hetuo thAya che;...' AtmahitamAM agresara thavAne badale AtmahitamAM nukasAna thAya, ahita thAya evuM kAraNa bane che. athavA je bhUmikAmAMthI upara javuM joIe tevI UrdhvabhUmikA prApta thavA detA nathI.' tyAM ne tyAM paDyo rahe, vAMcyA kare, sAMbhaLyA kare, tyAM ne tyAM paDyo rahe. koI svacchaMdI na thAya ane pAcho na jAya to tyAM ne tyAM paDyo rahe. UrdhvabhUmikAmAM na Ave. kemake yathArtha rIte e jJAnane grahaNa karato nathI. e jJAnamArganA saMbhavita kAraNo che. AdinI aMdara pachI koI vyavahA2AbhAsI thAya che, koI ubhayAbhAsI thAya che. enA bheda-prabheda paNa bhinna bhinna jIvomAM bhinna prakAranA che e badhA laI levA. saMpradAyabuddhi thAya, bIjuM thAya, trIjuM thAya. aneka prakAranA jJAnamArge doSa che. pachI kriyAmArga lIdho che. kriyAmArge asaabhimAna,...' Ave che. asad eTale potAnA svarUpamAM asat--nathI. sat eTale hovuM ane asat eTale na hovuM. mana, vacana ane kAyAnA pudgalo jIvanA svarUpamAM nathI. e jIvanuM svarUpa nathI. chatAM enI kriyAne jIva potAnI kriyA mAne che. upavAsa karyo ane zarIramAM AhAra na Avyo to e zarIranI ane AhArane nahi AvavAnI kriyA baMnene AtmAnI kriyA mAne che. athavA bAhya saMyamAdi pALe, vratAdi pALe ene paNa e AtmAnI kriyA mAne che. asat abhimAna. asanuM abhimAna che. meM ATaluM pALyuM. asanuM abhimAna che. meM ATaluM pALyuM. atyAra sudhImAM eka hajAra upavAsa pUrA karyAM che, ema kahe. ane ATalI vakhata to jAtrAo karI che. dharmadAsajI kSullake' lakhyuM che ke hajAro meM upavAsa karyAM hatA ane seMkaDo vA2 meM sammedazikharanI yAtrA karI hatI. ane mane enuM ghaNuM abhimAna caDyuM hatuM. e lakhe che pAchuM. jJAna thayA pachI e vAta lakhe che ke mane enuM ghaNuM abhimAna caDyuM hatuM. pachI dAna de ene dAnanI kriyAnuM abhimAna caDe. je kAMI kriyA kare enuM abhimAna to caDe. mane enuM ghaNuM abhimAna caDyuM hatuM. eTale emanA gurue kahyuM ke tuM AMdhaLo thaI gayo cho. kevo thayo che ? abhimAnathI tuM AMdhaLo thaI gayo cho. tArA siddha Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O rAjahRdaya bhAga-14 paramAtmAnA tuM darzana karato nathI. emAMthI vaLI jAgI gayA. pAtratA hatI (to jAgI gayA). pachI zuM thayuM kAMI hAthamAM AvyuM nahi. eTalI badhI kriyAkAMDa (karI). kSullakadazA to laI lIdhI. pAMcamA guNasthAnanI utkRSTadazA. kSullaka ane illaka. be utkRSTa pAMcamuM guNasthAna kahevAya. enI nIce madhyama ane enI nIce jaghanya. e utkRSTadazAnuM abhimAna Ave ke huM to have pAMcamA guNasthAnavALo. have to huM sAdhu thavAne lAyaka thayo. hajI to cothuM guNasthAna hoya ane kAM paheluM hoya. cothuM na hoya to paheluM hoya. paNa ene mAnI le to bhUla thAya. cothAvALA to bhUla kare nahi. kAM paheluM hoya ane kAM gRhIta hoya. cothuM zuM, kAM gRhIta hoya kAM paheluM hoya), ane pahelAmAM paNa pAchuM gRhIta hoya, ene khabara na hoya ke A gRhIta che. agRhIta paNa nathI. chUTIne gRhItamAM Avyo che. kemake je guNasthAna nathI e mAne eTale gRhIta thaI jAya. pAMcamuM nathI ane pAMcamuM mAne eTale gRhIta thaI jAya. bAhya tyAgathI mAnI le to gRhIta thAya. evuM asaabhimAna utpanna thAya che). vyavahAraAgraha..." je prakArano bAhya vyavahAra che eno Agraha ene hoya. sAmAnya rIte je kriyA pote karato hoya, pALato hoya evI kriyA bIjAe paNa karavI joIe ane pALavI joIe evo ene eka Agraha thAya che. Ama to thavuM ja joIe. AmAM ATaluM na cAle, ATalo pheraphAra na thavo joIe. vAtamAM kAMI mAla na hoya. paNa ene eka nAnA doSane eTalo moTo vajana ApIne karI de ke emAM eno Agraha che e achAno na rahe. e Agraha je vyavahArano Agraha che ene nizcaya svarUpa pratye vaLavA nahi de, nizcaya svarUpane samajavA nahi de. nizcaya svarUpa samajavAmAM Avaze to enA upara vajana nahi Ave. jene vyavahAra upara Agraha che ene nizcaya upara vajana AvI zake nahi. ene vyavahAra uparanuM vajana che, ene nizcayanuM vajana Ave. vyavahAranuM vajana to upADI (uThAvI) levAnuM che. enA badale kriyAmArge eno Agraha sevAya jAya. mumukSu - .. pUjya bhAIzrI :- barAbara che. eka mANasa roja sAmAyika kare, pratikramaNa kare. e badhI kriyA kare ne ? upavAsa kare, ekAsaNA kare ke Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 71 AyaMbila kare ke aneka prakAranI kriyA kare. pachI e kriyAnI aMdara jarAya AchuM-pAchuM na thavuM joIe. barAbara thavuM joIe. je pramANe eNe nakkI karyuM hoya emAM jarAka AchuM-pAchuM thAya eTale enA piraNAmamAM moTI gaDabaDa thAya. AkuLatA thaI jAya. kemake upavAsa karyAM pachI ghaNA gusso kare che ne ? have du:kha to bhUkhanuM hoya che. dIvAnI dAjha nAkhe koDiyA upa2. ane pachI kacAMka vAMkuM paDe eTale piraNAma ekadama tIvra kaSAyavALA thaI jAya. have nizcaya e che ke pariNAma sudhA2vA e nizcaya che. paNa enuM lakSa nizcaya u52 nathI. enuM lakSa pelA vyavahAra ane kriyAnA Agraha u52 che. ke emAM kAMIka AvuM-pAchuM thaI gayuM to khalAsa. moTI gaDabaDa thaI jAya. pariNAma bagADavAnA nahotAne ? e to ene khabara ja nathI. eTale vyavahAranA viSayamAM mukhyapaNe mana-vacana-kAyA ane padravyano viSaya che. nizcayamAM svadravyano viSaya che. Agraha eTale vajana jAya tyAre ene svadravya upara lakSa na jAya, svadravya upara vajana na jAya. ene lakSa kriyAnuM ja rahyA kare. AmAM kAMI pheraphAra na thavo joIe. evI cikAzathI kriyA kare. lyone, A digaMbara lokomAM che. pariNAma bagaDyA e ene khabara na paDe. evA rAgamAM mArA pariNAma cikaNA thaIne bagaDI gayA e ene khabara na paDe. kriyA to pariNAma sudhAravA mATe hatI. kriyA karatA karatA bagADyA, enuM zuM karIza ? tane kriyA ochI-vattI thAya eno doSa nahi lAge, tArA pariNAma thAya eno doSa lAgaze. to pariNAmanI aMdara azAMti na thAya ane zAMti rahe, e to mukhya vAta hovI joIe. enA upara to lakSa ja na rahe. jene parapadArthanA pariNAma upara AvuM lakSa rahe ene svapadArthanuM lakSa rahe ja nahi. A eka bahu svabhAvika paristhiti UbhI thaI jAya che. saheje saheje. .. mumukSu :- nizcayanI vAta che. ne vyavahA2thI mokSa thAya evI... pUjya bhAIzrI :- hA. eTale zuM che ke potAnA pariNAma je che ene sudhAratA guNasthAna anusAra, bhUmikA anusAra je yogya vyavahAranA pariNAma thAya, saheje yogyapaNe thAya. kAle carcAmAM eka viSaya Avyo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cajahRdaya bhAga-14 hato ne ? ke jJAnInuM samyajJAna rAgAdi kaSAyane lagAmamAM rAkhe che, Control mAM rAkhe che, enA upara niyamana kare che. ApaNe te divase noMdha karI che. niyamana kare che. niyamana kare che eTale Control kare che. e samyajJAna pote ja rAgane maryAdita karI nAkhe che. enI bhUmikAnI bahAra javA nathI detuM. kemake jAgRta che ne ? enuM avalokana che eTale e to sIdhuM rokAI jAya. AgaLa vadhatuM ja aTakI jAya. to eno e vyavahAra thayo. nizcayapUrvakano e vyavahAra thayo. ke rAga AgaLa vadhyo nahi to rAganI kriyA AgaLa vadhavAno savAla thato nathI. enuM nAma vyavahAra che. paNa nizcayanI khabara na hoya ane vyavahAra barAbara pALuM chuM. e vAta koI divasa banatI nathI. gurudeva' eka bahu sarasa siddhAMta A viSayamAM kahetA hatA. ke vyavahArano janma kyAre thAya che ? ke prathama nirvikalpa dazAmAM nizcayasvarUpanI jyAre anubhavamAM prApti thAya che tyAre vyavahArano janma thAya che. tyAM sudhI vyavahAranayano janma ja nathI thato. nizcaya ane vyavahAra sAthe ja rahe che. emAM ema mAne ke huM ekalo vyavahAra pALu chuM e paNa khoTo che ane huM ekalo nizcaya AdaruM chuM e paNa khoTo che. bemAMthI ekeya sAcA nathI. baMne sAthe ja hoya. mokSamArgamAM to baMne sAthe ja hoya. jyAre nizcaya janme tyAre ja vyavahAra janme. paNa nizcayapUrvaka. vyavahArapUrvaka nahi. A pAcho siddhAMta ulaTI jAya che. vyavahArapUrvaka nizcaya janmato nathI paNa nizcayapUrvaka vyavahArano janma thAya che. vAta ekanI eka nathI. ulaTI-sUlaTI thaI jAya che. mumukSu - nizcayano Agraha rAkhe ane vyavahArane uDADI de to? pUjya bhAIzrI :- vyavahArane gauNa karavo. mokSamArgamAM vyavahArano nAza to thaI zakaze nahi. mokSamArgamAM rAgamAM Ubho che ane pUrNa vItarAga nathI thayo tyAM sudhI vyavahArano nAza to thaI nahi zake. paNa ene gauNa rAkhavo. kemake chadmasthanI bhUmikAmAM ekane ja mukhya karI zakAya che. kAM to nizcayane ane kAM vyavahArane. je vyavahArane mukhya kare che e nizcayane khove che ane je nizcayane mukhya kare che te yathArthapaNe vyavahArane pALe che. Ama thAya che. A mokSamArganI vyavasthA che. kharekhara to Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 mokSamArganI A vyavasthA che. mumukSu - vyavahAra vacce saheje Ave che. pUjya bhAIzrI - rAga rahyo e rAga ja eno vyavahAra che. zubharAga ene AvyA vagara rahe ja nahi. e ja eno vyavahAra che. eTale e jANe che. te kALe jANelo prayojanavAna che. "samayasAranI bAramI gAthA lIdhI. sAdhakajIvane je je kALe, je je prakArano zubharAgarUpa vyavahAra Ave te te kALe tene jANelo prayojanavAna che. ane te nyAyasaMpanna che. evuM jANavuM te nyAyasaMpanna che, ema kahe che. mumukSu :- . vyavahArane sAdhana kahIe vyavahAra sAdhana ane nizcaya.. pUjya bhAIzrI :- ema vyavahAre kahevAya che. ema paNa vyavahAra kahevAya che. nizcaye vyavahAra sAdhana ane nizcaya sAdhya ema nathI. paNa baMne vacceno evo vyavahAra joDavAmAM Ave che. kemake nizcayane sAdhanA kahIne vyavahAra sAdhya nathI kahevAto mATe. pAcho evo vyavahAra na karAya ke nizcaya sAdhana ane vyavahAra sAdhya. evo vyavahAra na lAgu paDe. paNa vyavahAra sAdhana ane nizcaya sAdhya evo vyavahAra lAgu paDe kharo. paNa e vyavahAre vyavahAra che. vyavahAra hetubhUta vyavahAra kahevAya che. nizcayahetubhUta vyavahAra nathI. enA badhA bhaMga-bheda samajavA joIe. mumukSu - Balance rAkhIne cAlavuM. pUjya bhAIzrI :- hA. Balance evuM che ke jyAre mokSamArgamAM Ave to sahajapaNe evuM saMtulana rahe-Balance rahe. ane jo mArga hAthamAM na Ave to kAM AnI kora vadhAre DhaLe ane kAM AnI kora DhaLe. eTale ene mukela che. enA upara to "AnaMdaghanajIe lakhyuM ke, "dhAra taravAranI sohyalI, dohyalI caudamA jinataNI caraNa sevA" eTalA mATe lakhyuM che. e vyavahArano Agraha na rAkhavo. jeNe kriyA karatA hoya teNe, je kriyA karatA hoya teNe vyavahArano Agraha na rAkhavo. A sIdhI vAta che. siddhimoha..." have e je kriyAnA pariNAma che. ene laIne enA phaLamAM je puNya baMdhAya che ane e puNyanI aMdara koIne riddhi-siddhilabdhinI prApti thAya che. ane evI badhI vAto zAstramAM paNa Ave ane Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 rAjahRdaya bhAga-14 lokavAyakAmAM paNa Ave ke ATaluM tapa karyuM hatuM ne emAM labdhi pragaTI gaI. ane riddhi-siddhinI prApti thaI gaI. evo moha utpana thAya. ajJAnadazAmAM kriyAkAMDa karanArane siddhimohano lobha utpanna thaI jAya che. ane pUjA satkArAdi yoga" bIjA ane tapasvI tarIke mAna Ape. zAtA pUchavA Ave. Aje pAMcamo upavAsa che. che to zAtAne ? emAM na Avyo hoya enA upara dhyAna jAya pAchuM. ApaNI zAtA pUchavA Avyo nahi. apekSA rAkhIne bese. ane kAM varaghoDo kADhavAno, kAM tapasvI tarIke chApAmAM have phoTA Ave che. A badhA prakAranI aMdara jIva Ave che. joke pUjA satkAra Adi yogano doSa to jJAnamArgamAM paNa Ave che. potAnuM jANapaNuM vizeSa thAya. pahelA je jijJAsAthI pote prazna pUchato hato evA prazno bIjA jijJAsa jIva jyAre ene pUchavA mAMDe tyAre ene ema lAge ke have kAMIka mAruM sthAna bIjuM che. have huM prazna karanAranA sthAne nathI paNa huM javAba denAranA sthAne, uttara ApanAranA sthAne chuM. mATe mAruM mAna jaLavAvuM joIe. huM jyAM jAva tyAM mAruM mAna jaLavAvuM joIe. mAruM mAna na jaLavAya to huM jAva nahi e prakAre pUjA-satkArano paNa moha thAya che. athavA bIjA bahumAna kare to eno moha ene lAgu paDI jAya che ke kyAM kyAM mAruM mAna sacavAya che, kyAM mAruM mAna sacavAtuM nathI. e to baMne jagyAe lAgu paDe che ke jyAM kAMIka vizeSatA thAya eTale nIcevALA mAna ApavA mAMDe ane potAne mAna caDI jAya enI ene khabara paDe nahi. evo pUjAsatkArAdi yoga, ane daihika kriyAmAM AtmaniSThAdi." niSThA eTale zraddhA. zarIranI kriyAmAM AtmAnI zraddhA thaI jAya. A meM karyuM. A kriyA meM karI, A kriyA meM karI. e asatu abhimAna cAritrano doSa che ane AtmaniSThA e zraddhAno doSa che. baMne doSa lAgu paDe. e Adi eTale vagere vagere aneka prakAranA doSono saMbhava rahyo che? koIka mahAtmAne bAda karatAM..." koIka mahAtmAne bAda karatA eTale koI mahApuruSa, tIrthakara jevA mahApuruSane bAda karatAM "ghaNA vicAravAna jIvoe bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che....... ApaNe vinamra thaIne deva-guru-zAstra-saTuruSanI bhaktimAM raho ane enA mArgadarzana nIce ApaNe AgaLa cAlo. ApaNe ajANyA chIe, svataMtrapaNe cAlavA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-693 75 jaIzuM to eka nahi ne bIje raste cAlyA jAzuM. vaLI pAchA vaLavuM ane mArge caDavuM eTalI vadhAre upAdhi athavA muzkelI UbhI thaI jaze. eTale koIka mahAtmAne bAda karatAM ghaNA vicAravAna jIvoe bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che,...' bhaktimArgano Azraya karyo eTale satpuruSanA, jJAnIonA, zrIgurunA AzrayamAM rahyA che. Apa kaho e pramANe amAre AgaLa cAlavAnuM che, amArI icchAe cAlavAnuM nathI. ane AzAzritapaNuM...' evuM AjJAzritapaNuM. bhaktimArgamAM zuM mukhya vAta che ? pada gAvA e bhakti nathI. AjJAzritapaNuM. AjJAmAM rahevA mAgIe chIe ke nahi enuM nAma bhakti che. pada gAIne AjJAmAM rahe nahi e bhakti nathI, abhakti che. mumukSu :- emAM AjJA zuM levI joIe pUjya bhAIzrI :- AjJA eTale e kahe, emanI jJAnInI, zrIgurunI sUcanA hoya e pramANe potAe vartavuM. potAnA vicAro pramANe na vartavuM. potAnI mAnyatA pramANe na vartavuM, potAnA abhiprAya pramANe na vartavuM. jJAnInI AjJAe vartavuM, jJAnInA vikalpa anusAra vartavuM. AzAzritapaNuM athavA... eno bIjo artha che. paramapuruSa sadgurune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAvaMdya dIThuM che,...' ATalI bhakti AvavI joIe. jJAnIpuruSane viSe atyaMta... atyaMta... atyaMta bhakti AvavI joIe. enA pratye UNI bhakti paNa mAnya nathI karatA. 'zrImadjI' to UNI bhakti paNa mAnya nathI karatA. bhakti na hoya eno to koI mumukSu tarIkeno paNa Class nathI. Ama che. : paramapuruSa sadgurune viSe...' sadguru ekaluM na lakhyuM. 5ramapuruSa lakhyuM. enA mATe to e paramapuruSa che. mumukSune mATe e paramapuruSa che. jevA tIrthaMkaradeva che evA paramapuruSa che. tenA viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM....' kAMI potAno mata nahi. je kahe te kabula, divasane rAta kahe to kabula. ema vAta che. dhoLe divase, bharabapore ema kahe ke A mAthe che A sUraja (nathI, to kahe kabula). (evuM) AdhInapaNuM. emane AdhIna thavuM. 'zirasAvaMdya...' mAthe caDAvI. e vAta jeNe mAthe caDAvI che, evuM jeNe nakkI karyuM che, evuM jeNe potAnuM Atmahita jeNe dIThuM che,..' jeNe emAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 rAjahRdaya bhAga-14 Atmahita joyuM che ane je tema ja varyAM che. ema ja jeNe vartavAnuM rAkhyuM che. te jIvane vAMdho nahi Ave ema kahe che. e jJAnamArge sAcI rIte caDaze, e kriyAmArge paNa sAcI rIte caDaze. ema kahevuM che. mumukSupUjya bhAIzrI - hA, AjJA mAthe caDAvuM chuM. mumukSu - AjJA mAnI na hoya to pachI ? pUjya bhAIzrI - to pachI e to svaccheda che ane mahAdoSa che. pachI badhA prakAranA doSanI paraMparA sarjAya jaze. vAra nahi lAge. tathApi tevo yoga prApta thavo joIe." eTale jJAnIno yoga maLavo joIe. ATaluM to abhiprAyamAM hoya chatAM jJAnIno yoga na maLe, ema kahe che. jJAnIno yoga na maLe to pAcho ene je kAMI Atmahita mATe sUcanAo maLavI joIe evo yoga ene besato nathI. paNa abhiprAya to pahelethI A ja hovo joIe. tathApi tevo yoga prApta thavo joIe; nahIM to ciMtAmaNi jevo jeno eka samaya che evo manuSyadeha. manuSya Ayuno eka eka samaya ciMtAmaNi ratna karatA adhika mUlyavAna che. evo manuSyadeha UlaTo paribhramaNavRddhino hetu thAya." paribhramaNa ghaTADavA mATe je manuSya Ayuno sadupayoga thavo joIe e ja manuSyadeha adhogatimAM javA mATenuM kAraNa thaI paDe. kemake eNe sanmArge cAlavAnI darakAra karI nahi ane svacchede jIva cAlyo. e paribhramaNa vadhArI deze. e prakAre kezavalAlabhAIne bahu sAro patra lakhyo che. "lIMbaDInA koI bhAI che. bahu sAro patra Avyo che. mArgadarzananI dRSTie ghaNI sArI vAta karI che. e 693 (patra pUro) thayo. patrAMka-694 muMbaI, asADa suda 2, ravi, 15ra AtmArthI zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. zrI DuMgaranA abhiprAyapUrvaka tamAro lakhelo kAgaLa tathA zrI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 laherAbhAIno lakhelo kAgaLa pahoMcyA che. zrI DuMgaranAM abhiprAyapUrvaka zrI sobhAge lakhyuM ke nizcaya ane vyavahAranA apekSitapaNAthI jinAgama tathA vedAMtAdi darzanamAM vartamAnakALamAM A kSetrathI mokSanI nA tathA hA kahI hovAno saMbhava che, e vicAra vizeSa apekSAthI yathArtha dekhAya che, ane laherAbhAIe jaNAvyuM che ke vartamAnakALamAM saMghayaNAdi hIna thavAnAM kAraNathI kevaLajJAnano niSedha karyo che, te paNa apekSita che. AgaLa para vizeSArtha lakSagata thavA mATe gayA patranA praznane kiMIka spaSTatAthI lakhIe chIe :- jevo kevaLajJAnano artha vartamAnamAM jinAgamathI vartamAna jainasamUhane viSe cAle che, tevo ja teno artha tamane yathArtha bhAse che ke kaMI bIjo artha bhAse che ? sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLajJAnIne hoya ema jinAgamano hAla rUDhiartha che; bIjAM darzanamAM evo mukhyArtha nathI, ane jinAgamathI tevo mukhyArtha lokomAM hAla pracalita che. te ja kevaLajJAnano artha hoya to temAM keTalAka virodha dekhAya che. je badhA atre lakhI zakavAnuM banI zakyuM nathI. tema je virodha lakhyA che te paNa vizeSa vistArathI lakhavAnuM banyuM nathI, kemake te yathAvasare lakhavA yogya lAge che. je lakhyuM che te upakAradRSTithI lakhyuM che ema lakSa rAkhazo. yogadhArIpaNuM eTale manavacana ane kAyAsahita sthiti hovAthI AhArAdi arthe pravRtti thatAM upayogamAMtara thavAthI kaMI paNa vRttino eTale upayogano temAM nirodha thAya. eka vakhate be upayoga koIne varte nahIM evo siddhAMta che; tyAre AhArAdi pravRttinA upayogamAM vartatA kevaLajJAnIno upayoga kevaLajJAnanA zeya pratye varte nahIM, ane jo ema bane to kevaLajJAnane apratihata kahyuM che, te pratihata thayuM gaNAya. atre kadApi ema samAdhAna karIe ke, ArasIne viSe jema padArtha pratibiMbita thAya che, tema kevaLajJAnane viSe sarva dezakALa pratibiMbita thAya che, kevaLajJAnI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 rAjahRdaya bhAga-14 temAM upayoga daIne jANe che ema nathI, sahajasvabhAve ja temanAmAM padArtha pratibhAsyA kare che; mATe AhArAdimAM upayoga vartatA sahajasvabhAve pratibhAsita evA kevaLajJAnanuM hovApaNuM yathArtha che, to tyAM prazna thavA yogya che ke : ArasIne viSe pratibhAsita padArthanuM jJAna ArasIne nathI, ane atre to kevaLajJAnIne tenuM jJAna che ema kahyuM che, ane upayoga sivAya AtmAnuM bIjuM evuM karyuM svarUpa che ke AhArAdimAM upayoga pravarto hoya tyAre kevaLajJAnamAM thavA yogya zeya AtmA tethI jANe ?" sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLIne hoya te kevaLI siddha'ne kahIe to saMbhavita thavA yogya gaNAya; kemake tene yogadhArIpaNuM kahyuM nathI. AmAM paNa prazna thavA yogya che, tathApi yogadhArInI apekSAthI siddhane viSe tevA kevaLajJAnanI mAnyatA hoya, to yogarahitapaNuM hovAthI temAM saMbhavI zake che, eTaluM pratipAdana karavAne arthe lakhyuM che, siddhane tevuM jJAna hoya ja evo artha pratipAdana karavAne lakhyuM nathI. joke jinAgamanA rUDhiartha pramANe jotAM to dehadhArI kevaLI" ane siddhane viSe kevaLajJAnano bheda thato nathI; beyane sarva dezakALAdinuM saMpUrNa jJAna hoya ema rUDhiartha che. bIjI apekSAthI jinAgama jotAM judI rIte dekhAya che. jinAgamamAM A pramANe pAThArtho jovAmAM Ave che H- "kevaLajJAna be prakAre kahyuM. te A pramANe :- sayogI bhavastha kevaLajJAna", "ayogI bhavastha kevaLajJAna'. sayogI kevaLajJAna be prakAre kahyuM te A pramANe :- prathama samaya eTale UpajatI vakhatanuM sayogI kevaLajJAna; aprathama samaya eTale ayogI thavAnA pravezasamaya pahelAMnuM kevaLajJAna; ema ayogI bhavastha kevaLajJAna be prakAre kahyuM te A pramANe :- prathama samaya kevaLajJAna ane aprathama eTale siddha thavA pahelAMnA chellA samayanuM kevaLajJAna.' Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 79 e Adi prakAre kevaLajJAnanA bheda jinAgamamAM kahyA che, teno paramArtha zo hovo joIe ? kadApi ema samAdhAna karIe ke bAhya kAraNanI apekSAthI kevaLajJAnanA bheda batAvyA che, to tyAM ema zaMkA karavA yogya che ke kazo paNa puruSArtha siddha thato na hoya ane jemAM vikalpano avakAza na hoya temAM bheda pADavAnI pravRtti jJAnInA vacanamAM saMbhavatI nathI. prathama samaya kevaLajJAna ane aprathama samaya kevaLajJAna evo bheda pADatAM kevaLajJAnanuM tAratamya vadhatuM ghaTatuM hoya to te bheda saMbhave, paNa tAratamyamAM tema nathI; tyAre bheda pADavAnuM kAraNa zuM ?" e Adi prazna atre saMbhave che, te 52 ane prathamanA patra para yathAzakti vicAra kartavya che. 694 mo patra sobhAgyabhAI' uparano jarA vistArathI patra che. ane mukhyapaNe emaNe je kevaLajJAna saMbaMdhInA prazno pUchyA hatA enI carcA kare che. AtmArthI zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. zrI DuMga2nA abhiprAyapUrvaka tamAro lakhelo kAgaLa tathA zrI laherAbhAIno lakhelo kAgaLa pahoMcyA che. zrI DuMgaranA abhiprAyapUrvaka...' eTale kAgaLa lakhyo che 'sobhAgabhAI'no ane 'laherAbhAI'no. e traNe bhAIo vacce carcA thatI haze. emAM 'DuMgarabhAI' jarA kSopazamavALA hatA. eTale emano abhiprAya emaNe jaNAvyo che ke amAre carcA thaI ane emanuM Ama kahevuM che. eTale emano abhiprAya emaNe darzAvyo. 'zrI DuMga2nA abhiprAyapUrvaka zrI sobhAge lakhyuM ke...' lakhanAra 'sobhAgabhAI' che 'ke nizcaya ane vyavahAranAM apekSitapaNAthI jinAgama tathA vedAMtAdi darzanamAM vartamAnakALamAM A kSetrathI mokSanI nA tathA hA kahI hovAno saMbhava che,...' ahIMyAM je AvI gayo ne ? patra je 691 che emAM e vAta cAlI che ke vedAMta ema kahe che ke A kALamAM A kSetrathI mokSa thAya, nirvANanI prApti thAya. jinAgama nA pADe che. jinAgamamAM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 rAjahRdaya bhAga-14 anukrame nA pADI che ane vedAMtamAM hA pADI che. eTale pahelA nA lIdhI. praznamAM evI rIte vAta hatI. to DuMgarabhAIe evo abhiprAya Apyo ke emAM nizcaya ane vyavahAranI apekSAthI e vAta che. evo saMbhava dekhAya che. "e vicAra vizeSa apekSAthI yathArtha dekhAya che," eTale bahu UMDA utaratA e vAta ThIka lAge che. DuMgarabhAI" keTalA UMDA utaryA haze e pachInI vAta che. paNa UMDA utaratA e vAta kAMIka ThIka lAge che. "ane laherAbhAIe jaNAvyuM che ke vartamAnakALamAM saMghayaNAdi hIna thavAnAM kAraNathI kevaLajJAnano niSedha karyo che;" atyAre kevaLajJAna thAya evA zarIranA saMghayaNa dekhAtA nathI. te paNa apekSita che. kemake temAM je zreNI mAMDe che enI aMdara je saMghayaNa hovuM joIe e saMghayaNa na hoya topaNa e prakAre zreNI mAMDavAmAM pariNAma kAma karatA nathI. e nimittanaimittika saMbaMdha vAta che. eTale to A yoganI prakriyA che ne ? e jainadarzanamAM che enuM kAraNa e che. "jJAnArNavanI aMdara "zubhacaMdrAcAryadeve je yoganI vAta lakhI che emAM e vAta che ke, zarIranA pariNAma ane AtmAnA pariNAma vacce kayA tabakke, kaI paristhitimAM kevI rIte nimittanaimittika saMbaMdhamAM sthiratA ane asthiratA UbhI thAya. e viSaya cAlyo che. e dRSTikoNa che enI aMdara. eno artha e nathI ke saMghayaNa lAvyuM lAvI zakAya che. evo eno artha nathI. pariNAmono koI pUrvano prakAra ja evo hoya che ke jene laIne saMghayaNano phaLasvarUpe yoga hoya che. eTale vAta che. A nathI AvatA? ulaTA pariNAmanI aMdara paNa saMghayaNa hoya che ne ? sAtamI narake jAya che ke nahi ? e saMghayaNavALA hoya che. eno artha tame zuM karo cho ? artha e karavo joIe ke tIvra pariNAma ke sArA pariNAmanI asara ane mana-vacana-kAyAnA yoganA pudgalo ene nimittanaimittika saMbaMdha che. jemake koI mANasa thoDI upAdhi kare ane mAMdo paDI jAya. koI mANasa ghaNI upAdhi kare ane ene kAMI na thAya. to enA mana-vacana-kAyAnA pudgalomAM phera che. A to tAratamyabhede laIe to. e ahIMyAM paNa dekhAya ke, bhAI ! ATalI A ciMtA karaze ne to e to DAyAbiTisamAM ja vayo jAze. tyAre ethI traNa gaNI, dasa gaNI ciMtA kare che ene kAMI thAtuM nathI. to enI e jAtanI Capacity che. e jIvanA pariNAma, jIvanA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-694 81 pariNAmanI yogyatA ane zarIranA pugalonI yogyatA. ekabIjAne ekabIjA upara asara AvavAno nimittanaimittika saMbaMdha che. eTale e vAta paNa koI apekSita vAta che. vartamAnakALamAM saMghayaNAdi hIna thavAnAM kAraNathI...' paNa "kevaLajJAnano niSedha karyo che..' ke atyAre koIne saMghayaNa hotuM nathI, kyAMthI kevaLajJAna thavAnuM ? to kahe che, te paNa apekSita che. e vAta maryAdita rIte ThIka che. eTale emAM bIjI maryAdA paNa samajavI joIe. eTaluM levuM che. mumukSu :- sobhAgabhAI'no... pUjya bhAIzrI :- nA. AmAM emaNe olA benA abhiprAya batAvyA che. mumukSu H- 'DuMgarabhAI' pUjya bhAIzrI :- 'DuMga2'ne 52mArtha bhAsato hoya to. tamane ane 'laherAbhAI'ne paNa kAMI lakhavA jevuM lAge to lakhajo. chUTa ApI che. mumukSu :- eTale 'laherAbhAI'nuM che ? pUjya bhAIzrI :- hA. traNenuM mUkayuM che. tame traNe jaNAne ThIka (lAge te lakhajo). 'DuMgarabhAI'ne khAsa lakhajo. ane vicAra Ave to tame paNa lakhI zako cho ke AmAM paramArtha zuM che ? AgaLa para vizeSArtha lakSagata thavA mATe gayA patranA praznane...' eTale 691 vALA. kaMIka spaSTatAthI lakhIe chIe :-' tyAM ame je prazna mUkyo che e praznane ahIMyAM vadhAre spaSTa karIe chIe. kemake emane je pUchavuM che e hajI uttara denArane dhyAnamAM AvyuM nathI. emAM ema vAta che. eTale pote praznane vadhAre spaSTa kare che ke amAro prazna A che. jevo kevaLajJAnano artha vartamAnamAM jinAgamathI vartamAna jainasamUhane viSe cAle che,..' eTale A saMpradAyomAM. je jainasamUhanA saMpradAyo che emAM kevaLajJAnano rUDhi artha je cAle che tevo ja teno artha tamane yathArtha bhAse che ke kaMI bIjo artha bhAse che ?" ema kahe che. eTale have olAmAM nizcaya-vyavahAra utaraze. vedAMtanI aMdara je kevaLajJAna che emAM kevaLa svarUpasthiti lIdhI che. brahmamaya sthiti thaI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 rAjahRdaya bhAga-14 jAya. kevaLa brahmamaya sthiti thaI jAya evA jJAnane kevaLajJAna lIdhuM che. emAM lokAlokaprakAzakapaNe tyAM nathI. ane jainadarzanamAM e vAta hovA chatAM atyAre eTalI tirobhUta thaI gaI che ke lokAlokane jANe te kevaLajJAna. eTaluM ja kevaLajJAna tye che. olo nizcaya che ane olo vyavahAra che. to kahe che, vyavahAre nA pADI che, nizcaye hA pADI che. ThIka che. UMDA utaratA e vAta kAMIka ThIka lAge che. vizeSapaNe vicAratA e vAta vizeSa vicArathI ThIka lAge che. eTale mATe vizeSa vicAra lIdho che ke jainamAM paNa e vAta che paNa e vizeSa vicAranI che. emanuM vajana paNa e ja che ke, kevaLajJAnamAM lokAlokanI vAta mukhya nahi karavI. atyAre je lokAloka prakAzakapaNe kevaLajJAnanI e vAta je mukhya thaI gaI che e vAtane mukhya nahi karavI. lokAlokane jANavAmAM koI pAramArthika siddhi nathI. paNa AtmAmAM lIna thavAmAM pAramArthika siddhi che. eTale e paDakhAM upara emanuM vajana che. lokAloka upara emanuM vajana nathI. eTale emaNe kevaLajJAnanI paribhASA "Atmasiddhi have pachI je lakhaze emAM e viSaya lIdho che. kevaLajJAna kone kahIe ? ke kevaLa AtmasvarUpanuM jene jJAna varte tene. olI lokAlokanI vAta na lIdhI. eTale have prazna vadhAre samajAze. jevo kevaLajJAnano artha vartamAnamAM jinAgamathI vartamAna jainasamUhane viSe cAle che, tevo ja teno artha tamane yathArtha bhAse che ke kaMI bIjo artha bhAse che eTale svarUpalInatAno artha paNa bhAse che? eka vAta). bIjo prazna sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLajJAnIne hoya ema jinAgamano hAla rUDhiartha che." A rUDhi artha che. emAM paNa kAMI badhA samajatA nathI. -- evI nirmaLatA hoya... lokAlokane upayoga laMbAvIne. evo rUDhi artha che. bIjA darzanamAM evo mukhyArtha nathI....... vedAtamAM evI vAta mukhyapaNe lIdhI nathI. ane jinAgamathI tevo mukhyartha lokomAM hAla pracalita che. te ja kevaLajJAnano artha hoya to temAM keTaloka virodha dekhAya che." eTalo ja mAtra maryAdita artha karavAmAM Ave to emAM ghaNo virodha Ave. e kevI rIte virodha Ave e jarA vizeSa vicAravAno viSaya che. vizeSa laIzuM... Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 che . tA. 75-191, patrAMka - 64, 65 ne pravacana na. 318 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra-694, pAnuM-504. bIjA ParagraphthI. 691 patramAM je praznanI carcA zarU karI che. ahIMyAM thoDo vistArathI e viSaya cAlyo che. AgaLa para vizeSArtha lakSagata thavA mATe." eTale vizeSa artha lakSamAM AvavA mATe. gayA patranA praznane kaMIka spaSTatAthI lakhIe chIe :- e 691mAM je prazna che e amArA praznane ame spaSTa karIe chIe. jevo kevaLajJAnano artha vartamAnamAM jinAgamathI vartamAna jainasamUhane viSe cAle che, tevo ja teno artha tamane yathArtha bhAse che ke kaMI bIjo artha bhAse che?" e rUDhi artha che. rUDhi artha pramANe tamane lAge che ke kAMI bIjuM paNa lAge che? sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLajJAnIne hoya ema jinAgamano hAla rUDhiartha che;" kevaLajJAnano artha ema che ke sarva kSetra ane sarva kALane sarva padArthane kevaLajJAna jANI le. A rUDhi pracalitapaNe atyAre che. bIjAM darzanamAM evo mukhyArtha nathI. jyAre vedAMtanI aMdara evo mukhya artha nathI. ane jinAgamathI tevo mukhyArtha lokomAM hAla pracalita che. A viSaya pracalita che ke lokAlokane jANe te kevaLajJAna. te ja kevaLajJAnano artha hoya to temAM keTalAka virodha dekhAya che. jo evo ja artha hoya ane e sivAya bIjo artha na thato hoya to. ema eno artha che. to emAM keTaloka virodha Ave che. je badhA..." eTale jeTalA virodha dekhAya che te badhA "atre lakhI zakavAnuM banI zakyuM nathI. A patramAM e vAta lakhI nathI. tema je virodha lakhyA che te paNa vizeSa vistArathI lakhavAnuM banyuM nathI...." keTalIka vAta lakhI che paNa e paNa bahu vistArathI nathI lakhI. kemake te yathAvasare lakhavA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 yogya lAge che. atyAre mane lakhavuM jarA vaheluM lAge che. huM AgaLa upara e vAta yathAvasare lakhIza. je lakhyuM che te upakAradRSTithI lakhyuM che ema lakSa rAkhazo." koI pakSadRSTithI lakhyuM che, koI vipakSadRSTithI lakhyuM che evuM kAMI nahi samajatA. phakta tamArA AtmAne upakAra thAya evo dRSTikoNa meM rAkhyo che. tame paNa ema ja lakSamAM rAkhajo. yogadhArIpaNuM eTale mana, vacana ane kAyAsahita sthiti.... ene yoga kahe che. mana, vacana, kAyAnA saMyogane AtmAnA kSetra sAthe e ja mana, vacana, kAyAnA pugalone je kAMI joDANa che, yoga che, saMyoga che ene yogadhArIpaNuM kahevAya che. vacanayoga, kAyayoga ane manoyoga. yogadhArIpaNuM eTale mana, vacana ane kAyAsahita sthiti.. evI sthiti "hovAthI AhArAdi arthe pravRtti thatAM upayogamAMtara thavAthI kaMI paNa vRttino eTale upayogano temAM nirodha thAya." zuM kahyuM? arihaMtane AhAra na hoya e vAta emaNe ahIMyAM sthApI che. eTale zvetAMbara jinAgamamAM je vAta che e vAta pote saMmata nathI karI. spaSTa thayuM ? mana, vacana, kAyAnA yoganuM yogadhArIpaNuM to arihaMtadevane che paNa jo AhArAdi arthe pravRtti kare to AtmAmAMthI upayogAMtara thAya. bIjA viSayamAM upayoga cAlyo jAya ane e upayogAMtara thavAthI kAMI paNa vRttino eTale svarUpanI sthira vRtti che temAM upayogano nirodha thAya, eno virodha Ave. nirodha thAya eTale aTakI jAya. svarUpamAM sthiratA na pakaDI zake. AhAra levAmAM upayoga jAya to svarUpamAM upayoga kevI rIte rahe? ema kahe che. AhAra letI vakhate svarUpamAM upayoga na jAya. koLIyo bharavo, moDhAmAM mUkyo ane gaLe utAravo, A badhI je prakriyA che enI aMdara upayoga Apavo paDe. upayoga ApyA vagara e kriyA na thAya, ema kahevuM che. - eka vakhate be upayoga koIne varte nahIM evo siddhAMta che." ekasAthe be upayoga na hoya. AtmAmAM paNa upayoga hoya ane parapadArthamAM paNa upayoga hoya evI rIte be upayoga koIne eka sAthe hoI zake nahi, ema kahe che. eka vakhate be upayoga koIne varte nahIM." nahitara ema sthApI de ke kevaLajJAnIne to be upayoga hoya. AtmAmAM paNa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 85 sthira rahe ane parapadArthamAM paNa upayoga ApI zake. evuM to koI divasa koIne ekasAthe be viSayano upayoga koIne hoya nahi. evo siddhAMta che. 'tyAre AhArAdi pravRttinA upayogamAM vartatA kevaLajJAnIno upayoga kevaLajJAnanA zeya pratye varte nahIM..." jo kevaLajJAnIno upayoga AhAramAM varte to kevaLajJAnanuM joya evo je zuddhAtmA che enA pratye eno upayoga varte nahi. "ane jo ema bane to kevaLajJAnane apratihata kahyuM che, te pratihata thayuM gaNAya." pAchuM paDe. pratihata eTale pAchuM paDavuM, svarUpamAM javuM, pAchuM svarUpamAMthI pAchuM paDavuM. to apratihatapaNuM enuM rahetuM nathI. atre kadApi ema samAdhAna karIe ke, ArasIne viSe." have potene pote dalIla Ape che. ke mAno ke koI evuM samAdhAna karI laIe "ArasI." eTale darpaNane "viSe jema padArtha pratibiMbita thAya che, tema kevaLajJAnane viSe sarva dezakALa pratibiMbita thAya che, kevaLajJAnI temAM upayoga daIne jANe che ema nathI, saheje saheje emAM pratibiMba jhIlAya jAya che. "sahajasvabhAve ja temanAmAM padArtha pratibhAyA kare che, mATe AhArAdimAM upayoga vartatAM sahajasvabhAve pratibhAsita evA kevaLajJAnanuM hovApaNuM yathArtha che" have zuM kahe che ahIMyAM? oluM nathI lIdhuM. kevaLajJAnanuM zeya lokAloka che. to lokAloka paNa zeya hoya ane AhAramAM paNa upayoga jAya ane lokAlokamAM paNa upayoga jAya, ema be kema bane ? to kahe che, ema na bane. to pachI ema laIe ke upayoga to AhAramAM gayo che. lokolokamAM nathI gayo. upayoga letI vakhate AhAramAM bhale gayo. paNa lokAloka to ApoApa ja ArasImAM jema pratibhAse che ema lokAloka pratibhAse che. emAM kaI kevaLajJAnIne upayoga devo paDato nathI. mATe AhArano virodha Avato nathI. AhAra levAmAM virodha Ubho thato nathI. ema dalIla pote ApI che. mATe AhArAdimAM upayoga vartatAM sahajasvabhAve pratibhAsita evA kevaLajJAnanuM hovApaNuM yathArtha che, to tyAM prazna thavA yogya che ke . enI sAme. A dalIlanI sAme prazna thavA yogya che ke "ArasIne viSe pratibhAsita padArthanuM jJAna ArasIne nathI" jyAre kevaLajJAnIne to jJAna che. ArasIne jJAna nathI. ane atre to kevaLajJAnIne tenuM jJAna che ema kahyuM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 rAjahRdaya bhAga-14 che, ane upayoga sivAya AtmAnuM bIjuM evuM kayuM svarUpa che ke AhArAdimAM upayoga pravaryo hoya tyAre kevaLajJAnamAM thavA yogya zeya AtmA tethI jANe ?' evuM upayoganuM kevuM svarUpa che? ahIMyAM je "gurudeva' kahetA hatA e vAta siddha thAya che ke kevaLajJAnanI aMdara je lokAloka jaNAya che emAM lokAloka pratye upayoga nathI. upayoga AtmA pratye che. ane upayoga AtmA pratye che ane AtmAmAM pratibhAsana hovAthI lokAloka jaNAya che ema kahIe chIe. kharekhara to upayoga potAmAM che, upayoga potAne jANavAnuM kAma kare che. lokAlokane jANavAnuM kAma upayoga karato nathI. potAnI paryAyane jANe che ema 'gurudeva' kahetA hatA ne ? Ave che, pravacananI aMdara e vAta Ave che. kharekhara to e potAnI paryAyane jANe che. e A apekSA che. Ama upayoga nathI jAto. have ema upayoga jAto nathI ane ene jANe, chatAM jANe e kevI rIte bane? to kahe che, Ama pratibhAsita thAya che ane jANe che, ema kahevuM che. eTale peluM jaNAya jAya che, lokAloka jaNAya jAya che e vAta enI aMdara AvI jAya che, samAveza pAmI jAya che. kAraNa ke upayoga eka kALe be na hoya. svane paNa viSaya kare ane parane paNa viSaya kare evI rIte upayogamAM to banI zake nahi. eTale ArasInuM dAMta pUrepUruM lAgu nathI paDatuM, ema kahe che. pote ArasInuM daSTAMta ApyuM. have e dagaMtanI sAme pote dalIla kare che ke "ArasIne viSe pratibhAsita padArthanuM jJAna ArasIne nathI... jyAre kevaLajJAnIne to potAne viSe je padArtha bhAse che enuM jJAna che ema kahe che. to e jJAna potA tarapha vaLeluM che e jJAna che ke A bAjuM vaLeluM che, para tarapha vaLeluM che evuM jJAna? to kahe che, para tarapha vaLeluM jJAna hoya to e vAta banI zake nahi. have ahIM to hajI AhAranI vAta cAle che, hoM! atre to kevaLajJAnIne tenuM jJAna che. eTale lokAlokanuM jJAna che ema kahyuM che ane e vAta paNa sAcI che ke kevaLajJAnIne lokAlokanuM jJAna che. "ane upayoga sivAya AtmAnuM bIjuM evuM kayuM svarUpa che ke AhArAdimAM upayoga pravaryo hoya tyAre kevaLajJAnamAM thavA yogya zeya AtmA tethI jANe ? kAraNa ke kevaLajJAna to ahIMyAM thAya che ane Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 AhArAdi to A bAju che. to be upayoga karavA paDaze. ahIMthI upayoga pheravavo paDaze. e to kAMI banavA yogya lAgatuM nathI, ema kahe che. AtmAne jANatA lokAloka jaNAya che e bese che eTalA mATe ke AtmAne AtmAmAM jANavuM che ane lokAlokane paNa AtmAmAM jANe che. lokAlokane lokAlokamAM nathI jANatA. e to chadmastha paNa paraNeyane paramAM nathI jANato. paraNeyane svamAM jANe che. kharekhara to jANavuM to svamAM ja thAya che, jANavuM paramAM nathI thatuM. sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLIne hoya te kevaLI siddhAne kahIe to saMbhavita thavA yogya gaNAya; kemake tene yogadhArIpaNuM kahyuM nathI. sarva deza kALAdinuM jJAna kevaLIne hoya te kevaLI siddhane kahIe. yogadhArIpaNAvALAne na kahIe, arihaMtane na kahIe paNa siddhane kahIe to saMbhavita thavA yogya gaNAya. kemake tene yogadhArIpaNuM kahyuM nathI." paNa hajI ahIMyAM prazna thAya che. 'AmAM paNa prazna thavA yogya che, tathApi yogadhArInI apekSAthI siddhane viSe tevA kevaLajJAnanI mAnyatA hoya, to yogarahitapaNuM hovAthI temAM saMbhavI zake che, eTaluM pratipAdana karavAne arthe lakhyuM che, siddhane tevuM jJAna hoya ja evo artha pratipAdana karavAne lakhyuM nathI.' pharIthI, zuM kahe che? AmAM paNa prazna thavA yogya che...." thavA yogya che eTale zuM ke je vAta karI emAM paNa. topaNa. 'tathApi..." eTale topaNa. "yogadhArInI apekSAthI siddhane viSe tevA kevaLajJAnanI mAnyatA hoya, to.." kemake olAne to yogadhArIpaNuM che. eTale yogadhArIpaNuM hoya to ene AhAra levo ja paDe. zarIra hoya to zarIrane AhAra joIe ja. ema. zarIra hoya ane AhAra na joIe e vAta kAMI besatI nathI. mATe siddhane evuM kevaLajJAna ApaNe vicArIe ke siddhapadamAM evuM kevaLajJAna hoya, yogadhArIpaNAmAM evuM na hoya. to yogarahitapaNuM hovAthI temAM saMbhavI zake che....... ene to upayoga devAno savAla raheto nathI AhArane. tyAM to kevaLajJAnamAM bAdhA AvatI nathI. eTaluM pratipAdana karavAne arthe lakhyuM che, siddhane tevuM jJAna hoya ja evo artha pratipAdana karavAne lakhyuM nathI." khAlI A AhAranA praznano nikAla lAvavA mATe ema lakhyuM che. kAMI kevaLajJAnanI siddhi karavA mATe ema Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 88 nathI lakhyuM, ema kahe che. mukhya muddo to AhA2no che. joke jinAgamanA rUDhiartha pramANe jotAM to dehadhArI kevaLI' ane 'siddha"ne viSe kevaLajJAnano bheda thato nathI;...' paNa jinAgama to ema kahe che ke kevaLajJAnI dehadhArI arihaMta hoya ke kevaLajJAnI siddha hoya, kevaLajJAna to baMnene sarakhuM ja che. kemake ghAtikarmano nAza to baMnene sarakho ja che. eTale ene koI anujIvI jJAnAdi guNano ghAta thato nathI. beyane sarva dezakALAdinuM saMpUrNa jJAna hoya ema rUDhiartha che.' ane rUDhiartha to evo che ke baMnene jJAna sarakhuM che. siddhanuM jJAna vadhAre che ane kevaLIne ochuM che evuM paNa nathI. arihaMtane ochuM che evuM nathI. bIjI apekSAthI jinAgama jotAM judI rIte dekhAya che. jinAgamamAM A pramANe pAThArtho jovAmAM Ave che :-' have je pote avataraNa cihnamAM lakhyuM che emAM ame evo pATha joyo che, ema kahe che. "kevaLajJAna be prakAre kahyuM. te A pramANe :- sayogI bhavastha kevaLajJAna', ayogI bhavastha kevaLajJAna'.' A zvetAMbara zAstramAM che. digaMbara zAstramAM A vAta nathI eTale ema kahe che ke jinAgama jotA pAchI judI rIte vAta dekhAya che. eTale kharekhara emane ema kahevuM che ke je vartamAna jinAgama kahevAya che emAM kevaLajJAnanuM svarUpa yathArthapaNe jovAmAM AvatuM nathI. kemake emaNe e vakhate AhA2ne sthApyo che. mULa saravALe vAta emane tyAM laI jAvI che. jo kevaLajJAnanuM svarUpa yathArtha sthApyuM hoya to pachI mokSamArganI aMdara phera paDe nahi. kemake e to dhyeya che. pUrNa thavuM e to dhyeya che. jo pUrNapada barAbara hoya to pUrNapadanA anusaMdhAnavALI badhI Line to nIcenI che. u52nuM barAbara hoya to nIcenuM kyAMthI barAbara na hoya ? ke nIcenuM badhuM barAbara ja hoya. eTale mokSamArgamAM bhUla na paDe. mumukSu :- u52thI laIne siddha kare che ? = pUjya bhAIzrI :- hA. uparathI laIne siddha karyuM che. kevaLajJAnathI A vAta siddha karI che. carcA e kADhI che ne pote ? e carcA kADhI che. mumukSu :- bhavastha eTale ? pUjya bhAIzrI :- bhavastha eTale bhavamAM rahelA ene bhavastha kahIe. stha eTale rahevuM. bhavamAM rahelA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 89 "kevaLajJAna be prakAre kahyuM. te A pramANe :- sayogI bhavastha kevaLajJAna', ayogI bhavastha kevaLajJAna." ayoga caudamuM guNasthAna paNa hajI e bhavamAM che ema. bhava nathI chUTyo. teramA guNasthAna ane caudamAM guNasthAna. teramuM sayogI eTale yogasahitanuM ane peluM yogarahitanuM. paNa hajI e bhava ene gaNAya. hajI siddha nathI thayA. saMsArI che. caudamA guNasthAna sudhI saMsArI che. mumukSu - pUjya bhAIzrI :- nA. nathI AvatA. mumukSu - . pUjya bhAIzrI :- kevaLajJAna sakaLa ja che, vikaLa nathI. paNa A je yogadhArIpaNuM, ayogIpaNuM ane siddhapaNuM ema traNa sthAna lIdhA che. teramA guNasthAne kevaLajJAna, codamA guNasthAne kevaLajJAna ane siddhapadamAM kevaLajJAna. ane e traNeya kevaLajJAna ekasarakhA hoya che. ahIMyAM je traNa pada che e judI apekSAe che. kevaLajJAnanI apekSAe nathI. traNa pada kevaLajJAnanI apekSAe nathI. paNa traNa pada che kharA. ane traNemAM kevaLajJAna ekasarakhuM che ema levuM. jyAre ahIMyAM to kevaLajJAna be prakAre kahyuM che ema kahyuM. sayogI bhavastha kevaLajJAnInuM kevaLajJAna ane ayogI bhavasthanuM kevaLajJAna. sayogI kevaLajJAna be prakAre kahyuM te A pramANe :-...' pAchuM tyAM paNa be prakAra lIdhA che A lokoe. prathama samaya eTale UpajatI vakhatanuM sayogI kevaLajJAna; aprathama samaya eTale ayogI thavAnA pravezasamaya pahelAnuM kevaLajJAna;...' ema teramAM guNasthAnamAM be bheda lIdhA che. ema ayogI bhavastha kevaLajJAna be prakAre kahyuM te A pramANe H- prathama samaya kevaLajJAna ane aprathama eTale siddha thavA pahelAMnA chellA samayanuM kevaLajJAna.' eTale kevaLajJAnanA cAra bheda be guNasthAnamAM lIdhA che emaNe. teramA guNasthAnanA kevaLajJAnanA be prakAra, caudamA guNasthAnanA kevaLajJAnanA be prakAra. mumukSu :- cAra prakAranuM kevaLajJAna. cAre judA judA prakAranuM thayuM ? pUjya bhAIzrI : hA. ema ja thayuM. eka to pahelA be bheda pADyA. ayogI ane sayogInA. pachI eka ekamAM babbe bheda lIdhA. prathama samaya .... Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90. rAjahRdaya bhAga-14 ane chello samaya, prathama samaya ane chello samaya. ema kahe che. e Adi prakAre kevaLajJAnanA bheda jinAgamamAM kahyA che....... A emaNe je avataraNa cihna lakhyuM e zAstranA zabda TAMkIne lakhyuM che ema kahevuM che. jinAgamanA je zAstro che eTale je zvetAMbara zAstro che emAM A vidhAna che. e TAMkaryuM che. eTale emaNe kyAMkathI vAMcyuM che. kyAM vAMcyuM che e nathI lakhyuM paNa emaNe avazya vAMcyuM che. "e Adi prakAre kevaLajJAnanA bheda jinAgamamAM kahyA che, teno paramArtha zo hovo joIe ?" pachI eno paramArtha zuM? Ama kahevA pAchaLa paramArtha zuM? kAraNa ke vagara paramArthe koI vAta karavAno artha nathI. enI pAchaLa kAMIka paramArtha hovo joIe. kadApi ema samAdhAna karIe ke have potene pote dalIla Ape che. kadApi ema samAdhAna karIe ke bAhya kAraNanI apekSAthI kevaLajJAnanA bheda batAvyA che, to tyAM ema zaMkA karavA yogya che ke." pote ne pote pachI enI sAme dalIla Ape che. prazna pote uThAve che, uttara pote Ape che. ke kazo paNa puruSArtha siddha thato na hoya ane jemAM vikalpano avakAza na hoya temAM bheda pADavAnI pravRtti jJAnInA vacanamAM saMbhavatI nathI." mATe kahenAra jJAnI nathI (ema) kahI dIdhuM. vAta kevI rIte uDAvI ! kahenAra jJAnI nathI ema kahI dIdhuM. cokhkhuM lakhyuM che ke nahi? kizo paNa puruSArtha siddha thato na hoya.. ema kahevAmAM, AvA bhedo. pADavAmAM koI puruSArtha siddha na thato hoya ane jemAM vikalpano avakAzana hoya... kAraNa ke tyAM to vikalpano avakAza nathI. temAM bheda pADavAnI pravRtti jJAnInA vacanamAM saMbhavatI nathI. mATe AvA vacana che e jJAnInA nathI ema kahI dIdhuM. prathama samaya kevaLajJAna ane aprathama samaya kevaLajJAna evo bheda pADatAM kevaLajJAnanuM tAratamya vadhatuM ghaTatuM hoya to te bheda saMbhave" A eka Thosa dalIla che. prathama samayanuM kevaLajJAna te ja guNasthAnanuM aMtima samayanuM kevaLajJAna. teramuM. pachI caudamAnuM prathama samayanuM kevaLajJAna ane te ja guNasthAnanuM aMtima samayanuM kevaLajJAna, evA jo bheda pADo to tAratamya bheda hovA joIe. kevaLajJAnamAM tAratamya bheda zarUthI te anaMta kALa paryata kyAreya nathI, ema kahe che. paNa tAratamyamAM tema nathI; pAcho pote javAba Ape che ke evuM to Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 91 tyAre saMbhave. paNa tAratamyamAM tema nathI; tyAre bheda pADavAnuM kAraNa zuM ?" to pachI AvA bheda zA mATe emAM kahyA che ? e Adiprazna atre saMbhave che, te 52 ane prathamanA patra para yathAzakti vicAra kartavya che.' AnA upara have thoDo vicAra karo ke A vAta keTalI sAcI che. juo ! digaMbara zAstro prasiddha nathI. je emanA saMparkamAM AvelA anuyAyIo che emane digaMbara zAstrono paricaya nathI. zvetAMbara zAstronI vAto ghaNI pracalita che. zAstro bhale na vAMcyA hoya paNa vAto ghaNI pracalita che e sAdhu e dvArA pracalita thayelI che). eTale vicAra karatA mUkI dIdhA che. barAbara nathI ene barAbara nathI kahevAnI rIta kevI che e vicAravA jevuM che ahIMyAM. mumukSu :- A khoTuM che ema na kIdhuM. pUjya bhAIzrI :- tamAruM khoTuM che ema nathI kahetA. A eka emanI paddhati che ke vicAra karato thAya mANasa. yogya-ayogyapaNuM vicArIne pote nirNaya kare. potAno nirNaya lAdI na de, thApI na de. A khoTuM che. tame khoTuM mAnI lyo ane khoTuM svIkArI lyo ema nahi. tame A vAta upara vicAra karo ke A kevI rIte bane ? ema karIne tamArA vicArathI e vAtane tame svIkAra karo. e paddhati che. pote javAba to ApI de che. paNa chatAM vicAramAM mUke che. e patra thayo 694. vAta to kevaLajJAnanI uThAvIne carcA karI che paNa keTaluM samajavAnuM maLe che. ke sAmAnI mAnyatAmAM barAbara nathI ane phe2phA2 thavo joIe ema potAne lAge che. enI mAnyatA pheravavI to kevI rIte pheravavI. A emanI paddhati che. emanI bahu sarasa paddhati che. mumukSu :- digaMbaranA zAstronA paricayamAM nahi AvyA hoya chatAM potAno nirNaya... pUjya bhAIzrI :- hA. pote to paricayamAM ochA-vattA aMze AvyA che ane potAnA jJAnamAM paNa cokhkhuM che paNa sAmA je jIvo che e digaMbara sAhityanA paricayamAM nathI AvelA. ane e mAnyatAthI paNa ajANa che. kevaLajJAnanA svarUpanI je mAnyatA hovI joIe enAthI e ajANa che. zvetAMbaramAM je kevaLajJAnanuM svarUpa che e mAnyatAthI e pracalita rUDhiartha pramANe kevaLajJAnanuM svarUpa jANe che, mAne paNa che ke kevaLajJAna lokAlokane jANe ane kevaLIne AhAra paNa hoya. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahRdaya bhAga-14 kevaLIne AhAra hoya e zuM karavA sthApe che e kAMI khyAla Ave che ? ke ame paNa ArAdhanA karatA karatA kevaLI thAzuM ane ema kahezuM ke amane kevaLajJAna che paNa e vakhate ame AhAra letA hoya to tame zaMkA karatA nahi. kemake kevaLIne AhAra hoya che. e to tamane pahelethI kIdhuM che kevaLIne AhAra hoya che. eTale amane paNa ArAdhanA karatA karatA kevaLajJAna pragaTI jaze. ane tyAM to hAlatA cAlatA pragaTI paNa jAya che ne ? e lokone to evI kathAo Ave che ke game tyAre kevaLajJAna thaI jAya. AtmAno vicAra kare emAMthI vicAre caDe emAMthI kevaLajJAna thaI jAya. are.! bhAI ! vicAra to vicAra che ane nirvikalpadazAnI zreNI koI bIjI vAta che AkhI. paNa e to khabara ja nathI ke ArAdhanA haMmezAM nirvikalpa hoya che. ane e nirvikalpa ane vikalpa to sAme sAme pratipakSamAM che. enI madadathI AgaLa vadhI jAya e vAta ja nathI. mumukSu - hAthInI aMbADIe kevaLajJAna thaI jAya. pUjya bhAIzrI :- hA. game tyAM thaI jAya. olA naTa upara nAce che ne ? ene kevaLajJAna thaI jAya che ne ? dorI upara nAcatA nAcatA paNa kevaLajJAna thaI jAya. nRtyakaLA prasiddha karatA karatA. bhAI ! upayoganI sthiti zuM hoya e to vicAra karo. kevaLIne AhAra na hoya. nAcavAnI vAta eka bAju rahI. ene to AhAra na hoya. tyAM to dorI upara nAcavuM hoya emAM to upayoga jarAka phera thAya to jAya nIce. kevI rIte rahe? tyAM to upayoga Apavo ja paDe. paNa upayoga eka samaye be jagyAe hoya, be ThekANe hoya e vAta e lokoe TuMkAmAM sthApI che. evA evA daSTAMtothI upayoga AtmAmAM paNa hoya ane upayoga bIje paNa hoya evo ekasAthe aneka jagyAe upayoga hoya enuM nAma kevaLajJAna. evuM rUDhiarthathI sthApI dIdhuM che lokAlokanA jJAnathI, paNa lokAlokanuM jJAna e prakAre nathI. ema kahevuM che. eTale to 'gurudeva' vAreghaDIe sthApatA hatA. enI potAnI paryAyane jANe che. Ane jANe che ema kyAM vAta che? enI potAnI paryAyane jANe che. kemake Ane jANe che emAM chavastha ema samajI le che ke huM jANuM chuM ema jANe che. ane e bhrama thAya che. eka mumukSa) evI dalIla ApatA hatA ke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-694 93 jJAna to jJAna che. pachI kevaLajJAna hoya ke zrutajJAna (hoya). huM jema lIMbaDo jANuM chuM. lIMbaDAne lIMbaDo jANuM chuM ema kevaLajJAna paNa lIMbaDAne lIMbaDo jANe che. jJAnamAM zuM phera che ? nahi, phera che. tame lIMbaDA sAmuM joIne jANo cho. e lIMbaDA sAmuM joyA vagara jANe che. e AtmA sAmuM joIne jANe che. phera che. evI rIte beya jJAna sarakhA nathI. ghaNI carcAo cAlatI. pachI kalpanAe caDe tyAre mANasa game te rIte kalpanAe caDe. e badhI kalpanAmAMthI pachI zAstra racavAno kSayopazama hoya to e racI nAkhe che. kSayopazamadhArI jIva hoya ane jene zAstra racavAno yoga hoya to pachI e potAnI mAnyatA lakhe ke na lakhe ? thAya gaDabaDa badhI. mumukSu :- upayoga ekasAthe be kArya kevI rIte karI zake ? svarUpanuM grahaNa ane bhedajJAna, A be kArya ekasAthe jIva kare che. pUjya bhAIzrI - bhedajJAnamAM to svarUpanuM ja grahaNa che. bhedajJAnamAM paranuM to grahaNa nathI. potAnuM ja grahaNa thAya che. bhedajJAna svarUpane grahaNa karavAno prayAsanI prakriyA che, Process che. jenAthI svarUpagrahaNa thAya che. kharekhara bhedajJAnanuM mULa svarUpa svarUpagrahaNa karavAnuM che. ane kevaLajJAnamAM to sarvAMze svarUpanuM grahaNa che, apratihata che. mumukSu -... pUjya bhAIzrI:- kAma eka ja che. bIjuM to ApoApa juduM paDI jAya che. jema ApaNe ApaNA Plot nI sImA bAMdhIe to cAre dizAmAM rahelA Plot ke je makAno hoya e Automatic judA paDI gayA ke na paDI gayA? ema vAta che. potAne potAmAM abhinapaNe avalokatA, anubhavatA parathI bhinnapaNuM thaI jAya che. kemake pahelA parathI abhinnapaNuM hatuM e bhinnapaNe thaI jAya che. che to emAM svarUpagrahaNa karavAnI ja prakriyA che, prayatna che. mumukSu:- . sva ane para be ekasAthe... pUjya bhAIzrI - hA, kathana be bAjuthI Ave che. bhedajJAnamAM svarUpagrahaNa karavAnuM paNa kathana Ave che ane parathI judA paDe che evuM paNa kathana Ave che. paNa e to eka ja vAtanA be kathana che. vAta eka che ane kathana be prakAre che. svathI ane parathI. svanI apekSAe paNa kathana ane paranI apekSAe paNa kathana. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 rAjahRdaya bhAga-14 patraka-695 muMbaI, aSADa suda pa, budha, 1952 zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM AtmasvarUpanI sAthe aharniza pratyakSa bhagavAnanI bhakti karavI, ane te bhakti svadharmamAM rahIne karavI, ema ThekANe ThekANe mukhyapaNe vAta Ave che. have jo svadharma zabdano artha AtmasvabhAva' athavA 'AtmasvarUpa' thato hoya to pharI svadharma sahita bhakti karavI' ema AvavAnuM kAraNa zuM ? ema tame lakhyuM teno uttara atre lakhyo che H- svadharmamAM rahIne bhakti karavI ema jaNAvyuM che tyAM "svadharma' zabdano artha varNAzramadharma' che. je brAhmaNAdi varNamAM deha dhAraNa thayo hoya, te varNano zruti, smRtie kahelo dharma Acaravo te varNadharma che, ane brahmacaryAdi Azrama krame karI AcaravAnI je maryAdA zruti, smRtie kahI che, te maryAdAsahita te te AzramamAM vartavuM te 'Azramadharma' che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e cAra varNa che, tathA brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyasta e cAra Azrama che. brAhmaNavarSe A pramANe varNadharma AcaravA ema zruti, smRtimAM kahyuM hoya te pramANe brAhmaNa Acare to svadharma' kahevAya, ane jo tema na AcaratAM kSatriyAdine AcaravA yogya dharmane Acare to paradharma kahevAya; e prakAre je je varNamAM deha dhA2Na thayo hoya, te te varNanA zruti, smRtie kahelA dharma pramANe vartavuM te svadharma' kahevAya, ane bIjA varNanA dharma Acare to paradharma' kahevAya. tevI rIte Azramadharma saMbaMdhI paNa sthiti che. je varNone brahmacaryAdi Azramasahita vartavAnuM zruti, smRtie kahyuM che te varSe prathama, covIza varSa sudhI brahmacaryAzramamAM vartavuM, pachI covIza varSa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-695 95 sudhI gRhasthAzramamAM vartavuM; krame karIne vAnaprastha ane saMnyastAzrama AcaravA; e pramANe Azramano sAmAnya krama che. te te AzramamAM vartavAnA maryAdAkALane viSe bIjA AzramanAM AcaraNane grahaNa kare to te paradharma' kahevAya; ane te te AzramamAM te te AzramanA dharmone Acare to te svadharma' kahevAya; A pramANe vedAzrita mArgamAM varNAzramadharmane svadharma" kahyo che, te varNAzramadharmane "svadharma" zabde samajavA yogya che; arthAt sahajAnaMdasvAmIe varNAzramadharmane atre svadharma' zabdathI kahyo che. bhaktipradhAna saMpradAyomAM ghaNuM karIne bhagavadbhakti karavI e ja jIvano 'svadharma' che, ema pratipAdana karyuM che, paNa te arthamAM atre svadharma" zabda kahyo nathI, kemake bhakti svadharmamAM rahIne karavI ema kahyuM che, mATe svadharmanuM judApaNe grahaNa che, ane te varNAzramadharmanA arthamAM grahaNa che. jIvano svadharma" bhakti che, ema jaNAvavAne arthe to bhakti zabdane badale kavacita ja svadharma zabda saMpradAyoe grahaNa karyo che, ane zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM bhaktine badale svadharma' zabda saMjJAvAcakapaNe paNa vAparyo nathI, kvacit zrI vallabhAcArye vAparyo che. 695. A patra paNa te bhakti svadharmamAM rahIne karavI, ema ThekANe ThekANe mukhyapaNe vAta Ave che.' eTale sahajAnaMdanA vacanAmRta paNa emaNe vAMcyA che. ema kahe che. mumukSu svAminArAyaNa...? pUjya bhAIzrI :- hA, svAminArAyaNa. sahajAnaMda eTale gaDhaDA'mAM je emanI gAdI che atyAre e. .. 'zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM...' ane zikSApatrI e emanA vacanAmRta che. eka ja graMtha che. bIjA koI graMthonI racanA nathI. sahajAnaMdasvAmInA nAme eka zikSApatrI nAmano bahu nAno graMtha che. ane Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 rAjahRdaya bhAga-14 enI aMdara emaNe aneka vAto karI che. zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM AtmasvarUpanI sAthe aharniza pratyakSa bhagavAnanI bhakti karavI, ane te bhakti "svadharmamAM rahIne karavI, ema ThekANe ThekANe mukhyapaNe vAta Ave che. eTale emaNe vAMcyuM che to khabara che ke ThekANe ThekANe A vAta Ave che. "have jo svadharma zabdano artha "AtmasvabhAva athavA AtmasvarUpa thato hoya to pharI "svadharma sahita bhakti karavI" ema AvavAnuM kAraNa zuM ?' AtmasvarUpanI sAthe svadharmamAM rahevuM. to AtmasvarUpamAM to patI gayuM. svadharma AvI gayo. pharIne svadharma zabdano zuM karavA prayoga karavo paDe ? "ema tame lakhyuM teno uttara atre lakhyo che -' e svadharmano khulAso pote Ape che ke tyAM e sahajAnaMdajI zuM kahevA mAge che. emano kahevAno zuM abhiprAya che e pote cokhkho kare che. "svadharmamAM rahIne bhakti karavI ema jaNAvyuM che tyAM "svadharma zabdano artha "varNAzramadharma che. varNAzrama eTale e lokoe cAra varNa lIdhA che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra. e varNAzramanA potapotAnA dharmamAM rahe tene svadharma kahyo che, ema kahevuM che. je brAhmANAdi varSamAM deha dhAraNa thayo hoya... ahIMyAM varNa eTale jAti. varNano artha raMga nahi. varNa eTale jAti. je brAhmaNAdi varNamAM deha dhAraNa thayo hoya, te varNano zruti, smRtie kahelo dharma Acaravo te varNadharma che... zruti, smRti eTale e lokonA zAstro. vedAMtAdimAM je che ene e loko zruti, smRti kahe che. emAM cArenA dharmanuM varNana kareluM che ke brAhmaNoe AvA kAryo karavA, vaizayoe vepArAdinA AvA kAryo karavA, kSatriyoe AvA kAryo karavA, Dhoe sevA vagerenA AvA kAryo karavA. ane brahmacaryAdi Azrama krame karI AcaravAnI je maryAdA kRti, smRtie kahI che..." Azrama eTale zuM ? varNa to varNa. eTale cAra varNa lIdhA. paNa Azrama eTale zuM ? Azrama eTale brahmacarya. brahmacaryAzrama, gRhasthAzrama, vAnaprasthAzrama ane saMnyasthAzrama. e cAra Azrama e lokomAM zruti, smRtimAM kahyA che. te maryAdA sahita te te AzramamAM vartavuM te "Azramadharma che. eTale e vAta uMmara pramANe che. AzramadharmanI vAta Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-695 uMmara pramANe che. cAre jAtinA lokoe so varSanA e lokoe cAra vibhAga karI nAkhyA. manuSyanuM AyuSya so varSanuM gaNavuM. emAM pahelA paccIsa varSamAM emaNe brahmacaryAzramamAM rahevuM, pachInA paccIsanA varSamAM eNe gRhasthAzramamAM rahevuM, pachInA paccIsa varSamAM eNe vAnaprasthAzramamAM rahevuM pachI tyAga karIne saMnyasta eTale tyAga karavo. pachInA paccIsa varSamAM badho tyAga karIne saMnyAsI thaI javuM. saMnyAsI ja thaI javuM. paNa AyuSya so varSanuM hoya to ne. e Gurantee to che nahi. have trIsa varSanuM AyuSya hoya ene zuM karavuM ? ene saMnyAsamAM ane vAnaprasthamAM vAro ja AvavAno nathI. paNa e lokoe evI rIte bheda pADyA che ane e rIte rahevAnI AjJA karI che. AmAM keTaluM yathArtha che e vicAravAnuM che. AyuSya ja na hoya to e AjJA kyAM kAmamAM AvavAnI hatI ? ema kahe che. mumukSu - "gaDhaDAmAM dharma kono ? pUjya bhAIzrI :- e loko mukhyapaNe "zrIkRSNane bhaje che. rAmacaMdrajInuM nAma bahu nathI letA paNa "zrIkRSNanuM nAma le che ane mUrti paNa emaNe e ja sthApI che. emaNe e maMdira ja gopInAthajI mahArAjanuM maMdira kahevAya che Aje. gaDhaDAnuM je maMdira che ene gopInAthajI mahArAjanuM maMdira kahyuM che. gopInAtha eTale gopIonA nAtha. eTale ? zrIkRSNanI bAjumAM emaNe rAdhAjInI mUrti mUkI che. eTale rAdhA ane kRSNa. benI mUrti mUkI che. nAma Ape che gopInAthajInuM. ema che. atyAre je paristhiti che. pAchuM vicitra ghaNuM che emAM kAMI samajaNa paDe evuM nathI. bahu cokhyuM nathI. dareka maMdiramAM e hanumAnajInI mUrti sthApe che. ane hanumAnajI' "zrIrAmanA bhakta hatA. e "zrIkRSNanA vakhatamAM e nahotA. e to pahelA thaI gayA. "rAmacaMdrajI pahelA thayA. emanA itihAsa pramANe paNa "rAmacaMdrajI pahelA thayA che. zrIkRSNa pachI thayA hatA. eTale rAmacaMdrajInA samakAlIna hanumAnajI' hatA ane rAmabhakta hatA. to ene pAchA sthApe che. rAmane nathI sthApatA paNa rAmanA bhaktane sthApe che. hanumAnajInI mUrti rAkhe che. "gaDhaDAmAM pachI AmAM "sALaMgapuramAM che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 rAjahRdaya bhAga-14 brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra e cAra varNa che, tathA brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyasta e cAra Azrama che.' emanA zAstromAM. brAhmaNavarSe A pramANe varNadharma AcaravA ema zruti, smRtimAM kahyuM hoya te pramANe brAhmaNa Acare to svadharma' kahevAya, ane jo tema na AcaratAM kSatriyAdine AcaravA yogya dharmane Acare to paradharma' kahevAya;...' jemake parazurAma brAhmaNa hatA. 'rAmacaMdrajI'nA vakhatamAM thayA. parazurAma brAhmaNa hatA. ane emano dharma to brAhmaNane zikSA, dIkSA Adi ApavAno hoya che. paNa emane kAMI anucita dekhANuM to kahe, kSatriyone mArI nAkho. pote vidyAdhArI hatA ane e pharazI laIne nIkaLatA. e pharazImAMthI parazu thayuM. ane rAmanA ja ene avatAra gaNe che. pAcho e lokomAM goTALo e jAtano che. e rAmanA ja bIjA avatAra hatA. badhA kSatriyone nakSatri karI nAkhuM. AkhI pRthvIne (nakSatri karI nAkhuM). pote brAhmaNa hatA eTale kSatriya sAme kAMI ve2 thaI gayuM emane. badhA kSatriya rAjAo hoya ene je kSatriya hoya ene eka pharazI mAre eTale mAthuM uDADI de. eka ja ghAe khalAsa thaI jAya. eTale Ama hiMsA-biMsAnuM bahu kAMI e jAtano koI View point ke dRSTikoNa nathI. eTale pachI nIkaLI paDe che. anekonA saMhAra karI nAkhe che. pachI e pharatA pharatA rAmacaMdrajI' pAse Ave che. tyAM thobhI jAya che ane pachI e pharazI heThI mUkI de che. A kSatriya hatA. ane baMnene e loko IzvarIya avatAra mAne che. paNa rAmacaMdrajI' pachI choDI de che. to emaNe zuM karyuM ? ke brAhmaNa varNanA dharmamAM svadharmamAM e vakhate nathI. rahyA. parazurAmane e vakhate svadharmamAM nathI rahyA ema zruti, smRti kahe che. ema karIne pachI e viSayamAM carcA cAle che. mATe rAmacaMdrajI' emane svadharmamAM laI AvyA ke tame alabata vIrapuruSa cho, bahAdura puruSa cho. tamAruM ghaNuM sAmarthya che, tame samartha cho. paNa tamAre svadharmamAM rahevuM yogya che. tamAre paradharmamAM rahevuM yogya nathI. mATe A laDAI karavI e brAhmaNonuM kAma nathI. ema karIne pharazI heThI mUkAvI de che. evI badhI tyAM kathA cAle che. mumukSu :- 52 dharmo bhayAvaha. pUjya bhAIzrI :- hA. 52 dharmo bhayAvaha. svadharme nidhanam zreyaM, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-695 99 paradharmo bhayAvaha. AvuM sUtra che. 'gItA'mAM A vAta che. svadharme nidhanam. nidhana eTale mRtyu. svadharme nidhanam zreyaH. svadharmamAM rahetA marI javuM paDe to bahetara che. paradharma bhayAvaha. paradharmamAM koI divasa jAvuM nahi. eTale amArI sAme to A vAta Ave ne ke juo ! 'gItA'mAM Ama kIdhuM che. tame bIjo dharma kayAM laI lIdho ? gItA' ema kahe che ke svadharmamAM to mRtyu thAya to zreya che, AtmAnuM kalyANa che. 52dharmamAM javAya nahi. tame paradharmamAM kyAM gayA ? ema kahe. paNa e varNAzramanI vAta che. saMpradAyanI vAta nathI. tyAM to jaina saMpradAyano ullekha ja nathI e lokomAM. kyAMya emaNe jaina saMpradAyanI noMdha nathI lIdhI, ullekha nathI karyo. enA siddhAMtonI carcA nathI karI. khoTA che, sAcA che kAMI nahi. ullekha ja nathI. eTale e loko jaina saMpradAya ane jaina siddhAMtothI bahu ajANa che. kemake kayAMya enuM nAma ullekha nathI. vaLI kayAMka nAma le ane carcAno viSaya caDe to koI kheMcAI jAya. evuM che A to. paramasatya che. sAme Ave to buddhivALA mANasane ema thAya ke vAta to kAMI dho2Nasa2nI vyAjabI che. vicAravA jevI che ema lAgI jAya. kyAMya ullekha ja nathI. khabara ja na paDe ke e zuM che ane zuM nathI. khabara ja na paDe. mumukSu :- hAthInA paga nIce chUMdAI jAvuM bahetara che paNa jaina... = pUjya bhAIzrI :- enA karatA ema kahe che ke, hAthI pAchaLa doDyo hoya to kAM tuM hAthInA paga nIce chUMdAI jaje ane kAM masjIdamAM ghUsI jaje paNa derAsaramAM bhUlathI paNa jato nahi, ema kahe. bajAra vacALe tArI pAchaLa hAthI paDI gayo hoya ane tAre bhAgavuM paDe to kAM chudAI jaje. kAM masjida Ave to emAM garI che. paNa jainanuM derAsara Ave to jAto nahi. tyAM jaIza to pAcho tAro palaTo thaI jaze. e badhA evA dRSTAMto Ave che. 'e prakAre je je varNamAM deha dhAraNa thayo hoya, te te varNanA zruti, smRtie kahelA dharma pramANe vartavuM te svadharma' kahevAya, ane bIjA varNanA dharma Acare to paradharma' kahevAya.' bIjA varNanA eTale brAhmaNa hoya e kSatriya kare ke brAhmaNa vepAra karavA lAge ke brAhmaNa sevA karavA lAge athavA je kSudra hoya e vepAra karavA lAge evI rIte. e paradharma gaNAya. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAjahRdaya bhAga-14 tevI rIte Azramadharma saMbaMdhI paNa sthiti che. je varNone brahmacaryAdi Azramasahita vartavAnuM zruti, smRtie kahyuM che te varSe prathama, covIza varSa sudhI brahmacaryAzramamAM vartavuM, pachI covIza varSa sudhI gRhasthAzramamAM vartavuM..." eTale 25mA varSe eNe lagna karavA. e pahelA na karavA. eNe gRhastha banavuM. pachI krame karIne vAnaprastha ane saMnyastAzrama AcaravA." vAnaprasthamAM zuM che ke gRhasthapaNe rahe paNa nivRttimAM rahe ane saMnyAsamAM ghara tyAga karIne rahe, saMnyAsI thaIne rahe. e pramANe Azramano sAmAnya krama che? te te AzramamAM vartavAnA mayadAkALane viSe bIjA AzramanA AcaraNane grahaNa kare to te paradharma kahevAya." eTale covIza varSa pahelA lagna karI le to e paradharma kahevAya. e pahelA saMnyAsI thAya topaNa paradharma kahevAya. ema eno artha thaI gayo. Compulsory eNe gRhastha thavAnuM ja. covIza varSa sudhI brahmacaryAzramamAM rahyA pachI eNe gRhastha thavuM ja joIe. e eno dharma che, e eno svadharma che ema kahe. mumukSu - brahmacaryamAM na rahevuM ? pUjya bhAIzrI - nA, na rahevuM joIe ema kahe che. sRSTi ja na cAle ema kahe che. sRSTinuM saMcAlana kevI rIte thAya ? evI rIte jo gRhasthapaNuM na Ave to. athavA to evA siddhAMto amuka mUkyA che ke apUtrasya nAsto gatiH e carcA Avaze hajI AgaLa. koI patromAM e carcA pote kare che. je vAMjhIyo hoya enI gati sArI nathI thatI. mATe ene putra hovo ja joIe. ema karIne paNa carcA karI che. eTale evA badhA siddhAMto e lokoe ghaDyA che. jyAM viSayakaSAyamAM dharmanI mAnyatA sthApita karavAmAM Ave enuM kAraNa zuM che ? ke e viSayakaSAya karavA yogya che evo siddhAMta che ane evo dhyeya che tyAM. mATe ene siddhAMtamAM vaNI levAmAM Ave che. upavAsa karavo e sAruM che e to chabastha avasthAmAM svIkAre che. koI eka upavAsa kare enA karatA koI paMdara kare to eno mahimA vadhAre ane paMdara karatA paccIsa kare to eno mahimA vadhAre. to kevaLI ThAmuko AhAra na kare to eno mahimA vadhAre ja hovo joIe. enA badale ene AhAra Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-695 101 thApavAnuM zuM kAraNa ? samajANuM? siddhAMta e levo che ke AmAM vAMdho nathI. emAM siddhAMtika viSaya che. siddhAMta e besADavo che, sthApita karavo che ke AhAra levo te doSa nathI. kevaLIne paNa doSa nathI. pachI chAsthane doSa kyAM rahyo ? eTale AmAM kyAM bhUla paDe che e jovAnuM che. ema viSaya kaSAyanA je sthApanAnA siddhAMto che ane je vItarAgI siddhAMto che ane pratipakSapaNuM che. e vItarAga thavA mATe viSaya kaSAyano niSedha kare che. je viSaya kaSAyane sthApe te vitarAgI siddhAMta nahi. pachI enuM nAma game te hoya, jaina hoya ke ajaina hoya. ema levuM joIe. A to vicAravAnI paddhati che A. mumukSu - bhUla karavI ane bhUlano bacAva karavo. pUjya bhAIzrI - bhUla karavI ema nahi. jyAre pote sthApe che tyAre to ene khabara nathI ke meM bhUla karI che. tyAre to potAnI viSayakaSAyanI vRtti anusAra siddhAMta ghaDe che. ene zAstramAM zAstrArUDha karIne siddhAMtika svarUpa Ape che. pachI je sAme pratipakSa che-vItarAganA, e to ema kahe che ke AmAM doSa Ave che. tyAre buddhivALA mANasane to khyAla Ave che ke AmAM doSa che paNa have rahyuM ApaNuM zAstra. ApaNI bhUla to ApaNe kahevAya ja nahi. nahitara Akho saMpradAya tUTI jAya. eTale pachI enuM rakSaNa karavA A bAjunI bIjI dalIla UbhI kare che. ema bhUlanuM rakSaNa karavuM paDe che. bhUlanI khabara pAchaLathI paDe che. A je parama satya che enI sAme je asatya che e to sAme tarata ja dekhAya javAnuM che. jaina eTale vItarAga ane vItarAgamAM rAga e to ujaLe DAgha thayo. tarata ja dekhAya. dhoLA kapaDe DAgha to tarata ja dekhAya. A to tarata ja khabara paDe ke A to rAgane sthApe che. vItarAgamAM rAganI sthApanA hoya nahi. eTale e to tarata ja bahAra Avaze. pachI enuM rakSaNa game te rIte kare nahi. satyanI sAme asatya TakI zake evuM nathI. ahIMyAM zuM kahe che ? te te AzramamAM vartavAnA mayadAkALane viSe bIjA AzramanA AcaraNane grahaNa kare to te paradharma kahevAya; ane te te AzramamAM te te AzramanA dhamane Acare to te "svadharma kahevAya; A pramANe vedAzrita mArgamAM..." eTale vedAMtamAM. "vedAzita mArgamAM Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 rAjahRdaya bhAga-14 varNAzramadharmane "svadharma kahyo che....... ane e sahajAnaMdasvAmIe svIkAryo che. mULa to e chapaiyAnA hatA. kAnapura pAse chapaiyA gAma che. kanoja-kAnapura' che ne ? "kanojanI bAjumAM chapaiyA' karIne gAma che. Ave che. atyAre Milestone Ave che. "kAnapura' "kanoja pahelA Ave che. chapaiyA Ave che pachI 'kAnapura' Ave che. nA, "kAnapurathI pachI AgaLa jatA "lakhanau" Side Ave che. e mULa "chapaiyAnA che paNa pharatA pharatA A bAju AvI gayA. nAnI uMmaramAM ghara choDIne nIkaLI gayA che. goMDalamAM koI vedAMtI saMnyAsI ke evA koI che enA ziSya tarIke rahyA che. pachI emaNe potAno svataMtra saMpradAya sthApyo che. tyArapachI sthApyo che. paNa e thoDuM vedAMtanI vAta je Ave che enI aMdara enuM kAraNa e che ke e pote vedAzrita mArgamAM ziSya tarIke pahelA rahelA che, sahajAnaMdasvAmI pote. evo itihAsa che. nAma kAMIka bIjuM hatuM. saMsAranuM nAma bIjuM hatuM. mumukSu - "gaDhaDAmAM khAcara parivAra pUjya bhAIzrI :- e enA bhakta hatA. kAThI darabAra, je khAcara kAThI darabAra che eno e garAsa hato. eTale jamIna eka-be-cAra-pAMca gAma evA amuka gAma hoya ne ? nAnA nAnA garAsiyAone to thoDA thoDA gAma hatA. eTale e badhA kAThIdarabAra kAThiyAvADamAM evA nAnA nAnA ghaNA rajavADA hatA. koInI pAse be gAma hoya, koInI pAse pAMca gAma hoya, koInI pAse traNa gAma hoya, koInI pAse ATha-dasa gAma hoya. evI rIte kAThI darabAro hatA. e enA bhakta hatA. bhagavAna tarIke ja mAnatA hatA. evI paristhiti hatI. vedAzrita mArgamAM vaNazramadharmane "svadharma kahyo che, te varNAzramadharmane "svadharma' zabda samajavA yogya che;" ahIMyAM upara je sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM e vAta che emAM A rIte tamAre samajavuM. svadharma eTale AtmAno dharma e vAta tyAM nathI. "arthAt sahajAnaMdasvAmIe varNAzramadharmane atre "svadharma zabdathI kahyo che." ema tamAre samajavuM. "bhaktipradhAna saMpradAyomAM..." joyuM ? kevA saMpradAyo ? bhaktipradhAna saMpradAyomAM ghaNuM karIne bhagavadbhakti karavI e ja jIvano Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-695 103 svadharma' che,...' atyAre to emanA saMpradAyamAM evuM thaI gayuM. emanA AzramomAM jAva to bhakti sivAya bIjuM kAMI nathI maLatuM. "bhaktipradhAna saMpradAyomAM ghaNuM karIne bhagavadbhakti karavI e ja jIvano 'svadharma' che, ema pratipAdana karyuM che, paNa te arthamAM atre svadharma' zabda kahyo nathI....' paNa e arthamAM paNa svadharma nathI kahyo. ahIMyAM to varNAzrama dharmane svadharma kahyo che. cAra varNa ane cAra Azramane anulakSIne vAta che. 'kemake bhakti svadharma"mAM rahIne karavI ema kahyuM che,...' svadharma te bhakti nahi paNa svadharmamAM rahIne bhakti karavI. eTale varNAzrama dharmamAM rahIne bhakti ka2vI. jyAre je uMmara hoya ane jyAre je kuLamAM janma thayo hoya emAM rahIne e pramANe bhakti ka2vI. 'mATe svadharmanuM judApaNe grahaNa che, ane te varNAzramadharmanA arthamAM grahaNa che.' tyAM AgaLa. "jIvano svadharma'bhakti che, ema jaNAvavAne arthe to bhakti zabdane badale kvacit ja 'svadharma' zabda saMpradAyoe grahaNa karyo che,...' e kyAreka kyAreka evI rIte lakhyuM che. bhakti ane svadharma. paNa e kyAreka ja lakhyuM che. ane zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM bhaktine badale svadharma' zabda saMjJAvAcakapaNe paNa vAparyo nathI...' svadharmanuM bIjuM nAma bhakti evuM to tyAM amastuM paNa vAparyuM nathI emaNe to-emanA vacanomAM to. bIjA lokoe vedAMtamAM vAparyuM che. eTale ke kvacita zrI vallabhAcArye vAparyo che.' e paNa chapaiyA'nA thayA. e pAMcaso varSa pahelA thayA. A basso varSa pahelA thayA. to e paNa chapaiyA'nA ja hatA. emaNe paNa A bAju navo saMpradAya vaiSNavadharmamAM Ubho karyo ene A loko zrRMgAra dharma kahe che. e 'vallabhAcArya'nI paNa judI judI kathAo Ave che. emAM e zabda emaNe vAparyo che bhaktinI bAbatamAM. eTale emaNe sahajAnaMdasvAmInuM vAMcyuM che, vallabhAcAryanuM paNa vAMcyuM che. badho abhyAsa karI cUkayA che. ajANyA nathI pAchA. e 695 (patra pUro) thayo. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1O4 ajahRdaya bhAga-14 patrAMka-696 muMbaI, aSADa vada 8, ravi, 195ra bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA, tare che, ane taraze te sapuruSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra. saheja vicArane arthe prazra lakhyA hatA, te tamAro kAgaLa prApta thayo hato. eka dhArAe vedavA yogya prArabdha vedatAM kaMI eka paramArtha vyavahArarUpa pravRtti kRtrima jevI lAge che, ane te Adi kAraNathI mAtra pahoMca lakhavAnuM paNa karyuM nathI. cittane saheja paNa avalaMbana che te kheMcI levAthI ArtatA pAmaze, ema jANI te dayAnA pratibaMdha A patra lakhyuM che. sUkSmasaMgarUpa ane bAhyasaMgarUpa dustara svayaMbhUramaNasamudra bhujAe karI je vardhamAnAdi puruSo tarI gayA che, temane paramabhaktithI namaskAra ho ! paDavAnA bhayaMkara sthAnake sAvaceta rahI, tathArUpa sAmarthya vistArI siddhi siddha karI che, te puruSArthane saMbhArI romAMcita, anaMta ane mauna evuM Azcarya Upaje che. patra-696. sobhAgabhAI uparano patra che. mathALuM che, bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA, tare che, ane taraze te satyaruSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra.' bhujAe karIne svayaMbhUramaNasamudra (tarI gayA), je asaMkhya yojanano samudra che. keTalo che ? asaMkhya yojana jenI pahoLAI che. Ama to badhA samudro vartuLAkAre che. dvIpa samudro badhA goLAkAre che. jaMbudvipa goLAkAre che ane pharatA pharatA badhA baMgaDInA AkAre dvipa samudro rahelA che. evA asaMkhya dvipa samudromAM bamaNAbamaNA karatA chello samudra che te svayaMbhUramaNasamudra sauthI moTo che, jenI laMbAI-pahoLAI asaMkhya yojananI che. e hAtha vIMjhIne tarI jAya evuM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 patrAMka-696 parAkrama jeNe karyuM che. A sapuruSonA parAkramanI vAta kare che. taratA zIkhyA hoya ene khyAla Avato haze ke hAtha halAvatA-halAvatA taravAmAM thAka keTalo lAge. sauthI vadhAre kasarata Swimming taravAnI che. kemake ene AkhA zarIranuM vajana kheMcavAnuM che. bahu tarIyo hoyane to be-pAMca mAIla tare to thAkI jAya. game tevo moTo tarIyo hoya to be-pAMca mAIla tare to ene thAkI jAvu paDe. samudra koI na tarI zake. A to asaMkhya yojanano samudra che. to kahe che, sapuruSo e paNa tarI gayA ane e bhujAe karIne tarI gayA. vahANamAM besIne nahi, ema kahe che. vahANamAM besIne mANasa game teTaluM tarI zake. paNa hAthe karIne tarI gayA. hAtha vIMjhatA-vIMjhatA tarI gayA. e kayo samudra ? svayaMbhUramaNasamudra. darzanamohano samudra che, je traNe lokanA jIvo upara sAmrAjya dharAve che evo je darzanamoha nAmano rAjA. enuM rAjya eTaluM patharAyeluM che ke traNe lokanA prANIo ekalo A madhyaloka nahi, jenI aMdara dvipa samudro che, vacalI pRthvI nahi, traNe loka. enI aMdara jenuM sAmrAjya che. eTalo moTo samudra che. svayaMbhuramaNasamudra enI pAse nAno paDe. ene paNa bhujAe karIne tarI gayA. sAdhana alpa hatuM topaNa tarI gayA, ema kahe che. avirata samyagdaSTinI pAse sAdhana zuM ? ke saMyama sAdhana nathI. vyavahAramAM vrata sAdhana nathI, vyavahAra sAdhana nathI ane tarI gayA ema kahe che. vahANa hoya ne tare emAM zuM navAI che ? ema kahe che. vagara sAdhane taryA. bhujAe karIne tarI gayA. enuM parAkrama kevuM gaNavuM ? ema kahe che. joyuM ? avirata avaguNa na lIdho, ahIMyAM guNa lIdho. viratInuM sAdhana hoya to to taravAmAM madada kare. kahe che ke viratInuM sAdhana nathI ne tarI gayA. e to bhujAe karIne taryA che. enuM parAkrama keTaluM ? ke jabaradasta parAkrama che ! mumukSu - darzanamoha... pUjya bhAIzrI:- hA. darzanamohane nAza karyo, darzanamohanA samudrane tarI gayA ema kahevuM che. bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA...' bhUtakALamAM. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 rAjahRdaya bhAga 14 vartamAnamAM je tare che, ane..' bhaviSyamAM je taraze te satpuruSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra.' evA traNe kALanA satpuruSone (namaskAra che). bhUtakALanA satpuruSoe to ApaNA upara upakAra karyo nathI. ane bhaviSyanA upakAra karaze ke kema e kAMI khabara nathI. kemake ApaNe je-te satpuruSonA jamAnAmAM samakAlInapaNe vidyamAna manuSyapaNe hoIe to thAya ne e to ? nahitara to prazna nathI raheto. to pachI vartamAnamAM vidyamAnamAM upakArI hoya eTalAne ja namaskAra karAya ke bIjAne karAya ? bhakti to traNe kALanA satpuruSonI karavAmAM Ave che. athavA eka satpuruSanI bhaktimAM traNe kALanA satpuruSanI bhaktino abhiprAya rahelo che ane eka satpuruSanA abhaktinA abhiprAyamAM traNe kALanA satpuruSonA abhaktino abhiprAya rahelo che. A siddhAMta che. AmAM ekamAMthI keTaluM nIkaLe che ! traNe kALanA satpuruSone namaskAra karyAM ! koIne ema thAya ke e to upakArI hoya ene to ApaNe bhakti karIe. paNa jeno upakAra na thayo hoya enI bhakti karavAno kayAM prazna rahe che ? tane satpuruSanA svarUpanI khabara nathI. e tArA upara upakAra kare che mATe bhakti nathI karavAnI paNa e moha svayaMbhUramaNasamudrane bhujAe karIne taryA che eTalA mATe bhakti karavAnI vAta che. eTalA mATe eno mahimA che. bhakti che eTale mahimA che ema kahevuM che. vizeSa patra laIzuM... jijJAsA jJAnI cAritramohane TALavA mATe kevA prakAre puruSArtha kare che? samAdhAna : zAnI cAritramohane TALavA mATe vAraMvAra bhedAnapUrvaka svAnubhUtino puruSArtha kare che, jethI vItarAgatA ane AtmasthiratA vadhavAthI cAritramoha prakSINa thato jAya che. anubhava saMjIvanI-1597) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-696 107 tA. 8-5-1991, patraka - 696, 697 pravacana naM. 319 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra-696, pAnuM-506. mathALu kAle cAlI gayuM che. je saMsArasamudrane tarI gayA, je mohane laIne saMsArasamudramAM jIva gothA khAya che e mohane dUra karIne jeo saMsArasamudra evA svayaMbhUramaNasamudrane tarI gayA. bhujAe karIne tarI gayA ema lIdhuM che. bAhubaLathI. saMsArano samudra svayaMbhUramaNasamudra karatA paNa ghaNo moTo che. svayaMbhUramaNasamudrane maryAdA che. saMsArasamudra che e amaryAdita che. anaMta kALathI jIva emAM taNAyo che. evA alaukika puruSArthanA parAkramathI jemaNe saMsArathI taravAnuM kArya karyuM. emanA parAkramane. e lIdhuM che. chellI lITI e che. "te puruSArthane saMbhArI..." ema lIdhuM che. te puruSArthanuM smaraNa karI romAMcita Azcarya thAya che. e puruSArthanuM smaraNa karatA romAMcita Azcarya thAya che. AzcaryanuM vizeSaNa lagADyuM che. romAMcita Azcarya thAya che, anaMta Azcarya thAya che ane mauna evuM Azcarya thAya che. vANI kahevAnuM karI zakatI nathI. vANInI tAkAta bahAra che eTaluM Azcarya amane thAya che eTale mauna Azcarya thAya che. maunano eka artha che. emane namaskAra karIne A patra "sobhAgyabhAI upara lakhyo che. "saheja vicArane arthe prazna lakhyA hatA, te tamAro kAgaLa prApta thayo hato. saheje vicArane arthe prazna lakhyA hatA. eTale potAnI vicAraNAmAM e vAta saMmata hatI. vizeSa vicAra thAya enA mATe saheje saheje lakhyA hatA). asamAdhAna hatuM ne prazna lakhyA hatA ema nahi. saheja vicArane arthe lakhyA hatA eTale asamAdhAnane kAraNe nahotA lakhyA. paNa vicAramAM vizeSa levAne mATe e prazna lakhyA hatA. te tamAro kAgaLa prApta thayo hato. eka dhArAe vedavA yogya prArabdha vedatAM kaMI eka paramArtha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 rAjahRdaya bhAga-14 vyavahArarUpa pravRtti kRtrima jevI lAge che, ane te Adi kAraNathI mAtra pahoMca lakhavAnuM paNa karyuM nathI." A je emanA vacano che e emanI dazAnI gahanatAne, UMDANane saMkSepamAM varNave che. prazna e thavA yogya che ke paramArtha vyavahArarUpa je pravRtti che, khAlI vyavahAra vyavahArarUpa pravRtti nathI paNa paramArtha vyavahArarUpa pravRtti che, e pravRtti kRtrima jevI lAge to sahajatA zuM ? e pravRtti paNa jo kRtrimatA dhAraNa karatI hoya to sahajatAnuM svarUpa zuM pachI ? to kahe che, ekadhArAe vedavA yogya prArabdha vedavuM te. enI je sahajatA che enI pAse paramArtha vyavahArarUpa pravRtti kRtrima jevI lAge che ane te Adi kAraNathI mAtra pahoMca lakhavAnuM paNa karyuM nathI." zuM kahe che ? je prArabdhano krama dhArAvAhI udayamAna che e prArabdhano krama ekadhArAe samyak prakAre vedavo ghaTe che. mumukSujIva mATe A jagyAe vicAraNIya prazna eTalo che ke pUrvakarmano udaya mumukSu jIvane paNa che ke jenI bhAvanA svarUpa prAptinI che, jenI bhAvanA AtmakalyANanI che. janma-maraNathI chUTavuM che. ane pUrvakarma jJAnI puruSane paNa che ke je janma-maraNathI chUTavAnA mArgamAM praveza karI cUkyA che. cothA guNasthAnathI e praveza karI cUkyA che. eTale e chUTavAnI je prakriyA kare che, mokSamArgamAM AgaLa vadhe che, mokSa pratye jeo ananya bhAve kSaNe kSaNe pravRtti kare che eTale ene 254mAM tIvra mumukSu kahyA. mumukSu ane tIvra mumukSu. tIvra mumukSunI vyAkhyA paNa e karI ke je mokSamArgamAM kSaNe kSaNe ananyapaNe AgaLa vadhe. pAnuM-288 che. emAM e vAta lIdhI che. pahelethI chaThThI lITI. mumukSatA" te che ke sarva prakAranI mohAsaktithI muMjhAI eka "mokSane viSe ja yatna karavo. enuM je dhyeya che mokSa, enA mATe prayatnavaMta thavuM. e prayatnamAM moha naDe che. mohAsaktine laIne jIva e prayatna karI zakato nathI. paNa mumukSu te che ke je mohAsaktinI aMdara muMjhAIne pAcho vaLavA mAge che. mohAsaktimAM rokAI javA mAgato nathI athavA rokAI zakato nathI, rokAto nathI. UlaTAno muMjhAya che ane pAcho vaLe che. to kahe che ke "mumukSutA" te che ke sarva prakAranI mohAsaktithI muMjhAI eka "mokSane viSe jayatna karavo." e mumukSu che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-696 109 ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM." ananya preme kaho, ananya utsAhathI kaho, ananya umagathI kaho, ananya rasathI kaho, ananya prayAsathI kaho. eno ananya udyama che. kSaNe kSaNe pravarte che. to udaya to baMnene che. have vicAraNIya prazna zuM che? udaya baMnene che. eTale bAhya paristhitimAM beya sarakhA che. mAno ke jJAnI manuSya che, mumukSu paNa manuSya che. jJAnIne vyavasAyAdi pUrvakarma gRhasthadazA che, mumukSune paNa gRhasthadazA che jemAM vyavasAya Adi che. barAbara ? to bAhya paristhiti lagabhaga baMnene manuSyocitta udayanI sarakhI che. manuSya ne nArakIne ucita udaya na hoya, devane ucita udaya na hoya ke tiryaMcane ucita udaya na hoya. sAmAnyapaNe. pachI koIne tIvra puNyano udaya hoya, koIne tIvra pApano udaya hoya e ko'kane hoya ene eka bAju ApaNe rAkhIe apavAda gaNIne. paNa sAmAnyapaNe mumukSune ane jJAnIne vicAravAmAM Ave to lagabhaga sarakho udaya che. jJAnI kSaNe kSaNe mokSamArgamAM pravRtti kare che, prArabdhane vedatAM. to mumukSue e samajIne, e vicArIne, e prakArane anusaratA, jyAre samaje to anusare na samaje to kyAMthI anusare ? ene paNa AtmA pratye vaLavAnuM jene AtmArtha kahevAya che evI eka AtmArthanI dazAnI prApti thAya. krame karIne e mokSamArgamAM AvI zake. eTalA mATe emaNe kahyuM che ke je jJAnIne oLakhe te jJAnI thAya. ema kahevA pAchaLa A hetu che. viSaya jarA upara uparathI vicAravA jevo nathI. UMDANathI vicAravA jevo A viSaya che. jyAre baMnene udayanI dhArA barAbara lagabhaga sarakhI varte che to jJAnI zuM kare che? ke ekadhArAe udayane vedatA. ekadhArAe vedavA yogya je prArabdha, samyapha prakAre vedavA yogya je prArabdha (ene vede che). jemake jJAnInA zarIramAM paNa roga Ave che. mumukSunA zarIramAM paNa roga Ave che. rogano upadrava, roganI pIDA e sauthI vadhu najIkapaNe AtmAnA paryAya upara asara karanAro saMyoga che. bIjA saMyogamAM to mANasa game te bIjuM avalaMbana le to laI zake. ke Aje nahi ne kAle ApaNA saMyoga sudharaze. ApaNe A muzkelImAMthI nIkaLavAno prayatna karIe ja chIe. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAjahRdaya bhAga-14 AnI nahi ne AnI madada laIzuM. Ama nahi ne Ama karazuM. ema game te rIte haLavuM kare. paNa pIDA upaDe emAM to bIjo koI upAya raheto nathI ke emAM kAMI samAdhAna thatuM nathI. sivAya ke ghenanA Injection le ke ghenanI goLI le. e paNa amuka hade kAma kare che. amuka hadanI bahAra eno paNa upAya hoto nathI. tyAre jJAnI zuM kare ? ane jJAnI je kare evuM mumukSue karavuM eTalA pUrato e viSaya mumukSune prayojanabhUta che. jJAnI e ja vakhate potAnA jJAnAnubhavane saMbhALe che ke mane mArAmAM phakta mArA jJAnano anubhava thAya che, mArA jJAnanI sattAmAM sivAya jJAna bIjAno anubhava thato nathI. mAruM jJAna eka abheda killo che ke jemAM pIDAno, upadravano praveza thavo azakya ane asaMbhavita che. evo vicAra kare che ema nahi paNa evo potAnA jJAnano anubhava kare che. jJAna paNa evuM ja vidyamAna che ke je jJAnamAM koIpaNa prakAranI vedanAno praveza thayo nathI, thato nathI ane thaI zakavAno paNa nathI. evuM jJAna to mumukSune paNa che. je jJAnamAM pIDAno praveza nathI, te ja jJAnamAM mumukSunA jJAnamAM paNa pIDAno praveza nathI. phakta pharaka eTalo che ke jJAnI evI sattAne grahaNa karIne pravarte che, jyAre mumukSudazAmAM jo jIva vedanAmAM kheMcAya jAya che to vedanAmAM lIna thaIne navA karmane bAMdhe che. eNe e vicAravA yogya che ke jo jJAnInA jJAnamAM vedanAno praveza nathI to huM mumukSu chuM eTale kAMI mArA jJAnamAM vedanAno praveza che? praveza to mArA jJAnamAM paNa nathI. pachI e baMdhAya nahi ne huM badhAuM evuM zuM karavA? tamArI pAse dukAna che, mArI pAse dukAna che. tamArI pAse mUDI che, mArI pAse mUDI che. baMnenI pAse bajAramAMthI mAla levA mATe bajAra khullI che. tame paNa kharIdI zako cho, huM paNa kharIdI zakuM chuM. saMpatti na hoya to kharIdI na zakAya. paNa mUDI hoya to tame paNa kharIdo ane mUDIvALo bIjo paNa kharIde. ema je jJAnamAM pIDAno praveza nathI evuM jJAna baMnenI pAse che. phakta anubhava karavAnI paddhati badalavAno savAla che ahIMyAM. je kAMI Pin point vAta che e ATalI che ke jJAnI kaI rIte e ja prasaMgano anubhava kare che ? ajJAnI bhUlathI e ja prasaMgano bIjI rIte anubhava kare Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-696 111 che ke je duHkhanuM kAraNa thAya che, baMdhananuM kAraNa thAya che, jJAnIne sukhanuM kAraNa thAya che ane muktinuM kAraNa thAya che. ahIM sudhI viSaya spaSTa che. pote jo jJAnadazAne vicAravA-samajavA dhAre to. jJAnI e vakhate potAnA jJAnane saMbhALe che. e ema anubhave che ke mane mAro AtmA to jJAnapaNe anubhavamAM Ave che. jJAnamAM duHkha nathI, pIDA nathI. AtmA ja jJAnapaNe vedAya che. prArabdha che e to samyaka prakAre jaNAya che. samyak prakAre jaNAya che eTale vedanArUpa prArabdhano je udaya, e to mAtra mArAthI bhinna che ema jANavAnuM kAraNa bane che. jJAnamAM zeyarUpa nimitta che, kAraNa che. e sivAya ethI AgaLa to vastusthiti e nathI. vAstavika vastusthitie e vAta nathI. jJAnI aMtaraMgamAM kevI rIte kArya kare che e jo eno puruSArtha oLakhAya, enI kAryapaddhati oLakhAya ane samajAya to samajanAra mumukSajIvane avazya e kArya kema thAya che enuM anusaraNa karavAnuM enAthI sugama bane. je Problem-samasyA che e eTalI che ke kevI rIte kAma karavuM ? je koI samasyA che e e jAtanI che ke mAre kAma kevI rIte karavuM? mAre avazya kAma karavuM che. mumukSu ema kaheze ke mAre to karavuM che ane karavA mATe huM duniyAnA badhA kSetro choDIne atyAre A kSetramAM beTho chuM ke jyAM muktinI vAta cAlI zake che. jyAM muktinI vAta kharekhara prasiddha che ane pragaTa che. paNa vAta te vAta che. mAre kAma kema karavuM e hajI samasyA che. kahe che, jJAnInuM jIvana che, jJAnInuM pariNamana che e eka prayogAtmaka jIvana che ke je prayoga tane najare jovA maLe che. jo pratyakSa jJAnI hoya to sahavAsathI, sAnidhyathI, samIpatAthI e vAta najare jovA maLe che. nahitara graMthothI paNa e vAta jJAnIoe potAnA anubhavanI mukatA gayA, lakhatA gayA ke vartamAnamAM, bhaviSyamAM koIne paNa upakArI thavAno saMbhava che. prayoga jovo ane prayoga karavo emAM avazya phera che. kema ? ke prayoga karavAmAM Practice che, prayoga jovAmAM Practice nathI. roTalI vaNatA roja jovAya, jovAmAM Ave to kAMI AvaDI na jAya. paNa vaNavAno prayatna kare, Practice kare to AvaDe. ema potAne paNa prayoga Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 rAjahRdaya bhAga-14 karavAno che. paNa jovAmAM prayoga kema karavI enI sugamatA maLe che. enI gama paDe che ke A prayoga Ama kare che, mAre Ama karavAno che. te Ama kare che, mAre Ama karavAno che. nizALamAM paNa Science nA vidyArthIone Science nA Period mAM Professor che ke zikSaka che e pahelA prayoga karI dekhADe che. ke juo ! A rIte A prayoga thAya che. pachI vidyArthIne pAse bolAve ke have tuM A prayoga kara. to ene e bAjumAM UbhA rahIne jyAM bhUla thAya tyAM sudhAre ke ema nahi. A Ama karavAnuM che, A Ama pakaDavAnuM che, A Ama choDavAnuM che, A Ama reDavAnuM che, A Ama karavAnuM che, Ama karavAnuM che. ene na samajaNa paDe tyAM ene zIkhavADe. eka vakhata Practical side mAM zIkhavADe ane enI Practice cAlu kare pachI e bhUle nahi ke A kevI rIte prayoga thaI zake? ema pratyakSa jJAnI hoya to bhUla thAya to tarata ja e ja vakhate sudharAve. parokSa jJAnIthI e kArya saMbhavita nathI. eTalo pratyakSa ane parokSamAM aMtara che. e aMtara to koI rIte toDI zakAya evuM che nahi. e aMtarano koI vikalpa nathI, e aMtarano koI Alternative nathI ke AnA badale cAle. paNa AvI vAta jyAre lakhe che tyAre e e vAta prasiddha karavA mAge che ke eka dhArAe vedavA yogya prArabdha..." amArA prArabdhanA udayane vedatA ekadhArAe ame puruSArtha karavA mAgIe chIe. truTaka truTakapaNe nathI karavA mAgatA. e ekadhArAe je puruSArtha karavA mAgIe chIe temAM vacce bIjI pravRtti karavI phAvaze nahi. ema kahevuM che. pachI bhale te paramArtha vyavahArarUpa pravRtti hoya topaNa. jyAM sahajapaNe sAkSAta paramArthane sAdhavAnuM kArya cAlI rahyuM che, tyAre te ja pravRttine bhASAmAM mUkIne kahevAmAM amAro upayoga eTalo bAhyAkAra pariNAmane bhaje che ke e amane atyAre phAvatuM nathI. puruSArtha aMtarmukhano che. vyavahArarUpa pravRtti bAhyAkAra pariNAmathI thAya che ane emanI sAthe emane e phAvatI vAta nathI. ekasAthe pratipakSanA be kAma karavA amane phAvatA nathI. khAtA paNa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-696 113 jAvuM ane bolatA paNa jAvuM. na bane ema kahe che, khAtA khAtA mANasa na bolI zake. khAI lIdhA pachI bole. paNa cAvatA-cAvatA na bolI zakAya. ema kahe che ke nahi ? A evI vAta che thoDI. ame amArA anubhava2sane atyAre pIe chIe. amArA jJAna ane AnaMdanA bhojanane atyAre ame jamIe chIe. AnaMdanAmRta nitya bhojI' nirjarA adhikAra zarU karatAM 'amRtacaMdrAcAryajI'e A kaLaza lakhyo ke ame to AnaMda amRtanA nitya bhojana karanArA chIe. 'AnaMdanAmRta nitya bhojI' evo zabda lIdho che, lyo ! e bhojana karatA karatA e vAta karavI e kRtrimatA lAge che. kemake prayoga karavo e akRtrima che ane vAta karavI te kRtrima che. tenI ne tenI vAta karavI te kRtrima che. kemake vAtamAM prayoga nathI, prayogamAM vAta nathI. prayoga pariNamanarUpa che, vAta vAta che. eTale e vAtane pote spaSTa kare che. ekadhArAe amArA prArabdhane ame samyak prakAranA puruSArtha dvArA vedIe chIe ane e prakAre vedatA paramArtha vyavahArarUpa je pravRtti che e paNa amane kRtrima jevI lAge che ke AvI zuM vAto karavI ? A to pariNamanano viSaya che. vAta karavAno viSaya thoDo che ? mIThAI to khAvAnI cIja che, kAMI vakhANa karavAnI cIja thoDI che ke vakhANa karIne saMbhaLAvI daIe eTale sAmAnuM peTa bharAI jAya. e to game teTalA vakhANa karazo to koInuM peTa bharAvAnuM nathI. e jamaze tyAre ja peTa bharAze. ane te Adi kAraNathI mAtra...' ane evA amArA puruSArthanA kAryamAM sArI rIte ekadhArAe lAgelA rahetA hovAthI mAtra pahoMca lakhavAnuM paNa karyuM nathI.' eTale tamArA patronI pahoMca paNa lakhavAnuM aneka vAra nathI karyuM enuM kAraNa A che ke ame atyAre mahatvanA kAryamAM parovAyelA chIe. e kAryamAMthI upayoga pheravIne patranI pahoMca lakhavI e paNa amane phAvatuM nathI. mANasa kahe, eTalAmAM zuM have ? kAgaLanI eka pahoMca lakhI nAkhavI emAM zuM ? paNa e jarA vicAravA jevo viSaya che. dukAnadArane be-cAra grAhaka paNa sAthe lAgelA hoya ane je grAhakamAM ene rasa paDyo hoya ke A to bahu moTuM DALuM che. vepAranI bhASAmAM zuM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 rAjahRdaya bhAga-14 kahe? A to bahu moTuM DALuM che ema kahe ne? DALuMDALuM kahe. DALa upara ekasAthe ghaNA phaLa bAjyA hoya. AkhA jhADamAM eka DALa evI moTI hoya ke jenA upara ghaNA phaLa bAjyA hoya ane e DALa hAthamAM AvI gaI hoya. pachI bAjumAM eka-be phaLavALI DALa hoya to e bAju lobhAya kharo ? olo bIjo grAhaka Ubho hoya e bhAva pUche to ene bhAva na jaNAve. paNa have bhAva karI de to. olo traNa vAra pUche. ene bhAva kahevAnI phurasada na hoya, rasa na hoya, lakSa na hoya. ema kema bane che ? A evI vAta che. e potAnA svarUpanA puruSArthamAM eTalA rasathI pote pravarte che ke bAjumAM mumukSu pUche che eno javAba devAnuM emane anukULa paDatuM nathI. 'cittane saheja paNa avalaMbana che te kheMcI levAthI ArtatA pAmaze," tamArA cittane, hoM ! mArA cittanI ahIM vAta nathI. tamArA cittane saheja paNa avalaMbana che... tamArA cittane amAruM avalaMbana che, tame amAro AdhAra lIdho che. kAraNa ke emaNe to evA zabdo lakhyA che ke amane tame eka ja AdhArabhUta cho. amAruM sarvasva tame ja cho. bhagavAna kaho topaNa tame ja cho, tIrthakara kaho topaNa tame cho, sarvajJa kaho topaNa tame cho, paramAtmA kaho to tame cho ane amAro AtmA kaho topaNa tame cho. ame tamArAmAM ane amArAmAM bheda joyo nathI. eTalI badhI emaNe vAto lakhI che ke eTale lakhe che ketamArA cittane saheja paNa avalaMbana che." e tamAruM avalaMbana kheMcI levAthI." tamArA cittamAM 'ArtatA pAmaze" duHkha thaze. eTale ke saMbaMdha kApI nAkhazuM to tame to duHkhI thaI jazo. eTale thoDuMka amAruM dhyAna che ke tame to amAro AdhAra lIdho che. ane e kheMcI levAmAM Ave eTale tamane mULago ame javAba ja na ApIe ke jANe kAMI saMbaMdha ja nathI. to tamArA cittamAM ArtatA thaze. eTale duHkha thaze, ghaNuM duHkha thaze. ema jANI te dayAnA pratibaMdha." e dayAno je vikalpa UThyo e amArA mATe pAcho pratibaMdha che. dayA che e amArA mATe to pratibaMdha che. e dayAnA pratibaMdha A patra lakhyuM che. eTalA pratibaMdhamAM AvIne A patra lakhyuM che ke tamane duHkha thAze. ema jANIne A patra lakhyuM che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-696 115 have je mahApuruSo saMsArasamudrane tarI gayA emanI A traNa lITImAM bhakti karI che. 'sUkSmasaMgarUpa ane bAhyasaMgarUpa dustara svayaMbhUramaNasamudra bhujAe karI je vardhamAnAdi puruSo tarI gayA che, temane paramabhaktithI namaskA2 ho !' e tIrthaMkarAdi mahApuruSo sUkSma saMgarUpa svayaMbhUramaNasamudra che. AtmAne sUkSmasaMga paNa ghaNo che. e to ekAMtamAM vicAraNA karavA bese tyAre khabara paDe ke aMdaramAM keTalA keTalA vicAra ene Uge che. kevI vikalponI bhUtAvaLa, eno kyAMya aMta jovAmAM Avato nathI. eTalA anaMta vikalpo anAdikALathI karato Avyo che. e aMtaraMga je vikalpono, rAgano saMga che ene sUkSmasaMga kahevAmAM Ave che. enA viSayabhUta je bAhya padArtho che, saMyogo che e bAhya saMgarUpa sthULa che. e bAhya kaho ke sthULa kaho, aMtara kaho ke sUkSma kaho. e dustara che. enAthI chUTuM paDavuM e kaThaNa che ema kahe che. ane kaThaNa che ke nahi e to chUTA paDavAno prayatna kare tyAre ene samajAya jAya evuM che ke koI rIte A saMgathI chUTuM paDavuM hoya topaNa chUTuM paDI zakAtuM nathI. evA kaThaNa svayaMbhUramaNasamudrane, na tarI zakAya evA svayaMbhUramaNasamudrane mAtra je bhujAe karIne tarI gayA. zraddhA ane jJAna, puruSArtha ane cAritra evA sAdhana to AMgaLIne veDhe gaNAya eTalA che. jema hAtha be che, paga be che. tare to mANasa hAtha ane pagathI pANImAM Dhabe. ema darzana-jJAna-cAritra ane puruSArtha bene be cAra. sAdhanamAM to ATaluM ja che. AthI vadhAre sAdhana nathI. chatAM je AvA samudrane tarI gayA evA je vardhamAnAdi puruSo...' tIrthaMkara mahAvIrasvAmI'thI mAMDIne je koI puruSo thayA 'temane paramabhaktithI namaskAra ho !' e saMsAra samudra tarI gayA emane paNa saMsAra avasthAmAM udaya to ApaNA jevA ja hatA. e paNa koI gRhasthane tyAM emaNe saMsAraavasthAmAM janma lIdho che, emaNe bALapaNa vitAvyuM che, emaNe paNa yuvAnI vitAvI che. e ja udayanI aMdara pasAra thayA che. chatAM paNa je tarI gayA tene parama bhaktithI ame namaskAra karIe chIe. have kevI rIte tarI gayA e vAta kare che, cokhkhuM kare che. ahIMyA puruSArtha cokhkho karyo che pAcho. pote je ekadhArAe puruSArthane vede che, anubhave che e vAta Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 116 cokhkhI karI che. paDavAnA bhayaMkara sthAnake sAvaceta rahI,...' emane paNa paDavAnA bhayaMka2 sthAnako udayamAna thayelA. kemake badhA jIvono bhUtakALa to aparAdhano che. je jIvo saMsAramAM paribhramaNa kare che e tamAme tamAma jIvono bhUtakALa to aparAdhano che. ane e aparAdhathI baMdhAyeluM je pUrva prArabdha te udayamAna thAya che. sAmAnya paristhitimAM jIva navo aparAdha karIne pAcho baMdhAya che. jyAre jemaNe sAvaceta thaIne, cetI jaIne, sAvadhAna thaIne, satarka thaIne evA bhayaMkara sthAnakomAM paNa potAnuM 'sAmarthya vistArI...' puruSArtha. sAmarthya eTale puruSArthane pragaTa karIne. eTale potAnA jJAnAnubhavamAM rahevAnI je pakaDa che emAM rahIne) .. tyAM koI udayano, koI pIDAno, koI saMyogano, koI rAgano praveza nathI. koI vibhAvano, vikArano praveza nathI. avikArI evuM je mAruM jJAnatattva che e traNe kALe avikAra ja che. upayoga to zuddha ja che ema kahe che. 172mAM 'gurudeve' to bahu ghUMTyuM che. e prakAre aMdaramAM sAvaceta rahIne. 'tathArUpa sAmarthya vistArI...' tathArUpa puruSArthane potAnI tAkAtane pragaTa karIne, eno vistAra karIne siddhi siddha karI che,...' e je siddhadazAne pAmyA che, evI je siddhAlayamAM pahoMcavAnI siddhi e jeNe prApta karI che, siddha karI che evA temanA 'te puruSArthane saMbhArI....' juo ! e najara sAme che. e bhale bhUtakALamAM thaI gayA paNa amArA jJAnamAM e najara sAme che. pragaTa emane thayuM che ne ? eTale te puruSArthane saMbhArI romAMcita, anaMta ane mauna evuM Azcarya Upaje che.' e puruSArthane saMbhAratA to amane romAMca khaDA thAya che, anaMta Azcarya Upaje che, AzcaryathI amArA romAMca ullAsita thaI jAya che, anaMta Azcarya Upaje che ane e kahevA mATe vANI maunapaNAne bhaje che. e kahevA mATe amArI pAse koI zabdo nathI. ema karIne A savA traNa lITImAM je mahApuruSo bhUtakALamAM saMsArasamudrane tarI gayA emanA parAkramane jJAnamAM tAddazya karIne, mAtra vicAra karIne nahi paNa tAdRzya karIne, e puruSArthane tAdazya karatA potAne paNa puruSArthano AvirbhAva thAya che. jema bhUtakALamAM koI prasaMga Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-697 117 banyo hoya, ghaNuM du:kha paDyuM hoya ene kahetA kahetA tAdRzya pariNAma thAya to atyAre duHkhI thaI jAya mANasa. raDavA lAgI jAya. amArA mAthe AvI vItI hatI ema kahe, zuM kahe ? evI vItI hatI evI vItI hatI.. ema kahetA kahetA e vakhate poka mUke. kemake e mAtra vAta nathI karato paNa e prasaMgamAM potAnA pariNAma jANe atyAre ja dazyamAna hoya ema tAdazya karI de che. ema bhUtakALamAM mahAvIra bhagavAna Adi tIrthaMkaro thayA. emanA puruSArthane tAdazya karatA potAne paNa puruSArthano AvirbhAva thAya che. eTale emane romAMca utpanna thAya che ane mauna evuM Azcarya Upaje che. eTaluM badhuM Azcarya thAya che ke kahI zakatA nathI. e Post cardmAM lakhyuM haze. patra nAno che paNa potAnI dazAnI vAta bahu sarasa karI che. patrAMka-697 muMbaI, aSADa vada 8, ravi, 195ra bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA, tare che, ane taraze te satparuSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra. zrI aMbAlAlanA lakhelA tathA zrI tribhuvananA lakhelA tathA zrI devakaraNajI AdinA lakhelA patro prApta thayA che. prArabdharUpa dustara pratibaMdha varte che, tyAM kaMI lakhavuM ke jaNAvavuM te kRtrima jevuM lAge che, ane tethI hamaNAM patrAdinI mAtra pahoMca paNa lakhavAnuM karyuM nathI. ghaNAM patrone mATe tema thayuM che, tethI cittane vizeSa majhAvArUpa thaze, te vicArarUpa dayAnA pratibaMdha A patra lakhyuM che. AtmAne mULajJAnathI calAyamAna karI nAMkhe evA prArabdhane vedatAM Avo pratibaMdha te prArabdhane upakArano hetu thAya che, ane koIka vikaTa avasarane viSe eka vAra AtmAne mULajJAna vamAvI devA sudhInI sthiti pamADe che ema jANI, tethI DarIne vartavuM yogya che, ema vicArI patrAdinI pahoMca lakhI nathI; te kSamA karavAnI namratAsahita prArthanA che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 rAjahRdaya bhAga-14 aho ! jJAnI puruSanI Azaya gaMbhIratA, dhIraja ane upazama ! aho ! aho ! vAraMvAra aho! pachI 697 che emAM paNa "aMbAlAlabhAIne lakhelA patramAM mathALuM to tenuM te ja bAMdhyuM che. ke "bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA.." ema karIne emanA puruSArthane saMbhAre che. je pote saMsArane taryA che evA mahApuruSo enA puruSArthane zabdo dvArA saMbhAre che. tarI gayA, atyAre koI tarI rahyA che ema kahe che. mahAvideha AdimAM atyAre paNa evA jIvo che. ane bhaviSyamAM je koI taraze 'te satpaSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra che. mAtra upakAra kare tene namaskAra karIe, enuM bahumAna karIe ane upakArI amane na thayA hoya tene ame namaskAra na karIe eTalA badhA ame svArthI nathI, ema kahe che. A to kahe ne, bhAI ! upakAra hoya ene namaskAra karIe. je jJAnano upakAra na thayo hoya ene kema namaskAra karAya ? "gurudeva" upakArI thayA eTale emane namaskAra karIe. paNa bIjA upakArI nathI thayA ene kema namaskAra karIe ? enuM bahumAna kema karIe? ke tuM to "gurudevane paNa kharekhara namaskAra karato nathI ane gurudevanA guNano upakAra paNa tane thayo nathI. ema che kharekhara upakAra thayo ja nathI. mAnI lIdhuM che paNa thayo nathI. mumukSu:- bhaviSyamAM thaze ene atyAre vartamAnamAM namaskAra ? pUjya bhAIzrI :- hA, ene vartamAnamAM... e zA mATe namaskAra kare che) e jarA vicAravA jevo viSaya che. evA puruSArthane namaskAra karIe chIe ema kahe che. pachI e puruSArtha game te kSetre, game te kALe ho. ame to te puruSArthane namaskAra karIe chIe, ema kahe che. emAM amAre dravyakSetra-kALAdino pratibaMdha nathI. amAre to bhAva sAthe sIdho saMbaMdha che. kyA dravyane, kayA kSetre, kayA kALe thayo enI sAthe amAre kAMI levAdevA nathI. amAre to e bhAva sAthe ja levA devA che, ema kahe che. dravya-kSetra-kALa ane bhAva. emAM bhAva sAtheno A saMbaMdha che. dravya-kSetra-kALa sAtheno Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 patrAMka-697 saMbaMdha nathI. ema che. mumukSu - eka ja divase lakhyuM che. pUjya bhAIzrI - hA. patra eka ja divase lakhyA che. ApaNe carcAmAM sAthe ja lIdhA che ne? patrAMka) 696-97 carcAmAM sAthe lIdhA che. mumukSu - TAITala. - pUjya bhAIzrI - hA, eka ja sarakhuM lakhyuM che. baMnene eka divase patro lakhyA che. A prathama pAtra che. A tyArapachInA pAtra che. baMnene patrano viSaya paNa lagabhaga sarakho rAkhyo che. thoDo vadhAre kholyo che. aMbAlAlabhAIne jarA vadhAre kholIne lakhyuM che. zrI aMbAlAlanA lakhelA tathA zrI tribhuvananA lakhelA tathA zrI devakaraNajI AdinA lakhelA patro prApta thayA che. e divasomAM e tyAM haze. eTale e badhAnA patro maLyA che. paNa koIne e vakhate uttara ApI zakyA nathI eno khulAso A patranI aMdara lakhavA mAge che. prArabdharUpa dutara pratibaMdha varte che.... je saMsArano pratibaMdha che e bahu kaThaNapaNe ene tarI zakAya. dustara-tara eTale taravuM. kaThaNapaNe karI zakAya. evo je prArabdharUpa pratibaMdha, pUrve je bAMdhelo baMdha e varte che, udayamAna thayo che. vartamAnamAM prArabdharUpa duttara pratibaMdha varte che...." na tarI zakAya evA kaThaNa athavA muzkelIthI tarI zakAya evo prArabdhano udaya varte che. tyAM kaMI lakhavuM ke jaNAvavuM te kRtrima jevuM lAge che; ane tethI hamaNAM patrAdinI mAtra pahoMca paNa lakhavAnuM karyuM nathI." tamArA badhAnA kAgaLo maLyA. koIne pahoMca paNa lakhI nathI enuM kAraNa ke eTalI pravRtti karavAmAM amane kRtrimatA lAge che. e pravRtti karavAmAM amArI paristhiti muzkelI bharelI che. eTaluM paNa bahAra AvavuM e muzkelIvALuM kAma che. amAruM kAma choDIne atyAre thoDo paNa vacamAM Gap pADI zakAya evuM nathI. jema eka mANasa pUrapATa jhaDape moTara calAvato hoya. emAM vAraMvAra evo Traffic Ave ke ekadama Speed toDI nAkhavI paDe. Top gear mAM jato hoya ane vaLI First gear mAM gADI nAkhavI paDe, vaLI be-pAMca Minute dasa Minute thAya ane vaLI pAchI ene gADI dhImI nAkhavI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 rAjahRdaya bhAga-14 paDe. ene ema thAya ke mAre bahu jhaDape AgaLa nIkaLavuM che. ane Aje to Traffic eTalo badho che, ghaNI musIbata che. ema bIjA je koI kAmamAM upayoga laI javo e je udayano Traffic che, enAthI tarIne cAlavuM che. e kArya che. emAM AvI paDe enI vAta judI che. paNa pote hAthe karIne pachI pAcho pharIne dhImo paDe evuM kAma karavA mAgatA nathI. moDuM to thayuM che ema lAge che. paNa moDAmAM have moDuM karavA mAgatA nathI. ane koI na karavA mAge. jene moDuM thayuM hoya te anivArya kAraNone lIdhe moDuM thayuM hoya, paNa moDAmAM pote moDuM karavA mAge kharo? ke na mAge. ema AvA ekAvatArI je jJAnI puruSo hoya che athavA to dareka sAdhakajIvane jyAre prathama A dizA upara dhyAna jAya che ke muktinI A eka dizA che ane e dizAe, e mArge javAnuM che. tyAre paheluM to ema ja lAge che ke ghaNuM moDuM karyuM ApaNe. atyAra sudhI ApaNane A vAta na sUjhI ? A to ghaNuM moDuM thayuM kahevAya. pachI zarIranI uMmara game te hoya. evuM nahi ke vRddhAvasthAe ja moDuM lAge. yuvAna avasthAmAM paNa jo A dizA jyAre maLe tyAre ene ema lAge ke atyAra sudhIno mAro vakhata to nakAmo gayo. ghaNuM moDuM thaI gayuM kahevAya. ATalA varSa nIkaLI gayA ema lAge. to kahe, paNa vahelAmAM vaheluM kyAre zarU karavuM joIe ? to kahe saMskAra to gaLathUthImAM maLavA joIe. AtmajJAnanA saMskAra to jainanA gharamAM janma, jainanA kuTuMbamAM janme ene to gaLathUthImAM AtmakalyANa karavAnA saMskAra maLavA joIe. eTale to "gurudeva' bolatA hatA, bahu rasathI kahetA hatA ke kharekhara samyagdaSTi mAtA hoya ane ene putra pAraNAmAM jhulAvavAnuM hoya to evI rIte gAya ke, beTA ! "zuddhosI buddhosI nirvikalposI." sI eTale sAmA mANasane je kahevuM hoya to ene mATe saMskRtamAM "sI vaparAya che. potAne kahevuM hoya to "mI' vaparAya che. "aham brahmAsmI' huM brahma chuM. ane tuM Ama cho. huM Ama chuM ane tuM Ama cho. to ene gaLathUthImAM saMskAra Ape. 'tu zuddhosI buddhosI" tuM jJAnasvarUpa cho, tuM zuddhasvarUpa cho. eTalA vahelA maLavA joIe. eTaluM moDuM lAge. ahIMyAMthI moDuM thayuM e badhuM moDuM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-697, 121 (thayuM) ema lAge. eTale ema kahe che ke e vacce kAMI lakhavuM ke jaNAvavuM e banI zakavAne, pahoMca paNa lakhavAnuM karyuM nathI. ghaNAM patrone mATe tema thayuM che..." A divasonI aMdara ghaNA patro maLyA che ane ghaNA patro mATe ema ja thayuM che. tethI cittane vizeSa mujhAvArUpa thaze," tethI tamArA cittane vizeSa mujhAvArUpa thaze. tame eka kAgaLa lakhyo, be kAgaLa lakhyA, traNa kAgaLa lakhyA, pAMca kAgaLa lakhyA. kAMI javAba nathI maLato A che zuM? kAM to emanuM svAcya narama-garama che. kAM to koI bIjI upAdhi AvI paDI che. kAM to kAMI "muMbaI choDIne kyAMka bIje to atyAre nathI ne ? aneka prakAranA tarka-vitarka ane muMjhavaNa thaze. tethI cittane vizeSa mujhAvArUpa thaze, te vicArarUpa dayAnA pratibaMdha A patra lakhyuM che. ahIMyAM paNa e ja vAta nAkhI che. evo vicAra thatAM tamArA pratye komaLatAno bhAva Avyo. dayA eTale komaLatAno bhAva Avyo. eTalo pratibaMdha svIkArI lIdho ane tamane "A patra lakhyuM che.' AtmAne mULajJAnathI calAyamAna karI nAMkhe evA prArabdhane vedatAM Avo pratibaMdha te prArabdhane upakArano hetu thAya che. juo ! kevI gUDha bhASA vAparI che ! "AtmAne mULajJAnathI calAyamAna karI nAMkhe evA prArabdha che. amane je prArabdhano udaya varte che e evo che ke ekavAra to jJAnInuM jJAnIpaNuM choDAvI de. jJAnInuM jJAnIpaNuM namAvI de. mULajJAnathI ene calAyamAna karI nAkhe, vicalita karI nAkhe. jJAnI hoya topaNa sthira na rahI zake. evo Akaro udaya varte che. evA prArabdhane vedatA eTale puruSArthe vedatA ema kahevuM che. enI sAme, udayanI sAme puruSArthI jhajhume che. evuM vedatA Avo je pratibaMdha che eTale Avo pratibaMdha eTale je dayAno pratibaMdha Avyo che e dayAno pratibaMdha te prArabdhane upakArano hetu thAya che...." eTale kevI rIte? Ama prakRtimAM zubhathI azubha viruddha che, azubhathI zubha viruddha che. eTale potAne ahIMyAM prArabdhanI aMdara azubha karmano udaya che. ane je dayAno vikalpa che e zubhabhAva che. to e azubha prArabdhane vedatA vacce zubhabhAva Avyo che. e prArabdhane upakArano hetu thAya che, amArA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 rAjahRdaya bhAga-14 puruSArthane nahi, hoM ! e to pratibaMdha che, prArabdhane upakArano hetu thAya che. kadAca prArabdhane moLuM pADaze. eTale zuM che ke pravRttimAM che to mumukSuone te potAno samaya nathI daI zakatA. to e pravRttirUpa prArabdhano udaya che. eTale azubha karmanA udayamAM e paristhiti che. ane jo zubha prArabdhano udaya hoya to nivRtti Avaze. zubhakarmanA baMdhanathI nivRtti Ave che. to e pravRttine nivRtti toDaze. eTale prArabdhane e upakArabhUta thaze. amAre to pravRttimAM eka ja kAma karIe chIe have. atyAre je puruSArthe caDyA chIe emAM to sAme game te Ave nahi. evI rIte talavArane hamaNe che ke sAme game I hoya nahi pachI. pachI je sAme Avaze enuM mAthuM kapAI jaze. eTale e pote to barAbara lAgI gayA che. paNa e puruSArtha karatA karatA paNa je dayAnA pratibaMdha ATaluM ja kArya karavAmAM Ave che e prArabdhane upakArano hetu thAya che. amAre to prArabdha sAthe amathuM paNa levAdevA nathI. e to chUTA ja paDyA che. mumukSu:- ... pUjya bhAIzrI :- amArA cittane viSe muMjhAvArUpa. nA paNa kharekhara ema nathI nIkaLatuM. mumukSu :-- pUjya bhAIzrI :- hA. evI rIte utAryuM haze. barAbara che. cittane sahejapaNa avalaMbana levAnuM che te kheMcI levAthI ArtatA pAmaze. ema paNa thAya. upara paNa evI rIte laI zakAya che ke cittane saheja paNa avalaMbana levAnuM che eTale ke thoDuM paNa tamAruM avalaMbana che "sobhAgabhAInuM, e kheMcI levAthI cittamAM ArtatA thaze. eTale cittanI dayA khAIe chIe tyAM. ema paNa nIkaLe che. beya rIte artha thAya che. e paNa thaze. barAbara che. e to be rIte artha nIkaLI zakAya. have emanA bhAvamAM zuM che e judI vAta che. artha to be rIte nIkaLI zake evuM che. barAbara che. kharuM che. ghaNA patrone mATe tema thayuM che, tethI cittane vizeSa mujhAvArUpa thaze." eTale kadAca cittane ema thAze ke ghaNA patra thaI gayA. have kyAM sudhI uttara nathI devo ? kyAM sudhI uttara nathI devo ? to emAM cittanI dayA khAdhI che. cittanI dayA khAdhI che ke ene have muMjhAvA devuM nathI. cAlo Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-697. 123 ekAda ene pahoMca lakhI nAkho. tamArA kAgaLo maLyA che. hamaNA pahoMca lakhI zakAya evI paristhiti nathI eTaluM to jaNAvI dauM. ema. mumukSu- pUjya bhAIzrI - hA. beya rIte besI zake. mumukSu -... pUjya bhAIzrI - hA barAbara che. e nyAya paNa utare che. barAbara che. mumukSu :- A patra ghaNA divase.. pUjya bhAIzrI :- acchA. aSADha suda 5 thI aSADha vada 8, barAbara aDhAramAM divase javAba Apyo che. ane e aDhAra divasanI vacce judA judA mumukSaonA ghaNA patro AvI gayA che. barAbara che. nahitara be-pAMca divase aThavADiye eka kAgaLa hoya. aDhAra divase A baMne patro lakhyA che. pachI sIdho zrAvaNa suda 5 lakhyo che. ahIMyAM to e vicAra Avyo che ke AtmAne mULa jJAnathI calAyamAna karI nAkhe evA prArabdhane vedatA. eTale evo prArabdhano udaya tIvra che ke evA udayamAM to AtmajJAna paNa calIta thaI jAya. e vakhate puruSArtha tIvra hoya che, sahajapaNe tIvra hoya che. evA tIvra puruSArthanA kALamAM "Avo pratibaMdha..." eTale patra lakhavAno je vikalpa te prArabdhane upakArano hetu thAya che, eTale je udaya che ene e upakArano hetu thAya che. udayanI aMdara enI asara che. amArA pariNAmanI aMdara to ame bhinna ja paDelA chIe. ema kahevuM che. mumukSu :-... pUjya bhAIzrI :- hA, potAnI sthiti. mumukSu :- pUjya bhAIzrI :- hA. to e potA upara utAravI e ThIka raheze. barAbara che. ane koIka vikaTa avasarane viSe eka vAra AtmAne mULajJAna vamAvI devA sudhInI sthiti pamADe che ema jANI..." evA koI vikaTa prasaMgane viSe, evA "koIka vikaTa avasarane viSe eka vAra AtmAne Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 rAjahRdaya bhAga-14 mULajJAna vAvI de.' evI tIvra udayanI paristhiti che. tyAM sudhI AtmAnI dazAne pamADI de. nIce prApta karAvI de. evo saMbhava joIne, evo prakAra joIne, evuM anumAna karIne tethI DarIne vartavuM yogya che...." mATe ahIMyAM vadhAre sAvaceta rahevAnI jarUra che. A je atyAre vartamAnamAM udaya cAle che. e udayathI vadhAre DarIne vartavuM yogya che. eTale e vakhate to barAbara puruSArtha parAyaNa thaIne AtmAmAM sAvadhAna thavuM te vadhAre yogya che. ema vicArI..." eTale evuM kAraNa pAmIne patrAdinI pahoMca lakhI nathI." A kAraNathI tamane aDhAra divasa sudhI patranI pahoMca lakhI nathI te kSamA karavAnI namratAsahita prArthanA che. mATe tamane kAgaLanI pahoMca na lakhI hoya to ame namratAthI prArthanA karIe chIe ke amArA AvA vyavahArane ke je bAhya vyavahAra ucita na dekhAya. ucitapaNe to kAgaLanI pahoMca lakhavI joIe. aneka kAgaLo lakhavA chatAM pahoMca na lakhAya to te anucita lAge. to evA prakArano je vyavahAra thayo enI ame namratAthI kSamA mAgIe chIe. juo ! A lokottara sajjanatA che. sajjanatAmAM loko ema kahe ke, bhAI ! mArI thoDI paNa bhUla hoya to huM kSamA mAgI lauM chuM. ahIMyAM to A prakAra che ke pote puruSArthamAM lAgelA che. AtmAne ekavAra mULajJAnathI paNa vAvI de evA tIvra udayanI aMdara barAbara puruSArthamAM joDAyelA che. e kAraNe e patra lakhavAnA vikalpamAM AvatA nathI. paNa tamane tamArA pakSe to anyAya thAya che. mArA AtmAne bhale meM nyAya Apyo. paNa tamArA AtmAne meM anyAya karyo che. A kyAM kevI rIte pote vAta le che. sIdhI. A lokottara saraLatA kahevAya. saraLatA paNa A lokottara kahevAya. mArA AtmAne nyAya ApavA jatAM tamArA AtmAne anyAya thayo to huM tamArI kSamA mAguM chuM. ApaNe A kahe che ne ? A saMvatsarI pachI kSamApanAno vidhi, kSamApanAno ApaNe tyAM je rUDhirivAja che. emAM zuM che ke potAnI jarUriyAtane laIne hiMsA karavAno vikalpa nathI hoto paNa tarasa lAge to pANI pIdhA vinA pote calAvI zake. calAvavA jAya to kAM potAnA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-697 125 AtmAnI hiMsA karI bese. AtmaghAta kare tyAre. ane jyAM pANI pIvA jAya to bIjAne na mAravA hoya topaNa pANInA jIvo marI jAya che. to kSamApanA laI le che. ekendriyathI mAMDIne paMcendriya paryaMtanA jIvone manathI, vacanathI ane kAyAthI. ka2vAthI, karAvavAthI ane anumodavAthI. mumukSu :- mAgIe to kSamA maLe kharI ? pUjya bhAIzrI :- kevA bhAvathI mAgI che e savAla che. mumukSu H pUjya bhAIzrI :- eTalo to phera paDe che. eTalo prArabdhane upakAra thAya che. karma baMdhAvArUpa je prArabdha ene upakAra thAya che. e to cokhkhuM lakhe che. tamArI kSamA mAgavAthI prArabdhane upakAra thAya che e to lakhe che. cokhkhuM lakhe che. e to vastusthiti che. jagatamAM koI pariNAma niSphaLa nathI. koIpaNa jIvanuM eka paNa pariNAma jagatamAM niSphaLa jAtuM nathI. e saphaLa che. jevA bhAva kare tevuM. e vyAjabI... che ? ... mumukSu :pUjya bhAIzrI :vyAjabI na hoya to evI rUDhI zuM karavA goThave ? evo rivAja zA mATe hoya ? ane e jainasaMpradAya sivAya kyAMya nathI. jainanA saMpradAya sivAya A rivAja nathI. A jagyAe pahelIvahelI thoDI ... thaI hatI. amAre muMbaI'mAM sAthe kAma karatA hatA. jaina hatA, derAvAsI jaina hatA. e saMvatsarI pratikramaNa karIne AvyA. AvIne tarata ja eNe kSamApanA karI. A lokono A vyavahAra sAro che. A kAMI lakSa nahotuM. paNa eTalo khyAla gayo ke A lokono A vyavahAra sAro che. Avo vyavahAra koInAmAM nathI evo sa2sa vyavahA2 che. bAra mahinAmAM ekavAra to ema kahe che ke dhoI nAkho badhuM. pachI jo aMtaHkaraNathI hoya to mANasa navo aparAdha karatA acakAya che. jo aMtaHka2NathI kSamA nathI mAgato to pAchI bIjI Second thI teno te thaIne Ubho rahI jAya che. to eNe kSamA mAgI ja nathI. eTale kSamA mAgavAmAM kSamA maLI kyAre kahevAya ? ke jyAre e aparAdhathI pote thoDA ke ghaNA aMze nivarte tyAre. paNa e aparAdhathI nivarse ja nahi ane pachI pAcho kSamA mAgavAnI vAta kare to e vAta to ... Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 rAjahRdaya bhAga-14 barAbara nathI. jemake eka mANasa vAraMvAra aparAdha karIne kSamA mAge to ApaNe zuM kahIe, bhAI ! amArI banAvaTa zuM karavA karo cho ? pAcho tuM to eno e kare che. ema ja kahe ne ? enA karatA kSamA na mAga to sAruM. ema ja kahevuM paDe ne ? ke AvI rIte paccIsa vAra to kSamA mAgI. hajI pAchuM enuM e kare che. ane pAcho kahe ke have kSamA mAgu chuM. A te kaI jAtanI paddhati? eNe e kArya kharekhara gaMbhIratAthI ane aMtaHkaraNathI karyuM ja nathI. ema che. aMtaHkaraNathI kare to phera paDe. mumukSu :- upayoga rAkhe pUjya bhAIzrI :- hA, eNe upayoga rAkhavo ja joIe. to ja eNe kSamA mAgI che e kAMIka sthAna pAme che. nahitara enuM koI sthAna nathI. mumukSu pUjya bhAIzrI - nahi. nahi. nahipuruSArthamAM lAgelA che. e pote aMtara puruSArthamAM eTalA caDI gayA che, eTalA mastImAM caDI gayA che ke koI patra lakhavAnuM paNa emane sUjhe evuM nathI. olAne patra nathI maLato e anyAya thAya che. koI uttara nathI maLato. to kahe che, huM kSamA mAguM chuM, bhAI sAheba. mArI paristhiti koIka evI thaI gaI che ke huM tamane pahoMca paNa lakhI zakato nathI. ema vAta che. eTale ema kahe che ke, "aho ! jJAnIpuruSanI Azaya gaMbhIratA...." AvI rIte bIjAne anyAya karavAmAM paNa emano gaMbhIra Azaya che. gaMbhIra Azaya che eTale ke Atmahitano Azaya che je bIjAne dekhAto nathI. gaMbhIra mANasa hoya enuM peTa na kaLAya. bhAI ! enI gaMbhIratA evI che ke e zuM vicAratA haze kahevAya nahi. ApaNe emanema anumAna bAMdho mAM. emanema game te vAta karI kyo mAM. mANasa gaMbhIra che ema kahe ema "aho ! jJAnI puruSanI Azaya gaMbhIratA..." ema kahe che. e patra na lakhe to koI gaMbhIra Azaya hoya che. patra lakhe topaNa emAM koI gaMbhIra Azaya hoya che. ema kahIne (kahe che), "aho ! jJAnI puruSanI Azaya gaMbhIratA,..." aho ! jJAnI puruSanI "dhIraja.' emanuM dhairya. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-697. 127 aMtaramAM utaravA mATenI emanI dhIraja. kyAMya AkarA utAvaLA thaIne koI achaDato rasto letA nathI. ane aho ! jJAnI puruSano "upazama !" emanI je zAMtatA che e paNa AzcaryakAraka che. "aho ! aho ! vAraMvAra aho !' Ama karIne pote ja e pUrvanA jJAnI puruSone, vartamAnanA jJAnI puruSone, bhaviSyanA jJAnI puruSone ahIMyAM bahumAna ATaluM karyuM che. (ahIM sudhI rAkhIe...) - paribhramaNanI vedanApUrvaka yathArtha vairAgya ane saMsArathI chUTavAnA pariNAma thAya che. paraMtu bahubhAga dharmapremI jIvone te vedanA darzanamohanA prAbalyane lIdhe AvatI nathI ane nathI AvatI te eka samasyA thaI paDe. che. tyAre kema AgaLa vadhavuM ? tenI muMjhavaNa thAya che. vyaktigata rIte, uparokta, kramapraveza thayAM pahelA, eTale paribhramaNanI ciMtanA AvyA pahelAM Ama ja karavuM evo koI niyama nathI paraMtu jema darzanamoha (mithyAtva) moLo paDe tevI pravRtti karavI joIe. te pravRttimAM satsaMga, svAdhyAya, suvicAraNA, AtmabhAvanA, pratikuLa udayamAM bhinnapaNAno. prayoga, avalokanano vAraMvAra prayoga, jJAnIpuruSanI bhakti, Adi darzanamoha pAtaLo paDe, paramAM potApaNuM, moLuM paDe, tenA pariNAmo thavA ghaTe ane te daramyAna kramathI AgaLa vadhavAno abhiprAya rAkhavo joIe. uparokta pravRtti ane pariNAmomAM jene je prakArathI Atma kalyANanI bhAvanA vRdigata thAya, te pasaMda karavuM joIe. ane anubhava saMjIvanI-165) sAmAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAjahRdaya bhAga-14 patrAMka-698 muMbaI, zrAvaNa suda 5, zuka, 1952 jinAgamamAM dharmAstikAya, adhamastikAya Adi cha dravya kahyAM che, temAM kALane dravya kahyuM che, ane astikAya pAMca kahyAM che. kALane astikAya kahyo nathI; teno zo hetu hovo joIe? kadApi kALane astikAya na kahevAmAM evo hetu hoya ke dharmAstikAyAdi pradezanA samUharUpe che, ane paramANu pudgala tevI yogyatAvALAM dravya che, kALa tevI rIte nathI, mAtra eka samayarUpa che; tethI kALane astikAya kahyo nathI. tyAM ema AzaMkA thAya che ke eka samaya pachI bIjo pachI trIjo ema samayanI dhArA varyA ja kare che, ane te dhArAmAM vacce avakAza nathI, tethI ekabIjA samayanuM anusaMdhAnapaNuM athavA samUhAtmakapaNuM saMbhave chejethI kALa paNa astikAya kahI zakAya. vaLI sarvajJane traNa kALanuM jJAna thAya che, ema kahyuM che tethI paNa ema samajAya ke sarvakALano samUha jJAnagocara thAya che, ane sarva samUha jJAnagocara thato hoya to kALa astikAya saMbhave che, ane jinAgamamAM tene astikAya gaNyo nathI, e AzaMkA lakhela, tenuM samAdhAna nIce lakhyAthI vicAravA yogya che - jinAgamanI evI prarUpaNA che ke kALa upacArika dravya che, svAbhAvika dravya nathI. je pAMca astikAya kahyAM che, tenI vartanAnuM nAma mukhyapaNe kALa che. te vartanAnuM bIjuM nAma paryAya paNa che. jema dharmAstikAya eka samaye asaMkhyAta pradezanA samUharUpe jaNAya che, tema kALa samUharUpe jaNAto nathI. eka samaya vartI laya pAme tyAra pachI bIjo samaya utpanna thAya che. te samaya dravyanI vartanAno sUkSmamAM sUkSma bhAga che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-698 129 sarvajJane sarva kALanuM jJAna thAya che ema kahyuM che, teno mukhya artha to ema che ke, paMcAstikAya dravya paryAyAtmakapaNe temane jJAnagocara thAya che; ane sarva paryAyanuM jJAna te ja sarva kALanuM jJAna kaheluM che. eka samaye sarvajJa paNa eka samaya ja vartato dekhe che, ane bhUtakALa ke bhAvikALane vartato dekhe nahIM; jo tene paNa vartatA dekhe to te paNa vartamAnakALa ja kahevAya. sarvajJa bhUtakALane vartI cUkyApaNe ane bhAvikALane have pachI Ama vartaze ema dekhe che. bhUtakALa dravyane viSe samAI gayo che, ane bhAvikALa sattApaNe rahyo che, bemAMthI ekke vartavApaNe nathI, mAtra eka samayarUpa evo vartamAnakALa ja varte che; mATe sarvajJane jJAnamAM paNa te ja prakAre bhAsyamAna thAya che. eka ghaDo hamaNAM joyo hoya, te tyAra pachIne bIje samaye nAza pAmI gayo tyAre ghaDApaNe vidyamAna nathI; paNa jonArane te ghaDo jevo hato tevo zAnamAM bhAsyamAna thAya che; tema ja hamaNAM eka mATIno piMDa paDyo che temAMthI thoDo vakhata gaye eka ghaDo nIpajaze ema paNa jJAnamAM bhAsI zake che; tathApi mATIno piMDa vartamAnamAM kaMI ghaDApaNe vartato hoto nathI, e ja rIte eka samayamAM sarvajJane trikALajJAna chatAM paNa vartamAna samaya to eka ja che. sUryane lIdhe je divasarAtrirUpa kALa samajAya che te vyavahAra kALa che, kemake sUrya svAbhAvika dravya nathI. digaMbara kALanA asaMkhyAta aNu mAne che, paNa tenuM ekabIjAnI sAthe saMdhAna che, ema temano abhiprAya nathI, ane tethI kALane astikAyapaNe gaNyo nathI. pratyakSa satsamAgamamAM bhakti vairAgyAdi dRDha sAdhanasahita, mumukSue sadguruAjJAe dravyAnuyoga vicAravA yogya che. abhinaMdanajinanI zrI devacaMdrajIkRta stutinuM pada lakhI artha puchAvyo temAM, pugaLaanubhavatyAgathI, karavI ja zuM paratIta ho' Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 rAjahRdaya bhAga-14 ema lakhAyuM che, tema mULa nathI. pudugaLaanubhavatyAgathI, karavI jasu paratIta ho' ema mULa pada che. eTale varNa, gaMdhAdi pudgalaguNanA anubhavano arthAtu rasano tyAga karavAthI, te pratye udAsIna thavAthI jasu eTale jenI AtmAnI pratIti thAya che, ema artha che. tA. 18-5-1991, patrIka - 698, 699 - pravacana naM. 320 .. cha dravya nathI svIkAratA. chaThuM je kALadravya che ene upacArika dravya tarIke le che. paNa ene kharekhara dravya tarIke nathI svIkAratA. je pAMca astikAya kahyA che, tenI vartamAnuM nAma mukhyapaNe kALa che. pAMca dravyo pariNamI rahyA che. eka paryAyathI bIjI paryAye vartI rahyA che te vartanAnuM nAma mukhyapaNe kALa che. te vartanAnuM bIjuM nAma paryAya paNa che. e vartanAne paryAya athavA avasthA paNa kahevAmAM Ave che. jema dhamastikAya eka samaye asaMkhyAta pradezanA samUharUpa jaNAya che, tema kALa samUharUpe jaNAto nathI. evI rIte koI kALano samUha eka sAthe nathI dekhAto. Urdhvapracaya che paNa tiryakapracaya nathI ema kahevuM che. pravacanasAramAM evo zabda vAparyo che. je Urdhvapracaya che eka pachI eka pachI eka ema ema bhaviSyakALamAM paryAyo thatI jAya ene Urdhvapracaya kahe che. ane ekasAthe kSetrano pathAro hoya, ADuM hoya ene tiryakapracaya kahe che. ADuM. kSetra ApyuM che. dharmAstikAya, AkAza A rIte pRthvI ADI dekhAya che. pudgalo. evI rIte. jyAre kALa Ama Urdhvapracaya che. avasthAo upara upara jAya che. evI rIte. ema pracaya eTale eno phelAva. pracayano artha thAya che phelAva. kSetrano phelAva ane paryAyano phelAva emAM pharaka che ema kahevuM che. be vAta eka nathI. eTale jema dharmAstikAya eka samaye asaMkhyAta samUharUpe Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-698 131 jaNAya che. tema kALa samUharUpe jovAmAM Avato nathI. evI rIte nathI jaNAto. eka samaya vartI laya pAme tyAra pachI bIjo samaya utpanna thAya che." badhA samayo eka sAthe nathI. vArA pharatI utpanna thAya che. te samaya dravyanI vartanAno sUkSmamAM sUkSma bhAga che. koIpaNa dravyanI je vartanA che eno je sUkSmamAM sUkSma bhAga che ane samaya kahevAmAM Ave che. have ekasAthe sarvane jaNAya che evI emaNe dalIla ApI che. e saMbaMdhInuM spaSTIkaraNa Ape che. sarvajJanA jJAna saMbaMdhInuM. ane sarvajJanuM jJAna bhUta-bhaviSyanI paryAyane kevI rIte jANe che e paNa emAMthI kevaLajJAnanuM pravartana che, svarUpa che e paNa ahIMyAM emanA uttaramAM spaSTa thAya che. 'sarvajJane sarva kALanuM jJAna thAya che ema kahyuM che." sarvajJane sarva kALanuM jJAna thAya che. sarva kALanuM jJAna kaho ke traNe kALanuM jJAna kaho. teno mukhya artha to ema che ke, paMcAstikAya dravyaparyAyAtmakapaNe temane jJAnagocara thAya che. pAMca astikAya che enI sarva paryAyo ane badhA dravyo emane jJAnagocara thAya che. "ane sarva payayanuM jJAna te ja sarva kALanuM jJAna kaheluM che.' e pAMce dravyonuM, sarva paryAyonuM jJAna te ja sarva kALanuM jJAna che ema samajavuM. eka samaye sarvajJa paNa eka samaya ja vartato dekhe che," pratyeka samaye vartato samaya ja dekhe che. "ane bhUtakALa ke bhaviSyakALane vartato dekhe nahIM,... atyAre vartato nathI mATe vartato dekhe nahi. jo tene paNa vartatA dekhe to te paNa vartamAnakALa ja kahevAya." vartamAna. e zabda ja vartato sUcave che). eno bIjo other word vartamAna ema kahevAmAM Ave che. vartamAna kaho ke vartato kaho eka ja vAta che. mumukSu: pUjya bhAIzrI - hA. e to vartatA pUratI vAta che. e vartatA samaya pUratI vAta che. mumukSu - vartamAna pUratI vAta che. pUjya bhAIzrI - hA. bAkI bhUta-bhaviSyane jANe che e vAta hajI nIce kaheze. e paNa pote spaSTIkaraNa ApyuM che ke, "sarvajJa bhUtakALane Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 rAjahRdaya bhAga-14 vartI cUkyApaNe..." jANe che, dekhe che ane bhAvikALane have pachI Ama vartaze ema dekhe che. nathI dekhatA ema nathI. paNa vartI gayA te paryAyo AvA varyA hatA, have pachI bhaviSyamAM vartavAnA che te AvA vartaze. ane jema vartamAnamAM vartatA hoya ema vartamAnavatu nahi vartatA paryAyone jANe che. pachI te bhUtakALanA ho ke te bhaviSyakALanA hoya. paNa vartamAnavatuM vartatA hoya ane jANe evA ja prakAre jANe che. mATe e jANe che ema kahevAya. nathI jANatA ema na kahevAya. ane je vartamAna varte che tene vartamAna varte che ema jANe. mATe jema che tema jANe che. mATe nathI jANatA e prazna raheto nathI. bhUtakALa dravyane viSe samAI gayo che, ane bhAvikALa sattApaNe rahyo che..." bhUtakALa dravyane viSe samAI gayo che. juo ! A vAta bahu gUDha karI che. A vAta dhavala"nA graMthomAM che, (eka mumukSue) carcA upADI hatI. bhaviSyanI ane bhUtakALanI paryAyo dravyane viSe kevI rIte sattA dharAve che ? athavA "ToDaramalajIe kahyuM ke anAdianaMta paryAyono piMDa te dravya che. anAdianaMta paryAyono piMDa te dravya che e kevI rIte kahyuM? e "zrImadjInA zabdomAM paNa A rIte nIkaLe che. bhUtakALa dravyane viSe samAI gayo che." eTale badhI paryAyo emAM vilina thaI gaI che. "ane bhAvikALa sattApaNe rahyo che," bhAvikALanuM astitva che. "bemAMthI ekke vartavApaNe nathI....... vartamAna vartatA nathI. bhUta ane bhaviSya kAMI vartamAnamAM vartavApaNe nathI. mAtra eka samayarUpa evo vartamAnakALa ja varte che;" je varte che e to vartamAna eka samaya pUrato kALa varte che. mATe sarvajJane jJAnamAM paNa te ja prakAre bhAsyamAna thAya che." athavA jema che tema ja bhAsyamAna thAya che. bIjI rIte kAMI bhAsyamAna thatuM nathI. mATe sarvazane jJAnamAM paNa te ja prakAre bhAsyamAna thAya che? have enA upara dRSTAMta Ape che ke kevI rIte? "eka ghaDo hamaNAM joyo hoya... vartamAnamAM joyo hoya. te tyAra pachIne bIje samaye nAza pAmI gayo." hoya. ghaDo phUTI gayo. tyAre ghaDapaNe vidyamAna nathI." te ghaDo kAMI ghaDApaNe vidyamAna nathI. paNa jonArane te ghaDo jevo hato tevo jJAnamAM bhAsyamAna thAya che..." ke A Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-698 133 phUTI gayo je ghaDo. te ghaDo pahelA AvA AkAre hato, AvA raMge hato, AvA prakArano hato. tema ja hamaNAM eka mATIno piMDa paDyo che temAMthI thoDo vakhata gaye eka ghaDo nIpajaze..." atyAre kuMbhAranA hAthamAM mATIno eka piMDa cAkaDA upara caDAvelo jove che. e thoDo vakhata pachI ghaDApaNe AkAra pAmaze, nIpajaze. "ema paNa jJAnamAM bhAsI zake che;" ke A mATInA piMDamAMthI ghaDo banavAno che. tathApi mATIno piMDa vartamAnamAM kaMI ghaDApaNe vartato hoto nathI... topaNa mATIno piMDa kAMI vartamAnamAM ghaDApaNe vartato hoto nathI. mATIno piMDa to mATIpaNe ja vartamAnamAM varte che, kAMI ghaDApaNe vartato nathI. "e ja rIte eka samayamAM sarvazane trikALajJAna chatAM paNa vartamAna samaya to eka ja che.' bhale jJAna traNe kALanA samayanuM che. paNa koIpaNa dravya vartamAna samayamAM varte che, te ja sthitinuM vartamAna samayanuM vartatuM jJAna che. bhUta-bhaviSyanuM to je thaI gayuM ane thaze evuM sattAtmaka jJAna che. vartatuM pragaTa paryAya to pragaTa paryAya varte che tenuM jJAna che. A rIte kevaLajJAna jANe che. bahu cokhkhuM karyuM che. sAdI bhASAmAM paNa kevaLajJAna kevI rIte kevaLajJAnapaNe varte che ke jemAM traNe kALanuM zeyatva kevI rIte che. zeyapaNuM kevI rIte che e bahu spaSTa cokhkhuM karyuM che. mumukSu - eka vAkyane pakaDI lya ane bahu UMdho artha kare. pUjya bhAIzrI :- hA. e to evuM che ke mANasane potAnA abhiprAya anusAra koI vAta levI hoya tyAre saLaMga kahenAranA vaktavyane grahaNa na kare. mAtra koI eka vAta-TUkaDo pakaDI ane eno Agraha karI nAkhe. to emAM kAMI AtmAnuM hita nathI. AtmahitanA lakSe jo svAdhyAya thAya to e prakAranI asaraLatA athavA viparItatA UbhI na thAya. pariNAmanuM nakasAna to pariNAma karanArane ja che. pachI ene AtmahitanuM lakSa na hoya to eno koI upAya nathI. have kALa upara javAba Ape che ke, sUryane lIdhe je divasarAtrirUpa kALa samajAya che te vyavahAra kALa che..." A sUryane laIne je kALanI gaNatarI thAya che ke A eka divasa thayo, Aje ekamano divasa che, Aje pAMcamano divasa che. pachI caMdra Ugaze, pachI pAcho sUrya Ugaze tyAre chaThTho Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134. rAjahRdaya bhAga-14 divasa che. ema divasarAtrirUpa kALa samajAya che. sUryanA sadbhAvamAM divasa ane abhAvamAM rAtri "te vyavahAra kALa che,... e to kALane gaNavA mATenuM eka sAdhana, vyavahAra sAdhana che. kemake sUrya svabhAvika dravya nathI." sUrya che e koI svabhAvika dravya nathI. "digaMbara kALanA asaMkhyAta aNu mAne che....... A cokhkhuM lakhyuM che. olApaNe je jinAgamanI vAta lakhI e zvetAMbaranI che e zenA uparathI nakkI thAya che ? ke AnA uparathI nakkI thAya che. jinAgama zabda vAparyo che paNa tyAM zvetAMbara jinAgamanI vAta che. ahIMyAM cokhkhuM lakhyuM che ke digaMbara kALanA asaMkhyAta aNu mAne che, paNa tenuM ekabIjAnI sAthe saMdhAna che, ema temano abhiprAya nathI..." tyAM digaMbara zAstramAM kahenArano evo abhiprAya nathI ke eka aNu bIjA aNa sAthe joDAyeluM che. pudgala paramANunI jema skaMdha joDAyelA che. A lAkaDAnI aMdara badhA asaMkhyAta paramANu che e badhA joDAyelA che. ene eka jagyAethI bIjI jagyAe pheMke to badhA eka sAthe joDAyelA hovAthI thoDAka ahIMyAM rahI jAya ane thoDAka bIje jAya evuM nathI banatuM. kemake joDAyelA che. ema kALANamAM eka kALANa paNa bIjA kANANa sAthe joDAyelo nathI. chUTo che. najIka najIka che topaNa chUTo che. paNa tenuM ekabIjAnI sAthe saMdhAna che ema temano abhiprAya nathI, ane tethI kALane astikAyapaNe gaNyo nathI. digaMbaranA zAstromAM kALane astikAyapaNe gaNyo nathI enuM A kAraNa che. zvetAMbaranuM upara kahyuM te kAraNa che. digaMbaranuM A kAraNa che. mumukSu - zvetAMbara paryAyane jove che. pUjya bhAIzrI - hA, e paryAyane jove che, A dravyane jove che. kemake tyAM kevaLajJAnanuM svarUpa barAbara nathI. ahIMyAM kevaLajJAnanuM svarUpa barAbara che. tyAM to kevaLajJAna thayA pachI paNa chadmasthane pariNAma thAya ane kriyA thAya evuM paNa jovAmAM Ave che. azAtA thaI, davA maMgAvo. joke muni to munidazAmAM ja davA na maMgAve, e yAcanA na kare, ke uddezika na le. paNa tyAM to uddezika paNa thaI gayuM. e paristhiti thaI jAya che. eTale kevaLajJAnanuM svarUpa barAbara nathI to kevaLajJAnano viSaya paNa tyAM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 patrAMka-698 barAbara nathI ema che. have eka paMktimAM eka ja vAkyamAM mArgadarzana Ape che. pratyakSa satsamAgamamAM bhakti vairAgyAdi daDha sAdhanasahita, mumukSue sadgaAzAe dravyAnuyoga vicAravA yogya che." dravyAnuyoganA zAstro mumukSujIva vAMcI le ane ema mAne ke mane paNa samajAya che. evo utAvaLathI samajaNano abhiprAya bAMdhavA jevo nathI. sadgurunI nizrAmAM, sadgurunI AjJAe, sadgurunA caraNamAM pratyakSa rahIne, dUra rahIne nahi, pratyakSa rahIne bhakti ane vairAgya. daDha bhakti ane daDha vairAgyarUpI sAdhana. A be sAdhana to mumukSune hovA ja joIe. nahitara je pariNati UbhI che e dehAtmabuddhinI UbhI che, rAganA ekatvanI je pariNati che e pariNatinI ADe pAchA vairAgya ane bhakti paNa nathI. pachI to have koI upadeza pariNamavAno avakAza paNa nathI. cha dravya samajAyA hoya ema jIva bhale mAne. paNa e cha dravyanuM jJAna kharekhara prayojanabhUtapaNe tyAM thatuM nathI. aprayojanabhUtapaNe ema thAya che ke mane jJAna thayuM che, mane samajAya gayuM che, mane samajANuM che, have mane vAMdho nathI. e jIva to eka navI muzkelImAM Avelo jIva che. atyAre bhale na dekhAya paNa kharekhara e navI muzkelImAM Avelo jIva che. pratyakSa satsamAgamamAM bhakti vairAgyAdi daDha sAdhanasahita.... A uparAMta mumukSunI bhUmikAnI judI jagyAe eka vAta kare che. ke pratyakSa satsamAgamamAM bhakti vairAgya..." ane saraLatAdi "daDha sAdhanasahita,..." saraLatAdi daDha sAdhanasahita "mumukSue sadgaAjJAe dravyAnuyoga vicAravA yogya che." emanema dravyAnuyoga vicArI le, vAMcI le, sAMbhaLI le to ene e pAtratA athavA yogyatA nahi hovAthI lAbha thavAne badale nukasAnanuM kAraNa thaI jAya che. eTalo saMkSepamAM uttara emaNe pUro karIne ATalI dravyAnuyoganA siddhAMtanI jyAre carcA pote ja karI che to sAthe sAthe A sUcanA paNa mUkI dIdhI che. chelle chelle enuM mahatva batAvyuM che. emaneema A vAMcI levA jevuM nathI, emane ema samajI levA jevuM nathI. mumukSu :- A jagyAe hajI bahu samajAyuM nathI. A jagyAe vizeSa spaSTatA jarUrI che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rAjahRdaya bhAga-14 pUjya bhAIzrI :- ema kahevA mAge che ke dravyAnuyoganA je siddhAMta zAstro che e paramAgamono svAdhyAya pratyakSa jJAnInA yogamAM karavo. eka (vAta). eTale bhUla thAya to e tarata ApaNuM dhyAna kheMce. bIjuM, pratyakSa jJAnInA yogamAM paNa kevA pariNAmavALAe karavo ? ke jene daDha bhakti hoya ane daDha vairAgya hoya to. ahIMyAM hajI dravyAnuyoga "samayasAra'nuM vAMcana-vyAkhyAna pUruM kare ane khAvAmAM pAchI dhamAdhama hoya. eTale jIvananI aMdara bIje kyAMya pheraphAra dekhAya nahi. vRtti kyAMya moLI paDe nahi, koI rasa moLA paDe nahi ane dravyAnuyoganuM adhyayana kare to e adhyayanamAM ene aneka jagyAe svaccheda thavAno avakAza rahelo che. e jIvane ghaNuM nukasAnakAraka che ema kahevuM che. ekadama daDha bhakti ane vairAgya jevuM sAdhana, saraLatA jevuM sAdhana hoya to ene pratyakSa satsamAgamamAM dravyAnuyogane vicAravo. nahitara eNe vairAgya upazamanA graMtho vicAravA, AraMbha parigraha ghaTe evuM vicAravuM e prakAra emaNe mumukSune mATe zikhAmaNa ApIne doravaNI ApI che. mumukSu :- .... prazna thAya ke kema nathI thatuM ? to A eno javAba AvI gayo? pUjya bhAIzrI - hA, AvI gayo. ghaNA varSathI dravyAnuyogano abhyAsa thayA pachI mumukSuone kema kAMI lAbha thato nathI? e lAbha nahi thavAnuM A kAraNa che ke avidhie jJAnanI prApti karavAno je prayatna karyo che emAM vidhinI khAmI che. e rIte jJAnaprApti kadi koIne thaI nathI ane thatI paNa nathI. zrI abhinaMdanajinanI zrI devacaMdrajIta stutinuM pada lakhI artha puchAvyo....... eka patramAM pUchanAre be prazna pUchyA che. temAM, pudgaLaanubhavatyAgathI, karavI ja zuM paratIta ho' ema lakhAyuM che, tema mULa nathI." ja ane zuM be zabda judA pADyA che. "karavI ja zuM..." ema nathI. karavI jazuM joIe, ema kahe che. lyo emane keTalo khyAla che. nirmaLajJAna che ne e AnuM nAma che. jJAnanI nirmaLatA che. paNa tema mULa pada nathI. kharekhara pada to ema che ke, "pugaLaanubhavatyAgathI karavI jasa paratIta ho'..." emAM za paNa badalAya che. zakorAne badale sagaDIno Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-698 137 sa Ave che. ane ja ne sa judA nathI. zuM che e praznArthatmaka nathI paNa jasu ema mULa pada che. eTale jasuno artha ke jenI. jasuno artha thAya che jenI. "eTale varNa, gaMdhAdi pugalaguNanA anubhavano arthAt rasano tyAga karavAthI anubhavano tyAga eTale zuM ? ke enA rasano tyAga karavAthI, "te pratye udAsIna thavAthI jasu eTale jenI AtmAnI pratIti thAya che, ema artha che.' juo ! kevI rIte artha kare che ! "pugaLaanubhavatyAgathI, karavI jasu paratIta ho'" jenI pratIta karavI che, je arUpI caitanyaghana AtmAnI pratIta karavI che ene pudgala anubhavanA tyAgathI karavI che. pudgalanA anubhavanuM grahaNa evI ne evI rIte rasathI kare, evA ne evA rasathI pudgalono anubhava kare. joke anubhavI zakato nathI paNa adhyAse anubhava kare che eTale anubhava kare che ema kahIe. ane ene AtmAno paNa anubhava thAya, AtmAnI paNa pratIti thAya ke AtmA arUpI che, rUpa, rasa, gaMdha, varNa rahita che, zuddha caitanyasvarUpI che. evI rIte pratIta thatI nathI. ekanA rasamAM bIjAnA rasano abhAva che. AtmAnI pratIti AtmasvarUpanA rasathI thAya che ane AtmasvarUpanA rasano AvirbhAva pudgala anubhavanA rasanA tirobhAva vagara thaI zakato nathI, ema kahevuM che. athavA pudgala paramANunA rasano emane ema rasa rahI jAya ane AtmAnI pratIta nAma samyagdarzana utpanna thAya evuM banatuM nathI. rasanI apekSAe jo samyagdarzanane vicAravAmAM Ave to samyagdarzana e bIjuM kAMI nathI paNa AtmAnA apUrva mahimAthI Upajelo je caitanyarasa, Atmarasa e AtmarasanI tIvratAno eka tabakko che, enuM nAma samyagdarzana che. jo rasanA dRSTikoNathI enI vyAkhyA karIe to e prakAre che ke jyAM apUrva Atmarasa utpanna thayo, eTalo badho Atmarasa utpanna thayo, AtmA lakSamAM AvyA pachI AtmalakSe Atmarasa utpanna thAya. AtmalakSa vinA Atmarasa to utpanna thAya nahi. kemake pudgalalakSa paDyuM che. eTale je AtmA lakSamAM Avyo bhAvabhAsananA kALamAM, svarUpanizcayanA kALamAM, svarUpanirNayanA kALamAM e AtmalakSe mahimA vadhyo, rasa vadhyo ane ati tIvra rasa vadhatA je svAnubhava thayo ke je Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 rAjahRdaya bhAga-14 svAnubhava chUTyA pachI enI pariNati cAlu rahI gaI. juo ! zuM kAma thayuM? rasa tIvra thayA pachI enI pariNati baMdhAI jAya che. eTale upayogamAM nirvikalpadazA chUTI, anubhava chUTyo paNa pariNatimAM anubhava chUTyo nathI. anubhavanI pariNati cAlu rahI gaI. e kyAre bane ? ke viruddhasvabhAvI evA je pagalanA anubhavano rasa che eno tyAga thAya to. tyAga nAma eno abhAva thAya to. abhAva thayA vinA koI divasa bane nahi). Avo pratIta AvavAno, samyagdarzana thavAno prasaMga bane nahi. athavA bIjI rIte vicArIe to ke je ekamekapaNAno abAsa che bhinna dravyone viSe, pachI te khorAkanA paramANu ho ke koIpaNa anya padArtha pudgalanA hoya enI sAthe ekatvabuddhie adhyAsitapaNe tanmayapaNe kema pariNAma pariName che? ke eno tIvra rasa che tyAre pariName che. e enI rasanI tIvratAnA sUcaka che. eTale jyAM sudhI e rasa moLo na paDe. tyAM sudhI pratItanI dizAmAM eka DagaluM paNa AgaLa vadhavAno saMbhava nathI. eTalA mATe ApaNe rasanuM prakaraNa svAdhyAyanI aMdara vizeSapaNe laIe chIe enuM kAraNa A che ke pariNAmano dora, koIpaNa jAtanA pariNAmano dora, pachI te azuddha jAtinA ho ke zuddha jAtinA hoya athavA vibhAva jAtinA hoya ke svabhAva jAtinA hoya, e pariNAmano dora e. pariNAmanA rasa upara ja AdhArita che. jeTalo pariNAmano rasa tIvra e pariNAma laMbAvAnA, e pariNAma emaneema cAlu rahI javAnA, e pariNAmanI pariNati baMdhAI javAnI ane enuM ekatva chUTavAnuM nahi. eTalA mATe mumukSunI bhUmikAmAM je bhakti, vairAgya, udAsInatA, upazama ane saraLatAdi pariNAma lIdhA che enuM kAraNa e che ke vibhAvarasa tyAM ghaTe che. ane vibhAvarasa ghaTe che to svabhAvarasa utpanna thavAno avakAza prApta thAya che. nahitara khAlI jagyA paNa hotI nathI. eTale ahIMyAM e kahyuM ke, "varNa, gaMdhAdi gugalaguNanA anubhavano.... anubhavano eTale "rasano tyAga karavAthI,..." juo ! anubhavano artha che rasano tyAga karavAthI. arthAt te pratye udAsIna Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-698 139 thavAthI jasu' eTale jenI AtmAnI pratIti thAya che...." jenI eTale AtmAnI pratIti thAya che "ema artha che.' evo artha ahIMyAM AnaMdaghanajI evA arthamAM e vAta kahevA mAge che. ema le che. mumukSa:- pararasa che. ahIMyAM AvIne paNa khUTato nathI. pachI toDavo kema? dhyAna ahIMyA che paNa tyAM batAvavo. - pUjya bhAIzrI :- have jyAM thAya che tyAM jAgRti Ave to chUTe. jema eka rasanI aMdara bIjo rasa Ubho thAya to pahelo rasa mAryo jAya. jemake eka mANasa bahu rasathI jame che ane emAM koI evA samAcAra AvI paDe ke, bhAI ! tame ahIMyAM bahu laherathI jamo cho paNa tyAM dukAne to Aga lAgI che. to khAvAno rasa UDI jatA keTalI vAra lAge ? tarata UDI jAya ke na UDe ? to A je jamavAno je kaSAyarasa che e eka kaSAyano rasa tUTavAmAM bIjo kaSAyarasa Ubho thayo tyAM tUTI gayo. tUTyo ke na tUTyo ? mumukSu - kaSAye kaSAyane toDyo. pUjya bhAIzrI - barAbara che ? ahIMyAM kahe che, Atmarasa che e to akaSAyarasa che, akaSAyasvabhAvI AtmA che. enA lakSe jo eno rasa utpanna thAya to akaSAya kaSAyane toDe emAM zuM moTI vAta che ? akaSAyarasa kaSAyarasane toDe emAM zuM moTI vAta che ? e to baLavAnarasa che. kaSAya karatA akaSAyapaNuM e to baLavAna che, enI aMdara to ghaNuM baLa che. eTale rasa toDavo hoya to jJAna ke je akaSAyasvabhAvI che e jJAnamAM potAno jJAnAnubhava zuM che ? enA avalokanano prayatna kare tyAre olo udayamAna je rasa che e e ja vakhate moLo paDyA vinA rahe nahi. eTale pratyeka udayamAM rasane maMda karavA mATe eNe potAnA jJAnamAM jJAnanA avalokanano prayatna karavo. athavA jJAna cAlatA rasanuM avalokana kare topaNa rasa tuTe. kemake jJAna to evI cIja che ke je vacce dAkhala thatA kaSAyamAM bhaMga paDyA vinA rahe nahi. eTale jo kaSAya pariNAmanuM avalokana kare to paNa kaSAyarasa tUTe ane avalokana karanAra potAnuM avalokana karIne potAnA jJAnAnubhavane-jJAnanA vedanane tapAsavA athavA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 rAjahRdaya bhAga-14 anubhava karavAno prayatna kare topaNa ene kaSAyarasa tUTe che. mumukSu - "gurudevazrI. pUjya bhAIzrI :- hA. pachI zuM che ke vastu je khovANI che ane aMdhAruM je thayuM che e to jJAnanA prakAzathI-potAnA prakAzathI pote haTI gayo che mATe. bAkI jJAnaprakAzamAM to jJAnasvabhAva pragaTa ja che. jJAnaprakAzamAM jJAnano svabhAva apragaTa che ja nahi. pragaTa ja che. e to nitya udita che. navo pragaTa nathI thato. e to nitya udita ja che-sarva kALe udita che. eTale rAga to aMdhAruM che ane rAgamAM zodhavAno prayatna karavo paNa bekAra che. vRthA prayatna che. koI rAganA aMzamAM, rAganA kaNamAM caitanyasvabhAva che nahi to dekhAze kyAMthI ? je jyAM che nahi te tyAM dekhAze kayAMthI ? e prazna ja raheto nathI. mumukSu:- ghare khAtA khAtA rasane tapAsavo joIe. pUjya bhAIzrI - jAgRtimAM AvavuM joIe. game te jIva hoya. huM jJAnasvarUpa chuM. eNe sIdhI sAvadhAnI pakaDavI joIe. jJAnamAtrathI sAvadhAnI pakaDavI joIe. eTalA mATe jJAnamAtra zabda vAparyo che. e jAgRtisUcaka che. AkhA "samayasAramAM vadhumAM vadhu e zabdano prayoga che. AtmA eTale jJAnamAtra. "samayasAra' eTale jJAnamAtra chuM. basa ! A eka maMtra e potAnA svarUpanI svabhAvanI sAvadhAnImAM jo jIva Ave to ene parapadArthanI sAvadhAnI ane parapadArthanI sAvadhAnIthI utpanna thato rasa, e baMne upara ene ghAta paDe). e 698 patra pUro) thayo. mumukSu - kevI sarasa vAta AvI ! pUjya bhAIzrI :- "paMcAstikAyanI vAta karatA karatA chelle chelle be vAta bahu sArI karI dIdhI. mumukSu -carcA karI paNa mumukSuone mArgadarzana paNa. pUjya bhAIzrI - sAthe sAthe Ape ja che. e siddhAMtajJAna vakhate paNa upadezajJAna paNa sAthe sAthe rAkhe che. e paddhati mumukSu mATe bahu upakArI che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-699 141 patrAMka-699 muMbaI, zrAvaNa, 1952 paMcAstikAyanuM svarUpa saMkSepamAM kahyuM che - jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza e pAMca astikAya kahevAya che. astikAya eTale pradezasamUhAtmaka vastu. eka paramANu pramANe amUrta vastunA bhAgane pradeza' evI saMjJA che. aneka pradezAtmaka je vastu hoya te "astikAya' kahevAya. eka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che. pudgala paramANu jo ke ekapradezAtmaka che, paNa be paramANuthI mAMDIne asaMkhyAta, anaMta paramANuo ekatra thaI zake che. ema arasaparasa maLavAnI zakti temAM rahelI hovAthI aneka pradezAtmakapaNuM te pAmI zake che, jethI te paNa astikAya kahevA yogya che. dharmadravya asaMkhyAtapradeza pramANe, adharmadravya asaMkhyAtapradezapramANa, 'AkAzadravya anaMtapradezapramANa hovAthI te paNa "astikAya che. ema pAMca astikAya che. je pAMca astikAyanA ekamekAtmakapaNAthI A lokanI utpatti che, arthAt "loka e pAMca astikAyamaya che. pratyekepratyeka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che. te jIvo anaMta che. eka paramANu evA anaMta paramANuo che. be paramANuo ekatra maLelA evA dviaNukankaMdha anaMtA che. ema traNa paramANuo ekatra maLelA evA triaNukarkaMdha anaMtA che. cAra paramANuo ekatra maLelA evA catu aNukankaMdha anaMtA che. pAMca paramANuo ekatra maLelA evA paMcANukarkaMdha anaMtA che. ema cha paramANu, sAta paramANu, ATha paramANuM, nava paramANu, daza paramANu ekatra maLelA evA anaMtA skaMdha che. tema ja agiyAra paramANu yAvatu so paramANu, saMkhyAta paramANu, asaMkhyAta paramANu tathA anaMta paramANu maLelA evA anaMtA skaMdha che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 rAjahRdaya bhAga-14 dharmadravya' eka che. te asaMkhyAtapradezapramANa lokavyApaka che. adharmadravya' eka che. te paNa asaMkhyAtapradezapramANa lokavyApaka che. 'AkAzadravya' eka che. te anaMtapradezapramANa che, lokAlokanyApaka che. lokapramANa AkAza asaMkhyAtapradezAtmaka che. 'kALadravya' e pAMca astikAyano vartanArUpa paryAya che, eTale upacArika dravya che, vastutAe to paryAya ja che; ane paLa, vipaLathI mAMDI varSAdi paryaMta je kALa sUryanI gati parathI samajAya che, te vyAvahArika kALa' che, ema zvetAMbarAcAryo kahe che. digaMbarAcAryo paNa ema kahe che, paNa vizeSamAM eTaluM kahe che, ke lokAkAzanA ekeka pradeze ekeka kAlANa rahelo che; je avarNa, argaMdha, arasa, asparza che; agurulaghu svabhAvavAna che. te kAlANuo vartanAparyAya ane vyAvahArika kALane nimittopakArI che. te kAlANuo dravya' kahevA yogya che, paNa astikAya' kahevA yogya nathI; kemake ekabIjA te aNuo maLIne kriyAnI pravRtti karatA nathI; jethI bahupadezAtmaka nahIM hovAthI 'kALadravya' astikAya kahevA yogya nathI; ane vivecanamAM paNa paMcAstikAyamAM tenuM gauNarUpe svarUpa kahIe chIe. 'AkAza' anaMtapradezapramANa che. temAM asaMkhyAtapradezapramANamAM dharma, adharma dravya vyApaka che. dharma, adharma dravyano evo svabhAva che ke, jIva ane pudgala tenI sahAyatAnA nimittathI gati ane sthiti karI zake che; jethI dharma, adharma dravyanA vyApakapaNA paryaMta ja jIva ane pudgalanI gati, sthiti che; ane tethI lokamaryAdA utpanna thAya che. jIva, pudgala, ane dharma, adharma dravyapramANa AkAza e pAMca jyAM vyApaka che te loka' kahevAya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-699 143 patrAMka-699. "paMcAstikAyanuM svarUpa saMkSepamAM kahyuM che - jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza e pAMca astikAya kahevAya che. astikAya eTale pradezasamUhAtmaka vastu." ati eTale hovApaNuM ane kAya eTale pradezonA samUharUpa kAyA. kAyAne TUMkuM karIne kAya kahyuM. ema nathI kahetA ke A mANasa pAMca phUTa lAMbo che. A sADA pAMca phUTa lAMbo che to enI kAyAnuM mApa che. tyAM enuM kSetraphaLa batAvavuM che. ema A pAMca padArthone kSetraphaLa che. lAMbu kSetraphaLa che, lAMbucoDuM kSetraphaLa che, ema kahevuM che. "astikAya eTale pradezasamUhAtmaka vastu. eka paramANu pramANe amUrta vastunA bhAgane "pradeza' evI saMjJA che. A mApa lIdhuM. ke pradeza kone kahevo ? eka paramANu pramANe amUrta vastunA bhAgane, kSetraphaLamAM eka paramANunA gajathI mApavAmAM Ave to, Unit thI mApavAmAM Ave to, bhale amUrta vastu hoya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva. e traNe laI levA, enA amUrta vastunA bhAgane pradeza evI saMjJA eTale nAma ApyuM che. "aneka pradezAtmaka je vastu hoya te "astikAya' kahevAya. jene aneka pradezathI mApI zakAya evuM jenuM lAMbucoDuM kSetra hoya tene astikAya kahevAmAM Ave che. astikAya be zabda che. asti ane kAya. asti eTale hayAtI, mojUdagI dharAve che ane kAya eTale enuM vizALa kSetra che e rIte e hayAtI dharAve che. eka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che. koIpaNa jIva. kSetramAM nAnAmAM nAno jIva hoya to, eka kaMthavo ke je bahu bArIka che topaNa tenuM mApa asaMkhyapradeza pramANa che. ema nathI ke enA pradezo ochA che. ane hAthI ke jene pradezo ghaNA che. moTA zarIravALA jIvane pradeza jhAjhAM che, nAnA zarIravALA jIvane pradeza ochA che evuM nathI. badhAyane ekasarakhA asaMkhyAta pradeza che. loka pramANa asaMkhyAtapradeza che. paNa saMkoca vistArane laIne enuM kSetra nAnuM moTuM jovAmAM Ave che. pugala paramANu jo ke ekapradezAtmaka che....... have pugala paramANunI carcA kare che ke e eka pradezavALuM che. paNa be paramANuthI mAMDIne asaMkhyAta, anaMta paramANuo ekatra thaI zake che." bhegA maLI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjahRdaya bhAga-14 zake che, joDAI zake che. ema arasaparasa maLavAnI zakti temAM rahelI hovAthI." puda eTale purAvuM. gaLa eTala chUTA paDavuM. sAthe joDAvuM ane joDAyelAnuM chUTA paDavuM. evA guNathI e guNavAcaka nAma pADyuM pudgala paramANunuM nAma pudgala ema pADyuM. "ema arasaparasa maLavAnI zakti temAM rahelI hovAthI aneka pradezAtmakapaNuM te pAmI zake che;" eTale eno paNa kSetra vistAra jovAmAM Ave che. jethI te paNa astikAya kahevA yogya che.' ane chasthane to skaMdha ja jaNAya che. chUTo paramANu to chadmasthanA jJAnamAM paNa Avato nathI. eTale ene to astikAyapaNe ja pugala jovA maLe che. ene to chUTo jovA maLato nathI. dharmadravya asaMkhyAtapradezapramANa che. e paNa lokAkAzapramANa che. "adharmadravya asaMkhyAtapradezapramANa,..." e paNa lokAkAzapramANa che. ane jIvadravya paNa asaMkhyAtapradezapramANa che, e paNa lokAkAzapramANa che. ema traNenA pradezo sarakhA che-asaMkhyAta. paNa sarakhA. asaMkhyAta paNa sarakhA pAchA-lokapramANa. "AkAzadravya' anaMtapradezapramANa hovAthI te paNa "astikAya che. emAM anaMtA pradezo che. jenuM mApa nathI eTalA anaMtA pradezo AkAzane che. "ema pAMca astikAya che.' je pAMca astikAyanA ekamekAtmakapaNAthI A lokanI utpatti che, athata loka" e pAMca astikAyamaya che. eTale AkhA lokamAM A pAMceya dravyonA, padArthonA kSetrano vistAra rahelo che. eTale loka kaho ke pAMca astikAyanuM ekamekapaNuM kaho. ekameka eTale AkAzanI apekSAe badhA eka ja kSetre rahelA che. chatAM potapotAnA svarUpe rahelA che. koIe potAnA svarUpano tyAga karyo nathI. pratyeke pratyeka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che." pAchuM oluM jIva ema kahyuM hatuM ne ? have ahIM kahe che ke "pratyeke pratyeka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che. te jIvo saMkhyAe) anaMta che. eka paramANu evA anaMta paramANuo che. have jema eka paramANu che to evA anaMta paramANuo che. be paramANuo ekatra maLelA evA dviaNukankaMdha anaMtA che. have be ja paramANu bhegA thayA hoya to evA ene dviaNukaDhaMdha kahe Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-699 145 che. evA paNa anaMtA che. chUTA paramANu paNa lokamAM anaMtA che. be aNu skaMdhavALA paramANuo paNa anaMtA che. ema traNa paramANuo ekatra maLelA hoya evA triaNuskaMdha paNa anaMtA che. cAra paramANuo ekatra maLelA evA catuHaNukaskaMdha anaMtA che. pAMca paramANuo ekatra maLelA evA paMcANukaskaMdha anaMtA che. ema cha paramANu, sAta paramANu, ATha paramANu, nava paramANu, dasa paramANu ekatra maLelA evA anaMta skaMdha che. tema ja agiyAra paramANu, yAvat so paramANu,..' agiyAra, bAra, tera. yAvat eTale evI rIte kramathI laIe to so paramANu, saMkhyAta paramANu,...' eTale sothI mAMDIne, ekaso ekathI mAMDIne jeTalI saMkhyA le evA badhA paramANuno bhego maLelo skaMdha, asaMkhyAta paramANu...'no bhegA maLelo skaMdha 'tathA anaMta paramANu maLelA evA anaMtA skaMdha...' evA anaMtAanaMta skaMdho jagatanI aMdara rahelA che. badhI jAtanA skaMdho, anaMtA skaMdho jagatanI aMdara che. mumukSu :- cit... = pUjya bhAIzrI :- sacit eTale ? nahi. paramANu badhA acita ja che. paramANu badhA acita ja gaNavA. paramANune sacetanapaNuM upacArathI lAgu paDe. kharekhara koI paramANu saceta nathI. paNa je paramANuo jIvonA saMyogamAM hoya ene vyavahAre sacetapaNuM kahevAya. jemake atyAre ApaNA zarIrane sacetazarIra kahIe. paNa ekeya paramANumAM cetanapaNuM nathI AvyuM. paNa A khoLiyAno jIva judo paDI jAya tyAre ema kahe ke A maDaduM che. to kahe, acetazarIra che have. pahelA sacetazIra hatuM have acetazarIra che. ema jIvanA saMyoga-viyoganI apekSAe kahevAya. e eka jIvanI mukhyatAthI. paNa e maDadAmAM e vakhate bIjA nigodIyA jIvo anaMtA hoya che. zleSmanA, maLanA bIjA badhA jIvo anaMtA hoI zake che. paNa eka jIva, je jIvanuM e zarI2 vyavahAre kahevAtu hatuM te jIva na hoya tyAre e jIvane acetaza2I2 kahevAmAM Ave che. paNa paramANu to badhA aceta ja che. koI 5ramANu jIvasahita nathI, jIvavALo nathI, jemAM jIvapaNuM nathI, caitanyapaNuM nathI arthAt jaDapaNuM che ene ja paramANu kahevAmAM Ave che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 146 mumukSu - nigodanuM zarIra.... pUjya bhAIzrI - hA, e nigodanuM zarIra che. ene juduM zarIra che mATe e zarIra sAthe lAgu na pADyuM. nigodanA jIvane nigodanuM zarIra che. ene A zarIra nathI. eTalA mATe. mumukSu - nigoda... pUjya bhAIzrI - hA. e nigodanA jIvo ane enA zarIro paNa A lokanI aMdara ThAMsI ThAMsIne bharyA che. kayAMya khAlI jagyA nathI. jIva vagaranI khAlI jagyA nathI, paramANu vagaranI khAlI jagyA nathI, kALANa vagaranI khAlI jagyA nathI, AkAza vagaranI khAlI jagyA nathI, dharmAstikAya vagaranI khAlI jagyA nathI, adhamastikAya vagaranI khAlI jagyA nathI. chae dravyo lokanI aMdara ekasAthe rahelA che. emAM pAMca astikAya che ane eka kALANa che. ema kahe che. mumukSu - jhaghaDatA nathI, ekasAthe rahyA che. pUjya bhAIzrI :- nA. ekasAthe rahevA chatA teo paraspara kAMI takarAra ke jhaghaDo karatA nathI. ekabIjAne dhakko mAratA nathI ke tuM Agho khasa mAre ahIMyAM rahevuM che. ene jagyA Ape che. chae dravyomAM. avagAhana zakti che eTale e jagyA Ape che. jyAre koIne AvavuM javuM hoya to kyAMya paNa TakarAtA nathI, gharSaNamAM AvatA nathI, takarAra karatA nathI, niSedha karatA nathI, virodha karatA nathI. kAMI karatA nathI. UlaTAne avakAza Ape che. ekabIjAne avakAza Ape che. AvavA javAno rasto mokaLo karI dhe che. kAMI paNa pratibaMdha karatA nathI. e upadeza Ape che. e chae dravyo upadeza Ape che ke, bhAI ! tuM kyAMya paNa gharSaNamAM rahe nahi, kyAMya paNa gharSaNamAM AvI nahi. tuM saraLatAthI rasto mokaLo karI de. pachI kAMI vAMdho Avaze nahi. ahIM sudhI rAkhIe. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-699 147 tA. 19-5-1991, patrIka - 699 thI 701 vacana na kara zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra 699, pAnuM-509. paMcAstikAyanuM svarUpa saMkSepamAM vaMcAya che. emAM jIva ane pudgalanI vAta karI ke anaMtA jIvo che. pudgalo paNa be aNunA skaMdhathI mAMDIne saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta paramANuthI maLelA evA skaMdharUpe anaMtA skaMdho vizvanI aMdara rahelA che. have pahelA ParagraphthI vAta kare che. - dharmadravya eka che. dharmAstikAya nAmano eka arUpI padArtha che, paNa jaDa che). "dharmadravya eka che. te asaMkhyAtapradezapramANa lokavyApaka che. enuM kSetra keTaluM che ? ke AkhA lokamAM vyApeluM che ane eka paramANunA parimANathI mApavAmAM Ave to asaMkhyAta paramANuthI mApI zakAya eTalo Akho loka che ane eTaluM dharmAstikAyanuM kSetra che. adharmadravya eka che. ene paNa adharmAstikAya kahevAya che. te paNa asaMkhyAtapradezapramANa lokavyApaka che.' baMne jaDa, baMne arUpI, baMne asaMkhyAtapradezAtmaka ane baMne lokapramANa vyApaka che. ekasarakhA. paNa. baMnenA svabhAvamAM viruddhatA che. "AkAzadravya eka che. A traNeya eka eka che. dharmadravya, adharmadravya ane AkAzadravya eka che. te anaMtapradezapramANa che. enA pradezo anaMtA che. te lokAlokavyApaka che." kevA che ? loka ane aloka sarvatra vyApaka che. lokapramANa AkAza asaMkhyAtapradezAtmaka che." lokapramANa AkAza eTale AkhA AkAzamAM jeTalA bhAgamAM loka che eTale jIva, dharmAsti, adharmAsti, pudgala, kALANa evA bIjA pAMca dravyo che tene loka kahe che ane tyAM je AkAzanA pradezo rahelA che tenI saMkhyA asaMkhyAta pradeza che. enI saMkhyA asaMkhyAta che. be AkAza nathI. lokAkAza ane alokAkAza evA be AkAza nathI paNa eka AkAzane, eka vibhAgane jeTalAmAM loka Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 rAjahRdaya bhAga-14 che tene lokAkAza kahe che. bAkInAne alokAkAza kahe che. paraMtu eka akhaMDa dravyane e rIte be nAmathI kahevAmAM Ave che, be vibhAgathI samajAvavAmAM Ave che. kALadravya'...' have kALadravyanI vAta kare che. A kALadravyanA viSayamAM digaMbara saMpradAya ane zvetAMbara saMpradAyamAM dravyanI apekSAe bhinna bhinna nirUpaNa jovAmAM Ave che. paryAyanI apekSAe bhinna-bhinna nirUpaNa nathI. e kahe che. "kALadravya' e pAMca astikAyano vartanArUpa paryAya che,...' eTale pAMce astikAya pariName che enI vartanAne paNa kALa kahevAmAM Ave che. jemake atyAre aneka jIvonA pariNAma viSama joIne ene paMcamakALa kahe che. atyAranA pudgalo, varSA, Rtu, phaLa-phaLAdi, dhanadhAnyAdi e badhAnI Quality joIne paNa paMcamakALa kahevAmAM Ave che. evA jIvo, puddagalo enA pariNAmonA amuka prakA2ne, vartanAne, amuka prakAre vartatI joIne ene kALa kahevAmAM Ave che ke A pAMcamo Aro che, A cotho Aro che, A divasa che, A rAta che vagere. "kALadravya' e pAMca astikAyano vartanArUpa paryAya che, eTale upacArika dravya che, vastutAe to paryAya ja che;...' dravya nathI paNa e vartanA che te to paryAya ja che. ane paLa, vipaLathI mAMDI varSAda paryaMta je kALa sUryanI gati parathI samajAya che, te vyAvahArika kALa' che, ema zvetAMbarAcAryo kahe che. digaMbarAcAryo paNa ema kahe che, paNa vizeSamAM eTaluM kahe che, ke lokAkAzanA ekeka pradeze ekeka kAlAjI rahelo che; je avarNa, argaMdha, arasa, asparza che;..' eTale arUpI che. agurulaghu svabhAvavAna che.' bIjA dravyanI jema ene paNa agurulaghu svabhAva che. te kAlANuo vartanAparyAya ane vyAvahArika kALane nimittopakArI che.' ane evA kAlANurUpa dravyo che te bIjA padArthonA vartanA paryAyane nimitta che ane vyAvahArika kALane paNa enuM nimittapaNuM gaNavAmAM Ave che. 'te kAlANuo 'dravya' kahevA yogya che, paNa astikAya' kahevA yogya nathI;...' eTaluM sthApyuM ke te kAlANuo dravya kahevA yogya che. te kAlANuo dravya kahevA yogya nathI ane upacArika dravya ja kahevA yogya che ema na lIdhuM pAchuM. AgaLanI je vAta karI emAM alpavirAma karIne Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 patrAMka-699 ema zvetAMbarAcAryo kahe che. ema karIne zvetAMbarAcAryono abhiprAya spaSTa kahyo. pachI digaMbara AcArya Ama kahe che ema karIne vAta kahI. have e uparAMta kahe che ke te kAlANuo dravya' kahevA yogya che, paNa "astikAya' kahevA yogya nathI." kemake ene kSetravistAra nathI mATe. kAya eTale vistAra kSetravistArane kAya kahevAmAM Ave che. kemake ekabIjA te aNuo maLIne kriyAnI pravRtti karatA nathI." bhegA thaIne maLIne koI pravRtti karatA nathI. badhA bhinna-bhinna rahIne ja pariName che. jethI bahupradezAtmaka nahIM hovAthI kALadravya astikAya kahevA yogya nathI; ane vivecanamAM paNa paMcAstikAmAM tenuM gauNarUpe svarUpa kahIe chIe. kAraNake paMcAstikAyamAM astikAyanuM svarUpa Ave che. A astikAya nahi hovAthI chaThTha dravya gauNarUpe kahevAmAM Ave che. ema karIne pote to sthApI dIdhuM che pAchuM. Ama kahevA yogya che. bahu pradezAtmaka nahIM hovAthI bhinna bhinna rahIne kriyA karatA hovAthI.. e badhI vAta sthApI dIdhI. AkAza" anaMtapradezapramANa che." bahu dhyAnathI vAMce ene ja khyAla Ave evuM che. uparachalluM vAMce ene ema khyAla Ave ke zvetAMbara AcAryanI paNa vAta karI, digaMbara AcAryanI paNa vAta karI. beyanI vAta judI paDe che to ema nathI kahetA ke kaI barAbara che ane kaI barAbara nathI. evuM kahetA nathI. mumukSu :- .... pUjya bhAIzrI :- upara uparathI ema lAge. paNa jhINavaTathI vAMce to emaNe zuM sthApyuM che e vAta enI aMdara AvI jAya che. "AkAza" anaMtapradezapramANa che. temAM asaMkhyAtapradeza pramANamAM dharma, adharma dravya vyApaka che. dharma, adharma dravyano evo svabhAva che ke, jIva ane pugala tenI sahAyatAnA nimittathI gati ane sthiti karI zake che; jethI" e mAdhyama che. gati sthitimAM enuM mAdhyama che. jema mAchalIne gati karavI hoya to pANI enuM mAdhyama che. pakSIne uDavuM hoya to havA enuM mAdhyama che. pachI sAmA pUre paNa mAchalI tarI zake che ane sAmo pavana hoya topaNa pakSI UDI zake che. nadImAM pANInuM pUra evuM hoya ke Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 rAjahRdaya bhAga-14 hAthI jo Ubho rahe to taNAya jAya. kevo ? jenuM TanabaMdhI vajana che evo hAthI taNAya jAya ane aDadho tolo jeTaluM vajana hoya evI nAnI mAchalI hoya e saDasaDATa karatI sAme pUre jAya. taNAya to nahi paNa sAme pUre tarIne jaI zake. kemake e enuM taravAnuM mAdhyama che. pUranA pravAhanuM je jora che e mAchalIne avarodha karI zakatuM nathI. e enI vizeSatA che. gatinuM mAdhyama che ne eTale e enI vizeSatA che. dharma, adharma dravyano evo svabhAva che ke, jIva ane pudgala tenI sahAyatAnA nimittathI gati ane sthiti karI zake che, jethI dharma, adharma dravyanA vyApakapaNA paryata ja jIva ane pudgalanI gati, sthiti che." jethI dharmadravya ane adharmadravyanA vyApakapaNA paryata ja jIva ane pudgalanI gati, sthiti che; kemake enuM mAdhyama tyAM pUruM thAya che. ane tethI lokamayadA utpanna thAya che. tethI lokamAM rahevAnI je kSetra maryAdA che e ahIMthI A kAraNathI utpanna thAya che. kemake A be ja padArtho gati kare che ane e be padArthonI gati karavAnuM mAdhyama ahIMyAM pUruM thatuM hovAthI, gati karavAnI zakti upAdAnamAM hovA chatAM ene AgaLa gati thatI ema jovAmAM AvatuM nathI. mATe enuM lokamAM rahevAnuM ane gamanaAgamananI kSetranI maryAdA ahIMyAM utpanna thaI jAya che. maryAdA eTale hada utpanna thAya che. hada kahevI che. "jIva, pudgala, ane dharma, adharma dravyapramANa AkAza e pAMca jyAM vyApaka che te loka' kahevAya che. ene loka evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. e rIte ahIMyAM paMcAstikAyanuM svarUpa saMkSepamAM kahyuM che. patrAMka-700 kAviThA, zrAvaNa vada, 15ra zarIra konuM che ? mohanuM che. mATe asaMgabhAvanA rAkhavI yogya 700mA patramAM phakta eka ja lITI che. patra ghaNuM karIne sobhAgyabhAI uparano che. zarIra konuM che ?? prazna karyo che. ke "mohanuM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 patrAMka-900 che. zarIra konuM che ? mohanuM che. jIvanuM nathI. pudgalanuM che ema paNa na kahyuM. kemake ahIMyAM dravyAnuyogano viSaya nathI levo. jIvane potAne khoTo AdhAra le che, zarIrathI jIva khoTo AdhAra le che, moha vaDe karIne potApaNuM kare che. huM zarIranA AdhAre jIvuM chuM evuM pariNamana kare che. zarIranI anukULatA pramANe huM jIvI zakuM chuM. pratikULatAo hoya to huM jIvI zakato nathI. e vagere. mATe "zarIra konuM che ?? juo ! kevo lAkSaNika uttara Apyo che ! ke zarIra "mohanuM che." kharekhara to zarIra zarIranuM che. ane e zarIranuM che emAM pugalanuM che. paNa ema kahevAne badale ema kahe che ke, mohathI zarIra potApaNe anubhavAya che, jene dehAdhyAsa kahevAmAM Ave che. jIvanuM zarIra nahi hovA chatAM jIva zarIramAM potApaNuM anubhava kare che. vedanA AdithI paNa potApaNuM anubhave che). zAtAnI vedanA, azAtAnI vedanA e dvArA potApaNAno anubhava kare che. vaLI kSetramAM paNa vyApyavyApakapaNuM zarIjhamANa jIvanA kSetranuM che. eTale enA mohane daDhapaNuM maLe che. eka bIjuM bahAnuM paNa maLe che ke jeTalAmAM zarIra che eTalAmAM jIva paNa che. zarIranI bahAra mAro jIva paNa nathI. mumukSu - mohanA pariNAma karavAthI zarIra maLe che. pUjya bhAIzrI :- hA, mohanA phaLamAM maLeluM che. zarIra uparanA mohane laIne zarIranI prApti che. saMyoga thayo che). prApti eTale saMyoga thAya che. e to che. jIvane je je padArthono moha hoya che ane te te padArthone te mohathI cAhe che te te padArthanA saMyogamAM enI gati thAya che. eTale evuM eka sUtra che ke jevI mati evI gati." jevI mati evI gati. A kahe che ne ? magamAM kANuM paDe che ne ? maga saDe tyAre. to enI aMdara jIvaDuM hoya ene ApaNe tyAM maganuM maTakuM kahe che. A jIva tyAM kema utpanna thayo ? ke ene khAvAmAM maga eTalA badhA bhAvatA hatAhadabahAranA. samajyA ? UlaTI thAya tyAM sudhI khAdhA kare. kemake mane bhAve che. peTa bhale nA pADe. A tyAM utpanna thAya che. caNAno jIva, cokhAnI IyaLa, ghauMnA dhaneDA. e jIvo tyAM kema utpanna thayA ? ke jevI mati evI gati. jyAM jyAM jIvanI tIvra rasathI mati jAya che tyAM tyAM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ene AyuSyano prakAra evo ja utpanna thAya che. ema jIvane navA navA dehanI prApti kema ? ane eno mokSa kema ? dehathI muktapaNuM kema thatuM nathI ? nirvANa kema thato nathI ? jIva dehanA saMyogamAM rahIne eTaluM dehAdhyAsapaNuM kare che... eTaluM dehAdhyAsapaNuM kare che. emAM khAsa karIne khAvApIvAnA udayakALe vizeSe karIne dehAdhyAsapaNuM kare che. zAtA-azAtAnA udayakALe paNa vizeSe karIne dehAdhyAsapaNuM kare che. ane pariNAmasvarUpe ene navA dehano saMyoga thAya e rIte ene navuM AyuSya baMdhAya che. rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu :- amAre AmAMthI zuM bodha levo ? = pUjya bhAIzrI :- mATe che ne ? bIjI lITImAM e ja kahyuM che. be lITI kahI che. eka lITImAM be vAkayo ApyA che. e bIjA vAkyomAM zuM karavuM e paNa kahI dIdhuM che. mATe asaMgabhAvanA rAkhavI yogya che.' dehathI bhinna huM caitanyasvarUpI AtmA chuM. mAruM asaMgasvarUpa che, asaMgatattva che, dehathI huM sparzAyelo ke baMdhAyelo nathI. dehAdi koI mArA nathI. dehanA saMyoga kALe paNa huM deha vinAno ja chuM. evI bhAvanA rAkhavI, evI bhAvanA bhAvavI, evI bhAvanA karavI. kyAM sudhI ? ke evI pariNita thAya tyAM sudhI. bhAvanAthI pariNati baMdhAya che. evI bhAvanA karavI ke jethI dehathI bhinna bhAvanA bhAvatA dehano pharI saMyoga utpanna na thAya eTale ke nirvANapada thAya evo avasara Ave. e sIdhI vAta che. mumukSu :- mAtAjI pariNita thaI javI joIe (ema je kahe che) e pariNita A ? pUjya bhAIzrI :- hA, e A vAta che. e to carcAmAM avAranavA2 kahetA ke, mumukSujIvane to piraNata thaI javI joIe. pariNita thaI javI joIe eTale zuM ? ke eTalo e potAnA svarUpane abhinna bhAve ane dehAdithI bhinnapaNAne (bhAve) ke enI eka pariNita UbhI thaI jAya. eTale eTalo tIvra rasa thAya ane dehAdi pratyeno rasa eTalo moLo paDI jAya, eTalo ghaTI jAya ema kahevuM che. tyAre pariNita thAya. mATe asaMgabhAvanA rAkhavI yogya che.' asaMgabhAvanA kaho ke bhinna Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-700 153 caitanyasvarUpanI bhAvanA kaho. paNa savAlanI sAme javAba bahu joradAra che. zarIra konuM che ? Ama pUche to kahe, bhAI ! tamAre tamAruM ane mAre mAruM. sau saune potapotAnuM zarIra che. ane ethI vadhAre vibhAgamAM jAva to kahe zarIra jaDa paramANunuM baneluM che. to kahe che, ema nahi. zarIra mohanuM che.' saMsAramAM jIvane zarI2 upa2 eTalo badho moha che ane eTaluM badhuM potApaNuM che ke AkhA saMsAranA cakranI dharI koI hoya, AkhA saMsAranA cakranI koI dhI hoya to ene zarIra athavA dehane dharI kahevAmAM Ave che. kemake badhI gaDabaDa tyAMthI pachI UbhI kare che. zarIrane pALavAnA ane poSavAnA padArthonI vaNajhAra eTalI badhI lAgelI che ke vAta mUkI do. eno kyAMya cheDo dekhAto nathI. zarIra mATe kapaDA joIe, kapaDA mATe kabATa joIe, kabATa mATe ghara joIe, ghara mATe paisA joIe, paisA mATe dukAna joIe, dukAna mATe grAhaka joIe. emAMthI AkhI duniyA phelAya che. mumukSu :- ahIMthI UbhuM thayuM badhuM. pUjya bhAIzrI :- kayAMthI UbhuM thayuM ? mumukSu :zarIrathI. pUjya bhAIzrI :- AkhI duniyA sudhI jAya che. enI dukAne jo AkhI duniyAnI gharAkIlAge, Line goThavAya to ene ema thAya ke mArI dukAna sarakhI cAle che. tyAM ene saMtoSa thAto nathI. eTalA mATe kahyuM ke zarI2 mohanuM che.' ema kahIne asaMga caitanyanI bhAvanApUrvaka za2I2no moha nAza ka2vA jevo che, zarIrano moha kSaya karavA jevo che. ema kahevuM che. game teTalA lAMbA patra hoya ane game teTalo TUMko patra hoya, eka vAtamAM keTalo kasa bharelo che ! ane keTalo bhAva bharelo che !! Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 rAjahRdaya bhAga-14 patrAMka-701 rALaja, zrAvaNa vada 13, zani, 1952 1 "amuka padArthanA javA AvavAdinA prasaMgamAM dharmAstikAyAdinA amuka pradeze kriyA thAya che, ane jo e pramANe thAya to vibhAgapaNuM thAya, jethI te paNa kALanA samayanI peThe astikAya na kahI zakAya. e praznanuM samAdhAna - jema dhamastikAyAdinA sarva pradeza eka samaye vartamAna che, arthAt vidyamAna che, tema kALanA sarva samaya kaMI eka samaye vidyamAna hotA nathI, ane vaLI dravyanA vartanAparyAya sivAya kALanuM kaMI juduM dravyatva nathI, ke tenA astikAyatvano saMbhava thAya. amuka pradeze dhamastikAyAdine viSe kriyA thAya ane amuka pradeze na thAya tethI kaMI tenA astikoyapaNAno bhaMga thato nathI, mAtra ekapradezAtmaka te dravya hoya, ane samUhAtmaka thavAnI temAM yogyatA na hoya to tenA astikAyapaNAno bhaMga thAya, eTale ke, to te "astikAya kahevAya nahIM. paramANu ekapradezAtmaka che, topaNa tevA bIjAM paramANuo maLI te samUhAtmakapaNuM pAme che. mATe te "astikAya" pudgalAstikAya) kahevAya che. vaLI eka paramANumAM paNa anaMta payayAtmakapaNuM che, ane kALanA eka samayamAM kaMI anaMtapayayAtmakapaNuM nathI, kemake te pote ja vartamAna ekaparyAyarUpa che. ekaparyAyarUpa hovAthI te dravyarUpa TharatuM nathI, to pachI astikAyarUpa gaNavAno vikalpa paNa saMbhavato nathI. 2. mULa apakAyika jIvonuM svarUpa ghaNuM sUkSma hovAthI vizeSapaNe sAmAnya jJAne teno bodha thavo kaThaNa che, topaNa "padarzanasamuccaya' graMtha hAla prasiddha thayo che, temAM 141 thI 143 sudhInAM pRSThamAM tenuM svarUpa kaMIka samajAvyuM che. te vicAravAnuM bane to vicArazo. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-701 155 3. agni athavA bIjA baLavAna zastrathI apakAyika mULa jIva nAza pAme, ema samajAya che. atrethI varALAdi rUpe thaI je UMce AkAzamAM vAdaLAMrUpe baMdhAya che, te varALAdi rUpe thavAthI acita thavA yogya lAge che, paNa vAdaLAMrUpe thavAthI pharI sacitapaNuM pAmavA yogya che. te varasAdarUpe jamIna para paDye paNa sacita hoya che. mATI AdinI sAthe maLavAthI paNa te sacita rahI zakavA yogya che. sAmAnyapaNe agni jevuM mATI baLavAna zastra nathI, eTale tevuM hoya tyAre paNa sacitapaNuM saMbhave che. 4. bIja jyAM sudhI vAvavAthI UgavAnI yogyatAvALuM che tyAM sudhI nirjIva hoya nahIM, sajIva ja kahI zakAya. amuka avadhi pachI eTale sAmAnyapaNe bIja (annAdinAM) traNa varSa sudhI sajIva rahI zake che; tethI vacce temAMthI jIva cavI jAya kharo, paNa te avadhi vItyA pachI te nirjIva eTale nibaja thavA yogya kahyuM che. kadApi bIja jevo AkAra teno hoya paNa te vAvavAthI UgavAnI yogyatArahita thAya. sarve bIjanI avadhi traNa varSanI saMbhavatI nathI; keTalAMka bIjanI saMbhave che. 5. phreMca vidvAne zodhelA yaMtranI vigatanuM vartamAna bIDyuM te vAMcyuM che. temAM AtmA jovAnuM yaMtra tenuM nAma ApyuM che, te yathArtha nathI. evA koI paNa prakAranA darzananI vyAkhyAmAM AtmAno samAveza thavA yogya nathI; tame paNa tene AtmA jovAnuM yaMtra samajyA nathI, ema jANIe chIe; tathApi kArmaNa ke taiksa zarIra dekhAvA yogya che ke kaMI bIjo bhAsa thavA yogya che, te jANavAnI jijJAsA jaNAya che. kArmaNa ke taijas zarIra paNa te rIte dekhAvA yogya nathI. paNa cakSu, prakAza, te yaMtra, maranArano deha, ane tenI chAyA ke koI AbhAsavizeSathI tevo dekhAva thavo saMbhave che. te yaMtra viSe vadhAre vyAkhyA prasiddhimAM AvyuM pUrvApara A vAta jANavAmAM ghaNuM karIne Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 rAjahRdaya bhAga-14 Avaze. havAnA paramANuo dekhAvA viSemAM paNa kaIka teonA lakhavAnI vyAkhyA ke joyelA svarUpanI vyAkhyA karavAmAM paryAyAMtara lAge che. havAthI gati pAmelA koI paramANuskaMdha vyAvahArika paramANu, kaMIka vizeSa prayoge dRSTigocara thaI zakavA yogya hoya te) dRSTigocara thavA saMbhave che; haju tenI vadhAre kRti prasiddha thaye samAdhAna vizeSapaNe karavuM yogya lAge che. pachI 701nA patramAM dharmAstikAya ane e saMbaMdhIno ane keTalAka bIjA praznonA uttara cAlyA che. "amuka padArthanA javA AvavAdinA prasaMgamAM.... A nivRttimAM AvyA che ne ? 29 varSamAM zrAvaNa mahinAthI lagabhaga ATheka mahinAthI nivRttimAM AvyA che to have juo ! jarA vistArathI uttara Ape che. olA to udayanI sAme laDe che ne ? eTale bIjuM kAma vacce emane karavuM phAvatuM nathI. atyaMtaradazAmAM je ApaNe vicArIe chIe e vAta che. ahIMthI badhA vistArathI uttara ApyA che. ane adhyAtma sivAya jANavAnA praznonA paNa uttara ApyA che. amuka padArthanA javA AvavAdinA prasaMgamAM dharmAstikAyAdinA amuka pradeza kriyA thAya che, ane jo e pramANe thAya to vibhAgapaNuM thAya, jethI te paNa kALanA samayanI peThe astikAya na kahI zakAya e praznanuM samAdhAna :- prazrakAre prazna zuM karyo che ke jema kALANa bhinna bhinna padArthone vartanAmAM bhinna bhinna kALANuo nimitta paDe che. je kSetre je kALANa hoya, jemake A lAkaDAnI aMdara je paramANu pariName che tyAM te kSetre rahelA kALANuonuM nimittapaNuM che. to pachI dharmAstikAyanA je kSetre jIva ke pudgalanI gati thatI hoya tene te pradezanuM nimitta paDe che mATe ene judo vibhAga pADI dayo. AkhuM dravya ene nimitta paDe che ema na kaho. kAlANanI mAphaka ene vibhAga gaNo. emAM paNa ene aneka dravyapaNuM gaNo. ke je je kSetre enA pradezo hoya te je dharmAstikAyanA, adharmAstikAyanA bhinna bhinna dravyo che. ema kema gaNatA nathI ? evo eka prazna uThAvyo che. prazna ThIka che, vyAjabI che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-701 157 mumukSu :- - 'zrImadjI'nA... ? pUjya bhAIzrI :- ene paNa anekapaNuM gaNo. kemake enuM nimittapaNuM je kSetre gati thAya che te kSetra che. ane kAlANumAM paNa ema ja che ke te kSetranA kALANu nimitta thAya che. bIjA nimitta nathI thatA. to Ane akhaMDa dravya gaNo ane olAne badhAne chuTA chuTA gaNavA evuM zA mATe ? che beya arUpI. kevaLajJAnano viSaya che. chadmasthanA jJAnano viSaya nathI. ane kevaLajJAna anusAra AnuM nirUpaNa eka akhaMDa dravyapaNe che. AnA chuTA chuTA aNupaNe che. to jyAre nimittanaimittika saMbaMdhanuM vicArIe chIe tyAre e vAta barAbara besatI nathI ema prakAranuM kahevuM che. ' e praznanuM samAdhAna :- jema dharmAstikAyAdinA sarva pradeza eka samaye vartamAna che, arthAt vidyamAna che, tema kALanA sarva samaya kaMI eka samaye vidyamAna hotA nathI.... vyavahArakALanA athavA jIvonA paryAyo paNa eka samaye badhA vidyamAna hotA nathI. ane vaLI dravyanA vartanAparyAya sivAya kALanuM kaMI juduM dravyatva nathI....' vaLI dravyanA vartanAparyAya sivAya kALanuM juduM dravyatva nathI, ke tenA astikAyatvano saMbhava thAya.' eTale ahIMyAM kALANu na lIdhA pAchA. ahIMyAM paryAya lIdhI. amuka pradeze dharmAstikAyAdine viSe kriyA thAya ane amuka pradeze na thAya tethI kaMI tenA astikAyapaNAno bhaMga thato nathI, mAtra ekapradezAtmaka te dravya hoya, ane samUhAtmaka thavAnI temAM yogyatA na hoya to tenA astikAyapaNAno bhaMga thAya,..' ekapradezAtmaka te dravya hoya ane samuhAtmaka thavAnI temAM yogyatA na hoya to tenA astikAyapaNAno bhaMga thAya. eTale ke to te astikAya kahevAya nahi. jemake paramANu ekapradezAtmaka che, topaNa temAM bIjA paramANuo maLI temAM samUhAtmakapaNuM pAme che. mATe te "astikAya' pudgalAstikAya) kahevAya che. vaLI eka paramANumAM paNa anaMta paryAyAtmakapaNuM che, ane kALanA eka samayamAM kaMI anaMtaparyAyAtmakapaNuM nathI, kemake te pote ja vartamAna eka paryAyarUpa che. eka paryAyarUpa hovAthI te dravyarUpa TharatuM nathI, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 rAjahRdaya bhAga-14 to pachI astikAyarUpa gaNavAno vikalpa paNa saMbhavato nathI. eTale ahIMyAM kALANunuM dravyapaNuM nathI lIdhuM. ema karIne saMkSepamAM e uttara pUro karyo che. joke dharmAstikAyanuM amuka pradeze nimittapaNe thAya che ane bAkInA pradeze nimittapaNuM thatuM nathI to zA mATe ene kALanA samayanI peThe eno vibhAga thAya che mATe ene judA judA dravya tarIke na levA? eno paNa bahu spaSTa uttara nathI maLato. To the point je uttara maLavo joIe e uttara nathI maLato. paNa keTalAka savAlo evA che ke je svabhAvane sparzIne che. enA uttaramAM kArya-kAraNanuM Logic e jarUrI nathI, Avazyaka nathI athavA to e kArya-kAraNanA Logic thI siddha thAya to ja svabhAva siddha thAya nahitara na thAya evI vastusthiti nathI. eTale kArya-kAraNano je tarka che e svabhAvane lAgu paDato nathI. svabhAvamAM tarkano abhAva che. ema kahevAya che. jemake agni Uno zA mATe ? agnimAM UnApaNuM kema ? to enuM koI Logic na ApI zakAya. ema kALANanuM eka aNupaNuM kema ? dharmAstikAyanuM aneka pradezAtmakapaNuM kema ? e svabhAva che, vastunuM svarUpa che. enA mATe Logic thI siddha karavAnI koI jarUra rahetI nathI. enA mATe to kahenAra pramANita che ke kema? eTalo nirNaya karIne puruSa pramANa vacana pramANa mAnavuM e sivAya bIjo koI upAya jovAmAM Avato nathI. kemake jo tame kArya-kAraNanA Logic mAM jAva to tame je vAta sthApo enuM kAraNa paNa mAgaze. e tame siddha karI dyo to enuM kAraNa mAgavAmAM Avaze. eno kyAMya cheDo Avaze nahi. na to praznano cheDo Avaze, na to uttarano cheDo Avaze. eTale koI eka jagyAe aTakavuM jarUrI che. to e vAta kyAM aTake che ? vicAravAmAM Ave to. ke jyAM vastuno svabhAva che tyAM pachI tarka karavo e anAvazyaka che. ema levuM joIe. vastuno jyAM svabhAva che. kemake prazna e paNa thaI zake che ke jIvamAM jIvapaNuM zA mATe ? pugalamAM jaDapaNuM zA mATe ? A prazna paNa thaI zake. zA mATe nahi, e vastu svabhAvathI ja evI che. pachI emAM kAraNa-kAryanuM Logic che ke prazna Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-701 159 karavo asthAne che. to pachI zA mATe mAnI levuM ? athavA mAnavA mATe pramANika AdhAra zuM che ? ke mAnavA mATe eTalo ja prAmANika AdhAra che ke kahenAra koNa che ? ane te kahenAra nirdoSa che ke sadoSa che? jo kahenAra nirdoSa hoya to enI pramANikatAne mAnya karavI, enI pramANikatA anusAra enA vacanane paNa mAnya karavuM. A rIte vicAryA vinA jagatanA padArtho ane paristhiti saMbaMdhInA tarka-vitarkonA vikalpanI koI paristhiti zAMta thAya evuM che nahi. evI paristhiti nathI ke vikalpa zAMta thAya. hajArogame prazna uThaze ke AnuM Ama kema ane AnuM Ama kema? AnuM Ama kema ane AnuM Ama kema? to jyAM sudhI nyAyane saMbaMdha che tyAM sudhI to nyAyanA graMthonuM Logic sagraMthomAM che. paNa saravALe chelle svabhAva jyAM Ave tyAM aTakavuM paDe che. eTale A prazna svabhAva Azrita hato. eTale enuM koI LogicthI spaSTIkaraNa nathI dekhAtuM enuM kAraNa e che ke tyAM svabhAvane svIkAravo rahyo. ane svabhAvanuM jeNe pratipAdana karyuM che e pratipAdana karanArane svIkAravA rahyA. bIjo prazna. 12. mULa aprakAyika jIvonuM svarUpa ghaNuM sUkSma hovAthI vizeSapaNe sAmAnya jJAne teno bodha thavo kaThaNa che, topaNa...." emAM apa eTale pANI. pANInA "jIvonuM svarUpa ghaNuM sUkSma hovAthI." kemake pANI pote ja e jIvonI kAya che. pANI pote ja kAyA che. pANImAM je bIjA jIvo thAya beindriya, traNa indriya, coindriya, paMcendriya thAya e judI vAta che. enuM to zarIra juduM che. trasajIvonuM zarIra juduM che. paNa A to pANI pote ja jenuM zarIra che ene apUkAyika jIvo kahevAmAM Ave che. vAyu pote ja jenuM zarIra che ene vAyukAyika jIvo kahevAmAM Ave che. agni jenuM zarIra che tene agnikAyika jIvo kahevAmAM Ave che ane jamIna jenuM zarIra che tene pRthvIkAya jIvo kahevAmAM Ave che. khANamAM saceta pRthvI che badhI. khANanI pRthvI che e saceta che. Ama ApaNe je pRthvI upara cAlIe chIe e ghaNA vAhano ane mANasonA cAlavAthI aceta thaI gaI hoya che. paNa ene khodo eTale pAchI saceta pRthvInI jagyA Ave. eTale ke e dekhAya paramANa. jIva to kAMI dekhAtA nathI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 rAjahRdaya bhAga-14 paNa e paramANu pote ja keTalAka jIvonI kAyA che. eTale ene pRthvIkAya kahevAmAM Ave che. kahe che ke e 'aprakAyika jIvonuM svarUpa ghaNuM sUkSma hovAthI vizeSapaNe sAmAnya jJAne teno bodha thavo kaThaNa che.' eno vizeSapaNe bodha thavAmAM sAmAnyajJAna kAma na kare. chatAM A Sadarzanasamuccaya' nAmano graMtha 'haribhadrAcArya'no che. emaNe vAMcyo che. emAM 141, 142, 143 pAnA upara e svarUpano kAMIka vistAra karyo che tyAMthI tame vicArI lejo ema kahe che. pote pachI vistArathI uttara nathI Apyo. '3. agni athavA bIjA baLavAna zastrathI akAyika mULa jIva nAza pAme, ema samajAya che. atrethI varALAdirUpe thaI je UMce AkAzamAM vAdaLArUpe baMdhAya che, te varALAdirUpe thavAthI acita thavA yogya lAge che, paNa vAdaLArUpe thavAthI pharI sacitapaNuM pAmavA yogya che. te varasAdarUpe jamIna 52 paDye paNa sacita hoya che. mATI AdinI sAthe maLavAthI paNa te sacita rahI zakavA yogya che. sAmAnyapaNe agni jevuM mATI baLavAna zastra nathI, eTale tevuM hoya tyAre paNa sacitapaNuM saMbhave che.' have pANInI aMdara e pANI aceta kyAre thAya ? to kahe che, agnithI ene garama karavAmAM Ave tyAre pANI aceta thAya. eTale ApaNe tyAM je ukALeluM pANI pIvAmAM Ave che ene acetapANI kahe che enuM kAraNa e che. e eka ja evuM zastra che ke jene laIne te saceta maTIne aceta thAya che. eTale tyAM te jIvono nAza thAya che. eTale to bIjA loko prazna kare che ke tame to pahelA pANInA jIvone pANI ga2ma karIne mArI nAkho cho ane pachI pANI pIvo cho to hiMsA to pahelA tame karo cho. enA karatA tame pIvo eTaluM pANI vaparAya ane bAkInuM pANI emaneema rahI jAya. tame to ekasAthe ghaNuM pANI unuM karI rAkho cho. eTalA jIvono pahelA nAza karI nAkho cho. pachI krame krame pIvuM hoya eTaluM pANI pIvo. kAMI eka ghaDo pANI ekasAthe to pItA nathI. mATe evI rIte nahi karavuM joIe. ema dalIla Ave che. paNa ThaMDA pANImAM vAraMvAra jIvonI utpatti thAya che. ane eka vakhata pANIne ukALatA eka vakhata to e badhA jIvono nAza thaI jAya Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-701 161 che, mRtyu thaI jAya che, AyuSya pUruM thaI jAya che. paNa pharIne bIjA jIvonI utpatti jaldI thatI nathI. keTalAka kALa sudhI. pachI pAchuM te pANI saceta thaI zake che. eTalA mATe eTalA samaya sudhI vaparAya eTaluM pANI garama karavAnI paddhati che. e paddhati na samajatA hoya to covIsa kalAkanuM pANI garama karI nAkhe to e paddhati barAbara nathI. pAchu e pANI saceta thaI jAya che. eTale digaMbara saMpradAyamAM to evuM che ke evA ukALelA pANInI aMdara amuka padArtha rAkhe. jemake lavIMganI poTalI koI rAkhe che. pANI aceta na thAya eTale evuM badhuM rAkhe che. athavA to pharIne pAchuM ene ukALI nAkhe che. athavA bahu jhAjhuM na ukALe. thoDuM thoDuM ukALIne ThAre. ema paNa kare che. paNa e paddhati che. ahIMyAM to eTalo prazna e che ke eno nAza kaI rIte thAya ? agni athavA bIjA baLavAna zastrathI aprakAyika mULa jIva nAza pAme, ema samajAya che. evA koI pANIne sparze evA bIjA baLavAna zastro che. dAkhalA tarIke pANInA hoja hoya che. Swimming pool jene kahe che ne ? pANInA hoja. A nadImAM mANaso nhAya che, taLAvamAM nhAya che, kUvAmAM hoya che, hojamAM nhAya che, samudramAM nhAya che. to emAM ghaNA jIvonI hiMsA thAya che. eka Dola pANI laIne nhAya levuM to eTalA ja jIvonI hiMsA thAya. be DolathI eTalAnuM thAya, pAMca DolathI nhAya topaNa eTalAnuM ja thAya. paNa hojamAM nyAya, nadImAM nhAya, samudramAM nhAya, kUvAmAM hoya to ghaNA jIvonI hiMsA thAya che. agni vagara paNa bIjA baLavAna zastraghAtathI (jIva nAza pAme che. jema A pANImAM dhubakA mAre che, tare che, pANIne DahoLe che. to e badhA kAraNe ekasAthe ghaNA jIvonI hiMsA thAya che. eTale e rIte ghaNA pANInA samUhamAM nhAvAno niSedha che. A anyamati loko samudra snAna, nadI snAna ene puNya mAne che. gaMgA snAna karyuM, yamunA snAna karyuM, kAverImAM snAna karyuM, narmadAmAM snAna karyuM ane puNya mAne che. samudra snAnane paNa puNya mAne che. amuka divase samudra snAna paNa karavA jAya che. jainadarzanamAM e paddhati nathI. puNyanI paddhati nathI ene pApanA pariNAma ane pApabaMdhanuM nimitta kahevAmAM Ave che. AkhI vAta judI ja che. kema ? ke tyAM ghaNA apakAyika jIvonI hiMsA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 rAjahRdaya bhAga-14 thaI jAya che eTalA mATe. tamAre jarU2 hoya eTaluM pANI vAparo. binajarUrI pANI nahi vAparo. ema maryAdA karI che. e rIte. pachI e pANI varALarUpe UMce AkAzamAM jAya. to jyAre garama thaIne varALa thAya tyAre aceta thAya. pAchA vAdaLA baMdhAya eTale u52 pAchA emAM sacetapaNuM eTale jIvono saMyoga thaI jAya. pAchuM e varasAdapaNe pariName tyAre paNa e saceta pANI che ane jamIna upara vahetuM hoya tyAre paNa e saceta che. evI rIte enuM sarcatapaNuM saMbhave che. mumukSu :- nava kalAka pachI saceta thaI jAya. pUjya bhAIzrI :- hA. zvetAMbaramAM nava kalAka kahe che. digaMbaramAM to ethI ocho Period le che. amuka aMtarmuhUrta lIdhA che. pachI e saceta thavA mAMDe che. eTale e loko pANImAM lavIMganI poTalI nAkhI 2e che. eTale enI vAsane laIne paNa bIjA jIvo utpanna na thatA hoya. ane prAsukajaLa rahe che ema kahe che. AnAthI prAsukatA rahe che. pachI bIja vRkSano... mumukSu :- covIsa kalAka... = pUjya bhAIzrI :- covIsa kalAka. to covIsa kalAka rahe che. - mumukSu :- pachI koI saMjoge e vaparAya nahi. pUjya bhAIzrI :- barAbara. 4. bIja jyAM sudhI vAvavAthI UgavAnI yogyatAvALuM che tyAM sudhI nirjIva hoya nahIM;...' bIja jyAM sudhI vAvavAthI Uge, vAvo ane Uge evI jyAM sudhI yogyatA hoya tyAM sudhI nirjIva hoya nahi. tyAM sudhI emAM sajIvapaNuM che ema levuM. sajIva ja kahI zakAya. amuka adhi pachI...' eTale amuka samayanI maryAdA pachI. eTale sAmAnyapaNe bIja (annAdinA) traNa varSa sudhI sajIva rahI zake che;...' annano dANo traNa varSa sudhI vAvatA Uge che. sAmAnyapaNe. vizeSapaNe koImAM na paNa Uge. to te sajIva rahI zake che. tethI vacce temAMthI jIva cavI jAya kharo..' eTale ke emAM nirjIvapaNuM thaI jAya. cavI jAya eTale tyAMthI bIjA kSetre vayo jAya. paNa te avadhi vItyA pachI te nirjIva eTale nirbIja thavA yogya kahyuM che.' e Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-701 163 traNa varSa pachI Uge nahi tyAre emAM jIva hoya nahi. kadApi bIja jevo AkAra teno hoya...." eTale traNa varSa pachI bIja emaneema dekhAya. paNa te vAvavAthI UgavAnI yogyatArahita thAya." jo nirjIva hoya to vAve topaNa Uge nahi ane sajIva hoya to vAve to e Uge che. sarve bIjanI avadhi traNa varSanI saMbhavatI nathI." A anAja mATe sAmAnya A maryAdA che ke traNa varSa sudhI te sajIva rahe che. paNa badhA bIjo jeTalA vRkSanA bIjo che, jeTalA vanaspatinA bIjo che e badhAne eTalI maryAdA nathI. badhAnI judI judI che. keTalAMka bIjanI saMbhave che.' ema karIne e bIjanA saceta-acetano khulAso Apyo che. pachI pAMcamuM kahe che ke, phreMca vidvAne zodhelA yaMtranI vigatanuM vartamAna bIDyuM te vAMcyuM che. koIe chApAnI kApalI bIDI che ke phrAMsanA koI vidvAna che. phreMca kahevAya. phrAMsanA lokone phreMca loko kahe che. eNe AvI koI zodha karI che. juo, tame A kApalI vAMco. A chApAmAM AvyuM che ema karIne temAM AtmA jovAnuM yaMtra tenuM nAma ApyuM che, te yathArtha nathI. koI eka phreMca vidvAne yaMtra eka yaMtra bahAra pADyuM che ke jemAM AtmA dekhAya che. to kahe che, A gapyo che. ane AjathI mAno ke 1952. 95 varSa pahelAnuM che to atyAre to enuM Development thaI gayuM hoya. te di niSedha karyo che e barAbara karyo che. kemake jinAgama anusAra koIpaNa indriyajJAnathI AtmAne joI zakAya evuM AtmAnuM rUpIpaNuM che ja nahi. kemake indriyajJAnano viSaya rUpI padArtha che ane AtmA arUpI che. mATe indriyajJAnanI maryAdAnA bahArano viSaya che. emAM koI sAdhana kAma karI zake nahi. phreMca vidvAne zodhelA yaMtranI vigatanuM vartamAna bIDyuM te vAMcyuM che. temAM AtmA jovAnuM yaMtra tenuM nAma ApyuM che, te yathArtha nathI. evA koIpaNa prakAranA darzananI vyAkhyAmAM AtmAno samAveza thavA yogya nathI." dekhI zakAya evuM koI sAdhana nathI. eno samAveza kyAMya thaI zake evuM nathI. tame paNa tene AtmA jovAnuM yaMtra samajyA nathI, ema jANIe chIe." have jeNe prazna karyo che ane ema kahe che ke tame to jaina cho. jinAgamanI vAta svIkAro cho. mATe "tame paNa tene AtmA jovAnuM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 cajahadaya bhAga-14 yaMtra samajyA nathI, ema jANIe chIe, cokhkhuM karAvI lIdhuM. tathApi kArmaNa ke taim zarIra dekhAvA yogya che ke kaMI bIjo bhAsa thavA yogya che, te jANavAnI jijJAsA jaNAya che. te e koI vAta che e AtmAne jovAnI vAta nathI. paNa kArmaNa, taijasa zarIrano koI bhAsa thavAno prakAra hovA yogya che. kArmaNa ke taijasu zarIra paNa te rIte to dekhAvA yogya nathI. kemake e paNa eTalA sUkSma paramANu che ke indriyajJAna je sthULa jJAna che emAM eno samAveza thAya nahi. erU pakaDavAnA sANasAthI motI ke hIrAno dANo pakaDI zakAya nahi. A hAthanI capaTIthI paNa jhINI cIja pakaDAtI nathI. enA mATe pakaDavAnuM juduM sAdhana joIe. jema ke A motImAM, hIrAmAM savANI vaparAya che. evI rIte jJAnanI sthULatA, sUkSmatAno ahIMyAM prazna che. paNa cakSu, prakAza, te yaMtra, maranArano deha ane tenI chAyA ke koI AbhAsavizeSathI tevo dekhAva thavo saMbhave che. cakSu hoya, amuka prakAza hoya, amuka yaMtra hoya, marI gayuM hoya enuM zarIra hoya, to tenI chAyA ke evo koI AbhAsa thaI jAya to ene ema lAge ke meM AtmA joyo. eno AtmA meM joI lIdho. AtmA dekhAvAyogya nathI. te yaMtra viSe vadhAre vyAkhyA prasiddhimAM AvyuM pUrvApara A vAta jANavAmAM ghaNuM karIne Avaze. mATe AnI vizeSa vigata samajAya, jo bahAra prasiddha thAya to tarata khyAla Ave ke A barAbara che ke barAbara nathI. "havAnA paramANuo dekhAvA viSemAM paNa kaMIka teonA lakhavAnI vyAkhyA ke joyelA svarUpanI vyAkhyA karavAmAM paryAyAMtara lAge che. have evA ne evAmAM koI havAnA paramANuo dekhAya che, e je vAta Ave che e paNa barAbara nathI. kemake havAnA paramANu cakSaindriyano viSaya nathI. paNa e eTalA sUkSma che ke mAtra sparzendriyano viSaya che paNa cakSuindriyano viSaya nathI. gaMdhanA paramANu paNa cakSu indriyano viSaya nathI. karmendriyano viSaya che. nAsikAno viSaya che. evI rIte avAjanA paramANu che e paNa cakSuindriyano viSaya nathI. havAnA mojA Vibration AMkhathI na dekhAya paNa kAnathI pakaDAya. to e eTalA sUkSma che. ajavALuM ane aMdhAruM e sthaLa paramANu che. to e AMkhathI dekhAya che ke A Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 patrAMka-701 ajavALuM thayuM, aMdhAruM thayuM. sUkSma che topaNa eka AMkhathI pakaDAya che. paNa gaMdhanA, avAjanA ke havAnA paramANuo e rIte AMkhathI pakaDAtA nathI. kemake e ethI vadhAre sUkSma che. je sthULa sUkSmanA bhedo che emAM e jAya che. ene sthULasUkSma ane sUkSmasthaLa kahevAmAM Ave che. prakAza ane aMdhAruM A narI AMkhe dekhAya che e sUkSma paramANu hovA chatAM dhULasUkSma che. kevA che ? dhULasUkSma che. ekalA sUkSma nathI paNa sthULasUkSma che ke AMkhathI jaNAya che. jyAre A gaMdhanA, avAjanA ane havAnA paramANuo e sUkSmasthaLa che. jJAnamAM grahaNa thAya che ke atyAre havA garama thaI gaI. dasa vAgyA havA garama thaI gaI. havA dekhAtI nathI. paNa enI garamIthI-sparzathI khyAla Ave che to e sUkSmasthaLa che. dhULa kharA paNa indriyathI pakaDAya che mATe sthULa paNa sUkSmasthaLa che. olA sthaLasUkSma che, A sUkSmasthaLa che. eTale sthaLadhULa, dhULa, dhULasUkSma, sUkSmasthaLa, sUkSma ane sUkSma-sUkSma. evA che bheda levAmAM AvyA che. ahIMyAM enI vAta karI che. havAnA paramANuo dekhAvA viSemAM kaMIka teonA lakhavAnI vyAkhyA ke joyelA svarUpanI vyAkhyA karavAmAM paryAyAMtara lAge che. eTale kAMIka bIjI avasthAne bIjI avasthA e lokoe mAnI lIdhI che, ema kahevuM che. 'havAthI gati pAmelA koI paramANuskaMdha (vyAvahArika paramANa, kiMIka vizeSa prayoge dRSTigocara thaI zakavA yogya hoya te) dRSTigocara thavA saMbhave che; haju tenI vadhAre kRti prasiddha thaye samAdhAna vizeSapaNe karavuM yogya lAge che. eTale zuM kahe che? ke havAnA gati pAmelA koI paramANu skaMdha dRSTigocara thavA saMbhave che. jemake vaMToLiyo. vaMToLiyAne laIne ema lAge ke, bhAI ! atyAre bahu joradAra havA che. havAmAM tophAna thayuM hoya to enI aMdara ghaNA rajakaNo UDatA hoya, dhULanI DamarIo caDatI hoya to mANasane ema lAge ke ame havAne joI zakIe. e havAne nathI jotA. e bIjA paramANuskaMdha che ke je daSTigocara thavA saMbhave che. zuM lIdhuM emaNe? 'havAnI gati pAmelA koI paramANuskaMdha dRSTigocara thavA saMbhave che;" jemake vAvAjhoDuM hoya tyAre varasAda sAthe hoya to khabara paDe. paNa e pANInA paramANu dekhAya che. havAnA paramANu AMkhathI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 rAjahRdaya bhAga-14 dekhAtA nathI ema kahevuM che. paNa chatAM enI jAherAta e koI vizeSa prasiddha thAya to vizeSa samAdhAna ApI zakIe. ema karIne e paramANunI sUkSmatA ane vartamAna vijJAnanI zodha saMbaMdhIno khulAso che. emAMthI eTaluM tAravI zakavA yogya che ke koIpaNa bhautika vijJAnanA vaijJAniko hoya, atyAre je bhautika vijJAna cAle che enA vaijJAniko koI vAta kare ane e zodha jainadarzananA Agama je che e AgamanA abhiprAyathI judI pheraphAravALI lAge to kone svIkAravI ane kone na svIkAravI ? to sAmAnya buddhivALA mANaso vartamAna vijJAnane svIkAre che. eTalA mATe ke vartamAna vijJAnamAM aneka bhautika siddhiono anubhava thaI zake che. eno bhogavaTo thAya che ane enI khAtarI thAya che ke A vijJAnIoe sAcI zodha karI che ane sAcuM bole che. khoTuM bolatA nathI. paNa e ja vijJAnikoe ghaNI zodha karyA pachI potAnA abhiprAyo badalyA hovAnuM paNa itihAsamAM prasiddha che ke ame je Ama kahyuM hatuM te ema nathI paNa Ama che. jemake atyAra sudhI ema kahetA hatA ke pRthvI phare che ane caMdrasUraja sthira che. have ema kahe che ke pRthvI sthira che ane caMdra-sUraja phare che. to keTalIka peDhIo sudhI loko bhugoLa bhaNI gayA ke pRthvI phare che ane enI dharI upara phare che. caMdra-sUraja to tyAMne tyAM jagyAe rahe che. have nA pADe che. pRthvI sthira che, caMdra ane sUrajanuM gamana che. eTale pote potAne jyAre ema vizeSa jaNAya tyAre e potAnA abhiprAyane badale che. ane jyAre potAnI koI zodha viSeno abhiprAya prasiddha kare che tyAre paNa e maryAdA bAMdhe che ke A amArI zodhano aMtima tabakko nathI. Full & nial statement nathI ema kahe che. hajI paNa kAMIka bIjuM. amane zodhavAmAM Ave to ame A vAtane badalIzuM, pheraphAra karIzuM. eTalI pahelethI ja e loko jagyA rAkhI ane potAnA zodhakhoLanI jAherAta kare che. evI adhUrI ke alpajJapaNAnI jAherAtane svIkArI levI ke je sarvajJa anusAra, kevaLajJAna anusAra AgamanI paraMparAmAM je kAMIka vidhAno AvyA che e vidhAnane svIkAravA? e baMnenI tulanA e rIte karI zakAya ke je kahenAra nirdoSa che ane Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 167 jene kevaLajJAna sudhInuM zuddha nirmaLajJAna thayuM che enI vAtane svIkAravI vadhAre yogya lAge che. bhale A badho viSaya aprayojanabhUta che topaNa svIkAravAnI aMdara prayojana UbhuM thAya che. vAta aprayojana hovA chatAM tame pramANika puruSane na svIkAro, nirdoSatAne na svIkAro ane apramANika puruSanI vAtane svIkAro to tamArA svIkAravA saMbaMdhInuM je prayojana che e prayojana hAnI pAme che athavA tamane eno doSa Ubho thAya che. eTaluM vicAravA yogya che. e 701 patra pUro thayo. patrAMka-702 rALaja, zrAvaNa vada 14, rita, 1952 vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che. bhAIzrI anupacaMda malukacaMda pratye, zrI bhRgukaccha. ghaNuM karIne utpanna karelAM evA karmanI rahasyabhUta mati mRtyu vakhate varte che. kvacit mAMDa paricaya thayela evo paramArtha te eka bhAva; ane nitya paricita nijakalpanAdi bhAve rUDhidharmanuM grahaNa evo bhAva, ema bhAva be prakAranA thaI zake. sadvicAre yathArtha AtmadRSTi ke vAstava udAsInatA to sarva jIva samUha jotAM koIka virala jIvane kvacit kvacit hoya che; ane bIjo bhAva anAdi paricita che, te ja prAye sarva jIvamAM jovAmAM Ave che, ane dehAMta prasaMge paNa tenuM prAbalya jovAmAM Ave che, ema jANI mRtyu samIpa AvyuM tathArUpa pariNati karavAno vicAra, vicAravAna puruSa choDI I, prathamathI ja te prakAre varte che. tame pote bAhya kriyAno vidhiniSedhAgraha visarjanavat karI daI, athavA temAM aMta2pariNAme udAsIna thaI, deha ane tenA saMbaMdhI saMbaMdhano vAraMvArano vikSepa choDI daI, yathArtha AtmabhAvano vicAra karavAnuM lakSagata karo to te ja sArthaka che. chelle avasare anazanAdi ke saMstarAdika ke Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 rAjahRdaya bhAga-14 saMlekhanAdika kriyA kvacit bano ke na bano topaNa je jIvane upara kahyo te bhAva lakSagata che, teno janma saphaLa che, ane krame karI te niHzreyane prApta thAya che. tamane bAhyakiyAdino keTalAMka kAraNathI vizeSa vidhiniSedha lakSa joIne amane kheda thato ke AmAM kALa vyatIta thatAM AtmAvasthA keTalI svasthatA bhaje che, ane zuM yathArtha svarUpano vicAra karI zake che, ke tamane teno ATalo badho paricaya khedano hetu lAgato nathI ? sahajamAtra jemAM upayoga dIdho hoya to cAle tevuM che, temAM lagabhaga jAgRti kALano ghaNo bhAga vyatIta thavA jevuM thAya che te kene arthe ? ane tenuM zuM pariNAma ? te zA mATe tamane dhyAnamAM AvatuM nathI ? te viSe kvacit kaMI preravAnI icchA thayelI saMbhave che, paNa tamArI tathArUpa ruci ane sthiti na dekhAvAthI preraNA karatAM karatAM vRtti saMkSepI lIdhelI. hajI paNa tamArA cittamAM A vAtane avakAza ApavA yogya avasara che. loko mAtra vicAravAna ke samyagdaSTi samaje tethI kalyANa nathI, athavA bAhyavyavahAranA ghaNA vidhineSedhanA kartutvanA mAhAsyamAM kaMI kalyANa nathI, ema amane to lAge che. A kaMI ekAMtika dRSTie lakhyuM che athavA anya kaMI hetu che, ema vicAravuM choDI daI, je kaMI te vacanothI aMtarmukhavRtti thavAnI preraNA thAya te karavAno vicAra rAkhavo e ja suvicAradaSTi che. loka samudAya koI bhalo thavAno nathI, athavA stutiniMdAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti te vicAravAnane kartavya nathI. bAhyakriyAnA aMtarmukhavRtti vagaranA vidhiniSedhamAM kaMI paNa vAstavya kalyANa rahyuM nathI. gacchAdi bhedane nirvAhavAmAM, nAnA prakAranA vikalpo siddha karavAmAM AtmAne AvaraNa karavA barAbara che. anekAMtika mArga paNa samyapha ekAMta evA nijapadanI prApti Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 169 karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI, ema jANI lakhyuM che. te mAtra anukaMpAbuddhie, nirAgrahathI, niSkapaTatAthI, nirdabhatAthI, ane hitArthe lakhyuM che, ema jo tame yathArtha vicArazo to dRSTigocara thaze, ane vacananuM grahaNa ke preraNA thavAno hetu thaze. 70ramo patra che enuM mathALu cheH "vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che." zuM kahe che ? ke pramAda zA mATe karatA nathI ? AtmahitanA kAryamAM vicAravAna puruSo kadI paNa pramAda karatA nathI. kyAM sudhI ? ke pUrNa zuddhinuM je dhyeya bAMdhyuM che e pUrNa zuddhinI prApti na thAya tyAM sudhI e paga vALIne besatA nathI, ema kahevuM che. potAno puruSArtha aviratapaNe cAlu ja rAkhe che ane kyAre paNa pramAdamAM AvatA nathI). pramAda eTale sUI javuM ema nahi, besI rahevuM ema nahi. paNa bIjA sAMsArika kAryomAM AtmahitanuM vismaraNa karIne lAgI javuM, Atmahitane bhUlIne lAgI javuM ane pramAda kahevAmAM Ave che. pachI pUjA kare ane AtmahitanuM tyAM vismaraNa hoya ane rUDhigatapaNe pUjA kare ke cAlo bhagavAnanI, jinendradevanI pUjA karI lyo. to ene pramAda kahyo che. vepAra kare te pramAda ema nahi. khAvuM, pIvuM ke enuM nAma pramAda nahi. bIjA kAryomAM lAgI jAya enuM nAma pramAda nahi. zubhakriyAmAM lAge paNa AtmahitanuM lakSa jo durlakSa thaI jAya, vismaraNa thaI jAya, lakSa na rahe to ene pramAda kahevAmAM Ave che. eTalA mATe ema vicAravAmAM AvyuM che ke je jIvane AtmahitanuM dhyeya, pUrNatAnuM lakSa baMdhAya che te chUTatuM nathI. paryAye paryAye ene potAnA nijahitanI jAgRti sadAya varte che, niraMtara varte che ane tethI ene AtmahitanA viSayamAM pramAda nathI. e potAnuM dhyeya pUruM karaze tyAM sudhI. bhale upara uparanA guNasthAnamAM zuddhi vizeSa thaIne Avaze topaNa e sadAya pramAdarahitapaNe puruSArthamAM joDAyelo ja jIva rahe che. puruSArtha rahita thato nathI. eTale evA jIvone vicAravAna jIvo ahIMyAM kahyA che. kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa samajIne ja varte che. game tyAre Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 rAjahRdaya bhAga-14 AyuSya pUruM thAya e pahelA mAre mArI sAdhanAmAM jeTaluM AgaLa vadhAya eTaluM vadhavuM joIe. mokSamArgamAM jeTalo mArga kapAya eTalo kApI nAkhavo joIe. e vicAravAna puruSonuM svarUpa che. e eka jagyAe prazna uThAvyo che ne ? jene mRtyu AvavAnuM ja na hoya e bhale nirAMte sUve. patra 67, pAnuM-504. juo ! 693mAM pahelI lITI che ke, jene mRtyunI sAthe mitratA hoya, athavA je mRtyuthI bhAgI chUTI zake ema hoya, athavA huM nahIM ja maruM ema jene nizcaya hoya, te bhale sukhe sUe.' bhale sukhethI sUe eTale ? bhale bedarakAra thaIne UMghI jAya. mumukSujIvane to ema lAge ke arere...! AyuSyano Aje eka divasa pUro thayo. Aje paNa hajI mAruM kAma mAre je karavuM che e thayuM nahi. evI rIte e vicAre che. jyAre A kahe che ke bhale e bedarakAra thaI jAya. kemake ene to mRtyu sAthe bhAIbaMdhI che. (e) kahe che ke Aje vayo jA pAcho. Aje tuM Avato nahi. to pAcho vayo jaze. e to banavAnuM nathI. pote bhAgI chUTe che. olo bhAge nahi to pote bhAgIne bacI jAya. to kahe e paNa banavAnuM nathI. athavA jeNe Avo khoTo nirNaya karyo che. huM kayAM maravAno chuM? e bhale AtmahitanA kAryamAM pramAda kare. bAkI mRtyunI samIpa ja che ema samajIne niSpamAdapaNe potAnuM Atmahita sAdhavuM joIe to te vicAravAnapaNuM che. ane ema na rAkhavAmAM Ave to te avicArIpaNuM che. ema kahevA mAge che. kaccha"nA "anupacaMdabhAI' karIne eka mumukSu che enA upara A patra A mathALuM bAMdhIne emaNe lakhyo che. patra sAro che ane khAsa karIne loko dharmanA kSetramAM paNa stuti-nidAne mukhya rAkhIne pravarte che). Ama karavAthI ApaNI niMdA thaze to? Ama karavAthI loko ApaNI prazaMsA karaze ane Ama karavAthI loko ApaNI niMdA karaze. evuM je lakSa rAkhe che, e lakSe kAMI paNa karavA jevuM nathI. athavA vidhi niSedha je paNa che e lokasaMjJAe karavA jevo nathI. A patranI aMdara bahu sAro viSaya cAlyo che. mumukSu - "bhRgukaccha' pUjya bhAIzrI - hA. "bhRgukaccha" eTale ApaNe je aMjAra kahIe chIe ene bhRgukaccha' kahe che. "aMjArane. je "kacchanuM "bharUca" ema kahevAya che. bhRgukaccha". (ahIM sudhI rAkhIe...) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 171 tA. 2-5-1991, patraka - 02 nA pravacana . 322 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra-702, pAnuM-510. vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che. manuSpaAyu pUruM thAya e pahelA zIdhrapaNe Atmahita sadhAya, pUrNapaNe Atmahita sadhAya evA prayatnasahita ja vicAravAnapuruSo to pramAda karyA vinA ane nirarthaka kAryomAM samayane gumAvyA vinA, zaktine gumAvyA vinA AtmahitamAM ja lAgelA rahe che. ene vicAravAna puruSo kahyA che. evuM mathALuM bAMdhIne. "bhugukaccha' eTale ghaNuM karIne "bhujane paNa bhRgukaccha' kahetA hoya, tyAM patra lakhelo che). "bhAI zrI anupacaMda malukacaMda pratye, zrI bhRgukaccha.' ghaNuM karIne utpana karelAM evAM karmanI rahasyabhUta mati mRtyu vakhate varte che. ahIMyAM kevI mati kahI ? rahasyabhUta mati. rahasyabhUta mati eTale AyuSya daramyAna je prakAranA pariNAma karyA ane e prakAranA pariNAmanA tANAvANAthI je kAMI AyuSyanuM nibaMdhana thayuM, jema eka doraDuM vaNavuM hoya to ghaNA tANAne vaLa caDAvI caDAvIne, bhegA karIne pachI eka doraDuM karavAmAM Ave che, ema AyuSyanuM baMdhana janmathI mRtyu paryata evuM che ke e doraDAne vaccethI kApI zakAtuM nathI. AyuSya zarU thayuM e pUruM karyuM chUTako. pachI manuSyanuM hoya ke nArakInuM hoya ke devanuM hoya. eTale sAmAnyapaNe AyuSyano baMdha be tRtiyAMza AyuSya bhogavyA pachI paDe che enuM kAraNa e che ke be tRtiyAMza je AyuSya bhogavyuM emAM je pariNAma karyA e pariNAma anusAra baMdha paDavAno che. pariNAma kAMIka ane baMdha kAMIka paDe ema nathI banavAnuM. ane e pariNAma anusAra mati eTale buddhi thaI jAya che ema kahevuM che. sAmAnyapaNe "ghaNuM karIne.... eTale sAmAnyapaNe "utpanna karelAM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 rAjahRdaya bhAga-14 evAM karmanI rahasyabhUta mati" eTale pote jevA karmo bAMdhyA che e prakAranI mati mRtyu vakhate varte che. saMkSepamAM ema paNa kahI zakAya ke jevI ruci hoya e rucino viSayabhUta padArtha mRtyu vakhate ene avalaMbanamAM Ave. mRtyu vakhate enA pariNAmone avalaMbana konuM rahe? jenI ruci hoya enuM. AtmAnI ruci hoya to jIvane pariNAma je rahe e mRtyu vakhate AtmAsaMbaMdhInA thaI jAya. jo AtmAnI ruci hoya to mRtyu vakhate ene AtmA saMbaMdhInA pariNAma cAle che. ane saMsAranI ruci hoya to e kahe chokarAne bolAvI lyo, chokarIone bolAvI lyo. badhAne huM vAta karI dauM, badhAne huM bhalAmaNa karI dauM, huM Ama karI dauM, huM Ama karI dauM. e badhA prakAranA pariNAma thAya. utpana karelAM evA karmanI. eTale je ene tIvra rucipaNe pariNAma karyA che evI mati enI mRtyu vakhate hoya che. eTale ApaNe tyAM pUchavAmAM Ave che ke, bhAI ! choDatI vakhate pariNAma kevA hatA? potAnI upasthiti na hoya paNa paricita vyakti hoya to pUche ke, bhAI ! chelle chelle pariNAma kema rahyA ? have ema pUchavAnuM zuM kAraNa che ? ke chelle enA je pariNAma hatA enA uparathI e jIvana kevuM jIvyo ? ane have kevuM jIvaze ? eno eka AMka baMdhAya che. eTale jyAre pAchalI umaramAM jo pariNAma sArA rahe to ema samajavuM ke bhaviSya kAMIka ThIka che. paNa jIvananA utarArdhamAM jo pariNAma bagaDatA rahe to ema samajavuM ke bhaviSya sAruM nathI. A eka enuM Indicator che. vRddhAvasthAmAM je prakAranA pariNAma thAya che e pariNAma enA bhAvi bhavane sUcita kare che. kavacit mAMDa paricaya thayela evo paramArtha te eka bhAva;." che. have zuM che ? jIvanA pariNAmamAM be prakAranA bhAva thAya che ke kvacitu ja-kyAreka ja mAMDa paricaya thayela." thoDo paricaya karyo che eNe, kyAreka kayAreka koI satsaMga maLyo, koI sanzAstra vAMcyuM. "evo paramArtha te eka bhAvaAtmakalyANa saMbaMdhIno eka prakArano bhAva che. ane nitya paricita....' jIvanamAM dehArthe, dehAtmabuddhie nitya paricita nijakalpanAdi bhAve..." huM phalANo-phalANo. A badhuM phalANuM. e badhI kalpanA je potAnA saMbaMdhonI, seMkaDogame potAnA saMbaMdho je eNe kapyA che e badhI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 173 "nijakalpanAdi bhAve rUDhidharmanuM grahaNa evo bhAva" rUDhidharma. huM jena chuM, huM mumukSu chuM, mAre phalANuM karavuM joIe, mAre Ama karavuM joIe, mAre vAMcana karavuM joIe. pUjA-bhakti karavI joIe, dayA-dAna karavA joIe. rUDhigatapaNe. kemake huM gRhastha chuM, huM mumukSu chuM, phalANuM chuM. athavA phalANA saMpradAya anusAra ApaNAmAM Ama che mATe ApaNe Ama karAya. ApaNAmAM sAmAyikanuM hoya to sAmAyika vadhAre karAya, pratikramaNanuM vadhAre hoya to pratikramaNanuM karAya, vAMcananuM vadhAre hoya to vAMcana vadhAre karAya. e rUDhimAM AvI gayo e badhA eka ja Line mAM che. sAmAyikapratikramaNavALA ane vAMcana karavAmAM kAMI bIjo phera nathI. nitya paricita nijakalpanAdi bhAve rUDhidharmanuM grahaNa evo bhAva, ema bhAva be prakAranA thaI zakeA rIte dharmanA kSetramAM rUDhidharma pramANe athavA to AtmakalyANa. rUDhidharma pramANe nahi paNa samajaNa anusAra oghasaMjJA choDIne je pAramArthika mArga che e saMbaMdhInA pariNAma jIvane kyAreka ja ene lakSa upara AvyA che. kyAreka ja thoDIka e bAjunI ruci thaI che. kyAreka thoDI samaja AvI che. bAkI to rUDhi pramANe anusare che. je saMpradAyamAM, je ToLAmAM, je jagyAe pote je saMyogomAM hoya tyAM je paddhati hoya e paddhatine anusaravAnI rUDhi thaI jAya che. mumukSa :- vicAra vagara emAM paNa thoDuM thoDuM kAMIka samajavAnuM maLe temAMthI kema rUDhimAM jAya che ? pUjya bhAIzrI :- e to zuM che ke pote svataMtrapaNe paramArthamArgane zodhIne e mArge na caDe eTale rUDhimAM phasAyA vinA rahe ja nahi. bIjo eno vikalpa ja nathI. kAM to rUDhidharmamAM AvI jAya ane kAM to pachI svataMtra rIte mokSamArgane khoja karIne aMtarmukha thAya ane mokSamArganI prApti karI le. mumukSu:- traNemAM .. pUjya bhAIzrI :- bIjA karatA A vizeSa mArge che topaNa e avakAza ahIMyAM rahelo che ke ahIMyAM paNa rUDhimAM AvI jAya. jo sAcA mArge na caDe to. mumukSu - niSkAma bhakti karIe to ? Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 rAjahRdaya bhAga-14 pUjya bhAIzrI - niSkAma bhakti karIne paNa oghasaMjJA to TALavI rahI. oghasaMjJA to TALavI ja rahI. sAcI oLakhANa karIne rahasyabhaktimAM AvavuM joIe. oghabhakti choDIne niSkAmabhaktie pravartatA chatAM paNa rahasyabhaktimAM AvavuM joIe. rahasyabhakti eTale zuM ? deva-guru-zAstra, sapuruSanA svarUpane oLakhIne oLakhIne je bahumAna ane bhakti thAya tyAre e bhaktithI je darzanamoha maMda thAya evuM je mokSamArganuM rahasya. parama sat pratyenA oLakhANapUrvakanA bahumAnane laIne je darzanamohano anubhAga ghaTe ane je pAramArthika lAbha thAya tyAre ene rahasyabhaktinI prApti thaI ema kahevAya. mumukSa:- niSkAmabhakitathI AgaLa javAnI vAta che. pUjya bhAIzrI - AgaLanI vAta che. "zrImadjIe eka jagyAe ene rahasyabhakti kahI che. sobhAgabhAIne lakhyuM che ke, tame to niSkAma bhaktivAna cho eTaluM ja nahi paNa tamane rahasyabhaktinI paNa prApti thaI che. pachI kAM AgaLa cAlatA nathI ? e to puruSArthanI preraNA kare che ne ! pachI kema AgaLa cAlatA nathI? mumukSu:- rahasyabhaktimAM zuM Ave? pUjya bhAIzrI :- rahasyabhaktimAM darzanamoha maMda thAya ane jJAnamAM oLakhANa Ave. satparuSanI, sadharmanI oLakhANa Ave ane deva-guruzAstranI paNa oLakhANa Ave. e jIva oLakhANa AvavAthI puruSArthataMta paNa thAya. e rahasyabhaktinuM phaLa che ke ene puruSArthanI prApti thAya. nahitara puruSArtha na upaDe. ghUMTyA kare. oghabhaktie, niSkAmabhaktie enI e vAta ghUMTyA kare. paNa puruSArtha na UpaDe. ene ema lAgyuM che ke, bhAI ! A barAbara che mATe A ja ApaNe rAkhavuM. bIjuM badalavuM nahi. to enA e zAstro, eno e satsaMga. e badhuM rAkhyA kare. paNa puruSArtha na UpaDe. ene potAne khyAla Ave ke puruSArtha nathI UpaDato, karavuM zuM? puruSArtha nathI UpaDato. paNa oghasaMjJAmAMthI bahAra nIkaLato nathI. mULa e vAta che. bIjuM, niSkAmabhakti che enI parIkSA kyAre thAya ? carcA nIkaLI che to vizeSa vicArIe. sAmAnyapaNe jIvanamAM koI navI samasyA na UbhI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 175 thaI hoya tyAM sudhI to jIvane ema lAge ke ApaNe A badhuM niSkAmapaNe karIe chIe. ApaNane kAMI bIjI saMsAranI lAlasAo nathI rahI. paNa jyAre koI pratikULatAo Ave, takalIpha UbhI thAya ane tyAre takalIpha maTADavA mATe pAchI dharmanI pravRtti kare ke cAlo ApaNe dharmanI pravRttimAM joDAva. takalIpha pAchI ThelAze. tyAre e niSkAmabhakti nathI rahetI. tyAre e sakAmabhakti thaI jAya che. mumukSu - A bhakti mane phaLI, ApaNe sukhI sukhI thaI gayA. pUjya bhAIzrI - hA bhaktithI sukhI thaI gayA. athavA have muzkelI AvI che. paNa ApaNe dharmanA pasAye vAMdho nahi Ave. ApaNe badhuM karIe chIe. sArA bhAvathI karIe chIe, sArI rIte karIe chIe, muzkelI AvI che paNa have e bhaktinA pariNAmathI TaLI jaze). mumukSu :- e bhakti alekhe nahi jAya. pUjya bhAIzrI :- hA, ApaNuM kareluM alekhe nahi jAya. kAMIka vAveluM A vakhate Ugaze. e sakAmabhakti che, niSkAmabhakti nathI. ane e prasaMge khabara paDe. udaya na Ave tyAM sudhI jIvane potAne khabara na paDe. tyAM sudhI pote chetarAto hoya. mumukSu :- puruSanI oLakhANa ema lAge che ke satpuruSane oLakhyA che. pUjya bhAIzrI - hA. mumukSu - e to ema lAge che ke satparuSane oLakhyA ja nathI. pUjya bhAIzrI - paNa prasaMge khabara paDe ne? mumukSu - enI AjJA anusAra cAlIe chIe e to lAge che. pUjya bhAIzrI - lAge che paNa koI evA prasaMgo bane tyAre khabara paDe che ke jyAre jyAre kevA kevA citra-vicitra pariNAmo jIvanA thaI jAya che. bAkI to puruSanI AjJAe cAlIe chIe, sapuruSane mAnIe chIe, sapuruSanI bhakti karI che, emanA pratye samarpaNa karyuM che. e badhuM ahaMpaNuM poSya hoya che. ahaMpaNuM poSya hoya che. kharekhara evuM thAya che. oLakhANa to evI cIja che ke ekavAra sapuruSane oLakhyA (to) ene svarUpanizcayanuM kAraNa kIdhuM che. 7pa1mAM Avaze. 751 bAkI che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 rAjahRdaya bhAga-14 sapuruSanI- AptapuruSanI bhakti AjJArucirUpa samakita kIdhuM che ene. AjJArucirUpa samakita kIdhuM che. eTaluM ja nahi AtmasiddhimAM ene kAraNa gaNI pratyakSa' ema kIdhuM che ke A to pratyakSa kAraNa che. sapuruSanI oLakhANa e to samyagdarzananuM pratyakSa kAraNa che. e to bahu moTI vAta che. anaMta kALamAM anaMta vAra sapuruSa maLyA chatAM ekavAra paNa sapuruSanI kharI oLakhANa jIvane thaI nathI. are.! sarvajJane bhajyA che paNa sarvajJane samyagdaSTipaNe oLakhyA nathI hajI. sarvajJapaNe to kyAMthI oLakhe? ema kahe che. 504mAM AvI gayuM ne ? 504 patramAM e vAta che. samavasaraNamAM jaIne maNiratnanA dIvAthI ane kalpavRkSanA phUlathI pujA-bhakti karI che ane maMdiramAM paNa moTA moTA rAgathI bhakti karI che. 406 pAne pahelo Paragraph. juo ! koI pragaTa kAraNane avalaMbI,..." athavA koI pragaTa kAraNane vicArI, parokSa cAlyA AvatA sarvajJa puruSane eTale tIrthaMkarAdine. covIsa thaI gayA. mAtra samyagdaSTipaNe paNa oLakhAya to tenuM mahat phaLa che. sarvezane oLakhavuM to tAruM butuM nathI. paNa samyagdaSTipaNe paNa jo ene oLakhAya to enuM bahu moTuM phaLa che. bahu moTuM phaLa che eTale enuM phaLa nirvANapada ja che. kemake samyagdarzana thaze ane samyagdarzana thaze e nirvANane pAmaze. ane tema na hoya to sarvazane sarvajJa kahevAnuM kaMI AtmA saMbaMdhI phaLa nathI ema anubhavamAM Ave che." ema vicAramAM Ave che ema nathI kahetA. ema anubhavamAM Ave che. amArA anubhavanI A vAta karIe chIe. eTale kharekhara jIve sarvajJane paNa oLakhyA nathI ane puruSane paNa oLakhyA nathI. mumukSu - A jIva sarvajJane oLakhe to puruSanI oLakhANa thayA vagara rahe nahi. pUjya bhAIzrI :- rahe ja nahi. pachI lya che. pratyakSa sarvajJa puruSane paNa." olA parokSanuM lIdhuM. have kahe che ke pratyakSa sarvajJa puruSane paNa koI kAraNe, vicAre, avalaMbane samyagdaSTisvarUpapaNe paNa na jAyA hoya to sarvazapaNe nahi paNa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 patrAMka-702 samyagdaSTisvarUpapaNe na jANyA hoya to tenuM AtmapratyayI phaLa nathI, paramArthathI tenI sevA-asevAthI jIvane kaMI jAtibheda thato nathI. eno e rahe che. koI jAtiphera paDato nathI. mATe te kaMI saphaLa kAraNarUpe jJAnIpuruSe svIkArI nathI, ema jaNAya che.' mumukSu - AmAM pravacanasAranI 20mI gAthAno sAra AvI gayo. pUjya bhAIzrI :- hA. AvI gayo. eTale oLakhANa bahu moTI vAta che. bahu moTI vAta che. zuM kahe che ahIMyAM? "kvacit mAMDa paricaya thayela evo paramArtha te eka bhAva; ane nitya paricita nijakalpanAdi bhAve rUDhidharmanuM grahaNa evo bhAva, ema bhAva be prakAranA thaI zakerUDhidharmamAM AvelA jIvo mRtyu samaye yathArtha pariNAmane pAmI zakatA nathI. moTA bhAganA bezuddha thaI jAya che. pariNAma eTalA badhA bagaDI jAya che ke kAM to vedanAne laIne ane kAM to mamatvanI tIvratA thaI jAya ke A badhuM mAre choDI devuM paDaze. have mAre cAlyA javuM paDaze ane A badhuM mUkI devuM paDaze. tIvra duHkhI thaIne bezuddha thaI jAya che. saddhicAre yathArtha AtmadaSTi ke vAstava udAsInatA to sarva jIva samUha jotAM koIka virala jIvane kvacit kvacit hoya che. zuM kahe che ? ke AtmakalyANano vicAra te sadvicAra che. svarUpaprAptino vicAra te sadvicAra che. vicAra eTale abhiprAyasahita, hetusahita, dhyeyasahita. athavA yathArtha AtmadaSTi eTale samyagdaSTi, athavA vAstavya udAsInatA eTale A saMsAramAM kAMI sAra nathI. koI sukhanuM kAraNa nathI. kyAMyathI sukha meLavI zakAya evI paristhiti che ja nahi. ekAMte duHkhanuM ja kAraNa che. ema jANatA e pratye udAsIna thAya. athavA svarUpalAbha levAnI jijJAsAmAM e prakAranA udayabhAvono rasa, je-te prakAranA udayabhAvono rasa phikko paDI jAya evI koI vAstavika udAsInatA, sAcI udAsInatA Ave to evo prakAra "sarva jIva samUha jotAM koIka virala jIvane kvacit kvacit hoya che; Akho jIvano samUha joIe chIe tyAre Avo to ko'ka ja jIva nIkaLe evuM dekhAya che. ane bIjo bhAva anAdi paricita che, te ja prAye sarva jIvamAM Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 rAjahRdaya bhAga-14 jovAmAM Ave che..." dharmanA kSetramAM ghaNA jIvo che. paNa badhA rUDhimAM AvI jatA hoya evuM jovAmAM Ave che. jyAM je jAya che, bhaLe che e rUDhimAM AvI jAya che. te ja prAye jovAmAM Ave che. ane dehAMta prasaMge paNa tenuM prAbalya jovAmAM Ave che. ane mRtyu samIpa Ave tyAre e pariNAmonuM prabaLapaNuM jovAmAM Ave che. "ema jANI mRtyu samIpa AvyuM tathArUpa pariNati karavAno vicAra, vicAravAna puruSa choDI daI..." prathamathI ja te prakAre varte che. eTale rUDhimAM pariNati thaI jAya ane rUDhigatapaNe javAne badale pote mRtyunI samIpa Avato jAya che, AyuSya vyatIta thatuM jAya che, game tyAre pUruM thaI zakavA yogya che ema jANIne prathamathI ja jAgRta thaI jAya che. 'tame pote...... have emane saMbodhIne kahe che. "anupacaMdabhAIne saMbodhIne kahe che. nasIbadAra jIvo che. patramAM sIdhuM saMbodhana kare che. tame pote bAhya kriyAno vidhiniSedhAgraha visarjanavat karI daI..." tamAre zuM kiravuM? bAhyakriyAno Agraha choDI dyo. bAhya saMpradAyanI aMdara kriyAkAMDI haze ema lAge che. ghaNA kriyAkAMDamAM paDelA haze. eTale kahe che), tame bAhyakriyAno vidhi ke niSedhamAM Ama levuM joIe, Ama na levuM joIe, A khAvuM joIe, A na khAvuM joIe, Ama pALavuM joIe Ama na pALavuM joIe. vidhi ane niSedha. eno Agraha visarjanavat karI daIne (arthAta) bhUlI jaIne. athavA temAM aMtarapariNAme udAsIna thaI... e dizAmAM tame have udAsIna thaI jAva. deha ane tenA saMbaMdhI saMbaMdhano vAraMvArano vikSepa choDI daI" zarIrano paNa vikSepa choDI dyo ane zarIranA saMbadhI eTale kuTuMbIo. "deha ane tenA saMbadhI saMbaMdha.. eTale kuTuMbIno saMbaMdha. eno paNa "vAraMvArano vikSepa choDI daI, yathArtha AtmabhAvano vicAra karavAnuM lakSagata karo to te ja sArthaka che.' yathArtha AtmabhAva. jevuM mULa svarUpa che evo je bhAva. ene yathArtha AtmabhAva kaho athavA mULa svabhAvabhAva kaho. eno vicAra karavAnuM lakSagata karo." ene oLakhavAnuM, eno paricaya karavAnuM, e bAju vaLavAno, e prayatna karo to te ja sArthaka che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 179 bAkI badhuM choDI dayo. bAhya kriyAkAMDa paNa choDI dyo ane kuTuMbanI paLojaNa paNa choDI dayo, ema kahevuM che. to te ja sArthaka che.'' chelle..." eTale mRtyu samaye chelle avasare anazanAdi ke saMtarAdika ke saMlekhanAdika kriyA kvacita bano ke na bano topaNa je jIvane upara kahyo te bhAva lakSagata che, teno janma saphaLa che, ane krame karI te niHzreyane prApta thAya che. ghaNA zuM vicAra kare che ? ke atyAre to ApaNe thAya eTalo dharma rUDhipaNe karIe chIe. rUDhigatapaNe. eka vAta pAkI rAkhavI che ke jyAre mRtyu samaya Avene tyAre ApaNe anazana laI levuM kAM saMlekhanA karI levI.A je chellI kriyA che e ApaNe cUkavI nathI. bIjAne kahI rAkhyuM hoya. evuM lAgene to amane tame pacakhANa ApI dejo. mahArAjane bolAvIne ke game e rIte paNa amane pacakhANa ApI dejo. paNa amAre chelle chelle amArI bhAvanA che ke amAre saMlekhanA laI levI ke anazana karI levuM. chelle avasare anazanAdi ke saMtarAdika." saMstara eTale tamAre zuM kahetA haze ? kAMI zabda khabara che ? mumukSu :- ghAsanI pathArI. pUjya bhAIzrI - ghAsanI pathArI. ThIka. ghAsanI pathArI. saMlekhanA..." saMlekhanA to A ja ApaNe kahe che ne ? saMthAro laI lIdho. ene saMlekhanA kahe che. evI "kriyA kvacit bano ke na bano....... tame enI atyArathI kALajI na karo. enI ciMtA nahi karo. bhale bane, bhale na bane. kAMI vAMdho nahi. paNa je jIvane upara kahyo te bhAva lakSagata che...." eTale ke potAnA svabhAva taraphano vicAra che, lakSa che to teno janma saphaLa che, to ene bAhya kriyAno Agraha rAkhavAnI jarUra nathI ane krame karIne te niHzreyane prApta thAya che. eTale kalyANane prApta thAya che. juo ! e kriyAkAMDI che eTale ene kriyAthI enA pariNAma tyAM coMTI jAya che. eTale zuM thAya che ke jIvane eka jAtanuM zalya rahI jAya che ke jo huM Ama karIza to mAruM kalyANa thaze. have ekalo khAlI koro zubhabhAva hoya che. ene e dharma athavA dharmanuM kAraNa mAnI le che. ane ema mAnIne e darzanamohane tIvra karato jAya che. darzanamoha emAM tIvra thAya che. gRhIta Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 thAya ne ? mithyAtva gRhIta thAya che. rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu :- mRtyu samaye ArtadhyAna thAya ? = pUjya bhAIzrI :- hA, tema thAya ja. vedanA che ne ? lagabhaga mRtyu samaye vedanA to Ave ja. ko'ka ja jIvane na hoya. pachI koIne lAMbo kALa rahe, koIne thoDo kALa rahe. paNa Ave evI ke ArtadhyAnamAM jIva ekadama cAlyo ja jAya. e paristhitimAM AvI jAya. tamane bAhyakriyAdino keTalAMka kAraNathI vidhiniSedha lakSa joIne amane kheda thato ke AmAM kALa vyatIta thatAM AtmAvasthA keTalI svasthatA bhaje che, ane zuM yathArtha svarUpano vicAra karI zake che, ke tamane teno ATalo badho paricaya khedano hetu lAgato nathI ?" zuM kahe che ? kriyAkAMDI ja che. tamane bAhyakriyAdino keTalAMka kAraNathI vidhiniSedha lakSa joIne...' tamAruM lakSa tyAM bahu hatuM. athavA tIvra pariNAma e bAjunA--bAhyakriyAmAM rahetA hatA. e joIne amane kheda thato hato ke A jIvane AvuM kayAM che ? AvI pakkaDa kayAM che ? ane AmAM kALa vyatIta thatAM AtmAvasthA keTalI svasthatA bhaje che,...' A prazna uThAvyo. e to tame jotA nathI ke AtmAne AmAM zuM lAbha thAya che ? kriyAkAMDamAM paDyA cho paNa AtmAne zuM lAbha thAya che e to kAMI jotA nathI. ? ane zuM yathArtha svarUpano vicAra karI zake che,...' ke kriyAno ja vicAra karo cho ? Ama thayuM ane Ama na thayuM. A barAbara sAcavyuM ane A na sacavANuM. bAhyakriyA upara najara rahe che. AtmA upara to vicAra paNa Avato nathI. ke tamane teno ATalo badho paricaya beThano hetu lAgato nathI ?" eTale kriyAkAMDano khUba paricaya chatAM tamane Ano kema kheda thato nathI ? ke AmAM AtmakalyANa kAMI thatuM nathI ane Amane Ama kriyAmAM ne kriyAmAM jiMdagI kADhI nAkhavAnI ? mumukSu :- kevA bhAgyazALI ... = pUjya bhAIzrI :- hA. eTale to kahyuM ke koI bhAgyazALI jIva che. nahita2 bhAgye ja jJAnI sIdhuM kahe. kAraNa ke mANasa pAtra na hoya to ene duHkha lAgI jAya ke mane Ama kIdhuM, mane Ama kahI dIdhuM. bhAI ! tArA kalyANa mATe kahe che. '; Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 patrAMka-702 'sahajamAtra jemAM upayoga dIdho hoya to cAle tevuM che, temAM lagabhaga "jAgRti kALano ghaNo bhAga vyatIta thavA jevuM thAya che te kene arthe ?" jAgRtikALano eTale sAvadhAnIno kALa. jAgRtine avataraNacihna karyuM che. jAgRti eTale mAtra UMghe ne jAge ema nahi. paNa je sAvadhAnI che e tamArI badhI sAvadhAnI kriyAkAMDa upara ja badhI thaI gaI che. eTalI sAvadhAnI kriyAkAMDamAM jAgRti rahe ke emAM jarAka AghuM pAchuM thaI gayuM hoya to AkuLatA.. AkuLatA. AkuLatA karI bese. eya...! tamane ATalA vakhatathI kahIe chIe. hajI Amanema thayA kare che. gharavALA loko to kAMI samajatA ja nathI ke AmAM keTaluM amAre jALavavAnuM hoya che. e rIte jAgRtino ghaNo kALa sAmAnya upayoga dIdho hoya to emAM cAle. kAMI vadhAre upayoga devAnI jarUra nathI. paNa jIva Akhe Akho pUrI jAgRtithI tyAM coMTI jAya. konA arthe karo cho ? kAMI vicAra karyo ke AmAM zuM AtmAne lAbha thayo? te kene arthe ? ane tenuM zuM pariNAma ? enuM phaLa zuM? pariNAma eTale enuM phaLa zuM? eno kAMI vicAra karyo ? ane te zA mATe tamane dhyAnamAM AvatuM nathI ?' ane e bAjuno tamane lakSa kema jAtuM nathI ? evo kema vicAra karatA nathI ke AnuM phaLa zuM? A zA mATe huM karuM chuM ? konA mATe karuM chuM? te viSe kvacit kaMI preravAnI icchA thayelI saMbhave che..." kyAreka kyAreka agAu paNa tamane A bAjunI preraNA karavAnI IcchA amane thaI saMbhave che. paNa tamArI tathArUpa ruci ane sthiti na dekhAvAthI." joyuM ? jyAM sudhI tamArI sthiti ame kahIe e vAta sAMbhaLavuM ke dhyAna devuM enA upara nahotI tyAM sudhI tamane ame vAta kahI nathI. kyAreka kyAreka icchA to thaI che ke A khoTe raste che. ene sAcI dizA batAvIe. vRtti pAchI kheMcI lIdhI hatI. tamane vAta nahotI karI. vAta karavAno vicAra Avyo paNa vAta nahotI karI. kemake tamane lAbha thavAne badale kadAca nukasAna thAya. ke arere ! mane AvuM kahI dIdhuM. eTale amArA pariNAma che e pAchA kheMcAya gayelA. mumukSu - nahi kahevAmAM paNa anukaMpA che. pUjya bhAIzrI - nahi kahevAmAM paNa anukaMpA che ane kahevAmAM Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 rAjahadaya bhAga-14 paNa anukaMpA ja che. jJAnI puruSa vicArIne kahe ke A jIvane kahetA kAMI nukasAna to nahi thAya ne? topaNa emanI anukaMpA ja che. eTale enI yogyatA joIne kahe. bhAgI jAya evI rIte na vAta kare. Ubho rahe evI rIte vAta kare. eTale anukaMpA hoya che. ghaNI karuNA hoya che. kAMI levuM devuM nathI. niSkAraNa karuNA che. mumukSu - A pahelo ja patra lAge che. pUjya bhAIzrI - hA. "anupacaMdabhAIno pahelo patra lAge che. mumukSu - paricayamAM to ghaNA samayathI che. pUjya bhAIzrI - hA. paricayamAM che eTale to vAta kare che ke tamane kyAreka kyAre kahevAnI vRtti AvI che paNa pAchI kheMcAI gaI che. hajI paNa tamArA cittamAM A vAtane avakAza ApavA yogya avasara che. atyAre paNa ame je vAta kahIe chIe ene tame avakAza eTale ke jagyA Apo. amArI vAtane tame dhyAnamAM lyo. hajI paNa A pheraphAra thaI zake evuM che. nahitara ema kahevuM che ke eka kALa evo Avaze ke pheraphAra nahi thAya. enA uparathI eka bIjI vAta yAda AvI. A to kriyAkAMDanuM dRSTAMta che. "anupacaMdabhAIno je dagaMta che e to kriyAkAMDano che. ApaNe ApaNA je mumukSu samAjanI aMdara je rUDhi thaI gaI che ane e rUDhimAMthI bahAra nathI nIkaLatuM e eka sUkSma prakAra jarA vicAravA jevo che. ApaNe badhA tattvajJAnano buddhipUrvaka abhyAsa karIe chIe. lagabhaga buddhijIvI mANaso chIe ane tattvajJAnano buddhipUrvaka ApaNe abhyAsa karIe chIe. ane badhI vAta samajIne sAcA-khoTAno nirNaya karIe chIe ke A barAbara, A barAbara nahi. basa ! A rUDhi thaI gaI che. have e samajelI vAtane amalIkaraNa karavuM, anubhavakaraNa karavuM athavA prayoga karavo emAM AvatA nathI. kemake rUDhimAMthI nIkaLatA nathI. rUDhimAMthI nIkaLavuM bahu agharuM che. ekavAra carcA cAlatI hatI ke, bhAI ! A samajIne prayogamAM AvavuM joIe. to kahe, ema karIne prayoga amane samajAvI hyone. meM kahyuM ke, e prayoganI vAtane paNa tamAre rUDhimAM ja nAkhavI che ne ? samajI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 183 lIdhuM, basa ! zuM karyuM ? samajI lIdhuM. ane samajyA eTale (vAta pUrI thaI gaI). je vAta samajavA mATe paNa prayoga joIe. prayoganI vAta samajavA mATe prayoga joIe, prayoganI vAta prayogathI samajavI joIe. enA badale je rUDhimAM AvIne badhI vAto atyAra sudhInI samajyA, e prayoganI vAta paNa tamAre e ja rUDhimAM samajI ane emAM Fit karavI che eTale have to nIkaLavAnI pachI jagyA ja nahi. jAva. evI rIte carcA nathI karavI. prayoganI carcA evI rIte nathI karavI. prayoganI jo carcA karavI hoya to bahu sApha kIdhuM, have pachI e carcA karavA beso tyAre keTalAka prayoga karIne Avajo ane pachI enI carcA karajo. pachI e prayoganI carcA karavAnI je tamane majA Avaze e atyAre vAta sAMbhaLIne saMmata karI levAthI jUnA DhAMcAmAM je Fit thaI gayA che, je jUnI rUDhimAM salavAya gayA che emAM eka vadhAre salavAvAno tabakko Ubho thAze, bIjuM kAMI nahi thAya. rUDhi eka evI cIja che. ApaNane ema ke kriyAkAMDanI rUDhimAM ja mANaso AvI jAya. ane ApaNe kayAM, ApaNe tyAM kriyAkAMDa che ? bhAI ! A vAMcana, zravaNa, bAhya kriyA e badhuM kriyAkAMDa ja che, kAMI bIjuM nathI. vAMcana-zravaNanI bAhyakriyA te kriyAkAMDa ja che, bIjuM kAMI nathI. ene jJAnakriyA mAnI levAnI utAvaLa karavA jevI nathI. e rIte to je paddhati ne je rUDhi thaI gaI che e rUDhimAM pheraphAra karavAmAM nahi Ave to paristhiti jevI bIjA saMpradAyanA jIvonI bagaDelI che evI ja ApaNI (thavAnI). bIjI rIte thavAnI nathI. A paristhiti che. A paristhitie samAja ruDhimAM AvI cUkyo che. mumukSu :- pUruM adhyayana karIne, vicArIne nakkI karI lIdhuM che ke kAMIka samajANuM che. je nakkI karI lIdhuM che e eka ja (naDe che). pUjya bhAIzrI :- huM samajyo chuM ke huM samajuM chuM, evuM je pariNAma e satpuruSane oLakhavA na ce. moTuM nukasAna kyAM Ave ? ke samikatanuM je paheluM Stage, pachI svarUpanizcayanuM bIjuM Stage. pachI samyagdarzana. trIjA Stage samyagdarzana che. emAM pahelA StagemAM ja pratibaMdha Ubho thAya. pahelA StagethI ja pAchuM vaLavAnuM thAya. bIjA StagemAM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 rAjahRdaya bhAga-14 svarUpanizcaya sudhI to AvavAno ene prazna ja nathI. eTale kahe che ke, "hajI paNa tamArA cittamAM A vAtane avakAza ApavA yogya avasara che. loko mAtra vicAravAna ke samyagdaSTi samaje tethI kalyANa nathI.... kevI vAta lIdhI ! tame dharmanA kSetranI aMdara vadhAre pravRtti karatA hazo to loko ema kaheze ke, bhAI bahu vicAravAna che, bahu dharmajIva che. tyAM sudhI dharmI eTale samyagdaSTi thaI gayA. kAM to samyagdaSTi che, kAM to jJAnI che, kAM to bahu vicAravAna che, bahu AtmArthI che athavA bahu ghaNuM pALe che, ghaNo saMyama rAkhe che, ghaNuM Ama kare che, khAvA, pIvAmAM, bIjA-trIjAmAM. ema kAMIne kAMI Credit to mANasanI baMdhAya che. jeTaluM samarpaNa che eTalI to enI chApa UbhI thAya che. athavA pUrvakarmamAM yaza nAma kIrtino udaya hoya eTalI enI kIrti to koIpaNa vyaktine potAnA pUrvakarma pramANe kIrti-apakIrti thAya che. eTale loko ema kahe ethI kAMI kalyANa nathI. ane loko nide tethI kAMI akalyANa paNa nathI. athavA bAhyavyavahAranA ghaNA vidhiniSedhanA kartutvanA mAhAsyamAM kaMI kalyANa nathI, ema amane to lAge che. amAro to A nirNaya che ke je bahArano vyavahAra che emAM je vidhi-niSedha karo cho ane e kartabuddhie karo cho, enuM je kartutva thAya che emAM pAchI tamane moTAI lAge che ke ame keTaluM custapaNe pALIe chIe. jarAka pheraphAra thAya eTale ke nahi, na joIe. evI rIte vidhi-niSedhanA kartRtvamAM tamane mahimA AvI jAya che. amAro e nicoDa che ke emAM kAMI kalyANa nathI, AtmAnuM emAM jarApaNa kalyANa nathI. emAM "kaMI kalyANa nathI, ema amane to lAge che.' A kaMI ekAMtika dRSTie lakhyuM che. koI nizcayanA ekAMtika dRSTithI lakhyuM che athavA anya kAMI hetu che, koI bIjuM kAraNa che ema vicAravuM choDI daIne. eTale ke amane saMpradAyamAMthI choDAvavA mAge che. amArA saMpradAyathI amane choDAvavA mAge che. athavA kAMI amane koI ekAMtamAM laI javA mAge che ema vicAravuM choDI daI, je kaMI te vacanothI aMtarmukhavRtti thavAnI preraNA thAya te karavAno vicAra rAkhavo e ja Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 patrAMka-702 suvicAradRSTi che.' have jo tame paricayamAM AvyA cho to amAro hetu tamane bAhyadRSTi choDAvIne aMtarmukha dRSTi karAvavAno che. eTale evuM lakSamAM rAkho ke amArA "vacanothI aMtarmukhavRtti thavAnI preraNA thAya te karavAno vicAra rAkhavo e ja suvicAradRSTi che." bIjI kalpanA karazo to avicArIpaNuM thaI jaze. bIjI kalpanA jarApaNa karavA jevI nathI. mumukSu :- sarasa mArgadarzana ApyuM ! pUjya bhAIzrI - koI nasIbadAra jIva che ! bahu cokhuM lakhyuM che. loka samudAya koI bhalo thavAno nathI, jeTalA saMpradAyamAM loko Ave ane e badhA dharma pAmI jAya, na bhUto na bhaviSyati. tIrthakaranA samavasaraNamAM AvelA badhA jIvo paNa dharma pAmatA nathI to atyAre saMpradAyamAM ane ToLAmAM bhaLI jAya mATe e bhaLI gayelA jIvo badhA dharma pAmI jAya e vAtamAM kAMI mAla nathI. "loka samudAya koI bhalo thavAno nathI, athavA stutinidAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti te vicAravAnane kartavya nathI.' Ama karIza to loko mArI prazaMsA karaze. Ama karIza to loko mArI niMdA karaze. Ama nahi karuM to prazaMsA karaze, Ama nahi karuM to niMdA karaze. cAre bhaMga laI levA. vidhi ane niSedha, niMdA ane prazaMsA. be ne be cAra. bene guNyA che. cAreya bhaMgamAMthI ekeya bhaMgamAM rahevA jevuM nathI. "athavA stutinidAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti...' karavI athavA mana-vacana-kAyAnI pravRtti karavI te vicAravAnane kartavya nathI." haidrAbAdamAM paMca kalyANaka pahelA vAMcanamAM thoDIka vAta nIkaLI hatI. paMcakalyANaka pratiSThA thoDA divasomAM zarU thaze. bhagavAnanI pratiSThA thAya. je paddhatithI ApaNe pratiSThA thAya che enI aMdara moTA bhAge dAnanI kriyAnI mukhyatA thAya che. mumukSujIvo jenI jeTalI zakti ane yogyatA hoya e pramANe sArI rakamanuM dAna kare che. kemake kharaco paNa sAme moTo che. ene anulakSIne bane eTaluM samarpaNa kare che. to pachI e dAna detI vakhate athavA sAruM dAna devAya to lokone ema thAya ke bhAI ANe ghaNA vAparyA, ANe sArA vAparyA. bhUlecUke Avo vikalpa thAvo joIe nahi. thoDI carcA karI hatI. tyAM jarA amuka rucivALA mANaso che. A vAta Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 cajahRdaya bhAga-14 bahu gamI. sAruM thayuM, barAbara prasaMge vAta AvI che. nahitara e saheje saheje thaI jAya. mumukSu - thayA vagara rahe nahi. pUjya bhAIzrI :- saheje saheje thaI jAya ke ApaNe A vakhate ApaNA ghare prasaMga hato ane sArAmAM sArA vAparyA che. e vikalpa karavA jevo nathI. kema ? ke emAM ema lakSa raheze ke bIjA paNa jANe che ke meM paisA ghaNA sArA vAparyA che. samAjamAM ApaNI prazaMsA thavAnI che. to e niMdA prazaMsA arthe (koI pravRtti karavA jevI nathI). athavA koI sAruM kAma karatA koI niMdA kare. koIne aNagamo thAya. pote sAruM kAma kare ane bIjAne aNagamo thAya. ene nide. to eTalA mATe koI sAruM kArya choDI devA yogya che e paNa vicAravAna jIvane kartavya nathI. na to prazaMsA arthe kAMI vidhi-niSedha karavA yogya che, na to niMdA arthe vidhi-niSedha karavA yogya che. bemAMthI eke prakAre karavA yogya nathI. mumukSu - zuM vicAravuM joIe ? pUjya bhAIzrI - basa ! potAno moha choDavAnI vAta che. A dhanasaMpatti, paisA mArA nathI, mAro enA upara adhikAra nathI. pUrvakarmanA yoge saMyoga thayo che to vItarAgamArganA udyota arthe eno kAMI upayoga thato. hoya to thAva. paNa emAM mAruM kAMI kartavya nathI. meM karyuM che e vAta nathI, huM ApuM chuM e vAta nathI. mumukSu:- atyaMtara vicAravuM joIe ne? pUjya bhAIzrI:- hA, atyaMtaramAM enA pratyenuM mamatva choDavA mATe dAnanI kriyA (che). zAstramAM dAnanI kriyAnuM vidhAna che. zA mATe che ? ke enA uparanuM tAruM mamatva ochuM karI nAkha. mamatva ghaTADavA mATe e vAta che. AbarU vadhAravA mATe e vAta nathI. enA badale jIvane vikalpa e rahe ke ApaNI chApa sArI paDaze. tyAM e darzanamohane vadhAre che, mithyAtvane dRDha kare, bIjuM kAMI nathI. mumukSu - mamatva choDavA mATe ja A karavuM hoya to saMgraha karavAnuM to pahelethI ja choDI devuM joIe ne ? pUjya bhAIzrI :- vadhAre sAruM che. munirAja zA mATe thaI jAya che? Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 187 ke AraMbha parigraha choDIne meLavavAnuM ja baMdha kare che. meLavIne pachI devAnuM che ne ? meLavavAnuM choDI ce che. nivRtti paNa eTalA mATe le che. bhale muni na thAya paNa AraMbhaparigrahanI pravRtti paNa zA mATe choDe che jIvo ? ghaNuM meLavIne ghaNuM devuM ema nathI. e siddhAMta nathI. je kAMI potAnA pariNAmamAM anivArya rIte pravRtti thAya ane pUrvakarma anusAra prAptiaprApti to thavAnI che. pravRtti anusAra nahi thAya ane pariNAma anusAra paNa nahi thAya. barAbara ? to je pUrvakarmanA yoge saheje saMyogamAM che enA u52no moha ghaTADI devo che. vadhAre meLavavuM che e to tIvra mohe karIne meLavavuM che. e to UlaTAnI moha vadhA2vAnI vAta thaI gaI. to pahelA UMdhuM cAlavuM ane pachI savaLuM cAlavuM, ema ? to kahe UMdho cAle che zuM karavA ? ema kahe che. avaLuM cAlavAnI jarUra paDe, ema vAta nathI. eTale sAmAnya rIte je nivRttimAM Ave che ene moTo dAnI kahevAya che. loko ema jANe che ke dAnamAM AMkaDo moTo hoya te moTo dAnI. tyAre jJAnIo ema kahe che, zAstrakAro ema kahe che ke jeNe meLavavAnuM choDI dIdhuM, jeNe jagatanI saMpatti prApta karavAnI pravRtti choDI dIdhI, jene joItuM nathI i moTo dAnI che. joIe che e moTo dAnI nathI. joItuM nathI e moTo dAnI che. jaga ko de dI jagakI nidhiyAM.' jagatanI nidhi jagatane soMpI, amAre joItI nathI ema munirAja kahe che. loka samudAya koI bhalo thavAno nathI, athavA smRtiniMdAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti...' karavI ke paisAnI pravRtti karavI ke vacananI pravRtti karavI. vANImAM paNa vaktA hoya enI sArI vANI hoya. badhA prazaMsA kare ke bhAI bahu sarasa vAMcana Ape che. e stutinA arthe karavA yogya nathI. prazaMsA meLavavA mATe e karavA yogya nathI. 'gurudeve' to ekavAra kaheluM ke AcAryonA UMcAmAM UMcA nyAya potAne buddhigamya thAya ke o..ho..! A to bahu UMco nyAya che, bahu sUkSma nyAya che ! paNa e nyAyanuM pratipAdana karatI vakhate bahu UMco nyAya meM pratipAdana karyo ema potAnI mahattA batAvavAno aMdaramAM Azaya rahI jAya ke huM bahu UMcI vAta batAvuM chuM eTale lokone ema thAze ke bhAI ! Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 rAjahRdaya bhAga-14 AhA...hA.! A to bahu sUkSma vAto kare che, bahu UMcI vAto kare che. e vakhate e jIva puNya paNa bAMdhato nathI, pApa bAMdhe che. zuM kahe che? puNya paNa nathI bAMdhato ulaTAno pApa bAMdhe che. kemake e prazaMsA arthe vANInI pravRtti che. ahIM to dehanI pravRtti lIdhI che ne ? paNa dehamAM vANInI, mananI, paisAnI badhI pravRtti laI levI. koI pravRtti stuti-nidAnA prayatna arthe karavA yogya nathI. bAhya kriyAnA aMtarmukhavRtti vagaranA vidhiniSedhamAM kaMI paNa vAstavya kilyANa rahyuM nathI." zuM kahe che ? aMtarmukha vRtti vagaranI jeTalI koI bAhyakriyA che ane e saMbaMdhIno je vidhiniSedha che emAM jarAya kalyANa nathI. vAstavika kalyANano aMza paNa emAM nathI. emAM jarAya kalyANa rahyuM nathI. "gacchAdi bhedane nirvAhavAmAM nAnA prakAranA vikalpo siddha karavAmAM AtmAne AvaraNa karavA barAbara che." A vAta bahu sarasa karI che. gacchAdi bheda nirvAhavo eTale zuM ? ke ApaNo saMpradAya TakI rahe, bhAI ! mAre kAMI joItuM nathI. paNa ApaNo saMpradAya TakI rahe ne ? ApaNI paraMparA badhI TakI rahe, ApaNo dharma TakI rahe. e gacchAdi bhedane nirvAhavAmAM." eno nirvAha karavA mATe karavuM. ane aneka prakAranA vikalpo (karavA). pachI e karavA mATe ApaNe badhuM TakAvavuM hoya to ahIMyAM Ama karavuM joIe, ahIMyAM Ama karavuM joIe. AnuM Ama na karavuM joIe, AnuM Ama karavuM joIe. aneka jAtanI mAthAphoDa je UbhI thAya ane e vikalpo siddha karavA, siddha karavA eTale ? e kAryo badhA barAbara saMpanna thaI jAya ene siddha karavA ema kahe che. siddha karavAmAM je kAMI rAga-dveSa thAya emAM AtmAne AvaraNa karavA sivAya bIjuM kAMI che nahi. phakta potAnA AtmAne darzanamohanuM AvaraNa vadhAravAnuM che, ajJAnanuM AvaraNa vadhAravAnuM che, rAga-dveSanuM AvaraNa vadhAravAnuM che. e sivAya kAMI nathI. "anekAMtika mArga paNa samyapha ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI ema jANI lakhyuM che.' A 29mA varSamAM "anupacaMdabhAInA patramAM A sUtra AvyuM che. kRpALudevanuM A vacana atyAre sUtra jevuM prasiddha thaI gayuM che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-02 189 'sogAnIjI'ne bahu priya hatuM. emaNe carcAmAM vAta karelI. e trIjA bhAgamAM AvI che. mumukSu :- AgaLanA patramAM che. pUjya bhAIzrI :- patramAM che. patramAM che. 408 patramAM A vacana nathI. A vacana to eka ja jagyAe AvyuM che. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- e to bIjo patra che. emAM to olo che, kAMI phe2phA2 ka2vo nathI. udayanA kramamAM koI pheraphAra (kavo nahi e) jJAnIpuruSonuM sanAtana AcaraNa che. e vAta che. A vAta eka ja jagyAe Ave che. ... samyak anekAMtika mArga paNa eTale mArgamAM aneka dharma che, aneka guNo che, vidhi-niSedha che athavA utsarga-apavAda che, Avo anekAMtika mArga che. paNa samyak ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavAno je abhiprAya athavA hetu che e hetu sivAya bIjA koI anya hetue anekAMtapaNAnuM paNa koI upakArIpaNuM nathI. anekAMtikapaNuM paNa upakArI kyAre ? ke samyak ekAMta evA nijapadanI prApti thAya tyAre. nahitara enuM anekAMta paNa gaDabaDavALuM che. emAM koI ThekANuM nathI. ema laI levuM. e emaNe patramAM lIdhuM che-'sogAnIjI'e patramAM lIdhuM che. potAnA patramAM lIdhuM che ke A vAca mane bahu priya che. 'zrIma'nuM A vAkya mane bahu priya che. kAraNa ke anekAMtanA nAme jIva bhramaNAmAM caDI jAya che. anekAMta che, bhAI ! A to anekAMta mArga che. ema karIne nijapadanI prApti sivAya bIjI bAhya pravRtti para eTaluM badhuM vajana ApI de, bhAI ! e to anekAMta che. ekaluM kAMI nizcayanI vAta nathI. vyavahAra paNa sAthe joIe. phalANuM paNa joIe. ema karIne nizcaya vyavahAranA anekAMtapaNAnI aMdara saravALe svapadanI prApti, nijapadanI prApti thatI nathI to enuM anekAMta paNa sAcuM nathI. eTale A vacana emaNe bahu sArI rIte lIdhuM che. anekAMtika mArga paNa samyak ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI, ema jANIne lakhyuM che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190. rAjahRdaya bhAga-14 te mAtra anukaMpAbuddhie..." lakhyuM che. tamArA pratyenI anukaMpAne lIdhe lakhyuM che. amAre kAMI jotuM nathI. paNa tame je bAhya vyavahAramAM paDyA cho ane jarA paNa svarUpanuM lakSa thatuM nathI to tamane kadAca ema thaze ke, bhAI ! amArA AtmakalyANa mATe to ame A badhuM karIe chIe. ame dharmanI kriyA paNa AtmakalyANa mATe ja karIe chIe ne? amAro Azaya to AtmakalyANano ja che ne ? ema ame anekAMta rAkhyuM che. nijapadanI prApti thaI ke nathI thaI ? thAya che ke nathI thAtI ? yathArtha mArga che ke nahi e to juo! emanema kyAMthI prApti thavAnI) ? Azaya mAro barAbara che mATe prApti thaI javAnI che ? ke e vAta khoTI che. to dravyaliMgIne AtmakalyANano abhiprAya nahoto ? eTale e vAta potAne bhramaNAmAM nAkhavAnI che. mAtra anukaMpAbuddhie, nirAgrahathI lakhyuM che. kahevA pAchaLa amAro koI Agraha nathI ke tame atyAre A badhI kriyA choDI dyo. choDAvavAnA AgrahathI paNa kahyuM nathI. nirAgrahapaNe madhyasthabuddhie lakhyuM che. niSkapaTatAthI," lakhyuM che ke AmAM amAruM koI kapaTa nathI, koI mAyAcAra nathI ke AvI rIte Ama kahezuM to Ama thaze. atyAre Ama kahI daIe. pachI Ama kahezuM, pachI Ama kahezuM, Pre planning jene kahe, bilakula niSkapaTatAthI lakhyuM che. nirdabhatAthI," lakhyuM che. koI dharmano daMbha karIne paNa lakhyuM nathI. ane hitArthe lakhyuM che....... mAtra lakhyuM che emAM keTalA zabdo vAparyA! te mAtra anukaMpAbuddhie, nirAgrahathI, niSkapaTatAthI, nirdabhatAthI ane hitArthe lakhyuM che, pahelA traNamAM nAsti lIdhI. nirAgraha, niSkapaTatA ane nirdabhatA. ane AtmahitamAM asti lIdhI. ekaluM AtmahitArthe tamane lakhyuM che. ema jo tame yathArtha vicArazo to..." amArA vacanono yathArtha vicAra karazo to tamane avazaya dRSTigocara thaze ane jo tamane te yathArtha lAgaze to amArA "vacananuM grahaNa ke preraNA thavAno hetu thaze." ane sAcuM lAge to grahaNa thAya. vizvAsa ja na Ave to grahaNa karavAno prazna upasthita thato nathI. ahIMyAM lokasaMjJA choDAvI che. anekAMtanA bahAne paNa jIva Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 191 bhramaNAmAM rahI jAya che e vAtanI paNa cokhavaTa karI che ane e tapAsavAnI preraNA karI che ke AtmakalyANa thAya che ke nahi? nijapadanI prApti thAya che ke nathI thatI ? ke emanema ApaNe kriyA karye ja jaIe chIe ? pachI je saMpradAyamAM, je ToLAmAM je kriyA hoya te. ka jAva ApaNe. e rIte anekAMtane mulavavAnuM nathI. bhakti paNa karavI joIe, pUjA paNa karavI joIe, dAna paNa devuM joIe, tattvajJAnano abhyAsa paNa karavo joIe. badhuM rAkhavuM joIe. kemake anekAMtika mArga che. karavuM. joIe.. karavuM joIe. (ema kahe che, paNa tane nijapadanI prApti thAya che ke nathI thAtI enuM zuM ? eno vicAra che ke nahi? nahitara to e badhI bAhyakriyA sivAya bIjuM kAMI nathI. ane anekAMtanA nAme jIva chetarAya jAya che. ane emane ema manuSpaAyu jevuM manuSyaAyu pUruM thaI jAya che. ahIM sudhI rAkhIe.. svarUpa mahimA AvavAmAM, sau prathama svarUpa aMgenuM jANavuM thAya che, tyAM bahubhAgajIvo jANakArI vadhAravAmAM lAgI jAya che. paraMtu tethI Atma hitarUpa prayojana sadhAtuM nathI. svarUpa samajAyA bAda mAtra vikalpa nahi karatAM, bhAvabhAsananI dizAmAM AgaLa vadhavA arthe parama satsaMga yoge, dRDha mumukSatA prApta thaye satapuruSanI oLakhANa thavAthI, temanA vacananI pratIti, AjJAruci ane svacchaMda nirodha bhakti thAya che, pachI aMtara avalokana dvArA sulama ane nirmaLa zAna, jJAnavedananA AdhAre, sva sAmarthyanA astitvane grahaNa kare che tyAre yathArtha mahimA Ave che, jenA phaLa svarUpe svAnubhUti utpanna thAya che. - Ama svarUpa mahimAne jJAnanA kSayopazama sAthe kAraNarUpa saMbaMdha nathI. - alpa kSayopazama vALo jIva paNa, prayojanane pakaDI yathArtha prakAre pravarte to astitva grahaNa pUrvaka, bhedajJAna sahita ra43pa mahinAmAM AvI zake che. na (anubhava saMjIvanI 1748) cAtA E nI bhaH A Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 rAjahRdaya bhAga-14 tA. 21-5-1991, patrIka - 703 pravacana naM. 323 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra-703, pAnuM-pa11. nivRttikSetramAM che. "rALaja" "khaMbhAta pAsenuM eka gAmaDuM che. "kAviThA', 'rALaja", "vaDavA" e badhA khaMbhAta pAsenA gAma che. mumukSu:-... pUjya bhAIzrI - hA. vizeSatA to e che ke anekAMtika mArga che. eTale ke mArganI aMdara utsarga apavAda evA aneka dharma che. athavA vyavahAra-nizcaya e prakAre paNa dharma che. jJAnamAM paNa sva ane para baMneno prakAzavAno dharma che. ema sva apekSita ane para apekSita mokSamArgamAM aneka vAto che. guNasthAna anusAra zubhAzubha bhAvonI maryAdA che. upara uparanA guNasthAnamAM zuddhi vadhe che, azuddhi ghaTe che. paNa azuddhimAM be vibhAga che: zubha ane azubha. to pratyeka guNasthAnamAM zubhanI maryAdA, azubhanI maryAdA nIce. uparanA zubhamAM paNa enI Quality kevI hoya ? prakAra sarakho lAge. dravyaliMgInA mahAvrata ane bhAvaliMgInA mahAvratano prakAra sarakho lAge. chatAM baMnenI Quality judI che. mithyASTinI bhakti ane samyagdaSTinA zubhabhAvarUpa bhaktino prakAra sarakho dekhAya, paNa emAM phera che. ema mokSamArganI aMdara eka pariNAmanI aMdara aneka prakAre pariNAma dharma che. aneka aMta. aMta eTale dharma. anekAMta eTale aneka dharma. ema aneka dharmapaNuM hovA chatAM, mArganA pariNAmane aneka dharmapaNuM hovA chatAM samyapha ekAMta evI nijapadanI prApti, nijapadanI prApti ekAMte karavI e samyapha ekAMta che. mithyA ekAMta nathI. ekAMtanA be bhedaH samyapha ekAMta ane mithyA ekAMta. evI ja rIte anekAMtanA paNa be bheda : samyapha Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-702 193 anekAMta ane mithyA anekAMta. jyAM samyapha ekAMta che tyAM samyaka anekAMta che, jyAM mithyA ekAMta che tyAM mithyA anekAMta che. ema avinAbhAvIpaNe baMne paDakhAM sAthe rahe che. tyAre jainadarzanano anekAMtavAda prasiddha che ane jaino anekAMtavAdI che, evuM anyamatio vedAMtIo vagere jANe che. topaNa A eka rahasya che ke jainadarzana zuddha pariNAmonI ane zubhAzubha pariNAmonI aneka prakAre carcA karatuM hovA chatAM ane mArga darzAvatuM hovA chatAM e ja jainadarzanamAM svarUpanI prApti, nijapadanI prApti karavI e hetune anulakSIne badhuM ja kahevAmAM AvyuM che. nija svarUpanI, nijapadanI prApti karavI evo je samyapha ekAMta, e eka dharma thayo ke potAnA svarUpanI prApti karavI. evo je eka samyapha ekAMtarUpa dharma enI prApti sivAya anekAMta bIjI koI rIte upakArI nathI. eTale anekAMtanA bahAnA nIce jo potAnA svarUpanI prAptino hetu na sacavAto hoya to e mithyA anekAMta samajavo, ene samyaku anekAMta na samajavuM ane samyapha anekAMtamAM to potAnA nijapadanI samyapha ekAMte prApti thAya evo ja hetu rahelo che. mumukSu - mumukSu.. pUjya bhAIzrI :- sAthe rahevo joIe. jema ke mumukSu game te kriyA kare to svarUpanI oLakhANa pahelA ane svarUpa prAptinuM lakSa hovuM joIe athavA potAnA dhyeyanuM lakSa hovuM joIe ke mAre paripUrNa zuddha thavuM che. e lakSe mAre je kAMI karavuM che te karavuM che athavA AtmahitArthe je kAMI karavuM che te karavuM che. Atmahita choDIne mAre kAMI karavuM nathI. 23mA varSamAM "kRpALudevano patra jovAmAM Ave to bahu spaSTa khyAlamAM Avaze ke khAvuM che to AtmArthe, nathI khAvuM to AtmArthe, raLavuM che to AtmArthe ane nathI raLavuM to AtmArthe, bolavuM che to AtmArthe ane mauna rahevuM che to AtmArthe. eno artha zuM thAya che? emaNe to ghaNA bhaMgabheda lIdhA che dinacaryAnA badhA bhaMgabheda lIdhA che. eno artha zuM che ? ke mArI sarva dinacaryAmAM ane mArI sarva pravRttimAM eka AtmArthanuM ja lakSa che. AtmArthanuM lakSa choDIne huM kAMI karato nathI. e emanA 23mA varSanA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 patra che. mumukSune e prakAra hovo joIe. bhAvabhAsana thayA pachI, svarUpanI oLakhANa thayA pachI svarUpanuM lakSa baMdhAtuM hovAthI pachI badhA pariNAma svarUpalakSe thAya. vAMcana paNa svarUpalakSe, zravaNa paNa svarUpalakSe, manana paNa svarUpalakSe, ciMtana paNa svarUpalakSe. are..! bIjA sAMsArika kAryomAM paNa svarUpalakSa na chUTe ke huM mULa svarUpe Avo chuM. e prakAre mumukSunI pravRtti hoya ema kahevuM che. e rIte pariNAmamAM aneka prakAra bhajavA chatAM, saMkSepamAM vAta e che, ene anekAMtapaNuM kahyuM ke pariNAmamAM aneka prakAra bhajavA chatAM paNa samyak ekAMta evI nijapadanI prApti. nijapadanI prApti enuM nAma ja samyak ekAMta che. ekAMte nijapadanI prApti te samyak che. enA mATe ja anekAMtanI racanA che, anekAMtanI vyavasthA che, anekAMtanI goThavaNa che. e sivAya anekAMtanuM bIjuM koI prayojana ke hetu nathI. ema spaSTa karI dIdhuM che. rAjahRdaya bhAga-14 'anupacaMdabhAI' je saMpradAyika kriyAmAM hatA. mANasa zuM kahe ? tame tattvanI vAMta karo cho paNa bahAramAM AcaraNa paNa hovuM joIe ne ? vrata niyama paNa pALavA joIe ne ? saMyama paNa hovo joIe ne ? e paNa jainamArgamAM che ke nathI ? jainamArgamAM tyAga che ke nahi ? ke tyAga che ja nahi jainamArgamAM ? ekalI tattvajJAnanI vAto ja che ? Ama mANasane dalIla ka2vAnuM sUjhe. (to kahe che), tyAga paNa che ane tattvajJAna paNa che. bhakti paNa che, kriyA paNa che, jJAna paNa che, saMyama paNa che, badhuM che. ema aneka dharma hovA chatAM badhAno sa2vALo nija svarUpanI prApti karavI te ja che. A sivAya bIjo koI hetu emAM rahelo nathI. e vAta emaNe A vacananI aMdara kahI che. A bahu prasiddha vacana che. kemake AvI vAyaracanA ane Avo Tone, AvA koI asAdhAraNa dharmAtmAnA zrImukhethI ja bahAra Ave che. sAdhAraNa vidvAnonuM ke bIjA koInuM e kAma nathI. eTale eka sUtra jevo siddhAMta Apyo che emaNe. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-703 195 patrAMka-703 rALaja, bhAdaravA suda 8, 1952 keTalAka praznonuM samAdhAna jANavAnI jijJAsA rahe e svAbhAvika che. ghaNu karIne badhA mArgomAM manuSyapaNAne mokSanuM eka sAdhana jANI bahu vakhANyuM che, ane jIvane jema te prApta thAya eTale tenI vRddhi thAya tema keTalAka bhAgamAM upadeza karyo dekhAya che. jinokta mArgane viSe tevo upadeza karyo dekhAto nathI. vedokta mArgamAM aputrane gati nathI, e Adi kAraNathI tathA cAra Azramane kramAdithI karIne vicAratAM manuSyanI vRddhi thAya tevo upadeza karyo dRSTigocara thAya che. cinokta mArgamAM tethI UlaTuM jovAmAM Ave che; arthAt tema nahIM karatAM game tyAre jIva vairAgya pAme to saMsAra tyAga karI devo evo upadeza jovAmAM Ave che, tethI ghaNA gRhasthAzramane pAmyA vinA tyAgI thAya, ane manuSyanI vRddhi aTake, kemake temanA atyAgathI je kaMI temane saMtAnotpattino saMbhava raheta te na thAya ane tethI vaMzano nAza thavA jevuM thAya, jethI durlabha evuM manuSyapaNuM je mokSasAdhanarUpa gaNyuM che, tenI vRddhi aTake che, mATe tevo abhiprAya jinano kema hoya ?? te jANavA Adi vicAranuM prazna lakhyuM che, tenuM samAdhAna vicAravA arthe atre lakhyuM che. laukika dRSTi ane alaukika lokottara) dRSTimAM moTo bheda che, athavA ekabIjI dRSTi paraspara viruddha svabhAvavALI che. laukika dRSTimAM vyavahAra sAMsArika kAraNo)nuM mukhyapaNuM che, ane alaukika dRSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. mATe alaukika dRSTine laukika dRSTinA phaLanI sAthe prAye ghaNuM karIne) meLavavI yogya nahIM. jaina ane bIjA badhA mArgamAM ghaNuM karIne manuSyadehanuM vizeSa mAhAsya kahyuM che. eTale mokSasAdhananA kAraNarUpa hovAthI tene ciMtAmaNi jevo kahyo che, te satya che. paNa jo tethI mokSasAdhana karyuM Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 rAjahRdaya bhAga-14 to ja tenuM e mAhAtmya che, nahIM to pazunA deha jeTalI ye vAstavika dRSTithI tenI kiMmata dekhAtI nathI. manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra mukhyapaNe laukika dRSTino che, paNa te deha pAmIne avazya mokSasAdhana karavuM, athavA te sAdhanano nizcaya karavo, e vicAra mukhyapaNe alaukika dRSTino che. alaukika dRSTimAM manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI ema kahyuM nathI, tethI manuSyAdino nAza karavo ema temAM Azaya rahe che, ema samajavuM na joIe. laukika dRSTimAM to yuddhAdi ghaNA prasaMgamAM hajAro manuSyo nAza pAmavAno vakhata Ave che, ane temAM ghaNA vaMzarahita thAya che, paNa paramArtha eTale alaukika dRSTinAM tevA kArya nathI, ke jethI tema thavAno ghaNuM karIne vakhata Ave, arthAt e sthaLe alaukika dRSTithI nirderatA, avirodha, manuSyAdi prANIne rakSA ane temanA vaMzanuM rahevuM e saheja bane che; ane manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavAno jeno hetu che, evI laukika dRSTi UlaTI te sthaLe vaira, virodha, manuSyAdi prANIno nAza ane vaMzarahitapaNuM karanArI thAya che. alaukika dRSTi pAmIne athavA alaukika dRSTinI asarathI koI paNa manuSya nAnI vayamAM tyAgI thAya to tethI je gRhasthAzramapaNuM pAmyA na hoya tenA vaMzano athavA gRhasthAzramapaNuM pAmyA hoya ane putrotpatti na thaI hoya tenA vaMzano nAza thavAno vakhata Ave, ane teTalAM manuSyo ochAM janmavAnuM thAya, jethI mokSasAdhananA hetubhUta evA manuSyadehanI prApti aTakAvavA jevuM bane, ema laukika dRSTithI yogya lAge; paNa paramArthe dRSTithI te ghaNuM karIne kalpanAmAtra lAge che. koI paNa pUrve paramArthamArgane ArAdhIne atre manuSyapaNuM pAmyA hoya, tene nAnI vayathI ja tyAgavairAgya tIvrapaNe udayamAM Ave che, tevA manuSyane saMtAnanI utpatti thayA pachI tyAga karavAno upadeza karavo, athavA AzramanA anukramamAM mUkavA te yathArtha dekhAtuM nathI, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 197 kemake manuSyadeha to bAhya dRSTithI athavA apekSApaNe mokSasAdhanarUpa che, ane yathArtha tyAgavairAgya to mULapaNe mokSasAdhanarUpa che, ane tenAM kAraNo prApta karavAthI manuSyadehanuM mokSasAdhanapaNuM TharatuM hatuM, te kAraNo prApta thaye te dehathI bhogAdimAM paDavAnuM kahevuM e manuSyadehane mokSasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya ke saMsArasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya, te vicAravA yogya che. vedokta mArgamAM cAra Azrama bAMdhyA che te ekAMte nathI. vAmadeva, zukadeva, jaDabharatajI e Adi AzramanA krama vagara tyAgapaNe vicaryA che. jethI tema thavuM azakaya hoya, teo pariNAme yathArtha tyAga karavAno lakSa rAkhI AzramapUrvaka pravarte to te sAmAnya rIte ThIka che, ema kahI zakAya. AyuSyanuM evuM kSaNabhaMgurapaNuM che ke, tevo krama paNa viralAne ja prApta thavAno vakhata Ave. kadApi tevuM AyuSya prApta thayuM hoya topaNa tevI vRttie eTale pariNAme yathArtha tyAga thAya evo lakSa rAkhIne pravartavAnuM to koIkathI ja bane tevuM che. | jinokta mArgano paNa evo ekAMta siddhAMta nathI ke game te vayamAM game te mANase tyAga karavo. tathArUpa satsaMga, sadguruno yoga thaye, te Azraye koI pUrvanA saMskAravALo eTale vizeSa vairAgyavAna puruSa gRhasthAzrama pAmyA pahelAM tyAga kare to teNe yogya karyuM che, ema jinasiddhAMta prAye kahe che; kemake apUrva evAM sAdhano prApta thaye bhogAdi bhogavavAnA vicAramAM paDavuM, ane tenI prApti arthe prayatna karI potAnuM prApta AtmasAdhana gumAvavA jevuM karavuM, ane potAthI saMtati thaze te manuSyadeha pAmaze te mokSa sAdhanarUpa thaze, evI manorathamAtra kalpanAmAM paDavuM te manuSyapaNAnuM uttamapaNuM TALIne pazuvat karavA jevuM thAya. iMdriyAdi zAMta thayAM nathI, jJAnIpuruSanI dRSTimAM hajI je tyAga Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 rAjahRdaya bhAga-14 karavAne yogya nathI, evA koI maMda ke mohavairAgyavAna jIvane tyAga levo prazasta ja che, ema kaMI jinasiddhAMta ekAMte nathI. prathamathI ja jene uttama saMskAravALo vairAgya na hoya te puruSa kadApi tyAgano pariNAme lakSa rAkhI AzramapUrvaka pravarte to teNe ekAMte bhUla ja karI che, ane tyAga ja karyo hota to uttama hatuM, ema paNa jinasiddhAMta nathI. mAtra mokSasAdhanano prasaMga prApta thaye te prasaMga jato karavo na joIe, ema jinano upadeza che. uttama saMskAravALA puruSo gRhasthAzrama karyA sivAya tyAga kare tethI manuSyanI vRddhi aTake tethI mokSasAdhananAM kAraNa aTake e vicAravuM alpa dRSTithI yogya dekhAya, paNa tathArUpa tyAga vairAgyano yoga prApta thaye, manuSyadehanuM saphaLapaNuM thavA arthe, te yogano apramattapaNe vilaMba vagara lAbha prApta karavo, te vicAra to pUrvApara aviruddha ane paramArthaSTithI siddha kahevAya. AyuSya saMpUrNa che tathA ApaNe saMtati thAya to teo mokSasAdhana karaze evo nizcaya karI, saMtati thaze ja evuM mAnya rAkhI, pAcho Avo ne Avo tyAga prakAzita thaze, evuM bhaviSya kalpIne AzramapUrvaka pravartavAnuM kayo vicAravAna ekAMte yogya gaNe ? potAnA vairAgyamAM maMdapaNuM na hoya, ane jJAnIpuruSa jene tyAga karavA yogya gaNatA hoya, teNe bIjAM manorathamAtra kAraNono athavA anizcita kAraNono vicAra choDI daI nizcita ane prApta uttama kAraNano Azraya karavo e ja uttama che, ane e ja manuSyapaNAnuM sArthaka che; bAkI vRddhi AdinI to kalpanA che; kharekharo mokSamArga nAza karI mAtra manuSyanI vRddhi karavAnI kalpanA karyA jevuM karIe to bane. e Adi ghaNA kAraNothI paramArthaSTithI je bodhyuM che te ja yogya jovAmAM Ave che. upayoga AvA praznottaramAM vizeSa karI preravo kaThaNa paDe che, topaNa saMkSepamAM je kaMI lakhavAnuM banyuM te udIraNAvat karIne lakhyuM che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 199 jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnIpuruSanAM vacanane laukika AzayamAM na utAravI; athavA alaukika dRSTie vicAravA yogya che; ane jyAM sudhI bane tyAM sudhI laukika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe; tevA prasaMgothI keTalIka vAra paramArthadRSTi kSobha pamADavA jevuM pariNAma Ave che. vaDanA TeTA ke pIpaLanAM pIpAMnuM rakSaNa paNa kaMI tenA vaMzavRddhine arthe karavAnA hetuthI abhakSya kahyAM che, ema samajavuM yogya nathI. temAM komaLapaNuM hoya che tyAre anaMtakAyano saMbhava che, tathA tene badale bIjI ghaNI cIjothI niSpApapaNe rahI zakAya che, chatAM te ja aMgIkAra karavAnI icchA rAkhavI te vRttinuM ghaNuM tucchapaNuM thAya che, tethI te abhakSya kahyAM che; te yathArtha lAgavA yogya che. pANInA TIpAmAM asaMkhyAta jIva che e vAta kharI che, paNa upara darzAvyA je vaDanA TeTA vagerenAM kAraNo tevAM kAraNo temAM rahyA nathI, tethI te abhakSya kahyuM nathI, jo ke tenuM pANI vAparavAnI paNa AjJA che, ema kahyuM nathI, ane tethI paNa amuka pApa thAya evo upadeza AgaLanA kAgaLamAM bIjanA sacita-acita saMbaMdhI samAdhAna lakhyuM che te koI eka vizeSa hetuthI saMkSepyuM che. paraMparA rUDhi pramANe lakhyuM che, tathApi temAM kaMIka vizeSa bheda samajAya che, te lakhyo nathI. lakhavA yogya nahIM lAgavAthI lakhyo nathI. kemake te bheda vicAramAtra che, ane temAM kAMI tevo upakAra samAyo dekhAto nathI. nAnA prakAranA praznottarano lakSa ekamAtra AtmArtha pratye thAya to AtmAne ghaNo upakAra thavAno saMbhava rahe. *patrAMka 701-4 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 rAjahRdaya bhAga-14 703mAM keTalAka praznonuM samAdhAna emaNe karyuM che. patra konA upara che e nathI maLatuM. "keTalAka praznonuM samAdhAna jANavAnI jijJAsA rahe e svAbhAvika che.' ema karIne have je avataraNacihna che emAM uttara che. ghaNuM karIne badhA mArgomAM... eTale saMpradAyomAM, dharmanA badhA saMpradAyomAM manuSyapaNAne mokSanuM eka sAdhana jANIne bahu vakhANyuM che, ane jIvane jema te prApta thAya eTale tenI vRddhi thAya tema keTalAka mArgomAM upadeza karyo dekhAya che.' A vedAMtane anulakSIne vAta karI che ke jo manuSyapaNuM che e mokSa mATe bIjI gati karatA eka sAruM, vadhAre sAruM sAdhana che to e manuSyo vadhe evI pravRtti karavI joIe. ema bIjA mArganI aMdara bhoga-upabhoganI pravRttine dharmanA bahAnA nIce sAMkaLI lIdhI che. je bhogahetu dharma che e sIdho jo bhogano upadeza kare to loko sAmAnya buddhimAM paNa ema samaje ke A vAta barAbara nathI karatA. to e bhogathI paNa dharma thAya evuM kAMIka goThavI de. jene chaLa kahevAmAM Ave che. dharmanA aMcaLA nIce paNa potAno je uddeza che, potAnuM je dhyeya che, ene poSaNa ApavAnA siddhAMto anya saMpradAyonI aMdara bhinna bhinna prakAre goThavAyelA jovAmAM Ave che. mokSanuM sAdhana manuSyapaNuM che emAM be mata nathI. cAreya gatimAM manuSyagati e mokSa prApti arthe) sarvathI uttama gati che. eTale enI prazaMsA karI che, enA vakhANa karyAM che. ane jIvane jema te prApta thAya...' eTale e manuSyapaNuM jIvone prApta thAya eTale tenI vRddhi thAya..' eTale ghaNA manuSyo hoya to ghaNAne mokSa maLe, ochA manuSya hoya to ochAne mokSa maLe ema kahe (che). tema keTalAka mArgomAM upadeza karyo dekhAya che. jinokta mArgane viSe tevo upadeza karyo dekhAto nathI." jyAre jinendradeve je mArga kahyo tene jinaokta. ukta eTale kahyuM. jinendradevanA mArgamAM evo upadeza karyo dekhAto nathI. jaina zAstro jotAM e prakArano upadeza nathI. vedokta mArgamAM aputrane gati nathI, e Adi kAraNathI tathA cAra Azramane kramAdithI karIne vicAratAM manuSyanI vRddhi thAya tevo upadeza karyo dRSTigocara thAya che.' prathama covIsa varSa sudhI brahmacarya, paccIsamAM varSathI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 201 pharajiyAta gRhasthAzrama. e rIte e lokoe upadeza karyo che. pachI pacAsa varSathI vAnaprasthAzrama pachI saMnyAstAzrama evI rIte e lokoe cAra Azrama kahyA che. ane evA "kramAdithI karIne vicAratAM manuSyanI vRddhi thAya tevo upadeza karyo dRSTigocara thAya che." jyAre jinokta mArgamAM tethI UlaTuM jovAmAM Ave che... tyAM brahmacaryanI prazaMsA karI che ane gRhasthamAM praveza nahi karavAno upadeza che. gRhasthapaNAmAM praveza karavAno upadeza nathI ke tamAre gRhasthapaNuM pALavuM ja joIe. evo koI upadeza nathI. UlaTuM jovAmAM Ave che. "athavu tema nahIM karatAM...." eTale gRhasthapaNAmAM nahi praveza karatA game tyAre jIva vairAgya pAme. nAnI uMmaramAM paNa to saMsAra tyAga karI devo evo upadeza jovAmAM Ave che...." game tyAre. gRhasthAzramamAM praveza karyA pahelA paNa ane pachI paNa, jyAre paNa jIvane vairAgya Ave tyAre e saMsArano tyAga karI zve enI prazaMsA karI che, enI niMdA karI nathI. joke vedoktamArganI aMdara paNa evA mahAtmAo emanA nAmathI je thaI gayA che, A "vyAsa che, bIjA che, trIjA che, e loko koI gRhasthAzramamAM nahi pravezelA. chatAM emanI prazaMsA ghaNI thaI che. eTale paraspara viruddha abhiprAya paNa tyAM jovAmAM Ave che kharo. tema nahIM karatAM game tyAre jIva vairAgya pAme to saMsAra tyAga karI devo evo upadeza jovAmAM Ave che, tethI ghaNA gRhasthAzramane pAmyA vinA tyAgI thAya." evA upadezane kAraNe ghaNA manuSyo gRhasthAzramane aMgIkAra karyA vinA ja tyAgI thaI jAya "ane manuSyanI vRddhi aTake, kemake temanA atyArathI je kaMI temane saMtAnotpattino saMbhava raheta te na thAya ane tethI vaMzano nAza thavA jevuM thAya..." mAno ke ekano eka dIkaro hoya ane e gRhastha thAya ja nahi. gRhasthAzramamAM praveze ja nahi to pachI enA vaMzano nAza thaI jAya. Akho vaMzavelo aTakI jAya. tenA jevuM thAya. ane jethI durlabha evuM manuSyapaNuM je mokSasAdhanarUpa gayuM che, tenI vRddhi aTake che, mATe tevo abhiprAya jinano kema hoya ?' mATe jinendra bhagavAnano Avo abhiprAya kema hoya? te jANavA Adi vicAranuM prazna lakhyuM che, tenuM samAdhAna vicAravA arthe atre lakhyuM che. A to prazna Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 rAjahRdaya bhAga-14 laMbAvyo che. A rIte amAro prazna che. jo manuSyapaNAnI prazaMsA karI hoya jainamArganI aMdara to manuSyapaNuM vRddhi thAya ane aTake nahi, ghaTe nahi evo susaMgata upadeza hovo joIto hato. enA badale upadeza evo dekhAya che ke bhale game tyAre vairAgya Ave, ene saMsAratyAga karavAmAM koI vAMdho nathI tyAganuM bahumAna karyuM che ane game tyAre tyAga kare enuM bahumAna karavAmAM AvyuM che. ema kema che? uttara bahu sarasa Apyo che. laukika dRSTi ane alaukika lokottara) daSTimAM moTo bheda che..." manuSyapaNuM thavuM, gRhasthAzrama mAMDavo e badho laukika dRSTino viSaya che. laukika mArgano e viSaya che. e saMsAranA kAryano viSaya che. mokSanA mArgamAM enuM prakaraNa che ja nahi, ema kahe che. AkhI daSTi ja phera che. kahevAno Azaya zuM che ? ke koIpaNa vAtane alaukika dRSTie tamAre mUlavavI che ke enI mUlavaNI tamAre laukika dRSTie karavI che ? Issue game te sAme Avyo. laukika daSTimAM ane alaukika dRSTimAM bahu moTo phera che, bahu moTo bheda che, aMtara che. 'athavA ekabIjI dRSTi paraspara viruddha svabhAvavALI che. bene meLa khAya evuM nathI. laukika dRSTie je vicAradhArA che ane lokottara daSTie ! eTale alaukika dRSTie je vicAradhArA che e bene kyAMya meLa paDe evuM nathI. baMne taddana viruddha che. lokadaSTie tame vicAro e mokSamArgathI badhuM viruddha che. mokSamArganI dRSTie vicAro to lokadaSTithI badhuM viruddha che. viruddha svabhAvavALI che. laukika dRSTimAM vyavahAra sAMsArika kAraNo)nuM mukhyapaNuM che....." sAMsArika kAraNonuM mukhyapaNuM che ane alaukika dRSTimAM paramArthanuM (AtmahitanuM mukhyapaNuM che. paramArtha eTale ahIMyAM Atmahita levuM. kharekhara to laukika dRSTimAM kyAMya Atmahita sadhAya evI vAta ja nathI. AtmAnuM ahita ja thAya. saMsAra mArge je kAMI badhI pharaja ane dharma gaNavAmAM Ave che e saMsAramAM ghasaDI javAnI vAta che. pachI pharaja ane dharmanA nAme vAta cAlatI hoya ke A kartavya che. pitAe putra mATe putranA bharaNapoSaNa mATe barAbara sAMsArika pravRtti karIne enuM bharaNapoSaNa karavuM joIe. eTale pachI game tevA pApa karIne paNa eNe karavuM joIe. evI ja rIte potAnA parivAranuM bharaNapoSaNa Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 203 (karavuM). mukhya mANasa hoya pachI putra hoya ke pitA hoya ke bhAI hoya ke game te hoya, ene potAnI javAbadArI mATe game tema karIne e javAbadArI pUrI karavI joIe. e eno dharma che ane e enI pharaja che. evI rIte A lokomAM je cAra varNAzrama che to kSatriye laDAI karavI e eno dharma che. laDAI laDavI e eno dharma che. enA varNAzramamAM eno dharma che. eTale mahAbhAratanA yuddhamAM e rIte upadeza Apyo che. zrIkRSNanA mukhethI e vAta saMvAdamAM lIdhI che. ke tuM kSatriya cho ane laDAI karavAno tAro dharma che. ("arjuna kahe che), paNa sAme mArA kAkA, dAdA, mAmA evA badhA UbhA che, bhAIo UbhA che. dAdAnA dIkarA badhA bhAIo hatA. dhRtarASTra. to kahe che, game te Ubho hoya. laDAInI aMdara to laDAI laDavI. sAme game te hoya. e kSatriyano dharma ja che. ane potAno dharma pALavo e to ApaNA zAstromAM kahyuM che, zAstrokta vAta che. ane zAstramAM je vAta caDI pachI e laukika dRSTie che, alaukika daSTie che e vicAra jainadarzana sivAya bIjA koI darzananI aMdara e prakArano viveka karyo hoya ema jovAmAM AvatuM nathI. mumukSu:- ... pUjya bhAIzrI :- laDAI karavA jAya che paNa e eno alaukika dRSTie dharma che e vAta nathI. ene e pariNAmano niSedha che jo samyagdaSTi hoya to. ane mithyAdRSTie hoya to sAtamI nArakIe jAya. enuM bIjuM phaLa na Ave. A covIsImAM bAra cakravartI thayA. "RSabhadeva' bhagavAnathI mAMDIne "mahAvIra parvatamAM je tresaTha SalAkApuruSo dareka covIsImAM thAya. emAM bAra cakravartImAM be mithyAdRSTi thayA ane dasa samyagdaSTi thayA. A covIsImAM. "sabhoma" ane "brahmadatta' cakravartI baMne mithyAdaSTi thayA. sAtamI nArakIe jAya. cakravartI jo samyagdarzana sahita na hoya to marIne ene sAtamI nArakI sivAya bIjuM koI sthAna nathI. kemake ene vadhumAM vadhu pApa karavAnA yoga che. saMhAra karavAnA, bhogaupabhoganA. badhA vadhumAM vadhu pApa karavAnA prakAra che. e sAtamI nArakIe ja jAya. niyamathI. bhale che e mokSagAmI jIva. tresaTha zalAkA eTale mokSagAmI jIva che. paNa mokSagAmI jIva che mATe ene pApa kare to Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 rAjahRdaya bhAga-14 mAphI maLe e jainadarzanamAM nathI. tIrthaMkaramAM mATe e vAta nathI. mumukSu - jainadarzanamAM pAMDavo samyagdaSTi.. pUjya bhAIzrI - hA, pAMDavo samyagdaSTi hatA. ane traNa pAMDavo to muktimAM gayA. be sarvArthasiddhimAM gayA. e to je pApa kare enuM phaLa maLe. puNya kare enuM phaLa maLe. koI pariNAma niSphaLa nathI. e padArthanuM vijJAna che. emAM koInI ghAlamela cAlatI nathI. Indra, narendra, jinendra koIno hastakSepa kudaratanA kAryanI aMdara thaI zakato nathI, karI zakAto nathI. e vastusthiti che. mumukSu - mithyASTi hoya. pUjya bhAIzrI :- ema che ke anAdithI to badhA ja jIvo mithyAdRSTi hatA. siddhAlayamAM anaMtA siddho che emAM eka paNa siddha evA nathI ke je saMsAramAM mithyASTipaNe pahelA nahotA. badhA jIvo anaMta kALa mizrAdaSTipaNe rahyA che, siddha thayA te paNa. mumukSu:- tresaThamAM... pUjya bhAIzrI :- nahi. tresaThamAM anAdinuM e dravya che. e 63 NlAkApuruSomAM e dravya paNa anAdinuM che e rIte tresaTha SalAkhAvALuM ja che. paNa je covIsImAM eno udaya Ave che emAM eno itihAsa prasiddha thAya che. bAkI badhA ja jIvo mithyAdRSTi hoya che. 63 ke vagara 63. muktimAM jAya emAM zuM phera che ? vagara 63 muktimAM gayA ane zuM vAMdho kayo ? ene kAMI ochI mukti maLI ane olAne 63 palAkAvALAne? basa ! patI gayuM. emAMthI bodha e levAno che ke, A jIva bhale mithyASTi hoya paNa jyAre e mokSamArgamAM praveza kare to ene kAMI vAMdho AvavAno nathI. ane mokSamArgamAM na praveza kare to game te hoya, 63mAM enuM nAma hoya topaNa ene duHkha bhogavavuM, sAtamI nArInuM duHkha bhogavavuM e niyamabaddha thaI gayuM. e kAMI jevI tevI sajA che? mumukSu - pahelI narakamAM javuM... pUjya bhAIzrI - sAtamI to utkRSTamAM utkRSTa duHkhano vadhumAM vadhumAM kALa pAcho 33 sAgara eTale. vadhumAM vadhu duHkha ane vadhumAM vadhu Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 205 kALa sAthe. eka eka kSaNa pasAra na thAya, eka eka kSaNa bhogavavI AkarI paDe tyAM 33 sAgara kevI rIte kADhatA haze ? eka kSaNa paNa saMmata ? na karI zakAya evI che. zuM kahe che ? 'laukika dRSTi ane alaukika(lokottara) dRSTimAM moTo bheda che,...' eka dRSTi bIjI dRSTithI viruddha che. laukika dRSTimAM vyavahAra (sAMsArika kAraNo)nuM mukhyapaNuM che, ane alaukika dRSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. mATe alaukika dRSTine laukika dRSTinA phaLanI sAthe prAye (ghaNuM karIne) meLavavI yogya nahIM.' enI mulavaNI e rIte na karAya, ema kahe che. mATe alaukika dRSTine laukika dRSTinA phaLanI sAthe...' meLavI levI e vicAradhArA barAbara nathI. yathArtha vicAradhArAno e viSaya nathI. ayathArtha vicAradhArA che. bhale manuSyapaNAthI mokSa thato hoya topaNa e vicAradhArA yathArtha nathI ema kahevuM che. AmAMthI muddo e nIkaLe che ke vicAraNAnI yathArthatA hovI jarUrI che. bhale ahIMyAM muddo ATalo manuSyapaNAno lIdho che. manuSyapaNAnI vRddhi thatI na aTake evuM karavuM joIe ke nahi ? prazna ATalo ja che. ke manuSyapaNuM vRddhigata thAya evuM karavuM joIe ? to kahe che, tame laukika dRSTinI vAta alaukikaSTimAM meLavavA jAva cho, A vicAradhArA tamArI barAbara nathI. bhale mokSanA bahAne, mokSanA kAraNe e vicAre che topaNa e vicAradhArAmAM yathArthatA nathI. A to eka dRSTAMta che. paNa dharmanI athavA mokSanI athavA AtmAnI koIpaNa prakAranI je vicAradhArA che emAM yathArthatA hovI jarUrI che. ayathArthatA hoya to e mokSamArganI aMda2 ayathArthatAvALo jIva praveza pAmI zake nahi. bhale e tattvajJAnano viSaya vedAMtamAM paNa tattvajJAna ane adhyAtmano ghaNo viSaya che. paNa vicAradhArA ayathArtha che. ema jainadarzanamAM paNa dharmanI, tattvanI, mArganI vicAraNA be prakAre che. eka yathArthapaNe ane eka ayathArthapaNe. eTale yathArthapaNAno viSaya che e jyAM sudhI potAne samajavAmAM na Ave ane ayathArthapaNuM zuM che e samajavAmAM na Ave tyAM sudhI game tyAM e gaDabaDa karI jAya che, cakkaramAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rAjahRdaya bhAga-14 paDI jAya che, bhUlamAM AvI jAya che ane mArga maLavAne badale unmArge cAlyo jAya che. eTale e viSaya jarA prayojanabhUta rIte vicAravAyogya che. e ahIMthI nIkaLe che. jaina ane bIjA badhA mArgamAM ghaNuM karIne manuSyadehanuM vizeSa mAhAsya kahyuM che. e vAta avazya che ke bIjA dharmomAM ane jainamArgamAM paNa manuSyadehanuM traNe gati karatA vizeSa mAhAsya gaNyuM che. eTale mokSasAdhananA kAraNarUpa hovAthI tene ciMtAmaNi jevo kahyo che, te satya che. e vAta, eTalI vAta ThIka che ke manuSyanI aMdara mokSamArganI prApti karavI e bIjA traNa gati karatA sugamapaNe thAya che. tyAM upAdAna ane nimitta baMne rIte vadhAre sAnukULatA che. manuSyane evA nimitto maLavAnI paNa sAnukULatA che ane ene upAdAnamAM paNa evI yogyatA che ke traNe gati karatA e mokSamArgamAM manuSyajIva vahelI take AvI zake. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- kSayopazama che, yogyatA paNa che. eTalI madhyasthatA che. kemake saraLapaNAne kAraNe manuSyapaNuM Ave che. bhagavAna 'umAsvAmIe 'tattvArthasUtramAM cAra gati prApta thAya che enA kAraNarUpa pariNAmanI carcA karI che. ke tiryaMcagati mAyAnA pariNAmathI thAya. krodhanA pariNAmathI jIva nArakamAM jAya. lobhanA pariNAmathI, tIvra lobhanA pariNAmathI jIva devalokamAM jAya. paNa saraLapaNuM hoya to manuSya thAya. mumukSu:-- pUjya bhAIzrI - tiryaMca javAnI taiyArI. tiryaMcamAM javAnI taiyArI kare che, bhAI ! je kAMI ADoDAI che, asaraLatA che e tiryaMcagatimAM javAnI pUrva taiyArI che. kemake ahIMyAM je pariNAma kare che e navA bhavamAM bhogavavAnA che. ahIMyAM ne ahIMyAM bhogavavAmAM nathI AvatA. ahIMyAM to saraLatA bhogave che. paNa e saraLatA bhogavatA koI lokottara saraLatAmAM praveza kare to samyagdarzana pAme. eTale jJAnInA lakSaNomAM... ApaNe carcA thaI hatI ke jJAnInA lakSaNamAM saraLapaNuM e eka moTI vAta che. saraLapaNAnA viSayamAM jJAnI saraLa ja hoya, jJAnI asaraLa hoya nahi. ema kahevuM che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-003 200 mumukSu :- asa2La hoya to e jJAnI na kahevAya. pUjya bhAIzrI :- to e jJAnI na kahevAya. sAva sIdhI vAta che. e enuM aneka lakSaNamAMnuM lakSaNa che. mumukSu saraLa hoya to zAnI to hoya ja ne, ema kahe che. mumukSu saraLa hoya ane utkRSTa mumukSu vadhAre saraLa hoya to jJAnI to ethI AgaLa gayelA che. ene to vadhAre saraLatA hoya ja ema kahevuM che. to ja mumukSutA pAme. saraLatA vagara mumukSutA AvatI nathI. e barAbara che. mumukSu :- pUrvabhavanA... pUjya bhAIzrI :- hA. pUrvajanmanA saMskAra laIne AvyA hoya che ane navA saMskAra UbhA paNa karI zake che. viparIta ke aviparIta pariNAma ka2vA mATe jIva svataMtra che. sAmAnyapaNe pUrvakarma anusAra pariNAma kare tyAre pUrvasaMskArano Aropa karAya che, vyavahAra karAya che. paNa chatAM koIpaNa jIva svataMtrapaNe navA pariNAma avaLA ke savaLA baMne prakAre karI zake che. ane karavA mATe e svataMtra che. ane karatA hoya che. nahitara to manuSya maTIne manuSya ja thAya. paNa manuSya maTIne deva paNa thAya ne tiryaMca paNa thAya ne nArakI paNa thAya. kAMI paNa thaI zake. .. kone khabara kyAre kayAM jaIne paDaze. eno kAMI niyama nathI. evuM che. zuM kahe che ? ke jaina ane bIjA badhA mArgamAM ghaNuM karIne manuSyadehanuM vizeSa mAhAtmya kahyuM che. eTale mokSasAdhananA kAraNarUpa hovAthI...' A kAraNe tene ciMtAmaNi jevo kahyo che, te satya che.' manuSyadehane ciMtAmaNi ratna jevo kahyo che. paNa jo tethI mokSasAdhana karyuM to ja tenuM e mAhAtmya che, nahIM to pazunA deha jeTalI ye vAstavika dRSTithI tenI kiMmata dekhAtI nathI.' ene pazumAMthI kADhI nAkhyo. kemake pazuno deha to kAMIka kAmamAM paNa Ave che. enA hADakA kAmamAM Ave, enA zIMgaDA kAmamAM Ave, enA cAmaDA kAmamAM Ave. AnuM to kAMI kAmamAM ja na Ave. pazunA deha jeTalI enI kiMmata nathI. athavA koDI jeTalI paNa kiMmata nathI. jo mokSasAdhana karyuM to enI kiMmata na thaI zake eTalI che ane jo mokSanuM sAdhana na karyuM to enI kiMmata phUTelI koDI jeTalI paNa nathI. e koDI paNa tiryaMcano ja deha che ne, bIjuM zuM che ? emAM Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 rAjahRdaya bhAga-14 paNa jIva utpanna thAya che. pachI che e to maDaduM che. manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra mukhyapaNe laukika dRSTino che, paNa te deha pAmIne avazya mokSasAdhana karavuM." manuSyadeha pAmIne avazya mokSanuM sAdhana karavuM athavA te sAdhanano nizcaya karavo, e vicAra mukhyapaNe alaukika dRSTino che. AmAM eka bIjo dRSTikoNa bahu sAro che ke manuSyapaNuM vRddhi karavuM eTale bIjA jIvo manuSya thAya e vAta che. pote to manuSya ja che. to bIjA jIvanI ciMtA karavA mATe tArA mokSane tAre khovo che ? zuM karavuM che tAre ? jainadharmamAM jeTalA dharmAtmAo thayA te badhA dharmAtmAoe pahelA svArtha sAdhyo che pachI paramArtha karyo che. kadi koIe evuM nathI karyuM ke bhale ame mokSamArgamAMthI paDI jaIe paNa amAre bIjAnuM kalyANa karavuM che. e prakAra jainamArgano nathI. potAnuM Atmahita karatA karatA nimittanaimittikapaNe bIjAnuM Atmahita thAya to e karI chUTe che. athavA emAM nimitta thAya che. nimitta tarIke UbhelA jovAmAM Ave che. paNa potAnuM Atmahita khoIne ke AtmAnuM bagADIne koI kare e mArgamAM viruddha che, mArgathI e viruddha che. jainamArgamAM e vAta nathI. AnI aMdara pAyAno siddhAMta A che. je siddhAMta che e pAyAno A siddhAMta che. anyamatamAM evA siddhAMto keTalAka bAMdhyA che ke amAre bhale pAMcapaccIsa bhava vadhAre karavA paDe paNa amAre bIjAnuM to bhaluM karavuM ja che. bIjAnuM bhaluM karavAmAM ame pahelA agresara thAzuM. bhale amAre e nimitte pAMca-paccIsa bhava vadhAre karavA paDe. mumukSa - pRthvI upara pApa vadhe eTale to avatAra dhAraNa kare. pUjya bhAIzrI - hA. eTale Akho siddhAMta IzvaranA nAme sAMkaLyo che e lokoe. bhagavAna paNa ApaNA ema kare che to ApaNe to karavuM ja joIe ne. ApaNA bhagavAna je kare ene ApaNe anusaravuM joIe ne. eTale e Akho laukika dRSTino viSaya che, A alaukika dRSTino viSaya che ema kahevuM che. mumukSu - laukikamAM vepArI potAnuM nukasAna karIne bIjAno vepAra nathI vadhAratA. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-03 209 - pUjya bhAIzrI :- e to ema kahe ke e bahu svArthI che. paNa A to ame to dharmanI vAta karIe chIe. vepAra to svArthano, saMsArano kevaLa viSaya che. ame to dharmamAM kAMI vacce saMsAra nathI lAvatA, ema kahe. mATe tame kAMIka amArA kAryanI kadara karo ke ame amAruM potAnuM nukasAna sahana karIne, svIkArIne paNa bIjAnuM bhaluM ka2vA icchIe chIe. amAro paramArtha keTalo moTo gaNavo ane keTalI tamAre kiMmata karavI joIe. ema laI jAya. doSane guNamAM khatavavAnI e asa2LatA che. doSane guNamAM khatavavAnI asa2LatA che. evA ghaNA prakAro che ke jemAM guNane doSa jove ane doSane guNa jove. asa2LatAne kA2Ne. kemake tarkane to kAMI cheDo nathI athavA kutarkane kAMI cheDo nathI. kutarkathI to game te vAta karI zakAya che. mumukSu :- 'gurudeve' 45 varSa amArA upara upakAra karyo... pUjya bhAIzrI :- paNa potAnuM sAdhatA-sAdhatA. potAnI sAdhanA choDIne nahi. 'gurudeva'ne ema kaho ke, sAheba ! Apano je jJAna-dhyAnano samaya che e baMdha karIne amArA upadezano samaya vadhArI kyo. to hA pADe kharA ? mumukSu :- eka miniTa paNa besavA nahotA detA. pUjya bhAIzrI :- UbhA thaI jAva, ema kahe. emanI Room mAM ekAMtamAM jJAna-dhyAnamAM beThA hoya ne koI vaMdana karavA Ave. bAraNA khullA rAkhatA pAchA. baMdha bAraNe nahotA karatA. bAraNA beya khullA hoya. koI jAya, darzana kare. paNa emane vikSepa paDato hoya potAnA jJAnadhyAnamAM to lAMbI carcA kare ke bolavuM na paDe eTale hAthathI saMketa karI de. ahIM besatA nahi. vaMdana karI lIdhA eTale have ahIMthI vayA jAva. eno artha zuM thAya ? ke amAruM Atmahita paheluM che. pachI bIjAnA AtmahitamAM nimitta thavAnI vAta che. kartA thavAnI vAta to che ja nahi. jyAre anyamatamAM to kartA thavAnI vAta che. nimitta thavAnI vAta to tyAM che ja nahi. tyAM to kartA thavAnI vAta che ke ame bIjAnuM karI daIe chIe, bIjAnuM bhaluM karI zakIe chIe. tyAM to e vAta che. eTale e vAtamAM to bahu moTo phera che. siddhAMtika rIte bahu moTo phera che. kartApaNuM ane nimittapaNuM taddana judI judI vAta che. je lokono ekAMte evo Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210. rAjahRdaya bhAga-14 siddhAMta che ke pahelA bIjAnuM hita karavuM, bhale ApaNuM ahita thAya te kartabuddhie pravRtti kare che. e moTuM gRhIta mithyAtva che. zuM kahe che ? ke "manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra mukhyapaNe laukika dRSTino che, paNa te deha pAmIne... eTale manuSyadeha pAmIne avazya mokSasAdhana karavuM, athavA te sAdhanano nizcaya karavo,..." mokSamArganI aMdara praveza karIne mokSa na sadhAto hoya to nizcaya karavo ke mokSamArga prApta karI ja levo che. "e vicAra mukhyapaNe alaukika dRSTino che. eTale eka mumukSu lIdhA ane eka mokSamArgI lIdhA. paNa e alaukika dRSTimAM alaukika mArge javAvALA jIvo che. - "alaukika dRSTimAM manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI ema kahyuM nathI, tethI manuSyAdino nAza karavo ema temAM Azaya rahe che, ema samajavuM na joIe. olA dalIla kare che ne? ke AmAM to manuSyono nAza thaI jaze. jo aneka jIvo saMsArano vairAgya pAmIne gRhasthapaNuM nahi bhogave to pachI manuSyano nAza thaI jaze. to kahe che, nahi. AmAM kyAMya nAza karavAnI vAta nathI. hiMsA karavAnI vAta to kayAMya che ja nahi. emAM nAza karavAno to Azaya che ja nahi ema samajavuM. athavA nAza karavAno Azaya che ema na samajavuM. laukika dRSTimAM to yuddhAdi ghaNA prasaMgamAM hajAro manuSyo nAza pAmavAno vakhata Ave che, ane temAM ghaNA vazarahita thAya che....juo! have tyAM pAcho upadeza Avaze. varNAzramano upadeza Avaze to kaheze ke) tame kSatriya cho, tamAre yuddha karavuM jarUrI che. pachI tyAM manuSyapaNAnA nAzanuM zuM thAze ? tyAM to keTalAyane mArI nAkhazo tame. keTalAyane vaMza vagaranA karazo. A tamArA dharmamAM paraspara viruddha siddhAMta thayo. eka jagyAe manuSyanI vRddhi karavI ane bIjI jagyAe manuSyano nAza karavo, beya tamArA ja siddhAMta AvI gayA. juo ! vAtane kyAM bhIDAvI dIdhI ! laukika dRSTimAM to yuddhAdi ghaNA prasaMgamAM hajAro manuSyo nAza pAmavAno vakhata Ave che, ane temAM ghaNA vazarahita thAya che, paNa paramArtha eTale alaukika daSTinAM tevAM kArya nathI," kyAMya paNa jenamArgane viSe athavA alaukika dRSTimAM kyAMya yuddha karIne bIjAnI hiMsA karavI evo siddhAMta Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 patrAMka-703 kyAMya che nahi. vAtane kayAMnA kyAM laI gayA. mumukSu :- prakhara buddhi ! pUjya bhAIzrI - e to sAme game tevo Ave ne to ene eka vakhata mhAta karI zve. ke jethI tema thavAno ghaNuM karIne vakhata Ave, arthAt e sthaLe alaukika dRSTithI nirveratA, avirodha, manuSyAdi prANInI rakSA...." ekendriyathI mAMDIne badhA prANIonI rakSA "ane temanA vaMzanuM rahevuM e saheja bane che;" jyAre tyAM laDAIno siddhAMta ja nathI to ApoApa ja hiMsA aTakI jAya che, vera aTakI jAya che, virodha aTakI jAya che. ApoApa rakSA thaI jAya che. ane manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavAno jeno hetu che, evI laukika dRSTi UlaTI te sthaLe vaira, virodha, manuSyAdi prANIno nAza ane vaMzarahitapaNuM karanArI thAya che. enA ne enA siddhAMtathI ene uDADI dIdho. tamArA siddhAMtamAM A vAta che ke kSatriye to yuddha karavuM ja. tamAro siddhAMta tUTe che. manuSyanI vRddhi karavI e tamAro siddhAMta tUTI jAya che. "alaukika dRSTi pAmIne athavA alaukika dRSTinI asarathI koI paNa manuSya nAnI vayamAM tyAgI thAya to tethI je gRhasthAzramapaNuM pAmyA na hoya tenA vaMzano athavA gRhasthAzramapaNuM pAmyA hoya ane putrotpatti na thaI hoya tenA vaMzano nAza thavAno vakhata Ave, ane teTalAM manuSyo ochAM janmavAnuM thAya, jethI mokSasAdhananA hetubhUta evA manuSyadehanI prApti aTakAvavA jevuM bane, ema laukika dRSTithI yogya lAge; paNa paramArtha dRSTithI te ghaNuM karIne kalpanAmAtra lAge che. A kalpanA karI che. kemake vAstavikapaNe koI manuSyano janma thAya e koInI icchAne Adhina nathI hotuM. eTale e to kalpanAmAtra che. ane ene laIne kaMI alaukikadaSTie je nAnI vayanI aMdara paNa saMsAra choDIne tyAgamArge jAya ane Atmahita sAdhavAnA mArge jAya to eno kAMI niSedha karI zakAya nahi. bIjuM, saMsAranI mohanI evI che ke bahu alpa jIvo e rIte saMsAra tyAga karIne nAnI uMmaramAM ke moTI uMmaramAM mokSamArgamAM Ave che. evI saMkhyA bahu alpa che. kemake moTA bhAge vyAmohanI aMdara jIvo phasAya che Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ajahu bhAga-14 ane saMsAramAM ja rakhaDavAnA pariNAmanI aMdarathI bahAra nIkaLI zakatA nathI. A paristhiti che. ane koIka viralajIva jyAre mokSamArge caDe che tyAre ene manuSyavRddhinA chaLa nIce ene gRhasthAzramamAM praveza karavo Avazayaka che evI vAtano upadeza karavo e samajaNa bahAranI vAta che athavA gerasamajaNa bharelI vAta che. emAM koI lAMbI samajaNa dekhAtI nathI. kemake ko'ka ja jIva mokSamArge jAya che. bAkI to badhA saMsAra mArganI aMdara pravartatA jovAmAM Ave che. bahu carcA karI che. keTalA paDakhethI A vAtamAM carcA karI che, hoM! koI paNa pUrve paramArthamArgane ArAdhIne atre manuSyapaNuM pAmyA hoya, koI jIva AgaLanA bhavamAM. pUrve eTale agAunA bhavamAM paramArthamArgane ArAdhIne atre manuSyapaNuM pAmyA hoya, tene nAnI vayathI ja tyAgavairAgya tIvrapaNe udayamAM Ave che....... sAmAnyapaNe kone Ave ? nAnI uMmaramAM tyAgavairAgya kone Ave ? ke evA pUrva saMskAra laIne AvyA hoya ene. pUrvabhavamAM sArA saMskAra hoya to nAnI uMmaramAM ja ene dharmabuddhi thAya. nahitara nAnI uMmaramAM dharmabuddhi thatI nathI. bALapaNamAM to kAMI viveka hoya nahi, yuvAna uMmaranI aMdara aneka prakAranA vikAra che e vadhI jAya. ane pachI vRddhAvasthAmAM kAMIka ene ema thAya ke have mRtyu najIka che lAvo kAMIka ApaNe AtmAnuM kalyANa karIe. sAmAnya rIte A rIte saMsAramAM manuSyo pravartatA jovAmAM Ave che. mumukSu :- jyAre pAMjarApoLamAM mUkavA jevo thAya tyAre dharma (sAMbhare). pUjya bhAIzrI - gharaDo thaIne pAMjarApoLamAM mUkavA jevo thAya tyAre e dharma karavAno vicAra kare tyAM sudhI dharma karavAno vicAra na kare. enA karatA bIjuM kahetA ke, gharaDo thayo hoya to dukAne javAnI lata mUke nahi. dukAne gayA vagara mane hakha nahi paDe. ghare mAro vakhata jAto nathI. ghare mane cena paDatuM nathI. jidaMgI AkhI rasa lIdho che ne ? paNa zarIra aTake, AMkhe dekhAya nahi, paga kAma kare nahi. pachI parANe ghare rahe. ema karIne gurudeva" e bAbatane ghaNI vakhoDatA hatA ke A juo to kharA jarAya viveka nathI. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 patrAMka-703 koI paNa pUrve paramArthamArgane ArAdhIne atre manuSyapaNuM pAmyA hoya, tene nAnI vayathI ja tyAgavairAgya tIvrapaNe udayamAM Ave che, tevA manuSyane saMtAnanI utpatti thayA pachI tyAga karavAno upadeza karavo." evA manuSyane paNa, evA haLukarmI jIvane paNa gRhasthAzramanI aMdara dAkhala karavAno upadeza karavo "athavA AzramanA anukramamAM mUkavA" ke bhAI ! tamAre pahelA brahmacaryAzrama pachI gRhasthAzrama pharajiyAta che. ema anukramamAM mUkavA te yathArtha dekhAtuM nathI." kemake manuSyadeha to bAhya dRSTithI athavA apekSApaNe mokSasAdhanarUpa che, ane yathArtha tyAgavairAgya to mULapaNe mokSasAdhanarUpa che.' emaNe zuM tulanA karI ? manuSyapaNuM to maryAdita apekSAe mokSanuM sAdhana che. jyAre tyAgavairAgyanuM mokSasAdhanapaNuM ethI vadhAre che. to tame kyAM vajana ApyuM ? je mokSanuM moTuM kAraNa che ene gauNa karo cho ane nAnuM kAraNa che ane mukhya karo cho. tyAgavairAgya ane manuSyapaNuM-emAM mokSanA sAdhanamAM kone vadhAre sAnukULapaNuM che ? tyAgavairAgyane. ene tame gauNa karI ane manuSyapaNuM mukhya karo cho ? A tamArI nyAyanI paddhati paNa viparIta che ema kahe che. nyAyadRSTie paNa tame bhUla karo cho ema kahe che. juo ! AmAMthI kevo nyAya kADhyo ! mumukSu -... pUjya bhAIzrI - keTalA Cross Apaze e huM tamane kahuM. A patra bahu lAMbo che ane eTalA badhA emaNe Cross argument karyA che ke ApaNane emanI buddhimatA mATe paNa ema thAya ke ATalI uMmaramAM emanI buddhi keTalI vizALa che! kahe che ? "manuSyadeha to bAhya dRSTithI athavA apekSApaNe mokSasAdhanarUpa che, ane yathArtha tyAgavairAgya...." pAcho tyAgavairAgya kevo? yathArtha, hoM! e zabda lagADyo pAcho. emanema laI lIdhelo nahi. yathArtha tyAgavairAgya to mULapaNe mokSasAdhanarUpa che," e to mokSanuM mULa sAdhana che, jo yathArthapaNe tyAgavairAgya kare to. "ane tevA kAraNo prApta karavAthI manuSyadehanuM mokSasAdhanapaNuM TharatuM..." nathI. eTale ke gRhasthAzramamAM praveza kare to ene to mokSanuM sAdhanapaNuM paNa tyAM TharatuM nathI. e to Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakya bhAga-14 214 tiryaMcagatimAM javAnuM kAraNa che. te kAraNo prApta thaye te dehathI bhogAdimAM paDavAnuM kahevuM, e manuSyadehane mokSasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya, ke saMsArasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya, te vicAravA yogya che. tame vicArI lejo. tamAruM khoTuM che ema na kIdhuM. tame bhogAdinA sAdhanamAM nAkhIne ene mokSanuM sAdhana batAvavA mAgo cho ke saMsAranuM sAdhana batAvavA mAgo cho? tame ja vicAra karIne ke tame A zuM vAta karo cho ? ATalI khabara nathI paDatI? ema kahe che. vedokta mArgamAM cAra Azrama bAMdhyA che te ekAMte nathI." vedokta mArgamAM cAra AzramanI vAta karI che paNa badhA kAMI evI rIte nathI cAlyA. juo ! emaNe nAma lIdhA. vAmadeva, zukadeva, jaDabharatajI e. Adi AzramanA krama vagara tyAgapaNe vicaryA che. A badhA vedAMtanA prakhara mANaso che. eTale vedAMta paNa joI gayA che. A to AzramanA krama vagara pahelethI ja tyAgI hatA ane saMnyAsI hatA. jethI tema thavuM azakya hoya, teo pariNAme yathArtha tyAga karavAno lakSa rAkhI AzramapUrvaka pravarte to te sAmAnya rIte ThIka che, tema thavuM eTale tyAga karavo azakya hoya, eTalI zakti na hoya ane teo pariNAme yathArtha tyAga karavAno lakSa rAkhI." gRhasthAzramamAM jAya. gRhasthAzramanA lakSe gRhasthAzrama nahi. yathArtha tyAga karavAnA lakSe praveza kare ke, bhAI ! atyAre mArA pariNAmanI zakti nathI. to e pote zakti meLavavA mATe paNa lakSa rAkhIne AzramamAM pravarte to te sAmAnya rIte ThIka che..." sAmAnyapaNe e vAta kAMIka vyAjabI che ke enA pariNAma e rIte kAma karatA nathI. ema kahI zakAya. manuSya "AyuSyanuM evuM kSaNabhaMgurapaNuM che ke, A bIjo nyAya kADhyo pAcho. tuM pacAsa varSa sudhI gRhasthAzramamAM rahevA mAge cho paNa AyuSyano kyAM bharoso che, ema kahe che. e kAMI tAruM nakkI nathI. pachI zuM karIza ? ke "AyuSyanuM evuM kSaNabhaMgurapaNuM che ke, tevo krama paNa viralAne ja prApta thavAno vakhata Ave." e pahelA ja, pacAsa varSa pUrA thayA pahelA ghaNA cAlyA jAya che. kadApi tevuM AyuSya prApta thayuM hoya." Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 215 eTale ke pacAsa varSathI vadhArAnuM AyuSya prApta thayuM hoya topaNa tevI vRttie eTale pariNAme yathArtha tyAga thAya evo lakSa rAkhIne pravartavAnuM to koIkathI ja bane tevuM che." kadAca AyuSya vadhAre hoya to yathArtha tyAga mAre bhaviSyamAM karavo che evA lakSe to ko'ka ja jIvana jIve che. bAkI to badhA DhasaraDA DhasaraDavAmAM AyuSya pUruM kare che. cheka sudhI saMsAranA DhasaraDA DhasaDe che. have A ParagraphmAM sarasa mArgadarzana ApyuM che. jinokta mArgano paNa evo ekAMta siddhAMta nathI ke game te vayamAM game teve mANase tyAga karavo." ayogyatAmAM paNa tyAga karavo. cinokta siddhAMta evo nathI ke game te vayamAM game te mANase tyAga karI levo. tyAga karavo, basa ! tyAganI pradhAnatA. evo jinokta mArga nathI. 'tathArUpa satsaMga..." prathama vAta karI. pahelo naMbara zuM Apyo ? "tathArUpa satsaMga, saddaguruno yoga thaye, te Azraye koI pUrvanA saMskAravALo eTale vizeSa vairAgyavAna puruSa gRhasthAzrama pAmyA pahelA tyAga kare to teNe yogya karyuM che, ema jinasiddhAMta prAye kahe che;" A jaina siddhAMta lIdho. e satsaMgamAM Ave, sadUgurunA Azraye yathArtha mArgadarzana pAme, pote paNa potAnI dazA keLave, potAnI zakti anusAra tyAga kare. "ToDaramalajIe to spaSTa lakhyuM che ke jenamArgamAM evI AmnAya che ke pahelA to tattvajJAnano abhyAsa kare ane guNa-doSanA siddhAMto samaje. tattvajJAna dvArA potAne guNa thAya, doSa thAya, e prakAre pariNAmanA siddhAMto samaje ane tyArapachI potAnI zakti anusAra vatAdi grahaNa kare. paNa vrata grahaNa karyA pachI AjIvana paryata eno bhaMga kare nahi. e rIte emaNe mokSamArgaprakAzakamAM vAta karI che. ema jinasiddhAMta kahe che. kemake apUrva evAM sAdhano prApta thaye bhogAdi bhogavavAnA vicAramAM paDavuM," mokSamArganA apUrva sAdhano prApta thAya. tattvajJAnanI prApti thAya, dazA keLavAya, tyAgavairAgya saheje laI zakAya. evA sAdhano prApta thAya. kaSAyanI maMdatA saheje utpanna thAya ane ene tIvra kaSAyamAM bhogAdi bhogavavAnA vicAramAM paDavuM ane tenI prApti arthe prayatna karI potAnuM prApta AtmasAdhana gumAvavA jevuM karavuM, ane potAthI saMtati thaze Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 rAjahRdaya bhAga-14 te manuSyadeha pAmaze te mokSa sAdhanarUpa thaze, evI manorathamAtra kalpanAmAM paDavuM...' kevI vAta karI ? manorathamAtra kalpanAmAM paDavuM te manuSyapaNAnuM uttamapaNuM TALIne pazuvaka2vA jevuM thAya.' eTale viveka vagarano jIva che ema TUMkAmAM kahI dIdhuM. emAM kAMI viveka rahyo nathI. e pote mokSanuM sAdhana karI zake e choDI devuM. pote pazumAM javAnA pariNAma karavA ane bIjAne manuSyapaNuM prApta thaze. have e prApta karIne zuM karaze e tane khabara nathI. piravAramAM vRddhi thayA pachI e parivAra kayA raste jAze e tane kAMI khabara nathI. ane tAruM to teM pahelA bagADyuM. kahe che, e vAta koI vivekavALI nathI. e sarAsara avivekavALI vAta che. mumukSu :- pazu kahI dIdhA. pUjya bhAIzrI :- hA, e pazuvat vAta che eTale viveka vagaranI vAta che e to. iMdriyAdi zAMta thayA nathI...' pAMca iMdriyonA pariNAmo che e hajI zAMta thayA nathI. jJAnIpuruSanI dRSTimAM hajI je tyAga karavAne yogya nathI....' zuM kIdhuM ? jJAnIpuruSanI dRSTimAM hajI tene tyAga karavAnI lAyakAta nathI. evA koI maMda ke mohavairAgyavAna jIvane...' maMda vairAgyavAna hoya ke mohagarbhita vairAgya hoya ke duHkhagarbhita vairAgya hoya, mAnagarbhita vairAgya hoya, lobhagarbhita vairAgya hoya. tevA jIvane tyAga levo prazasta ja che, ema kaMI jinasiddhAMta ekAMte nathI.' evI rIte jinasiddhAMtamAM tyAgano upadeza Apyo nathI. jinasiddhAMtamAM to yogyatA joIne zrIguru ene tyAga Ape che. yogyatA joyA vagara tyAga Ape to e pote bagaDe ane mArgane paNa bagADe. pote bagaDe ane bIjAne paNa bagADe e to. ane e atyAre pratyakSa jovAmAM Ave che. atyAre tame sAdhu samAja juo, tyAgIonA samAja juo. zuM paristhiti che ? ekadama dayAjanaka paristhiti che. mumukSu :- paththaranI nAva jevo, pote DUbe ane bIjAne paNa DUbADe. pUjya bhAIzrI :- hA, e to ema ja thAya. pote to bagaDe paNa bIjAne paNa e bagaDavAmAM ja nimitta thAya. eTale evI rIte jainasiddhAMtamAM kadi paNa tyAga ApavAno upadeza Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 217 nathI. ane jainamAM je guru che, sadguru che e eTalA vivekasaMpanna hoya che, ema kahevuM che. e barAbara parIkSA karIne ja lagabhaga tratAdi ane tyAgano upadeza Ape che. emane ema game che taiyAra thaI jAya eTale game tene ApI A evuM kAMI nathI. A loko to parANe Ape che. ene to indriyonA pariNAma zAMta thayA na hoya. pAMca indriyanA viSayonA pariNAma uchALA mAratA hoya ane parANe Ape ke amane bhAtuM baMdhAvo. zuM kahe ? ame tamane tyAganuM paccakhANa ApIe to amane to eTaluM puNya thAya. e rIte puNya paNa thAtuM nathI. e to sarAsara aviveka che. ene kAMI samajyA vagara parANe tyAganA paccakhANa ApI devA ane pachI e bhraSTa thAya, to ethI na to enuM hita che ke na to tyAga denAranuM paNa hita che. bemAMthI koInuM hita nathI. e to viveka vagaranA kAryo karavAnI eka paddhati (thaI gaI. pachI eka kare, bIjo kare, ghaNA kare e badhI pachI paraMparA evI ja cAle che. eTale jenasiddhAMtanI A be ParagraphmAM pote carcA karI dIdhI. jenasiddhAMtanI aMdara to game tevA mANasane tyAga ApatA nathI. paNa amuka kramamAM taiyAra thAya ane jo evA pUrva saMskArI hoya to ene nAnI vayamAM paNa tyAga Ape nahitara to ene paripakva dazAmAM ja tyAga ApavAmAM Ave che. enI samajaNanI to paripakavatA hovI ja joIe ane pariNAmazaktinI paNa paripakavatA hovI ja joIe. to ja ene tyAga apAya. nahitara ene tyAga ApavAno jainasiddhAMta che ja nahi. e rIte A viSayanI hajI paNa AgaLa carcA bahu sarasa karI che. vizeSa laIzuM.... Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 rAjahRdaya bhAga-14 tA. 22-5-1991, patrAMka - 703, 704 - pravacana na. 324 "zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta, patra-703mo cAle che. patra-703, pAnuM-513. bAhya tyAganA viSayamAM kyAre e tyAga ucita che, kyAre e tyAga anucita che. bIjA saMpradAyono e viSayamAM abhiprAya ane jinendradevanA abhiprAyamAM zuM taphAvata che ? laukika dRSTi emAM zuM che ? alaukika dRSTi emAM zuM che ? e vagere viSayanI carcA karI che. bIjo Paragraph che, pa13 pAne. prathamathI ja jene uttama saMskAravALo vairAgya na hoya. eTale nAnI uMmaramAM jene bahu UMcA saMskAro na hoya ane vairAgya na hoya te puruSa kadApi tyAgano pariNAme lakSa rAkhIchevaTe tyAga karavo che evo lakSa rAkhIne "AzramapUrvaka pravarte." eTale gRhasthAzramamAM praveza kare to teNe ekAMte bhUla ja karI che, ane tyAga ja karyo hota to uttama hatuM, ema paNa jinasiddhAMta nathI. eNe kema tyAga na karyo? pahelethI ja kema tyAga na karyo, evo jinano siddhAMta nathI. kemake enI tyAga karavAnI yogyatA nathI ane bIjI vRttio paDI che. e vRttio jyAM sudhI zAMta na thAya tyAM sudhI ene tyAga karavo ucita nathI. mAtra mokSasAdhanano prasaMga prApta thayuM te prasaMga jato karavo na joIe, ema jinano upadeza che.' uMmara game te hoya, manuSyanI uMmara game te hoya paNa jyAre ene mokSasAdhanano avasara Avato hoya e vakhate ene tyAga karavAno prasaMga hoya to eNe e jato karavo joIe nahi. athavA bIjo koI vikalpa mukhya nahi karavo joIe ke jenI AgaLa pAramArthika evo mokSano prasaMga gauNa thaI jAya. evuM to kadApi karavA yogya nathI. "ema jinano upadeza che.' have uttama saMskAravALAnI vAta kare che. badhA paDakhAM carce che. ghaNA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 219 paDakhAM carce che. "uttama saMskAravALA puruSo gRhasthAzrama karyA sivAya tyAga kare tethI manuSyanI vRddhi aTake tethI mokSasAdhananAM kAraNa aTake.." manuSyapaNuM mokSanuM moTuM sAdhana che. eTale manuSyanI vRddhi aTake to mokSanuM sAdhana paNa aTake. "e vicAravuM a5 dRSTithI yogya dekhAya..." e TUMkI dRSTithI-alpa dRSTithI eTale TUMkI dRSTithI bhale yogya gaNAtuM dekhAya. yogya dekhAya, che nahi. TUMkI dRSTimAM evuM dekhAya paNa tathArUpa tyAga vairAgyano yoga prApta thaye, manuSyadehanuM saphaLapaNuM thavA arthe, te yogano apramattapaNe vilaMba vagara lAbha prApta karavo, te vicAra to pUrvApara aviruddha ane paramArthadaSTithI siddha kahevAya." kevo sarasa viveka karyo che ! jo vairAgya prApta hoya. tathArUpa tyAga vairAgyano yoga prApta thaye" evo koI avasara Ave. vairAgya paNa aMdara hoya, tyAgano paNa saheje yoga hoya. to pachI eNe vairAgya choDIne tyAga choDIne bhogavilAsamAM paDavuM e koI vAte ucita dekhAtuM nathI. ane manuSyadehanuM saphaLapaNuM thavA arthe....... jyAre evo tyAgavairAgyano prasaMga potAne sahajamAtramAM hoya tyAre eNe kharekhara to manuSyadehane saphaLa karyo che. te yogano." eTale tyAga karavAnA yogano "apramattapaNe vilaMba vagara lAbha prApta karavo,..." joIe. emAM pramAda paNa na karavo joIe ane vilaMba paNa na karavo joIe. evI rIte eno lAbha prApta karavo evo je vicAra athavA abhiprAya che te pUrvApara aviruddha che. temAM kayAMya AgaLapAchaLa doSa Avato nathI. ane paramArthadaSTithI siddha kahevAya. athavA AtmakalyANanI dRSTithI e vAta barAbara siddha thAya che athavA yogya Thare che. yogya Thare che ema kahevuM che. AyuSya saMpUrNa che. ApaNuM AyuSya jANe ke saMpUrNa che. tathA ApaNe saMtati thAya to teo mokSasAdhana karaze evo nizcaya karI,..." levo atyArathI ane saMtati thaze ja evuM mAnya rAkhI,..." svIkArI levuM. ane pAcho Avo ne Avo tyAga prakAzita thaze,..." amArA pariNAmamAM vAMdho nahi Ave. "evuM bhaviSya kalpIne.." evI bhaviSya saMbaMdhInI kalpanA. AvA AvA vikalpothI kalpanA karIne AzramapUrvaka pravartavAnuM..." eTale Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 rAjahRdaya bhAga-14 gRhasthAzramapUrvaka pravartavAnuM kayo vicAravAna ekAMte yogya gaNe ? e vicAravAna ja nathI ane e gaNatarI paNa yogya nathI, ema kahevuM che. jorathI nA pADe che. koNa Avo vicAravAna ene yogya gaNaze? kayo vicAravAna Ane yogya gaNaze ? e vAta rahetI nathI. vicAravAna puruSa ene yogya gaNatA nathI. A badhI phAlatuM kalpanA che. potAnA vairAgyamAM maMdapaNuM na hoya, ane jJAnIpuruSa jene tyAga karavA yogya gaNatA hoya, teNe bIjA manorathamAtra kAraNono athavA anizcita kAraNono vicAra choDI daI nizcita ane prApta uttama kAraNano Azraya karavo e ja uttama che.. kharekhara to zuM che ke jenAthI vartamAnamAM ja lAbha thato hoya, e lAbhane choDI daIne bhaviSyanA manorathane anizcita kAraNono abhiprAya rAkhIne uttama kAraNane choDI devuM e to kevaLa aviveka che. emAM kAMI viveka vicAra lAgato nathI. ane e ja manuSyapaNAnuM sArthaka che;" "uttama kAraNano Azraya karavo e ja... manuSyapaNAnuM sArthakapaNuM che. bAkI vRddhi AdinI to kalpanA che;" manuSyanI vRddhi e to kalpanAmAtra che. kharekharo mokSamArga nAza karI." potAne je mokSamArganI prApti thaI zakavA yogya che eno nAza karIne mAtra manuSyanI vRddhi karavAnI kalpanA karyA jevuM karIe to bane." athavA e vAta ThIka lAge. bAkI e vAtamAM kAMI mAla nathI. "e Adi ghaNAM kAraNothI paramArthaSTithI je bodhyuM che." koNe ? jinezvaradeve. e Adi ghaNAM, kAraNothI paramArthaSTithI. eTale AtmakalyANanA daSTikoNane mukhya rAkhIne tyAga-vairAgyano je bodha Apyo che te ja yogya jovAmAM Ave che." amane e upadeza barAbara lAge che. vedAMtAdino e siddhAMta amane barAbara lAgato nathI. ema emAM astimAM nAsti AvI jAya che. upayoga AvA praznottaramAM vizeSa karI preravo kaThaNa paDe che..... A badhI vAto ghaNI phAlatuM che, nakAmI vAto che. emAM amAre upayoga devo ane ATaluM lakhANa karavuM e amane to amArA mATe muzkelIvALI vAta che. koI bIjI AtmakalyANanI pAramArthika mArganI koI sUkSma carcAo Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 221 hoya to e vAta hajI ThIka che. paNa AvI vAtamAM to amane upayoga Apavo e paNa amane ThIka lAgatuM nathI. kaThaNa paDe che, muzkela paDe che. upayoga cAlato nathI. topaNa saMkSepamAM je kaMI lakhavAnuM banyuM te udIraNAvat karIne lakhyuM che.' parANe parANe lakhyuM che. udIraNAvat eTale ? upayoga cAlato nathI chatAM parANe parANe tamArA praznonuM samAdhAna karavA arthe lakhyuM che. Avo viSaya amane upayogamAM barAbara besato nathI. have ahIMyAM A ParagraphmAM eka bahu sa2sa mArgadarzana Ape che. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnIpuruSanAM vacanane laukika AzayamAM na utAravA;...' jJAnIpuruSanA vacana che e samAja mATe nathI paNa AtmakalyANa mATe che. loko mATenI vAta nathI, e vAta sAmAjika nathI. e AtmAne kalyANa karavA mATenI vAta che. mATe jJAnIpuruSanA vacanono Azaya e 52mArthika kalyANano Azaya che, AtmakalyANano Azaya che. e Azayane gauNa karIne laukika AzayamAM utAravA nahi. athavA alaukika dRSTie vicAravA yogya che;...' jJAnIpuruSanA je vacano che te alaukika dRSTie vicAravA yogya che;...' laukika AzayathI vicAravA yogya nathI. 'ane jyAM sudhI bane tyAM sudhI laukika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe;...' mumukSujIve laukika carcAmAM na paDavuM ema kahe che. bane tyAM sudhI eNe e viSaya choDI devo. AtmakalyANano viSaya mukhya karIne enA praznotta2mAM, enI carcAmAM jAvuM paNa laukika vAtanI carcAmAM na jAvuM. e to anAdino karato Avyo che. rAjakathA, bhogakathA... e badhI to kathA karato ja Avyo che. eka alaukika AtmakathA nathI karI. bAkI to badhI laukika kathA karato ja Avyo che. eTale koI vizeSa upakAra vinA eTale AtmakalyANano dRSTikoNa kyAMka enuM ADakatarI rIte koI anusaMdhAna lAgatuM hoya to bIjI vAta che. bAkI laukika praznottaramAM ane carcAmAM utaravA jevuM nathI. bane tyAM sudhI laukika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe; tevA prasaMgothI...' ane tevI carcAothI eTale ke emAM rasa levAthI, laukika prasaMgomAM rasa levAthI keTalIka vAra paramArthadRSTi kSobha pamADavA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 rAjahRdaya bhAga-14 jevuM pariNAma Ave che. je AtmakalyANanI dRSTi che e dRSTikoNa gauNa thaI jAya che athavA enI aMdara moLAza AvI jAya che. enuM kAraNa e che ke pariNAmanI aMdara je viSayano rasa che e trAjavAnA pallAmAM vajana mUkavA barAbara che. jema trAjavAnA pallAmAM je bAju vajana vadhe e bAjunuM palluM name. ema je vibhAva pariNAmano rasa vadhaze to e palluM vadhI jaze. to pAramArthika je rasa che e rasa ocho thaI jaze. jo Atmarasa keLavavo hoya to pAramArthika viSayanI aMdara rasa levo. to sAMsArika ane vibhAvarasa gauNa thaI jaze. A rIte ekamAM bIjAno viruddha svabhAva hovAne lIdhe mumukSujIvone ahIMyAM mArgadarzana ApyuM che ke tamAre AvA prasaMgothI tamArI pAramArthika dRSTi kSobha pAmaze eTale ke emAM nukasAna thaze. eka to mumukSatAmAM sAdhAraNa pAramArthika dRSTi hoya. kevI ? sAva taddana sAdhAraNa hoya. emAM paNa pAchA laukika prasaMgone vacamAM vaNI laIne emAM rasa levA maMDe to pelI pAramArthikadaSTi che ene nukasAna thAya che. mATe mumukSue evI carcAomAM utaravuM nahi. emAM samaya barabAda karavo nahi. emAM zakti paNa bagADavI nahi. e prazna ahIMyAM pUro karyo che. mumukSu - bahu sarasa... pUjya bhAIzrI - hA bahu sArI chelle chelle paNa e vAta bahu sArI karI che ke, jJAnIpuruSanA vacanone, alaukika AzayathI nIkaLelA. evA jJAnI puruSonA vacanone alaukika AzayamAM ja rAkhavA. ene kyAMya laukika Azayano dRSTikoNa lAgu karIne e rIte ene vicAravA nahi. mumukSuvo A bhUla kare che. e karavA jevI nathI ema kahe che. vaDanA TeTa ke pIpaLanAM pIpAMnuM rakSaNa paNa kaMI tenA vaMzavRddhine arthe karavAnA hetuthI abhakSya kahyA che, ema samajavuM yogya nathI." kemake emAM ghaNA bIja hoya che. ane vanaspatino vadhAro karavAmAM Ave to laukika rIte ema ke varasAda Ave, phalANuM thAya, Ama thAya, tema thAya. A vRkSo vAvavAnI jhuMbeza cAle che ne ? jinAgamamAM vaDanA TeTAne, pIpaLAnA pIpAne na khAvA (ema kahyuM che), abhakSya gaNyA che. to e jhADano nAza thaI jAya mATe ema kahyuM haze ? evA to hajAro bIja nakAmA jatA hoya che. eTalA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 patrAMka-703 mATe ema kahyuM che ema samajavuM yogya nathI. temAM komaLapaNuM hoya che tyAre anaMtakAyano saMbhava che. jyAre e TeTAnI aMdara komaLapaNuM hoya che, jhADa upara lAgelA hoya tyAre e kumaLA hoya che ane e vakhate enI anaMtakAya hovAno saMbhava che. tathA tene badale bIjI ghaNI cIjothI niSpApapaNe rahI zakAya che....... kAMI peTa bharavA mATe A cIjanI jarUra nathI. ghaNI evI niSpApa cIjo che ke jene laIne e cIjano upayoga na karIe to cAle. zAstramAM Ave ke phalANI cIja che e choDavA jevI che. ene abhakSyamAM gaNo. to evI khAvAnI hajAro bIjI cIja che, seMkaDo cIja che. enA vagara nahi cAle ema mAnIne zA mATe tArI vRtti enI aMdara rAkhe cho ? athavA evI svAdanI vRttithI ene choDI na zakAya evI mumukSunI yogyatA hovI na joIe. AgaLa eka jagyAe upadezasAramAM ne emAM lakhe che ke, mumukSune amuka cIja vinA na cAle e jIvanamAM hovuM ja na joIe. kema na hovuM joIe ? ke eNe muktinuM dhyeya bAMdhyuM che. mukta thavAnuM dhyeya bAMdhyuM che ke mAre muktapaNuM joIe. to baMdhana na joIe. to atyArathI jyAM jyAM baMdhAto hoya, vartamAnamAM jenAthI ene baMdhana rahetuM hoya e ene aTakavAnuM sthAna che. zA mATe enA vagara na cAle ? je cIja vagara nathI cAlatuM evuM ke ene kalpanAmAtra che, e abhiprAya eno kalpanAmAtra che. anaMta kALa ene enA vagara ja cAlyuM che. anaMta kALathI enI hayAtI che emAM zuM che ? enA vagara to cAlyuM ja che. have atyAre eNe kalpanA karI rAkhe ke mAre enA vagara na cAle. to e cIja nahi maLe tyAre zuM thaI javAnuM che ? eno nAza thaI javAno che ? ene koI bIjuM nukasAna thaI javAnuM che ? eka guNa ocho thaI jaze ? eka aMga ochuM thaI jaze ? zuM thAze ? kAMI thavAnuM nathI ene. kalpanAmAtra che ke nahi cAle. evuM je bhAvamAM baMdhana che e baMdhana ene dravyabaMdhana karaze. bhAvabaMdhana che te dravyabaMdhananuM kAraNa thaze. jo ene baMdhanathI chUTavuM hoya to eNe atyArathI ja gAMTha mAravI joIe ke jo mAruM dhyeya muktinuM che to atyArathI ja jyAM jyAM mane bhAve baMdhana che e baMdhana toDavAno mAro prayatna hovo joIe. emAMthI chUTavAno mAro prayatna hovo joIe. pachI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 rAjahRdaya bhAga-14 e koI padArtha sAthe hoya ke vyaktivizeSa sAthe hoya, badhA anya padArtho AvI jAya che. saceta aceta, saceta-aceta mizra. badhA padArtho AvI jAya che. koInI sAthe mAre evuM baMdhana na hovuM joIe ke enA vinA mAre cAle nahi basa ! zuM kahe che ? tene badale bIjI ghaNI cIjothI niSpApapaNe rahI zakAya che, chatAM te ja aMgIkAra karavAnI IcchA rAkhavI te vRttinuM ghaNuM tucchapaNuM thAya che..." temAM to vRttinuM ghaNuM dInapaNuM che, ghaNuM tucchapaNuM che. athavA bahu sudravRtti che. AnA vagara mane na cAle. mANasane cAnuM vyasana hoya che, lyo ne. savAre ke bapore eka kapa eTale pAzera cA. dasa tolA cA na maLe to mAthuM ThekANe na rahe. kahe che ke, ATaluM badhuM tane ? Avo mahAna tuM AtmA ane eka pAzera pANI mATe amuka prakAranuM pANI taiyAra thAya che. e to Liquid che. emAM tuM aTakI gayo ? athavA emAM vecAI gayo? tArI jAtane teM keTalI tuccha gaNI che. je tArI mahAnatA che e to na mapAya evI mahAnatA che. mApa na Ave eTalI mahAnatA che. mahimA meru samAna jinezvara. bhagavAnanI stuti karatA AnaMdaghanajI' kahe che ke mahimA meru samAna' Apano mahimA meru samAna che. to jevuM jinapada che evuM nijapada che. "gAu raMga zuM, bhaMgamAM paDazo prita jinezvara." emAM e gAyuM che ke, "mahimA meru samAna jinezvara." evo mahimAvaMta pote ema mAne ke eka khAvA-pIvAnI ke koIpaNa jagatanA sAmAnya kiMmatavALA padArtha vinA mane na cAle. e vAta ene jarApaNa yogya nathI. emAM potAnI kSudratA, tucchatA ane dInatA AvI jAya che. evo dIna ane hina pote potAne karI nAkhe che. e potAne mATe nukasAnanuM ne duHkhanuM kAraNa che. eka padArthane badale bIjA padArthathI cAle evuM hoya che athavA na cAle ema mAnIne te ja aMgIkAra karavAnI IcchA rAkhavI te vRttinuM ghaNuM tucchapaNuM thAya che, tethI te abhakSya kahyA che. eTalA mATe ene abhakSya kahyA che ke bIjA ghaNA jIvonI hiMsA hovAne lIdhe ene abhakSya kahyA che. te yathArtha lAgavA yogya che. ane te vAta zAstramAM kahI che te amane yathArtha lAgI che. e koI bIja saMbaMdhI, pIpaLA ane vaDanA bIja Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-03 saMbaMdhInA praznano uttara che. pachI AgaLa pANInA TIpAMnI koI vAta karI che ke, pANInA TIpAmAM asaMkhyAta jIva che e vAta kharI che,...' pANInA eka TIpAnI aMdara asaMkhya jIvo che e vAta kharI che. pANInA TIpAmAM asaMkhyAta jIva che e vAta kharI che, paNa upara darzAvyA je vaDanA TeTA vagerenAM kAraNo tevAM kAraNo temAM rahyA nathI....' u52 je vAta karI che evI vAta nathI ke pANI vagara paNa cAlI jAya. vaDanA TeTA vagara jIvana cAle paNa pANI vagara jIvana na cAle. eTale koI Cross question haze ke jo vaDanA TeTA khAvAno niSedha karo cho to pachI pANImAM paNa asaMkhyAta jIva che. pANI paNa choDI devuM joIe. pANIno paNa tyAga karavo joIe ema laI lyo. to ema kahe che ke e vAta barAbara nathI. e vagere kAraNo temAM, upa2nA kA2No che, AgaLa vAta karI evA kA2No emAM rahyA nathI. tethI te abhakSya kahyuM nathI...' pANIne abhakSya kahyuM nathI. olAmAM ghaNA jIva che to pANImAM paNa ghaNA jIva che. chatAM pANIne kema abhakSya kema na kahyuM ? ke enA kAraNomAM ane enA kA2NomAM phera che. mumukSu :- olAmAM anaMta che ane AmAM asaMkhyAta che. 225 pUjya bhAIzrI :- hA. asaMkhyAta che ane bIjuM enA vagara cAlI zake evuM che. AnA vagara mANasone cAle nahi. pariNAma bagaDI jAya. jo ke tevuM pANI vAparavAnI paNa AjJA che, ema kahyuM nathI..' asaMkhyAta jIvovALuM pANI vAparavAnI AjJA che ema kahyuM nathI. ukALIne nirjIva pANI vAparavAno upadeza zAstranI aMdara che. eTale emAM pAcho ahiMsAno ane nirdoSatAno rasto batAvyo che. ane tethI paNa amuka pApa thAya evo upadeza che.' ane topaNa amuka pApa to thAya. kemake e to paradravyanI icchAmAtra pApabhAva che. pachI AhAranI hoya ke pANInI hoya che. AgaLanA kAgaLamAM...' eTale patrAMka 701mAM. mumukSu :- keTalI jhINavaTathI vAta karI che ! pUjya bhAIzrI :- hA. eka eka vAtanI jhINavaTa ghaNI le che. = 'AgaLanA kAgaLamAM bIjanA sacita-acita saMbaMdhI samAdhAna lakhyuM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 rAjahRdaya bhAga-14 che ke koI eka vizeSa hetuthI saMkSepyuM che. AgaLa eTale 701/4. 510 pAne che. bIja jyAM sudhI vAvavAthI UgavAnI yogyatAvALuM che tyAM sudhI nirjIva hoya nahIM, sajIva ja kahI zakAya. amuka avadhi pachI eTale sAmAnyapaNe bIja (anAdinAM) traNa varSa sudhI sajIva rahI zake che; tethI vacce temAMthI jIva cavI jAya kharo, paNa te avadhi vItyA pachI te nirjIva eTale nirbeja thavA yogya kahyuM che. kadApi bIja jevo AkAra teno hoya paNa te vAvavAthI UgavAnI yogyatArahita thAya. sarve bIjanI avadhi traNa varSanI saMbhavatI nathI." ema TUMkAmAM uttara Apyo che. evI je bIjanA sacita-acita saMbaMdhI.... ane enI kALamaryAdA saMbaMdhita... gujarAtImAM nahi samajAya ? Age ke eka patramaiM jo bIja hai usakA sacita-acita viSayameM carcA kI hai. tIna sAla taka anAja kA jo bIja hai vaha sacita hotA hai. usameM jIva hotA hai. aura vaha jIva hai vaha nahi mare aisI hiMsA-ahiMsA ke dRSTikoNa se usakA vicAra karanA cAhiye. aisI koI sAmAnya carcA cala gaI hai. aba kahate haiM ki hamane jo bAta Age batAI hai vaha sAmAnyarUpase hamane vaha bAta kahI hai. usakA saMkSepameM nirUpaNa kiyA hai usakA koI kAraNa bhI hai. aisA kahate haiM koIka hetuse, koI khAsa hetu se usakI laMbI carcA hamane nahIM kI hai. paraMparA rUDhike anusAra likhA hai..." jaina saMpradAyameM jo rUDhi apanI calatI hai usake anusAra, tathApi usameM kucha vizeSa bheda samajameM AtA hai, use nahIM likhA hai. usameM bhI koI eka vizeSa bheda hamArI samajameM, hamAre jJAnameM jo AtA hai use hamane nahIM likhA hai. likhane yogya na laganese nahIM likhA hai." abhI isa bAta ko hama cheDanA nahi cAhate hai usakA bhI kAraNa hai. isaliye hamane nahi likhA hai. Apako abhI isameM isa vakta laMbA koI vicAra karanA nahi hai. likhane yogya na laganese nahIM likhA hai. kyoMki vaha bheda vicAra mAtra hai aisA jo koI bheda hai vaha vicAramAtra hai. aura usameM kucha vaisA upakAra garbhita ho aisA nahIM dIkhatA." mAne koI prayojanabhUta bAta nahIM hai. isaliye isa bAta ko hamane laMbAI nahIM hai, saMkSepa karake choDa di hai. "nAnA prakArake praznottaroMkA lakSya eka mAtra AtmAthake liye ho to Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-703 227 AtmAkA bahuta upakAra honA saMbhava hai. yaha sArAMza de diyA. aneka prakArake, nAnA prakAra mAne aneka prakArake jo praznottara hai usameM lakSyakA koI kendrabiMdu honA cAhiye athavA lakSya kendrita karanA cAhiye. kahAM kendrita karanA cAhiye ? ki ekamAtra Atmahita meM, AtmArthameM karanA cAhiye. isake sivA koI praznameM jAnA nahi cAhiye. AtmArtha ko. choDakarake kisI bhI prakArake praznottarameM jAnA AtmArthI jIvoM ke liye, mumukSajIke liye upakArI nahIM hai. aisI eka zikSA aMtameM patra pUrA kirate vakRta likha dI hai. mumukSu :- AkhA patrano sArAMza laI lIdho. pUjya bhAIzrI - sAre patra kA sArAMza de diyA ki isameM merA AtmArtha kahAM hai ? muje usameM AtmalAbha kaise ho sakatA hai? isa bAta ko lakSyameM rakhakarake, kendrameM rakhakarake saba bAta kA vicAra karanA cAhiye. usako choDakarake kisI bhI bAta kA vicAra nahi karanA. yaha sArI bAta kA Total lagA diyA. mAne ke AtmArthI jIvoke liye acchA mArgadarzana hai. unako AtmArthako kabhI gauNa karanA nahIM cAhiye. koI bhI prasaMga ho, koI bhI prazna khaDA ho, koI bhI prasaMga AtA ho. saba prasaMga udayameM AveMge. AtmArtha ke liye kaise anukUla hai? AtmArtha ke liye kaise pratikUla hai? samAja aura loka ko gauNa karake, laukika AzayameM nahIM utArakarake, apane Atmahita ko mukhya karake isa bAta kA vicAra karanA. to tumako bhale samyajJAna nahi huA ho, lekina jo girane ke jo aneka sthAna hai vahAM se tuma baca jAoge. agara AtmArtha ko mukhya nahIM A ki merA AtmArtha kahAM hai ? to kahIM bhI galatI hogI aura usameM AtmAko nukasAna hI hogA. aisI bAta hai. yaha bahuta acchA mArgadarzana diyA hai. mumukSu -.. pUjya bhAIzrI - lokasaMjJA se hotI hai, logoM ko kyA lagegA ? aisA karegeM to logoM meM kyA asara pahoMcegI ? aisA hogA ? hama aisI bAta kareMge to logoM ko kayA lagegA ? idhara pravRtti kareMge to logoM ko kyA hogA ? basa ! logoMko, samAjako mukhya karake, apane Atmahita ko gauNa karake jo bhI pravRtti hotI hai, vicAradhArA calatI hai vaha Atmahita Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ke liye anukUla nahIM hai. Atmahitake liye vaha pratikUla hai. mumukSu : ? pUjya bhAIzrI :- loga utAra dete haiM. mokSa ke lAyaka jIvoMkI vRddhi nahIM hogI to ? mokSameM jAnevAle ki saMkhyA kama ho jAyegI to ? yaha laukika aura sAmAjika dRSTikoNa ho gayA. aura apane AtmakalyANa ko gauNa ka2 diyA. apane vairAgyako, tyAgako choDa diyA. aise upadeza ko laukika AzayameM utA2ka2 ahita karanA aviveka hai. usameM viveka nahIM hai. aisA kahane kA abhiprAya hai. aisI thoDI carcA 704 meM bhI kareMge. - rAjahRdaya bhAga-14 patrAMka-704 rALaja, bhAdaravA suda 8, 1952 laukika dRSTi ane alaukika dRSTimAM moTo bheda che. laukika dRSTimAM vyavahAranuM mukhyapaNuM che, ane alaukika dRSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. manuSyadehanuM jaina ane bIjA badhA mArgamAM vizeSapaNuM ane amUlyapaNuM kahyuM che te satya che, paNa jo tethI mokSasAdhana karI zakAya to ja tenuM vizeSapaNuM ane amUlyapaNuM che. manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra laukika dRSTino che; paNa manuSyane yathAtathya yoga thaye kalyANano avazya nizcaya karavo tathA prApti karavI e vicAra alaukika dRSTino che. jo ema ja TharAvavAmAM AvyuM hoya ke krame karIne ja sarva saMgaparityAga karavo to te yathAsthita vicAra kahevAya nahIM. kemake pUrve kalyANanuM ArAdhana karyuM che evA kaMIka uttama jIvo nAnI vayathI ja utkRSTa tyAga pAmyA che. zukadevajI, jaDabharatAdinA prasaMga bIjA darzanamAM te arthe dRSTAMtarUpa che. jo evo ja niyama bAMdhyo hoya ke ja Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-704 229 gRhasthAzrama ArAdhyA vinA tyAga thAya ja nahIM to pachI tevA parama udAsIna puruSane tyAgano nAza karavI kAmabhogamAM doravA barAbara upadeza kahevAya; ane mokSasAdhana karavArUpa je manuSyabhavanuM uttamapaNuM hatuM, te TALIne, sAdhana prApta thaye, saMsArasAdhanano hetu karyo kahevAya. vaLI ekAMte evo niyama bAMdhyo hoya ke brahmacaryAzrama, gRhasthAzramAdi krame karI ATalAM ATalAM varSa sudhI sevIne pachI tyAga thavuM to te paNa svataMtra vAta nathI. tathArUpa AyuSya na hoya to tyAgano avakAza ja na Ave. vaLI jo aputrapaNe tyAga na karAya ema gaNIe to to kaMIkane vRddhAvasthA sudhImAM paNa putra thatA nathI, te mATe zuM samajavuM? jainamArgano paNa evo ekAMta siddhAMta nathI ke game te vayamAM game tevA mANase tyAga karavo; tathArUpa satsaMga saguruno yoga thaye, vizeSa vairAgyavAna puruSa, sapuruSane Azraye tyAga nAnI vayamAM kare to tethI teNe tema karavuM ghaTAratha nathI ema jina siddhAMta nathI; tema karavuM yogya che ema jina siddhAMta che, kemake apUrva evAM sAdhano prApta thaye bhogAdi sAdhano bhogavavAnA vicAramAM paDavuM ane tenI prApti arthe prayatna karI tene amuka varSa sudhI bhogavavAM ja, e to je mokSasAdhanathI manuSyapaNAnuM uttamapaNuM hatuM, te TALI pazuvatu karavA jevuM thAya. iMdriyAdi zAMta thayAM nathI, jJAnI puruSanI dRSTimAM haju je tyAga karavAne yogya nathI evA maMda vairAgyavAna athavA mohavairAgyavAnane tyAga levo prazasta ja che ema kaMI jina siddhAMta nathI. prathamathI ja jene satsaMgAdika joga na hoya, tathA pUrvanA uttama saMskAravALo vairAgya na hoya te puruSa kadApi AzramapUrvaka pravarte to Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 rAjahRdaya bhAga-14 tethI teNe ekAMte bhUla karI che ema na kahI zakAya; joke teNe paNa rAtridivasa utkRSTa tyAganI jAgRti rAkhatAM pUrvaka gRhasthAzramAdi karavuM prazasta che. uttama saMskAravALA puruSo gRhasthAzrama karyA sivAya tyAga kare tethI manuSyaprANInI vRddhi aTake, ane tethI mokSasAdhananAM kAraNa aTake e vicAravuM alpa dRSTithI yogya dekhAya, kemake pratyakSa manuSyadeha je mokSasAdhanano hetu thato to hato tene rokIne putrAdinI kalpanAmAM paDI, vaLI teo mokSasAdhana ArAdhaze ja evo nizcaya karI tenI utpatti mATe gRhAzramamAM paDavuM, ane vaLI tenI utpatti thaze e paNa mAnI vALavuM; ane kadApi te saMyogo banyA to jema hAla putrotpatti mATe A puruSane aTakavuM paDyuM hatuM tema tene paNa aTakavuM thAya tethI to koIne utkRSTa tyAgarUpa mokSasAdhana prApta thavAno joga na AvavA devA jevuM thAya. vaLI koI koI uttama saMskAravAna puruSonA gRhasthAzrama pahelAMnA tyAgathI vaMzavRddhi aTakavAno vicAra laIe to tevA uttama puruSanA upadezathI aneka jIvo je manuSyAdi prANIno nAza karatAM DaratA nathI teo upadeza pAmI vartamAnamAM tevI rIte manuSyAdino nAza karatAM kema nA aTake? tathA zubhavRtti pAmavAthI pharI manuSyapaNuM kema na pAme ? ane e rIte manuSyanuM rakSaNa tathA vRddhi paNa saMbhave. alaukika dRSTimAM to manuSyanI hAni vRddhi Adino mukhya vicAra nathI; kalyANa akalyANano mukhya vicAra che. eka rAjA jo alaukika dRSTi pAme to potAnA mohe hajAro manuSyaprANIno yuddhamAM nAza thavAno hetu dekhI ghaNI vAra vagara kAraNe tevAM yuddho utpanna na kare, tethI ghaNA mANasono bacAva thAya ane tethI vaMzavRddhi thaI ghaNA mANaso vadhe ema paNa vicAra kema na laI zakAya? Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-704 231 iMdriyo atRpta hoya, vizeSa mohapradhAna hoya, mohavairAgye mAtra kSaNika vairAgya Ugyo hoya ane yathAtathya satsaMgano joga na hoya to tene sAdhupaNuM ApavuM prAye prazasta kahI na zakAya, ema kahIe to virodha nahIM; paNa uttama saMskAravALA ane mohAMdha, emaNe sarvee gRhasthAzrama bhogavIne ja tyAga karavo evo pratibaMdha karatAM to AyuSyAdinuM aniyamitapaNuM, prApta joge tene dUra karavApaNuM e Adi ghaNA virodhathI mokSasAdhanano nAza karavA barAbara thAya, ane jethI uttamapaNuM TharatuM hatuM te na thayuM to pachI manuSyapaNAnuM uttamapaNuM paNa zuM che ? e Adi aneka prakAre vicAra karavAthI laukika dRSTi TaLI alaukika dRSTie vicArajAgRti thaze. vaDanA TeTA ke pIpaLanA TeTAnuM rakSaNa paNa kaMI tenA vaMzavRddhine arthe karavAnA hetuthI abhakSya kahyuM nathI. temAM komaLapaNuM hoya che tyAre anaMtakAyapaNAno saMbhava che. tethI tathA tene badale bIjI ghaNI cIjothI cAlI zake tevuM che chatAM te ja grahaNa karavI e vRttinuM ghaNuM kSudrapaNuM che, tethI abhakSya kahyAM che, te yathAtathya lAgavA yogya che. pANInA TIpAmAM asaMkhyAta jIva che e vAta kharI che, paNa tevuM pANI pIvAthI pApa nathI ema kahyuM nathI. vaLI tene badale gRhasthAdine bIjI vastuthI cAlI zakatuM nathI tethI aMgIkAra karAya che; paNa sAdhune to te paNa levAnI AjJA prAye ApI nathI. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnIpuruSanAM vacanane laukika dRSTinA AzayamAM na utAravA yogya che ane alaukika dRSTie vicAravA yogya che. te alaukika dRSTinAM kAraNo sAmA jIvane haiye jo besADI zakavAnI zakti hoya to besADavAM, nahIM to potAnuM e viSemAM vizeSa jANapaNuM nathI ema jaNAvavuM tathA mokSamArgamAM kevaLa laukika vicAra hoto nathI e Adi kAraNo yathAzakti darzAvI Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra rAjahRdaya bhAga-14 banatuM samAdhAna karavuM, nahIM to bane tyAM sudhI tevA prasaMgathI dUra rahevuM e ThIka che. laukika dRSTi aura alaukika dRSTimeM baDA bheda hai" pUrva-pazcima kA aMtara hai. donoM viruddha haiM. laukika dRSTi dehArtha ke liye hotI hai aura alaukika dRSTi AtmAthake liye hotI hai. laukika dRSTi aura alaukika daSTimeM baDA bheda hai.' yA bahuta baDA aMtara hai. laukika dRSTimeM vyavahArakI mukhyatA hai... laukika dRSTimeM mukhya taura se vyavahAra kI mukhyatA hai. ye vyavahAra acchA lagegA, ye vyavahAra acchA nahIM lagegA, aisA vyavahAra karanA cAhiye kI nahi karanA cAhiye ? isakI mukhyatAse ye laukika dRSTi pravartatI hai. aura alaukika dRSTimeM paramArthakI mukhyatA hai.' AtmakalyANakI mukhyatA hai. paramArtha mAne AtmakalyANakI mukhyatA hai. aisA donoMmeM bahuta baDA bheda hai. jaina aura dUsare saba mAgameM." jainamArgameM aura jagata ke dUsare re dharma saMpradAyoMmeM manuSyadehakI vizeSatA e amUlyatA kahI hai, yaha satya hai;." bhale dUsare mArgameM kahI ho, ki manuSyadeha hai vaha mokSa pAne ke liye uttama sAdhana hai to vaha satya hai. jainamArgameM bhI vaha bAta kahI hai, dUsaroMne bhI isa bAta kA svIkAra kiyA hai. jainane kahA isaliye dUsarane kahA athavA dUsaroMne kahA isaliye jainone kahA, ye carcA phAlatukI bAta hai. kisIke kAraNase kisIne kahA aisA nahi vicArakarake ye yathArtha hai ki nahIM? saccA hai ki nahIM? satya hai kI nahIM ? AtmakalyANa ke liye ye yogya hai ki nahIM utanA hI vicAra karanA cAhiye. jaina aura dUsare saba mAgameM manuSyadehanI vizeSatA e amUlyatA kahI hai, yaha satya hai, yaha bAta satya hai. paraMtu yadi usase mokSasAdhana kiyA jA sake to manuSyadehako mokSamArgameM pravRtti karanemeM nimittarUpase isakA upayoga hove to usakI sArthakatA hai, to usakI amUlyatA hai. 'to Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-704 233 hI usakI vizeSatA evuM amUlyatA hai" nahIM hai to Age ke patramaiM jaisA likhA ki vaha eka pazu ke samAna hai. pazu kA deha aura manuSyane dehameM koI aMtara nahIM hai. pazu bhI apane parivAra ko khilAtA-pilAtA hai aura bhoga-upabhogameM apane dehaka prayoga karatA hai. vaisA manuSyane kara diyA. kyA aMtara huA ? eka gAya bhI apane bachaDe ko khilAyegI aura eka ciDiyA bhI apane bacce ko khilAyegI, usake muMhameM eka dAnA rakhegI aura manuSya bhI apane baccako khilAyegA. kyA aMtara hai? "manuSya Adike vazakI vRddhi karanA yaha vicAra laukika dRSTikA hai;." bhale dharma saMpradAyanA siddhAMta ho kisIkA bhI, lekina yaha laukika dRSTikA vicAra hai. paraMtu manuSyako yathAtathya yoga hone para kalyANakA avazya nizcaya karanA tathA prApti karanA yaha vicAra alaukika dRSTikA hai" AtmakalyANakI mukhyatA karanA yaha abhiprAya alaukika dRSTikA hai. manuSyanI vRddhi karanA, vaMzavRddhi karanA ye laukika dRSTimeM bAta jAtI hai. dhArmika siddhAMtameM yaha bAta nahIM AtI. jese ye zAdi-vivAha kA prasaMga hotA hai. usameM bhI koI lagA lete hai. aisA karanA cAhiye. hamAre jainoM ko aisA karanA cAhiye. ye jAtimeM yaha karanA cAhiye, isa jAti ko vaha karanA cAhiye. AtA hai ki nahIM AtA hai ? loga carcA kara lete haiM na? isaliye koI alaukika zAstromeM aisI bAta nahIM hai. ye laukika Platform para, sAmAjika Platform para karane lAyaka bAta hai. yaha dhArmika Platform kI bAta nahIM hai. dhArmika Platform para khaDe rahakara ke aisI bAteM nahIM karanI cAhiye. ye bhI AtA hai kahIM bhI Slip nahIM honA. jahAM bhI zAstrakI bAta ho usako laukika AzayameM nahIM le jAnA. yadi aisA hI nizcaya kiyA gayA ho ki kramase hI sarvasaMgaparityAga karanA." kramase arthAt uprame kramameM. pacAsa sAla ke bAda hI yA paccattara sAlake bAda hI sarvasaMgaparityAga karake saMnyAsa lenA. "to vaha yathAsthita vicAra nahIM kahA jA sakatA." ye vicAradhArA yathArtha nahIM hai. kiseke AyuSyakA bharosA nahIM hai. aura pariNAma kA bhI bharosA nahIM hai. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 rAjahRdaya bhAga-14 pariNAmakA koI bharosA rakhane lAyaka nahIM hai. kyoMki pUrvakAlameM kalyANakA ArAdhana kiyA hai aise kaI uttama jIva laghu vayase hI utkRSTa tyAgako prApta hue haiM. jaina saMpradAyameM bhI aisA huA hai aura dUsare saMpradAyomeM bhI aisA huA haiisake daSTAMtarUpa zukadevajI, jaDabharata Adike prasaMga anya darzanameM hai" jisa darzanameM ye varNAzramakI bAta hai aura gRhasthAzrama Adi cAra AzramakI bAta hai, vahAM bhI aisA banA hai | ki kaI uttama puruSoMne choTI umrameM bhI tyAga kara diyA hai. mumukSu - virodha nahi lAgato hoya? pUjya bhAIzrI :- koI pUrvApara virodhavAlI bAta socate hI nahIM hai. jainadarzanameM hI aisA likhA hai. yAnI jainoM ne hI aisA kahA hai ki hamArI bAtakI tuM parIkSA karake mAnya karanA, jainameM ziSya ko guru aisA kahegA. jainadarzanake alAvA koI guru koI bhagavAna aisA nahi kahatA hai ki merI bAtameM tuM parIkSA kara. gItA meM to yaha bAta AtI hai. "saMzaye AtmA vinasatI' AtA hai? "saMye AtmA vinasatI' "zrIkRSNa ke mukha se vaha bAta likhI hai ki agara tu merI bAtameM saMzaya karegA to terA nAza ho jAyegA. merI bAta para kabhI saMzaya nahIM karanA. mumukSu - ... anaMtAnubaMdhI... pUjya bhAIzrI - nA pADIza nahi paNa e parIkSA karIne hA pADaje ema kahe che. "ToDaramalajIne liyA hai ki nahIM liyA hai? vaha bAta nahIM paDhI ? "gurudevane mokSamArgaprakAzakako sabhA ke madhyameM paDhA hai ki AjJApradhAnI ziSyako hama saccA ziSya nahIM kahate. jo ziSya parIkSApradhAnI hai, parIkSA karake satya-asatyanA nirNaya karatA hai usako hI hama saccA ziSya kahate haiM. yaha bAta AtI hai ki nahIM AtI hai? to yaha bAta nahIM jainadarzanameM vaha bAta hai nahIM. vahAM dUsare darzanoMmeM paraspara virUddhatA hai ki nahIM hai aisA koI vicAra nahIM karate. aura apane yahAM to mumukSukI bhUmikAmeM yaha carcA nIkalegI ki samayasAra' to aisA kahate hai aura pravacanasArameM aisA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-704 235 kahate hai to hama kayA samaje ? mumukSu bhI carcA kareMge ki yaha bAta to paraspara anukUla nahIM dikhatI hai. thoDI 5raspara viruddha dikhatI hai. to kaise hama samAdhAna kare ? zaMkA nahIM karanA vaha bAta to zurU se hI apane yahAM nahIM hai. yadi aisA hI niyama banAyA ho ki gRhasthAzramakA ArAdhana kiye binA tyAga hotA hI nahIM hai to phira vaise parama udAsIna puruSako, tyAgakA nAza karAkara, kAmabhogameM prerita karane jaisA upadeza kahA jAyegA, aura mokSasAdhana kanerUpa jo manuSyabhavakI uttamatA thI, use dUra kara, sAdhana prApta honepara, saMsArasAdhanakA hetu kiyA aisA kahA jAyegA.' aisA ho jAyegA ki usako to saMsArameM DAla diyA. mokSakA avakAza hone52 bhI usako saMsArameM DAla diyA. to yaha bAta ucita nahIM hai. aura ekAMtase aisA niyama banAyA ho ki brahmacaryAzrama, gRhasthAzrama ArdikA kramase itane itane varSa taka sevana karaneke pazcAt tyAgI honA to vaha bhI svataMtra bAta nahIM hai. tathArUpa Ayu na ho...' yaha bAta svataMtra nahIM hai. vaha to parAdhIna hai. AyukI parAdhinatA hai. koI Ayu nizcita to hai nahIM. svataMtratatA hai nahIM ki pacAsa sAla yeMge yA nahIM jIyeMge. 'tathArUpa Ayu na ho to tyAgakA avasara hI nahIM AyegA.' usako tyAga kA avasa2 bhI nahIM AyegA. vaha to pahale hI mara jAyegA. tyAga karane se pahale hI usakA Ayu pUrNa ho jAyegA. to AtmakalyANakI bAta to manuSyabhavameM raha jAyegI. aura yadi aputrarUpase tyAga na kiyA jAye, aisA mAneM to to kisIko vRddhAvasthA taka bhI putra nahIM hotA, usake liye kayA samajanA ?" AdamI pacAsa sAla se pacattara sAlakA ho gayA aura usako putra nahIM huA. to usako tyAga karanA hIM nahIM kayA ? yaha tarka diyA hai ki yaha bAta ucita hI nahIM hai. jainamArgakA bhI aisA ekAMta siddhAMta nahIM hai ki cAhe jisa avasthAmeM cAhe jaisA manuSya tyAga kare;' tyAga ke lAyaka na ho aisA manuSya bhI tyAga le leve. aisA jaina siddhAMta bhI kabhI nahIM Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 rAjahRdaya bhAga-14 kahatA. isaliye to Age kaha diyA ki pahale to vaha satsaMga kare aura tyAgavairAgyakI bhUmikA usakI barAbara ho aura sadgurukA Azraya ho, pratyakSa sadguruke AzrayameM vaha tyAga kare. mumukSu :- vahI bAta AyI. pUjya bhAIzrI :- hAM, yahI bAta kaheMge. Age to kaha cUke haiM. jainamArgakA bhI aisA ekAMta siddhAMta nahIM hai ki cAhe jisa avasthAmeM cAhe jaisA manuSya tyAga kare; tathArUpa satsaMga aura sadgurukA yoga hone para vizeSa vairAgyavAna...' ye donoM nimitta liye. satsaMga aura sadguru nimitta liye. yathArtha nimitta. aura upAdAnameM vizeSa tyAga vairAgyavAna honA. yaha upAdAna-apanI vRtti. vRttimaMe vizeSa tyAga vairAgyakI vRtti honA aise puruSa satpuruSa ke Azrayase laghu vayameM tyAga kare to isase use paisA karanA yogya nahIM thA aisA jinasiddhAMta nahIM hai;...' matalaba usako aisA karanA yogya hai aisA jinasiddhAMta hai. do nAsti karake eka asti ka2 di. vaisA karanA yogya hai aisA jinasiddhAMta OM;...' kyoMki apUrva sAdhanoMke prApta honepara bhogAdi sAdhana bhoganeke vicArameM paDanA aura usakI prAptike liye prayatna kake..' bhogake sAdhanakA prayoga karake amuka varSa taka bhoganA hI, yaha to jisa mokSasAdhanase manuSyabhavakI uttamatA thI, use dUra kara pazuvat karane jaisA hotA hai.' aviveka kaho yA pazuvat kaho, donoM eka bAta hai. jaise pazu ko viveka nahIM hai, vaise manuSyako bhI viveka nahIM rahA. jisakI iMdriyAM Adi zAMta nahIM huI,...' do alaga-alaga AdamI ko patra likhA hogA. kisako likhA hai vaha usameM nahIM diyA hai. lekina donoM Matter eka-sI hai. jisakI iMdriyAM Adi zAMta nahIM huI, jJAnIpuruSakI dRSTimeM abhI jo tyAga karaneke yogya nahIM hai, aise maMda vairAgyavAna athavA mohavairAgyavAnake liye tyAgako apanAnA prazasta hI hai, aisA kucha jinasiddhAMta nahIM hai.' matalaba jinasiddhAMta aisA hai ki Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-4 237 jisakI indriyoMkI vRtti zAMta huI ho aura jJAnIpuruSakI dRSTimeM jisako tyAga karane ke liye lAyakAta AyI ho aura saccA vairAgyavAna ho, jisakA mohagarbhita vairAgya na ho yA jisake vairAgyake garbhameM abhI moha nahi chIpA ho, usako hI tyAga karanA yogya hai. yahI prazasta tyAga hai aisA jinasiddhAMta kahatA hai. mumukSu :- mohavairAgyavAna... pUjya bhAIzrI :- mohavairAgyavAna mAne tyAga kA moha hotA hai. aura tyAga karake, vairAgyakI vRtti karake aMdara garbhameM jo moha paDA hai vaha phira bAhara A jAtA hai. mohagarbhita tyAga usako kahate haiM, jisake garbhameM moha paDA hai. jaise mAnagarbhita tyAga hotA hai, lobhagarbhita tyAga hotA hai. kisIko khAne-pInekA koI sAdhana na ho, kuTuMba-parivAra na ho. calo, bhAI ! sAdhu ho jAo. roTI to milegI. yA to saMpanna ho phira bhI mAnakaSAya baDha jAtA hai ki calo, baDe-baDe seTha loga bhI apane ko vaMdana kareMge. kapaDe badalane se, sAdhukA veza lene se logoMkA mAna hamako milegA. hamArI bAta mAreMge, hamArI sudeMge, hama upadeza deMge, hama baDe upadezaka ho jAyeMge. hamAre bahuMta ziSya hoMge. ye saba mAnagarbhita hai. isaprakAra ye saba mohagarbhita bAteM hotI hai aura aisA dekhanemeM bhI barAbara AtA hai. mumukSu :- mAtAjI kahetA hatA evo ruMdhAyelo kaSAya ? - pUjya bhAIzrI :- ruMdhAyelA kaSAya. kaSAya bharA paDA hai. ruMdhAyelA matalaba bharA paDA hai. aise maMda vairAgyavAna athavA mohavairAgyavAnake liye tyAgako apanAnA prazasta hI hai, aisA kucha jinasiddhAMta nahIM hai. pahalese hI jise satsaMgAdikA yoga na ho...' zurUse hI jisako satsaMga na milA ho 'tathA pUrvakAlake uttama saMskArayukta vairAgya na ho...' pUrvabhava ke vairAgyakA saMskAra na ho. bhoga-upabhoga to pratyeka kA hai hI. kyoMkI sparzendriya to nigodameM bhI anaMta kAla rahatI hai. isaliye bhoga-upabhogakA to saMskA2 paDA hI hai. lekina jisane vairAgyakA saMskAra pUrvabhavameM grahaNa nahi kiyA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 rAjahRdaya bhAga-14 ho. "vaha puruSa kadAcit AzramapUrvaka pravRtti kare. yAni gRhasthAzramameM praveza kare to isase usane ekAMta bhUla kI hai, aisA nahIM kahA jA sakatA..." usane bhUla kI hai aisA ekAMta hama nahIM kahate. yadyapi use bhI rAtadina utkRSTa tyAgakI jAgRti rakhate hue gRhasthAzrama AdikA sevana karanA prazasta hai" gRhasthAzramakA sevana karanA prazasta hai aisA nahIM kahA. lekina usako bhI rAtadina utkRSTa tyAgakI jAgRti rakhate hue. yAni khuda bhI gRhasthAzramameM hai. jaba pe carcA cala rahI hai taba ve khuda bhI gRhasthAzramameM hai to apanA pariNAma likha diyA. kyA? ki rAtadina utkRSTa tyAgakI jAgRti rakhate hue...." munidazAkI bhAvanAmeM ve khaDe haiM. utkRSTa tyAga karanekI bhAvanAmeM hai. aura gRhasthAzramameM bhI vartamAna saMyogameM hai. aisA honA cAhiye. 'uttama saMskAravAle puruSa gRhasthAzramako apanAye binA tyAga kare, usase manuSyaprANIkI vRddhi ruka jAye, aura usase mokSasAdhanake kAraNa ruka jAye, yaha vicAra karanA alpadRSTie... yAni choTI daSTise yogya dikhAyI detA hai, kyoMki pratyakSa manuSyadeha jo mokSasAdhanakA hetu hotI thI use rokakara putrAdikI kalpanAmeM paDakara, phira ve mokSasAdhanakA ArAdhana kareMge. hI.." kauna ? putrAdi"aisA nizcaya karake unI utpattike liye gRhAzramameM paDanA; aura phira unakI utpatti hogI yaha bhI mAna lenA aura kadAcita ve saMyoga hue...." mAne putrAdi utpana hue to jese abhI putrotpattike liye isa puruSako rukanA paDA thA vaise use bhI rukanA paDe, isase to kisIko utkRSTa tyAgarUpa mokSasAdhana prApta honeke yogako na Ane dene jaisA hotA hai. eka bAta aura batAdi. jaba merA yaha siddhAMta hai to mere putrakA bhI yahI siddhAMta hogA, usake putrakA bhI yahI siddhAMta hogA. aura AyuSyakA to bharosA nahIM hai. aura jo bhI putrAdi hoMge vaha bhI mokSasAdhana kareMge hI aisA koI bharosA karane lAyaka hai hI nahIM. aura kisI kisI uttama saMskAravAna puruSake gRhasthAzrama prAptike Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-704 239 pUrvaka tyAgase vaMzavRddhi nahIM hotI aisA vicAra kare to vaise uttama puruSake upadezase aneka jIva jo manuSya Adi prANiyoMkA nAza karanese nahIM Darate, ve upadeza pAkara vartamAnameM tathA prakArake manuSya Adi prANiyoMkA nAza karanese kayoM na ruke?' saMsArameM to dUsare prANiyoMkI hiMsA karatA hai to mokSasAdhana chuDA do. to ye dUsare prANiyoMkI hiMsA karate jAyeMge, jese karate haiM vaisA. yaha bAta to upadezameM bahuta anucita ho gaI. "tathA zubhavRtti honese phira manuSyabhava kyoM na prApta kareM ? aura isa tarahase manuSyanA rakSaNa tathA vRddhi bhI saMbhava hai" arthAt vaha hiMsA nahIM karegA to zubhavRtti rahegI. zubhavRtti rahegI to phira usako manuSyabhava milegA. aura phira manuSyabhava milegA to phira vaha manuSyanA rakSaNa aura vRddhi usameM saMbhava hai. dUsare ko bhI aisA upadeza degA ki dUsare jIva bhI aisA manuSyapanA pA sake. alaukika dRSTimeM to manuSyanI hAnivRddhi AdikA mukhya vicAra nahIM hai" yaha laukikadRSTikA vicAra hai. "alaukika dRSTimeM to manuSyanI hAni-vRddhi AdikA mukhya vicAra nahIM hai, kalyANa-akalyANakA mukhya vicAra hai." alaukika dRSTimeM to AtmakalyANa aura Atma akalyANakA mukhya vicAra hai. eka rAjA." aba dekho daSTAMta dete hai. "eka rAjA yadi alaukika dRSTi prApta kare to apane mohase hajAroM manuSya prANiyoMkA yuddhameM nAza honekA hetu dekhakara bahuta bAra binA kAraNa vaise yuddha utpanna na kare..." eka rAjA jo yuddhameM manuSyakA saMhAra karegA vaha baMdha ho jAyegA. usako upadeza kA asara ho gayA to. isase bahuta manuSyoMkA bacAva ho jAyegA aura usase vaMzavRddhi hokara bahutase manuSya baDhe aisA vicAra bhI kyoM na kiyA jAye ?' usake dRSTikoNa se use tarka de diyA. dekhIye ! hama jina siddhAMtaneM jaisA upadeza dete hai vaisA upadeza deMge. agara eka rAjAko upadeza mila gayA to hajAro manuSyoMkI hiMsA nahIM hogI. hajAroM Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 rAjahRdaya bhAga-14 manuSyoMkI hiMsA nahIM hogI to hajAroM manuSyoMkI vRddhi hogI aura nAza ho jAyegA to hajAroM manuSyoMkI vRddhi kA nAza ho jAyegA tuma aisA tarka kyoM nahIM lagAte ? aisA tarka lagAte ho to vaisA tarka karyo nahIM lagAte ? takake sAmane tarka de diyA hai. maryAditarUpameM ThIka hai. iMdriya atRpta hoM, vizeSa mohapradhAna ho...." pariNAmameM. mohavairAgyase mAtra kSaNika vairAgya utpana huA ho aura yathAtathya satsaMgakA yoga na ho..." mAne saccA satsaMga na milA ho. to use dIkSA denA prAyaH prazasta nahIM kahA jA sakatA..." bahuta karake isa bAta ko acchI nahIM kahI jAtI phira koI Rare case meM aisA bana sakatA hai ki koI AdamI badala jAtA hai, lekina mukhyarUpase isa bAta ko protsAhana denA nahIM cAhiye aura aisI paraMparA baDhAnI nahIM cAhiye ke jaise taise ko bhI dIkSA de do, tyAgI banA do. yaha bAta barAbara nahIM hai. dekhiye ! saMpradAyameM calatA hai usakA niSedha kara diyA. saMpradAyameM aisA calatA hai ki choTe baccako yogyatA ho, na ho, airegereko sabako dIkSA de do, banA do sAdhu. hamArI jamAta baDhA do, hamArA saMpradAya baDA kara do. yaha bAta karane lAyaka nahIM hai. aise niSedha kiyA hai. yaha ThIka nahIM kahA sakatA. aisA kahe to virodha nahIM. yaha ThIka nahIM kahA hai aisA kahe to usameM virodha nahIM hai. paraMtu uttama saMskArayukta aura mohAMdha, ye saba gRhasthAzrama bhogakara hI tyAga kare. uttama saMskArayukta jIva ho aura yaha mohAMdha saba gRhasthAzrama bhogakara hI tyAga kareM aisA pratibaMdha karanese to Ayu AdikI aniyamitatA, yoga prApta honepara use dUra karanA ItyAdi aneka virodhoMse mokSasAdhanakA nAza karane jaisA hotA hai..." yaha to bahuta virodhavAlI bAta hai isameM to mokSasAdhanakA nAza hotA hai. aura jisase uttamatA mAnI jAtI thI vaha na huA...." manuSyabhavakI uttamatA na rahI "to phira manuSyabhavakI uttamatA bhI kyA hai? ityAdi aneka prakArase Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-704 241 vicAra karanese laukika dRSTi dUra hokara alaukika dRSTise vicAra-jAgRti hogI. abhI vahI bAta cala rahI hai ki "baDake baDabaDye yA pIpalake gokI vaMzavRddhike liye unakA rakSaNa karaneke hetuse kucha unheM abhakSya nahIM kahA hai. zAstram abhakSya kahA hai vaha usa kAraNase nahIM kahA hai. unameM komalatA hotI hai, taba anantakAkA saMbhava hai. isaliye tathA unake badale dUsarI aneka vastuoMse cala sakatA hai, phira bhI usIkA grahaNa karanA, yaha vRttikI ati kSudratA hai, isaliye abhakSya kahA hai, yaha yathAtathya lagane yogya hai" eka praznanA nirAkaraNa Age bhI kara diyA hai. pAnIkI buMdameM asaMkhyAta jIva hai, yaha bAta saccI hai, paraMtu vaisA pAnI pInese pApa nahIM hai aisA nahIM kahA." use pAnI pIne kA pApa kahA hai. "phira usake badale gRhastha Adiko dUsarI vastune cala nahIM sakatA," pAnI kI jagaha dUsarI vastuse nahIM cala sakatA, "isaliye aMgIkAra kiyA jAtA hai, paraMtu sAdhuko to vaha bhI lenekI AjJA prAyaH nahIM dI hai." unako to jo pAnI hai vaha zuddha pAnI, nirdoSa pAnI lenekI AjJA hai. jaba taka ho sake taba taka jJAnIpuruSake vacanoMko laukika dRSTike AzayameM na lenA yogya hai. yaha bAta dubArA AyI ki jJAnI puruSake vacanako laukika AzayameM na lenA. "aura alaukika dRSTie vicAraNIya hai.' AzayakA dRSTikoNa le liyA. "usa alaukika dRSTike kAraNa yadi sanmukha jIvake hRdayameM aMkita karanekI zakti ho to aMkita karanA, nahIM to Isa viSayameM apanA vizeSa jJAna nahIM hai aisA batAnA...." kayA (kahate haiM) ? alaukika dRSTike kAraNa yadi sanmukha arthAt sAmane Aye hue jIvako hRdayameM aMkita karane yogya mAne usake hRdayameM koI chApa paDe, aisI koI zakti ho to bAta karanA. varanA bola denA ki hameM isa viSayameM koI jyAdA jJAna nahIM hai. hama nahIM jAnate haiM. Apa kisI vizeSajJa ko, vizeSa jAnakArIvAle ko pUcha lenA. hamako patA nahIM hai. aisA batAnA. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 rAjahRdaya bhAga-14 tathA mokSamArgameM kevala laukika vicAra nahIM hotA..." mokSamArgameM kevala laukika vicAra nahIM hotA. kathaMcit kabhI koI thoDA bahuta vicAra hotA hai lekina kevala laukika vicAra nahIM hotA ityAdi kAraNa yathAzakti batAmara saMbhavita samAdhAna karanA...." mAne samAdhAna karanevAleko bhI samAdhAna karAne kI yogyatA ho to samAdhAna karanA. varanA bola denA kI meM nahIM jAnatA. koI jAnakArIvAle jJAnI ho to tuma pUcha lenA. mere se samAdhAna nahIM hogA. mumukSu -... pUjya bhAIzrI - hA. vAMcana ghaNuM, vicArazakti ghaNI ane viSayane vyakta karavAnI zakti paNa ghaNI ! badhI rIte zAsana calAve evA jabaradasta samartha hatA. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- kevI rIte karatA haze ? e to samartha puruSonI e samarthatA che. mumukSu - e pote . pUjya bhAIzrI - eka khUTe baMdhAyelA hatA eTale vAMdho na Avyo. eka khUTe eTale AtmAne pakaDIne, AtmakalyANanA mArgane pakaDIne beThA hatA eTale badhuM karI zakyA. vepAramAM paNa vAMdho na Avyo ane bIje vAMdho na Avyo. mULa pakaDIne beThA hatA. yathAzakti batAkara saMbhavita samAdhAna karanA, nahIM to yathAsaMbhava vaise prasaMgase dUra rahanA aisI carcA prazna se dUra rahanA vaha ThIka hai.' nahitara thoDuMghaNuM sAMbhaLyuM che ane samajyA chIe e UMdhI vAtamAM caDI jatA pote UMdho upadeza Apaze. UMdhI vAtamAM UMdho abhiprAya raju karaze ane potAnuM khoI besaze, ema kahevuM che. ahIM sudhI rAkhIe.) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-705 243 patraka-705 vaDavA, bhAdrapada suda 11, guru, 1952 Aja divasa parvatamAM A AtmAthI mana, vacana, kAyAne yoge tamArA saMbaMdhI je kaMI avinaya, AzAtanA ke aparAdha thayo hoya te kharA aMta:karaNathI namratA bhAve mastaka namAvIne be hAtha joDI khamAvuM chuM. tamArA samIpavAsI bhAIone te ja pramANe khamAvuM chuM. tA. 23-5-1991, patrIka ke 705 pravacana . 325 pAnuM phera paDaze. mAre para3muM che. bhAdaravA suda 11 che. "vaDavAthI lakhelo patra che. vaDavAmAM khaMbhAta pAse atyAre jyAM emano Azrama che. paryuSaNa pachIno patra che eTale kSamApanAno patra lakhelo che."Aja dina parvata isa AtmAse mana, vacana aura kAyAke yogase Apa saMbaMdhI jo kucha avinaya, AsAtanA yA aparAdha huA ho usakI zuddha aMtaHkaraNase namratAbhAvase mastaka jukAkara donoM hAtha joDakara kSamA mAMgatA huM.' mumukSu :- gajaba karI che ! pUjya bhAIzrI - jJAnI puruSa hote hue bhI mumukSuone prati kitanI namratA pradarzita karate hai eka mumukSu dUsare mumukSuke prati itanI namratA nahIM pradarzita kara sakatA utanA jJAnI hokarake ve karate haiM. mana, vacana aura kAyAke yogase Apa saMbaMdhI....... Apake prati mAne Apake manameM kucha bhI mere mana aura vacana aura kAyAkI kucha pravRttise, kucha nimittase kucha avinaya." huA ho. mana-duHkha huA ho. avinaya honese mana duHkha hotA hai. "asAtanA..." huI ho. arthAtu nahIM karane yogya koI pravRtti ho gaI ho, koI aparAdha huA ho yA mere se koI doSa huA ho usakI zuddha aMta:karaNase." mAne manameM kucha aura bAta rakhI hai Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAjahRdaya bhAga-14 aisA nahIM hai. kSamAyAcanA to ye saMvatsarI pratikramaNake bAda rUDhigatarUpase kSamAyAcanAkI pravRtti loga ApasameM karate hai yahAM kahate haiM ki "zuddha aMtaHkaraNase." mere aMtaHkaraNameM dUsarA koI bhAva nahIM hai. aura 'namratAbhAvase..." usameM koI moTAI yA namratAkA bhI abhimAna nahIM, namratAbhAvase arthAt namratAkA bhI abhimAna nahIM. baDAIkA to, moTAIkA to koI abhimAna nahIM hai. "namratAbhAvase mastaka jukAkara... mumukSuke prati mastaka jukAnA cAhiye kI nahIM jukAnA cAhiye ? dekhiye kyA bAta hai! "mastaka jukAkara donoM hAtha joDakara..." isameM koI kasara nahIM hai. kSamA yAcanemeM koI kasara nahIM hai. mumukSu - Avo patra koI... pUjya bhAIzrI :- unake jo bhAva hai vaha bahuta acchI taraha pradarzita karate hai. mumukSu :- jJAnInA pariNAma.. pUjya bhAIzrI - sahajatA, nirmAnatA, mAna-apamAnakI koI kalpanA jJAniyoMko nahIM hotI. meM baDA huM, ye choTA hai, dUsarese meM Age baDha gayA huM, meM dUsarese UMcA hUM. aisI kalpanA nahIM karate. kSamA mAgatA hUM. Apake samApavAsI bhAIyoMse bhI usI prakArase kSamA mAMgatA huM. kisake pratI hai? "Apake samIpavAsI bhAIyoMse bhI..." aisA eka kSamApanAkA patra hai. patrAMka-706 vaDavA staMbhatIrtha samIpa), bhAdaravA suda 11, guru, 1952 zubhecchA saMpana AryakezavalAla pratye, lIMbaDI. sahajAtmasvarUpe yathAyogya praNAma prApta thAya. traNa patro prApta thayAM che. kaMI paNa vRtti rokatAM, te karatAM vizeSa abhimAna varte che', tema ja "tRSNAnA pravAhamAM cAlatAM taNAI javAya che, ane tenI gati rokavAnuM sAmarthya rahetuM nathI ityAdi Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 245 vigata tathA kSamApanA ane karkaTI rAkSasInA yogavAsiSTha saMbaMdhI prasaMganI jagatabhrama TALavA mATemAM vizeSatA" lakhI te vigata vAMcI che. hAla lakhavAmAM upayoga vizeSa rahI zakato nathI, jethI patranI pahoMca paNa lakhatAM rahI jAya che saMkSepamAM te patronA uttara nIce lakhyA parathI vicAravA yogya che. 1. vRttiAdi saMkSepa abhimAnapUrvaka thato hoya topaNa karavo ghaTe. vizeSatA eTalI ke te abhimAna para niraMtara kheda rAkhavo. tema bane to krame karIne vRttiAdino saMkSepa thAya, ane te saMbaMdhI abhimAna paNa saMkSepa thAya. 2. ghaNe sthaLe vicAravAna puruSoe ema kahyuM che ke jJAna thaye kAma, krodha, tRSNAdi bhAva nirmULa thAya. te satya che, tathApi te vacanono evo paramArtha nathI ke jJAna thayA prathama te moLAM na paDe ke ochAM na thAya. mULasahita cheda to zAne karIne thAya, paNa kaSAyAdinuM moLApaNuM ke ochApaNuM na thAya tyAM sudhI jJAna ghaNuM karIne utpana ja na thAya. jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che; ane te vicArane vairAgya (bhoga pratye anAsakti) tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che, ema jANI teno niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. sapuruSanA vacananA yathArtha grahaNa vinA vicAra ghaNuM karIne udbhava thato nathI; ane satpaSanA vacananuM yathArtha grahaNa, sapuruSanI pratIti e kalyANa thavAmAM sarvotkRSTa nimitta hovAthI temanI "ananya Azrayabhakti' pariNAma pAmyathI, thAya che. ghaNuM karI ekabIjA kAraNone anyonyAzraya jevuM che. kayAMka koInuM mukhyapaNuM che, kyAMka koInuM mukhyapaNuM che, tathApi ema to anubhavamAM Ave che ke kharekharo mumukSu hoya tene sapuruSanI Azrayabhakti ahaMbhAvAdI chedavAne mATe ane alpakALamAM Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 rAjahRdaya bhAga-14 vicAradazA pariNAma pAmavAne mATe utkRSTa kAraNarUpa thAya che. bhogamAM anAsakti thAya, tathA laukika vizeSatA dekhADavAnI buddhi ochI karavAmAM Ave to tRSNA nirbaLa thatI jAya che. laukika mAna AdinuM tucchapaNuM samajavAmAM Ave to tenI vizeSatA na lAge; ane tethI tenI icchA saheje moLI paDI jAya, ema yathArtha bhAse che. mAMDa mAMDa AjIvikA cAlatI hoya topaNa mumukSune te ghaNuM che, kemake vizeSano kaMI avazya upayoga (kAraNa) nathI, ema jyAM sudhI nizcayamAM na ANavAmAM Ave tyAM sudhI tRSNA nAnA prakAre AvaraNa karyA kare. laukika vizeSatAmAM kaMI sArabhUtatA ja nathI, ema nizcaya karavAmAM Ave to mAMDa AjIvikA jeTaluM maLatuM hoya topaNa tRpti rahe. mAMDa AjIvikA jeTaluM maLatuM na hoya topaNa mumukSu jIva Arta dhyAna ghaNuM karIne thavA na de, athavA thaye te para vizeSa kheda kare, ane AjIvikAmAM truTatuM yathAdharma upArjana karavAnI maMda kalpanA kare. e Adi prakAre vartatAM tRSNAno parAbhava (kSINa) thavA yogya dekhAya che. 3. ghaNuM karIne satparuSane vacane AdhyAtmikazAstra paNa AtmajJAnano hetu thAya che, kemake paramArthaAtmA zAstramAM vartato nathI, sapuruSamAM varte che. mumukSue jo koI puruSano Azraya prApta thayo hoya to prAye jJAnanI yAcanA karavI na ghaTe, mAtra tathArUpa vairAgya upazamAdi prApta karavAnA upAya karavA ghaTe. te yogya prakAre siddha thaye jJAnIno upadeza sulabhapaNe pariName che, ane yathArtha vicAra tathA jJAnano hetu thAya che. 4. jyAM sudhI ochI upAdhivALAM kSetre AjIvikA cAlatI hoya tyAM sudhI vizeSa meLavavAnI kalpanAe mumukSue koI eka vizeSa alaukika hetu vinA vadhAre upAdhivALAM kSetre javuM na ghaTe kemake tethI ghaNI saddavRttio moLI paDI jAya che, athavA vardhamAna thatI nathI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 247 5. yogavAsiSThanAM prathamanAM be prakaraNa ane tevA graMthono mumukSue vizeSa karI lakSa karavA yogya che. usI dina eka dUsarA patra lIkhA hai. lIMbaDI ke kezavalAlabhAI' hai usake prati. "zubhecchA saMpanna Arya kezavalAlake prati, lIMbaDI." lIMbaDI vaDhavANa' se pahale AtA hai. lIMbaDI'. 'sahajAtmasvarUpase yathAyogya praNAma prApta ho. tIna patra prApta hue haiM.' kezavalAlabhAI ke tIna patra mIle haiM. "kucha bhI vRtti rokate hue, usakI apekSA vizeSa abhimAna rahatA hai, tathA tRSNAke pravAhameM calate hue baha jAte hai, aura usakI gatiko rokanekI sAmarthya nahIM rahatI. ItyAdi vivaraNa tathA kSamApanA aura karkaTI rAkSasIke yogavAsiSTha saMbaMdhI prasaMgakI, jagatakA bhrama dUra karane ke liye vizeSatA lIkhI yaha saba vivaraNa paDhA hai." kyA kahA ? "kezavalAlabhAIne apane pariNAma likhe the ki "kucha bhI vRtti rokate hue...." koI bhI vRttiko meM rokatA huM. vibhAva pariNAmakI vRttiko meM rokatA huM. to jaise kI Aja upavAsa karanA hai. nahi khAnA hai. yA eka vakta khAnA hai yA Aja harI nahIM khAnA hai. kucha bhI vRtti ko rokate hai. to vRttiko rokane kA jo kaSAya maMda kA pariNAma hotA hai, usakI apekSA-usakI barAbarImeM abhimAnakA pariNAma vizeSa ho jAtA hai ki maine Aja upavAsa kara liyA. dekhiye ! isameM kisa bAtako dhyAnameM tene kI cIja hai ? ki jo apane pariNAmakA avalokana karatA hai usako hI aisA patA calatA hai. ki meM vRttiko rokane kA prayAsa karatA hUM. kaSAya maMda hai isaliye vRtti rokanekA bhAva AtA hai. vRtti ko rokatA bhI haiM. lekina isakA khudakA, svayaMkA itanA sUkSma avalokana hai ki vRtti to rukatI, dabatI hai, lekina vRtti rokanekA jo abhimAna hai vaha usase jyAdA ho jAtA hai. isameM ahaMbhAva hotA hai ki maiMne ItanA kiyA. eka doSa miTAneke vakta dUsarA doSa kaise pedA ho jAtA hai, kisa taraha ho jAtA hai. itanA-ItanA hama vrata lete haiM, itanI pratijJA lete hai, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 rAjahRdaya bhAga-14 itanA paccakhANa karate haiM, itanA vRttikA saMyama karate haiM. to vRttiko to rokate hai lekina isakI apekSA yAnI usakI barAbarImeM dekhate hai to hamArA abhimAna to jyAdA baDhatA hai. yaha bAta kaba patA calatI hai ? ki jaba apane pariNAmakA avalokana karatA hai usako patA calatA hai. varanA to aisA lagatA hai ki hama to aisA karate hai, hamato vratI haiM, pariNAma ko bahuta saMyamameM rakhate haiM. basa ! abhimAna kitanA hotA hai vaha patA nahIM calatA. dekhiye ! isameM sUkSmatA kacA hai ? paralakSI jJAnameM vratAdi saMyama hote hue bhI usake abhimAnakA patA nahIM calatA. aura svalakSIjJAna hove to vRtti kA saMyama hote-hote sAthameM hI abhimAna ho jAve to usakA patA cala jAtA hai. svalakSIjJAna aura paralakSIjJAnameM kyA aMtara hai ? kayA bheda hai ? hai to dhArmikakriyA. jo bhI vRtti hai usako saMyamita karanA. kisI bhI prakArakI vRttiko saMyamita karanA eka dhArmika bAta hai. kaSAyakI maMdatA bhI hotI hai. paraMtu paralakSIjJAnameM usa vakta jo abhimAna hove to patA khudako nahIM cale. aura svalakSIjJAna hove to usako patA cala jAve ke are..! maiMne isa dhArmika prakriyAmeM kaSAya maMda kiyA lekina sAtha sAtha merA ahaMbhAva aura abhimAna to baDhA. sAthameM abhimAna to huA. to ye jo avaguNa hotA hai, dhArmika kriyA karate hue bhI jo avaguNa hotA hai usakA patA svalakSIjJAnameM AtA hai, paralakSIjJAnameM nahIM AtA. usIko mumukSukI bhUmikAmeM aMtara avalokanake vakta kaise paralakSa miTatA hai ? aura kaise svalakSa hotA hai ? ye yahAM se nIkalatA hai. 'kezavalAlabhAI' ke apane nivedanase nIkalatA hai. usane itanA apanA sUkSma avalokana karake yaha bAta lIkhI hai ki maiM vRttiko kucha bhI prakArase rokatA hUM, lekina rokate hue, usavakta rokate hue mAne usI vakta kacA hotA hai ? ki usakI apekSA abhimAna vizeSa ho jAtA hai. kaSAya maMda hotA hai aura abhimAna jyAdA ho jAtA hai. nukasAna jyAdA huA. aisA. eka to apane abhimAnake doSakA nivedana kiyA. dUsarA kahate haiM. mumukSu :- One side thI vyavahAra thayo. pUjya bhAIzrI :- vyavahA2se mAne ? == Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 249 mumukSu :- . pUjya bhAIzrI - vyavahArase arthAt kyA hai ki eka prakArakA kaSAya maMda hotA hai. aura dUsare prakAranA kaSAya tIvra hotA hai. jese koI dAna detA hai to lobhakaSAya maMda hotA hai aura maine ItanA dAna diyA to mAnakaSAya tIvra hotA hai. aisA banatA hai. mumukSu - kaSAyanA be bhAga thaI gayA? pUjya bhAIzrI :- nahIM. kaSAyake do bhAga nahIM. jo prakAra ke pariNAma hote hai. cAritrake pariNAmameM do prakAraka banate haiM. eka kaSAya maMda hotA hai. dUsarA kaSAya tIvra hotA hai. kaSAyakI sthiti hI hai. yogyatA jo hai vaha to kaSAyavAlI hai hI to kyA hai kI eka kaSAya maMda ho jAtA hai, dUsarA kaSAya tIvra ho jAtA hai. mumukSu - eka paryAyamAM be bhAga thAya ? pUjya bhAIzrI:- nahIM. eka paryAya (nahIM). vaha to samaya-samaya kI kSaNa-kSaNa kI paryAya-sthULaparyAya hI pakaDanemeM AtI hai, udhara aisA hotA hai. Practically dekha lenA. apane pariNAmako dekha lenA apane pariNAma hote haiM ki nahIM hotA hai ? samaya eka hove, samayAMtara hove isakA koI yahAM abhyAsa karanekA koI prayojana nahIM hai. upara dhyAna denekA koI vahAM prayojana nahIM hai. prayojana to yaha hai ki jaba hama kaSAya maMda karate hai, yA koI bhI dhArmika kriyAmeM hama zAmIla hote haiM usakta kahIM dUsarA nukasAna to nahIM kara lete haiM na ? isI kAraNase hama koI dUsarA kaSAya to nahI kara lete haiM na ? phira kSaNa vahI ho yA dUsarI kSaNa ho usase kyA pharka paDatA hai? usase to koI pharka nahIM paDatA hai. nukasAna to nukasAna hI hai. mumukSu - svalakSI hove to mAluma paDa jAtA hai ki yaha doSa huA. pUjya bhAIzrI :- mAluma paDa jAtA. usI eka samayameM hai yA dUsare samayameM hai, vaha koI prayojananA viSaya nahIM hai idhara. isakA koI prayojana nahIM hai. prayojana utanA hai ki paralakSI pariNamana hotA to svayaMko patA nahIM calatA. vaha to aMdheremeM calatA hai ki hamane aisA kara liyA, hamane aisA kAma kiyA, hamane aisA kiyA, hamane aisA kiyA. aura Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 rAjahRdaya bhAga-14 svalakSI pariNAma hove to usako patA calatA hai. aisA kaSAya maMda hotA hai, phira bhI abhimAna jo hotA hai usase to nukasAna jyAdA hotA hai. ahaMbhAva to A gayA. bhale sUkSmarUpase AyA ho. phira bhI svalakSIjJAnameM vaha pakaDanemeM AtA hai. aura lAbhase nukasAna jyAdA hai vaha bhI samajameM A jAtA hai. avalokanakA yahI phAyadA hai. eka to meM vRttiko rokane sAtha abhimAnameM A jAtA huM. aise apane doSakA nivedana kiyA. dUsarA nivedana yaha kiyA kI tRSNAke pravAhameM calate hue baha jAte haiM." mere pariNAmameM tRSNA bahuta hai. dhaMdhA-vyApAra karate hoMge aura yaha jo vyavasAyika pravRtti hai, pravRtti to pravRtti hai lekina sabhI ke pariNAma tRSNAke eka sarIkhe nahIM hote. kisIko tIvra pariNAma hote haiM, kisIko maMda pariNAma hote hai. InDe maMda huA hogA yA tIvra hogA vaha to jJAnI ko mAluma hai. lekina khudako jyAdA lagatA hai. yaha bhI eka aMtara avalokanakA vizeSa pahalu hai ki doSa alpa hove to bhI doSa baDA dIkhe. apanA doSa dUsare saMsArIjIvase, dUsaroMko bhI tRSNA hotI hai, lekina dUsaroMse merI tRSNA maMda hai aisA vaha nahIM dekhatA. vaha to aisA dekhatA hai ki muje tRSNA hotI hai to tIvra hotI hai. aura tRSNAmeM meM baha jAtA huM. arthAt usake pravAhameM meM itanA cala jAtA TUMkI muje patA hI nahIM calatA hai. bAdameM kabhI vicAra karatA hUM to pitA calatA hai ki kitanA bhAva ho gayA. to kabhI-kabhI patA calatA hai ki ajameM bahuta tRSNA hai. lekina baha jAtA huM isakA artha yahI hai ki pravAhamAM baha jAne se patA hI nahIM calatA ki mere kitane pariNAma hue. pravAhameM... ApaNe gujarAtImAM taNAI jAya che ema kahe che. kisameM bahanA hotA hai? vega hove usameM tIvra vegase jo pariNAma AtA hai, tIvrarasase pariNAma AtA hai to usameM baha jAnA hotA hai. ve apane doSakA nivedana karate haiM ki mujameM tRSNA bahuta hai, tIvra rasase tRSNA pariNAma hote hai. usa pravAhameM calate hue meM baha jAtA huM. aura usakI gatiko rokane kI sAmarthya nahIM rahatI. itane tIvra rasavAle pariNAma hote haiM ki maiM usako roka nahIM sakatA. ItanI hamArI kamajora Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 251 hAlata hai, ItanI merI kharAba hAlata hai. "kRpAludeva ke sAnidhyameM jo mumukSu Aye usameM bahutase mumukSu itanI saralatAvAle the ki ve bAra-bAra apane doSakA nivedana karate rahate the. mumukSu - 100 varSa pahelA to. vakra pariNAmI jIva. pUjya bhAIzrI :- hA. arthAt abhI vakrapariNAmI jyAdA hai. isakA matalaba yaha huA. mumukSu:- paMcamakAla to taba bhI thA. pUjya bhAIzrI :- hAM. paMcamakAla abhI baDha gayA thoDA. paMcamakAlakA prabhAva thoDA teja ho gayA. mumukSu :- kaniSThakALa jAya eTale pUjya bhAIzrI - kaniSTha pariNAmavAle jIvoMkI bAhulyatA dekhanemeM AtI hai. mumukSu - svalakSI rahe to mAluma paDe ne ? pUjya bhAIzrI - hAM. vaha bhI abhyAsa karate haiM, avalokana karate hai ki muje kyAM isa vakta jAgRti nahIM ApI ? tIvra rasameM merA bahanA ho gayA to patA hI nahIM calA. meM roka nahIM sakA. aise tRSNAke pariNAmakI gatiko meM roka nahIM pAyA. meM hAra gayA, meM hAra gayA. usakA kheda hotA hai. ItyAdi vivaraNa...." isa prakArake vivaraNa jo Apake patrameM the. vaha hamane paDhA hai. aura dUsarI bAta lI hai vaha jogavAsiSTha ke prakaraNa kI hai. usameM eka "karkaTI rAkSasI kA prakaraNa AtA hai aura usameM vaha bahuta se prakArakA doSa karatI hai. rAkSasINI hove vaha to ekadama malina pariNAma tIvra hove vahI rAkSasINI hotI hai phira Age jA karake usake pariNAma badalate hai, vaha kSamA mAgatI hai, phira rAkSasIpanA usakA chUTa jAtA hai. aisA koI prakaraNa AtA hai. yogavAsiSThameM laMbAcauDA prakaraNa hai. usa "saMbaMdhI prasaMgakI, jagatakA bhrama dUra karaneke liye vizeSatA..." usako gatakA bhrama dUra ho gayA. "brahma satya jagata mithyA. sArA jagata mithyA hai, eka brahma hI satya hai. yaha bAta siddhAMtikarUpase yogavAsiSThameM bhI AtI hai. yaha saba bAta likhI yaha saba vivaraNa paDhA hai. abhI likhanemeM vizeSa upayoga nahIM raha sakatA...." patra ke uttara Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25ra rAjahRdaya bhAga-14 likhanemeM merA upayoga vizeSa nahIM raha sakatA. "jisase patrakI pahuMca bhI likhanese raha jAtI hai' pahuMca likhanI cAhiye. patra mila gayA hai, uttara nahIM likhatA hUM. lekina patra pahuMcA hai. agara patrakI pahuMca na likhe to sAmanevAle ko aisA lagatA hai ki patra milA ho zAyada nahIM milA ho, Post meM (idhara-udhara ho gayA ho), aisA to nahIM huA hogA na ? isaliye patrakI pahuMca likhanI cAhiye vaha bhI likhanI raha jAtI hai. saMkSepameM una patroMkA uttara nimnalikhitame vicAraNIya hai. Age pahuMca nahIM likhI thI. tIna patra A gaye lekina) pahuMca nahIM likhI thI. aba ina tInoM patroMkA saMkSipta uttara meM likha rahA huM. usameM pAMca Paragraph diye haiM. "1. vRtti AdikA saMyama abhimAnapUrvaka hotA ho to bhI karanA yogya hai." isame kayA saMketa hai? ki muje abhimAna hotA hai isaliye muje vRttikA saMyama hI nahIM karanA. asaMyamameM calA jAnA. yaha bAta nahIM hai. bhale abhimAna Aja hotA hai aura acchI bAta hai ki tumhArA dhyAna hai ki muje abhimAna hotA hai. to yaha abhimAna nIkAlanekA koI upAya ho sakatA hai. lekina abhimAna hotA hai isaliye vRttikA saMyama choDa denA, aisA nahIM karanA hai. "vRtti AdikA saMyama abhimAnapUrvaka hotA ho to bhI karanA yogya hai. vizeSatA itanI hai ki usa abhimAnake liye niraMtara kheda rakhanA.' yaha abhimAna yalane kA upAya hai ki are jIva ! tuM lAbhake kAraNa saMyama rakhatA hai aura abhimAna karake apane Apako nukasAna karatA hai. to nukasAna kA pahaluM baMdha kara na ! yaha khAtA baMdha kara de. to usakA kheda honA cAhiye ki mujhe aisA kyoM honA cAhiye? "usa abhimAnake liye niraMtara kheda rakhanA. vaisA ho to..." vaisA ho arthAtu kheda niraMtara calegA to kramazaH vRtti AdikA saMyama hotA hai aura tatsaMbaMdhI abhimAna bhI. nyUna hotA jAtA hai" saMyama to barAbara cAlu rahegA lekina abhimAna hai vaha nyUna arthAt kramazaH maMda hotA jAyegA, ghaTatA jAyegA. yaha isakA upAya hai. usakA upAya yaha nahIM hai ki abhimAna hotA hai isaliye Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 253 vRttikA saMyama hama choDa de. aisA nahIM honA cAhiye. mArgadarzana de diyA. aisA guNa karaneke liye, guNa karane vakta muje doSa ho jAye to kyA kare ? to kahA, doSa ko toDanA. guNako choDanA nahIM, doSako toDanA. yaha mArgadarzana diyA. mumukSu - vRtti Adi saMkSepa.. pUjya bhAIzrI :- vRtti AdikA saMyama abhimAnapUrvaka hotA ho to. vRtti AdikA saMkSepa. saMkSepa-saMyama ekArthameM hai. vRttiko saMkSepa karanA arthAt kama karanA. kama karanA kaho yA saMyamita karanA kaho. donoM kA ekAI prayoga hai. alaga-alaga arthameM prayoga ho sakatA hai. lekina yahAM eka hI arthameM prayoga hai. jo hindI anuvAda hai vaha karIba-karIba ThIka kiyA hai kyoMki yaha to itanA gUDha aura gaharA viSaya nahIM hai. lekina kahIM-kahIM to gUDha aura gahare viSayameM bhI hindI anuvAda acchA hai. honA cAhiye isa pramANameM acchA hai. kyoMki vaha to kAThiyAvADa bhASA hai. gujarAtI sAhityakI bhASAkA hindI karanA AsAna hai. lekina gharagaththu bhASA gujarAtI hove aura usakA hindI karanA ItanA AsAna nahIM hai. isake mukAbalemeM karanevAlene acchA kiyA hai. isa bAta ko kaI jagaha dekhA hai. anuvAdako kaI jagaha dekhA hai. acchA kiyA hai. "aneka sthalopara vicAravAna puruSane aisA kahA hai ki jJAna honepara kAma, krodha, tRSNA Adi bhAva nirdUla ho jAte hai, yaha satya hai" aneka sthaloM para arthAtu aneka graMthomeM vicAravAna puruSone aisA kahA hai ki.' AtmAko svarUpajJAna hone se yA sahI jJAna, saccA jJAna hone se usake kAma, krodha, tRSNA Adi. jo vibhAva pariNAma hai ve 'nirdUla ho jAte hai" nAza ho jAtA hai. yaha satya hai" arthAt yaha saba prakRti hai. jagatameM prakRtikA koI IlAja nahIM dekhanemeM AtA. jIsakI jo prakRti ho (vaha aisI hI rahatI hai). aisA bolA jAtA hai ki prANa aura prakRti sAthameM jAyeMge. matalaba yaha AdamI maregA to vahAM taka usakI prakRtimeM koI sudhAra honevAlA nahIM hai. bahuta abhyAsase yaha sUtra ho gayA hai. isa adhyAtmaka prakaraNameM yaha bAta bilakula sahI nahIM lagatI. eka jJAna aisI cIja hai ki kisI-bhI jIvakI kaisI-bhI prakRti ho usako nAza Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 rAjahRdaya bhAga-14 kara sakatA hai. prakRtikA ilAja jagatameM nahIM hai. lekina yahAM para hai. utanA hI nahIM pAtratAvAle jIvakA yahI lakSaNa hai. jisa jIvako pAtratA hova usakA kyA lakSaNa ? bahutase lakSaNa hai usameM eka aisA lakSaNa bhI hai ki usako yaha patA calatA hai ki merI prakRti aisI kharAba thI. lekina isa Line meM praveza karanese merI prakRti abhI aisI nahIM rahI. yA bahuta pharaka paDa gayA. arthAta prakRti jo jIvake pUrva saMskAravaza aisA tIvra pariNAmavAle kaSAya yA vibhAva hote hai vaha pUrvasaMskAra para yaha jJAnAbhyAsa yAnI jisa jJAnako prakRtikA duzamana kahate haiM, abhI to usake samIpa jAne se, mumukSuko abhI jJAnaprApti nahIM huI, lekina samIpa gayA hai. samIpa jAne se prakRtimeM pharaka paDa gayA. arthAt duzmana para pahalA vAra ho gayA. prakRtikA vAra ghAu) AtmA para nahIM huA, AtmAne prakRtipara vAra kiyA to usakI prakRtimeM pharka paDa jAtA hai, vaha unako khudako patA calatA hai. yaha eka pAtratAkA cihna hai. agara kitanA bhI jJAnAbhyAsa kare, zAstrAbhyAsa kare aura prakRti vaisI kI taisI raha jAve to aisA samajanA cAhiye ki pAtratA nahIM hai. isa bAkI koI asara nahIM AtI hai. itanI prakRti jora karatI hai ki jJAnAbhyAsakA koI asara vibhAvake pariNAma para nahIM AtA. itanI balavAna prakRti hai. mumukSu - zAstra vAMcyA pachI amane prakRti cAritraguNamAM jAya che, jJAnaguNa to amAruM zuddha ja che... pUjya bhAIzrI :- aisA hai ki cAritraguNameM do bAta hai. eka cAritraguNase utpanna honevAlA kaSAya-vibhAva. cAritraguNakA vibhAvase utpanna honevAlA kaSAya. aura eka kaSAyarasa kaSAya nirmula hogA vaha to jitanI vItarAgatA hogI utanA hI kaSAya nirdUla hogA. caturtha guNasthAnameM pahalI cokaDI jAtI hai. anaMtAnubaMdhIvAlA jAyegA. paMcama guNasthAnameM dUsarI cokaDI jAyegI. chaThe-sAtameM tIsarI cokaDI kA nAza hogA. yaha to jo sarvajJa vItarAgake jJAnameM AyA hai, isameM yaha jo maryAdA hai usameM koI pharka honevAlA nahIM hai. caturtha guNasthAnavAlA dravyaliMgI bhI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 255 ho sakatA hai. phira bhI usako tIna kaSAya maujUda haiM. kaSAya bahuta maMda ho gayA. 31 sAgarakI sthitimeM navamI raiveyaka jAnevAlA mithyASTi dravyaliMgI hove to bhI usako cAroM kaSAya paDe haiM. cAroM cAra cokaDI paDI hai. anaMtAnubaMdhI, pratyAkhyAnavaraNI, apratyAkhyAnavaraNI, saMjvalana. usameM to tIvra-maMdatAkA koI hisAba nahIM hai. samyapha prakArase to ekaeka cokaDIkA guNasthAna anusAra abhAva hotA hai. cAritraguNakI bAta le leve aura apane doSa ko rakSaNa kare, bacAva kare. to jisako svabhAva yA guNakI prApti karanI ho, vaha doSakA bacAva karake, doSakA saMrakSaNa kare yaha bAta bilakula apane dhyeyase viruddha LinevAlI hai. samyagdaSTi mAne svabhAvadaSTi mAne guNadRSTi. svabhAvameM to guNa hai. svabhAva to saba anaMtaguNa kA samUha hai. guNadRSTivAlA kabhI apane doSakA bacAva nahIM kare, dUsareke doSakA bhI bacAva nahIM kare. yaha siddhAMtika bAta hai, jisako guNa prApta karanA ho, jisako samyagdarzana pragaTa karanA ho yA jisako guNadRSTi pragaTa huI ho, vaha kabhI apane doSakA bacAva nahIM karegA. jisapara mamatva ho aura jisakA pakSa ho, (vaha) pakSapAta karake kisI dUsareke doSakA bhI bacAva nahIM karegA. kyAM ? ki isameM siddhAMta viparIta ho jAtA hai. guNa prApta karanekA jo apanA siddhAMta hai vaha siddhAMtika nukasAna ho jAtA hai. isaliye jo apane doSa kA bacAva karatA hai yA apanevAle haiM aisA mAnakara dUsarekA pakSapAta karake isake doSakA jo bacAva karatA hai, usako doSadRSTi tIvra huI hai, usako guNadRSTi pragaTa hone kI koI paristhiti nahIM hai. usakI Line bilakula UlaTI hai. aisA kahA hai ki jJAna honepara kAma, krodha, tRSNA Adi.. jo prakRti hai vaha nirmula ho jAtI hai. yaha satya hai." kyoMki saccA jJAna to usakA abhAva karatA hI hai. guNasthAna anusAra usakA abhAva hotA hI jAtA hai: 'tathApi una vacanoMkA aisA paramArtha nahIM hai ki jJAna honese pahale ve maMda na paDe yA kama na hoM." bacAva karanevAle kyA kaheMge? hama to jJAnI nahIM hai, hamako to abhI jJAna nahIM huA hai. isaliye hamArI prakRti kahAM-se calI jAyegI? jisako jJAna huA ho usako prakRtikA nAza Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 rAjahRdaya bhAga-14 hotA hai. hamako to jJAna huA nahIM, hamArI prakRti kahAMse jAyegI ? aisA paramArtha nahIM lenA hai, isameM se bhI paramArtha lenA hai ki jJAna honese pahale te maMda paDa sakatI hai yA kama ho sakatI hai. usakA rasa ThaMDA kara sakate haiM. agara hameM jJAnakI prApti karanI hai yA svabhAvanI prApti karanI hai to pahale isakA rasa maMda paDatA hai. prakRtikA rasa maMda paDanese usakI tAkAta hai vaha tUTa jAtI hai. usakI zakti tUTa jAnese usakA abhAva ho sakatA hai jahAM taka balavAna hotI hai usakA abhAva honA saMbhava nahIM hai. isaliye mumukSukI bhUmikA eka aisI bhUmikA hai ki usa bhUmikAmeM prakRtine rasa maMda paDa jAte hai yA kama ho jAte haiM. utanA kAma nahIM kare to mumukSatA nahIM hai. yaha sApha bAta hai. mumukSatA meM utanA kAma honA cAhiye. mumukSu - zAstra vAMcIne tArA pariNAma na sudhare to te zAstra nahIM paNa chApAM vAcyAM che. pUjya bhAIzrI :- hAM. aura dUsarA ki yaha vItarAga vijJAna hai, vItarAgajJAna hai. kaSAyakA abhAva karanekA rAmabANa ilAja hai. amogha zastra hai. aisA upAya milane para bhI agara tere pariNAmameM pharka nahIM paDatA hai (to) aba to terA pariNAma badalane ke liye jagatameM koI upAya nahIM hai, koI sAdhana nahIM hai. yaha bAta ho gaI. aisA vicAra karanA cAhiye. isaliye mumukSuke bAremeM yaha kahate) haiM ki tathApi una vacanoMkA aisA paramArtha nahIM hai ki jJAna hone se pahale ve maMda na paDe yA kama na hoM. yadyapi unakA samUla chedana to jJAnase hotA hai..." samUla arthAt mUla sahita. mUlase ye prakRtinA abhAva honA vaha to jJAna kA sAmarthya hai. samyakajJAna hue binA mUlase vaha jAnevAlI nahIM hai. yaha bAta sahI hai. paraMtu jaba taka kaSAya AdikI maMdatA yA nyUnatA na ho taba taka jJAna prAyaH utpana hI nahIM hotA." jJAna utpanna kahAM se hogA ? isakI koI bhUmikA hai? yA sIdhA hI jJAna utpanna ho jAtA hai? nIMdameM. aisA nahIM hotA. IsakI pUrvabhUmikA avazya hotI hai. aura isa pUrvabhUmikAmeM bahuta Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 257 se pahalUM hai. usa bhUmikAmeM Aye binA arthAt isa kramameM Aye binA (samyagdarzanakI prApti nahIM hotI). niyata krama hai. mokSamArgakI prApti samyagdarzanase hai. samyagdarzanase pahale mokSamArgakI prApti nahIM hai. to mokSamArga taka pahuMcaneke pahale bhI isakA koI krama hai. isakA koI niyata krama hai, usa kramameM Aye binA, usa bhUmikAmeM Aye binA. kabhI bhI kisI jIvako jJAnaprApti huI ho aisA banatA nahIM. isaliye (kahate haiM), jaba taka kaSAya AdikI maMdatA yA nyUnatA na ho...' yaha pAtratAkA viSaya liyA. sirpha kaSAyakI maMdatA nahIM lI. lekina pAtratAkA viSaya liyA hai. taba taka jJAna prAyaH hI nahIM hotA.' binA pAtratA jJAnakI prApti nahIM hotI. jJAna prApta honemeM vicAra mukhya sAdhana hai...' jJAnakI prAptimeM vicAra, vicAra viveka. hita-ahitakA vicAra. vicAra mAne hita-ahitakA vicAra ye mukhya sAdhana hai. aura usa vicArake vairAgya (bhogake prati anAsakti) tathA upazama (kaSAya AdikI bahuta hI maMdatA, unake prati vizeSa kheda) ye do mukhya AdhAra hai.' kayA kahA ? viveka hai, vicAra-viveka hai usameM vairAgya aura upazama, ye do AdhAra se vicAra viveka calatA hai. jisake pariNAmameM vairAgya-upazama nahIM hue usako vicAra hai hI nahIM, aisA samajanA cAhiye. yahAM 52 saMkSepameM bahuta suMdara mArgadarzana diyA hai. bahuta suMdara mArgadarzana diyA hai. ki tuma vicAra karate ho. mumukSuke liye yaha bahuta acchI bAta hai. tuma zAstra paDhate ho, zAstra sunate ho aura tere pariNAmameM vairAgya-upazama nahIM hai ? bhoga-upabhogake kAlameM tIvra pariNAmase calA jAtA hai, baha jAtA hai ? aura kaSAyakI maMdatA bhI tuje nahIM huI ? kayA bAta hai ? terA vicAra kSayopazama ho to calegA lekina yaha ulaTA calegA, sIdhA nahIM calegA. aisI bAta hai. isaliye vairAgya aura upazama yaha donoM AdhAra se jo vicAra hai vaha sahI vicAra hai. agara vicAra ko yaha do AdhAra nahIM hai to yaha vicAra vicAra nahIM hai, zAyada avicAra hai. aisA lenA cAhiye. dekhiye ! mumukSuke sAtha yaha Line kaise lI hai ! aisA sAtha-sAtha vicAra karanA Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 rAjahRdaya bhAga-14 cAhiye. aisA nahIM vicAranA cAhiye ki hama hameMzA zAstra svAdhyAya karate hai, hama paDhate hai, tattvajJAnakA abhyAsa karate haiM, carcA Adi karate hai, sUnate hai...vairAgya-upazama sAtha-sAtha honA hI cAhiye. mumukSu - ghaNA varSothI vAMcIe chIe paNa prApta kema nathI thatuM eno A javAba che. pUjya bhAIzrI:- isakA javAba A gayA. bhAIne kahA na? yaha to cAritrameM jAtA hai. yaha saba to cAritrameM jAtA hai. aisA kahakara vaha daravAjA baMda kara diyA. yaha rAstA baMda kara diyA. vairAgya-upazamavAlA rAstA baMda kara diyA. aura kSayopazamameM to dhAraNA zakti hai to bahuta bAta naI-naI samajameM AtI hai, sunanemeM AtI hai to dhAraNA ho jAtA hai. to kyA hotA hai? hama bhI samajate haiM, meM samajatA huM, muje jJAna hai. basa ! mara gayA vaha. aba vaha mara gayA. aba jiMdA honekA koI savAla nahIM hai. aisI bAta hai. aisA jAnakara usakA niraMtara lakSya rakhakara vaisI pariNati karanA yogya hai. aisA jAnakara usakA niraMtara lakSya rakhakara. jAnakara aura usakA dhyAna rakhakara aisI pariNati karanA yogya hai" yaha sahaja ho jAnA cAhiye. vairAgya-upazama to sahaja ho jAnA cAhiye. usakI to mumukSako pariNati ho jAnI cAhiye. use sahaja kahate haiM. koI kahatA hai. kisIko aisA lagatA hai ki ye "zrImadjI' aisA kahate the. 'gurudeva' kyA aisA kahate the ? aisI bAta lete haiM. mumukSuH- unahoneM bahuta kahA hai lekina usane sUnA hI nahIM. pUjya bhAIzrI :- eka prasaMga yAda AtA hai. vyAkhyAnakA samaya karIba-karIba ho cUkA thA. yA cAlu ho gayA thA. do-pAMca miniTa AgepIche kI bAta hai. bahuta sAla ho gaye. koI mumukSubhAI beThe the. vRddha AdamI the. koI dUsarA mumukSu usake pAsameM Akara baiThA. jagaha kI thoDI kamI thI. usa vakta svAdhyAya holameM 'gurudevakA pravacana hotA thA. vahAM to saMkhyA thoDI baDha jAve to jagaha kama paDatI hai to usako jarA takalIpha mahasusa huI. yaha mere pAsameM baiThA to muje vo lagatA hai. usake paira para koI dabAva AyA ho, kucha bhI huA hogA. bahuta garama ho gayA. kyA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 patrAMka-706 huA ? bahuta garama ho gayA. utanA krodha A gayA ki 'gurudeva birAjamAna hai vaha bhUla gayA. jarA jora se usake sAtha krodha kara diyA, laDane lagA. to "gurudeva' kA dhyAna gayA. aise bagalameM side meM baiThe the. sAmane nahIM the, Side meM baiThe the. jo beThe haiM unake pAsa dUsarA mumukSu Akarake baiThA. usako gIrdI ho gaI, usa gIrdI hisAbase usako krodha ho gayA. 'gurudevakA dhyAna gayA to usako bhI patA calA ki 'gurudeva kA jarA dhyAna gayA hai to phira zAMta ho gayA. 'gurudeva" eka vAkya bole, mArmika lekina eka vAkya bole. mumukSu ko aisA nahIM honA cAhiye." kyA bole ? mumukSuke yogya nahIM hai. aisA honA mumukSu ke yogya nahIM hai. usameM kayA huA ? kucha jagaha kI kamI ho gaI to usameM kyA ho gayA ? aisA honA nahIM cAhiye. ghaMTA bharameM kyA ho jAnevAlA hai. abhI dUsarIdUsarI gatimeM kahAM suvidhA milatI hai ? tiryaMcagatimeM, narakagatimeM koI suvidhA milatI hai ? thoDI bhI takalIpha hove aura kaSAya tIvra ho jAve, mumukSu ko aisA nahIM honA cAhiye. mumukSuko yaha ThIka nahIM lagatA. itanI mArmikarUpa bAta bole. isakA matalaba kayA hai? agara hama koI mahApuruSake anuyAyI kahalAte hai, mahApuruSake hama kucha anuyAyI hai to hamArI pravRttikI kucha maryAdA hotI hai. usa maryAdAne bAhara jA karake hameM pravRtti nahIM karanI cAhiye. nirargala pravRtti koI aisI nahIM karanI cAhiye ki jisameM agale ko mumukSatA nahIM dikhe. aisA nahIM honA cAhiye. matalaba "gurudeva" bhI kahate the. nahIM kahate the so bAta nahIM hai. pAtratA ke bAremeM bhI bahuta kahate the. aisA jAnakara niraMtara isakA-vairAgya-upazamakA lakSya rakhanA cAhiye aura aisI sahaja pariNati ho jAnI cAhiye. satpaSake vacanake yathArtha grahaNake binA prAyaH vicArakA uddabhava nahIM hotA; aura satpaSake vacanakA yathArtha grahaNa tabhI hotA hai jaba sapuruSakI ananya Azraya bhakti pariNata hotI hai, kayoMki sapuruSanI pratIti hI kalyANa honemeM sarvottama nimitta hai." eka bahuta baDI isa jagaha bAta kI hai, ki zAstra vAMcane se, paDhanese tattva kA vicAra ho gayA, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAjahRdaya bhAga-14 hama tattvajJAnanA vicAra karate hai, hama AtmA kA vicAra karate haiM aisA mAna lenA cAhiye nahIM. aisA kahate haiM kaise hotA hai? ki "sapuruSake vacanake yathArtha grahaNake binA prAyaH vicArakA udbhava nahIM hotA..." AtmahitakA vicAra, AtmahitakA vicAra, jisako viveka kahate haiM, viveka vicAra jisako kahate hai, vaha kaba hotA hai ? ki satpaSake vacanakA yathArtha grahaNa hove taba. grahaNa hove nahIM, yathArtha grahaNa hove taba. aura puruSake vacanakA yathArtha grahaNa kaba hotA hai ? ki jaba satpaSakI ananya Azrayabhakti pariNata hotI hai taba. bAta kahAM le gaye ! thoDA vicAra to AyA thA. yaha Paragraph nahIM paDhA thA. idhara vairAgya-upazama liyA aura sapuruSakI bhaktikI bAta kyoM nahIM lI? yaha paDhA taba yaha vikalpa ho gayA thA. patra paDhakara nahIM Ave to dekhA nahIM kI yaha bAta to unhoMne nIce hI rakhI hai. vaha to Separate rakhI hai. vairAgya upazamake sAtha vaha bAta milA nahIM dI. usako alaga sthAna diyA hai. puruSanI bhakti ke viSayameM alaga sthAna diyA hai. mumukSu - vajana denA hai ? pUjya bhAIzrI :- arthAt sapuruSake prati bahumAna honA vaha sapuruSakI bhakti hai. bhakti mAne yahAM koI pada gAnA vaha bhakti nahIM. bahumAna honA. unake guNAMke prati, unakI dazAne prati bahumAna honA. aura bahumAna honemeM bhAva kyA hai? ki aise satpaSakA sAnidhya muje mile. aise satpaSake caraNameM muje koI jagaha mila jAye. isa prakArase yaha bahumAna AtA hai. aisI bhakti ko Azrayabhakti kahanemeM AyI hai. ve bhakti ke bahuta prakAra lete haiM. oghabhakti, rahasyabhakti, Azrayabhakti. aise-aise vizeSaNa lete hai. alaga-alaga vizeSaNa lete haiM. bhakti arthAt bahumAna. lekina oghasaMjJAse karate hai. calo gurudeva ko bahuta mAnate hai, bahuta pratibhAsaMpana hai, apane bhI mAno. aisI bAta nahIM hai. pahacAna karake, unakI dazAkI pahacAna karake, jo AtmaguNa pragaTa kiye haiM usakI pahacAna karake bahumAna honA cAhiye. aura unake AzrayakA bhAva rahanA cAhiye ki aise sadgurukA, aise satpaSakA muje sAnidhya mile. muje satsaMga mile. unake caraNameM meM nivAsa karake merA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 261 Atmahita maiM sAdhu. aisA bhAva honA cAhiye. usako Azrayabhakti kahanemeM AtI hai. jaba satpuruSakI ananya Azrayabhakti pariNata hotI hai, tabahI unake vacanakA yathArtha grahaNa hotA hai. jaba inake vacanakA yathArtha grahaNa hotA hai taba hI isa vacanakI asara AtmA 52 AtI hai. usako vicAra viveka kahanemeM AtA hai. mumukSu :- eka eka zabda meM gaMbhIra bhAva hai. pUjya bhAIzrI :- bahuta gaMbhIra bhAva bhare haiM. mumukSu :- svAdhyAya karavo ane manana-ciMtavana karavuM e AtmAno vicAra nahIM ? pUjya bhAIzrI :- nahIM... nahIM... nahIM. vaha to saba karate hI hai ki calo roja uThakara maMdirameM jAkara svAdhyAya aura vAMcana karo. apanI rUDhi hai. apanI rUDhi ho gaI hai. 'gurudeva' ke samAjameM. nahIM, aisA nahIM. satpuruSakI AzrayabhaktipUrvaka unake vacanako grahaNa karanekI paddhati honI cAhiye. virodhakA to prazna hI nahIM, avakAza hI nahIM. vaha to bahuta dUra hai. phira koI satpuruSa aura koI satpuruSakA usake aMda2 savAla nahIM hai. apane yahAM to kala prasaMga hai na ? satpuruSakI mahimAkA prasaMga hai. ki aise satpuruSa ho, aise satpuruSakI vidyamAnatA ho. bhale hI vartamAnameM nahIM hai lekina unakI vidyamAnatA ho aura unakI vidyamAnatAmeM unake caraNameM merI vidyamAnatA ho. usakA nAma bahumAna hai. unhe cAhate haiM. bAharameM kayA cAhate haiM ? ki muje itanA parivAra ho, muje itane anukUla saMyoga ho. AtmAneM thoDe hI Ate haiM ? parivAra AtmAneM A jAtA hai ? makAna, saMyoga AtmAneM A jAte hai ? usame AtmA calA jAtA hai ? nahIM. yaha ho, yaha ho, yaha ho. usake astitva ko vaha cAhatA hai. apane samIpa usakA astitva cAhatA hai. (yahAM kahate haiM), tU satpuruSake samIpa astitva cAhatA hai ? tere samIpa satpuruSa ho, tuma satpuruSake samIpameM ho, isaprakA2 koI pheraphAra huA ? ki anAdise jo calatA hai vahI tuma cAhate ho ! ki muje yaha ho, muje yaha ho, muje yaha ho. yaha Line yahAM se badalatI hai. saMyogakA Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 2 rAjahRdaya bhAga-14 pheraphAra jagatakI anukULatAke saMyogane badale satpaSakA saMyoga ho aisI Azrayabhakti Aye binA satpaSake vacana yathArtha grahaNa nahIM hote, usameM yathArtha vicArazaktinI utpatti nahIM hotI, aisA kahate haiM. mumukSu - pUjya bhAIzrI :- hA. "dAsa dAsa huM udAsa chuM teha prabhuno dIna." rasa AyA hai isaliye tIna bAra kahA hai. puruSakI bhaktikA prakaraNa zrImajI ke zabdomeM bahuta asAdhAraNa rItise bAhara AyA hai. prAya to satpaSa bhakti ke liye ItanA kahate nahIM hai. kyoMki jIvako viparIta asara hotI hai ki vaha apanI bhakti sikhAte haiM apanI bhakti karAne ke liye bolate hai. isaliye bahutase sapuruSa to aisI bAta nahIM karate. lekina kabhI-kabhI koI puruSa karate haiM to bahuta bhI karate haiM. yA dUsare satpaSake liye bhI kabhI karate haiM to bahuta karate haiM. apane liye nahIM kahe to dUsare ke liye kahe. jaise gurudevane "bahinazrI ke liye kahA. ekasAtha do hove to kahe. aise dUsare satpaSakI prazaMsA karanemeM yahI kAraNa hai ki mumukSujIva AzrayabhaktimeM A sake. agara AzrayabhaktimeM AyegA to inake vacanakA yathArtha grahaNa hogA aura grahaNa hone ke bAda yathArtha vicArazakti kAmameM AyegI. varanA vicArazakti ayathArtharUpameM kAma karegI, yathArtharUpameM kAma nahIM karegI. ye bAta ho jAyegI. mumukSu :- bahinazrI bhI koI bhI bAta karane se pahale gurudevazrIkI bhakti karate hai pUjya bhAIzrI:- hAM. bhakti karate hai jaba jJAnI hokarake bhI itanI bhakti karate haiM to mumukSuko kitanI karanI cAhiye ? ye yahAM se nIkalatA hai ki usako to eka vikalpa bhI dUsarA uThanA cAhiye nahIM. bhaktike viruddha to eka vikalpa bhI usako uThanA cAhiye nahIM. yaha bAta ho jAnI cAhiye. kyoMki satpaSakI pratIti hI kalyANa honemeM sarvottama nimitta hai." pratIti mAne pahacAnase vizvAsa AnA. usako pratIti kahate haiMyaha sapuruSa hI hai aura mere AtmakalyANameM ye sarvottama nimitta hai. pratyakSa yoga. (eka mumukSubhAI kI) cIThThI AyI hai. "muMbaI se (eka mumukSu Ate Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 263 haiM, unake pitAjI kI ciThThI AyI hai. usameM do tIna bAta lIkhI hai. usameM eka bAta lIkhI hai. acchI bAta lIkhI hai. bhAIko paDhane diyA thA. vaha bAta likhI hai ki Apake yahAM "sogAnIjI ke citrakA anAvaraNa vidhi hai to Isa viSayameM likhA hai ki .... pUjyazrI "sogAnIjInuM tailacitra mumukSu samAjane puruSArthakI preraNA arthe ghaNA ja upakArI banaze. temaja.." A vAta je "zrImadjIe kahI te lakhI che. "jJAnIpuruSanA pratyakSa yogano lAbha zuM che te bAbata mumukSusamAjanuM pradhAnapaNe dhyAna kheMcaze." yaha citra kyA dhyAna khIMcegA? unako pAtratA bahuta thI. mUla digaMbara the. digaMbarake zAstra paDhe the. paMDita rakhakara sIkhe the, chaha-chaha ghaMTe taka pUjA karate the. pAMca-pAMca ghaTe dhyAna karate the. jJAna, dhyAna, pUjA, bhakti saba pravRtti karate the. phira bhI AtmaprApti nahIM hotI thI. satpaSakA yoga huA to khuda sapuruSa ho gaye ! pratyakSa satpaSakA yoga huA aura svayaM sapuruSa ho gaye. yaha dhyAna khIMcegA ki yoga kyA cIja hai ? pratyakSa yogakA mahatva kayA hai ? yaha eka prasaMga dhyAna khiMcane kA hai. 'temaja gurubhaktithI otaprota." emanI gurubhakti paNa vizeSa hatI. anaMta tIrthaMkarase bhI adhika hai. gurudeva mere liye anaMta tIrthaMkarase bhI adhika hai." "gurubhaktithI otaprota temaja guruAjJAmAM aviratapaNe vartanArA evA pavitra zrI sogAnajInA tailacitrathI AvI ghaNI ghaNI preraNAo levAnuM banaze." Isa taraha unhoMne apanI zubhecchA vyakta kI hai. yahAM) kyA kahate haiM? "kyoki satpaSakI pratIti hI kalyANa honemeM sarvottama nimitta hai vaha vAkya hamane unake Photo ke nIce lIkhA hai ki, "he gurudeva ! ApakI vANIkA sparza hote hI mAno vizvakI uttamottama vastunI prApti ho gaI." vizvakI uttamottama vastu kauna-sI hai ? ki merA paramAtmA. merA jo paramAtmapada hai, paramAtmasvarUpa hai vaha vizvakI uttamottama vastu hai. basa ! ApakI vANIkA sparza hote hI muje to prApta ho gayA. vaha bAta unake anubhavatI patramaiM jo lIkhI hai vaha apane khudake zabdameM likhI hai. use vahAM upara likhI hai. prAyaH ye kAraNa paraspara anyonyAzraya jaise haiM. kahIM kisIkI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 rAjahRdaya bhAga-14 mukhyatA hai..." anyonyAzraya mAne kyA ? ki sapuruSanI bhaktise usakA grahaNa hotA hai aura usakA grahaNa karane para satpaSakI bhakti paidA ho jAtI hai. oho...! sapuruSa mere AtmakalyANakI aisI bAta karate haiM ! jJAnameM kSayopazama acchA hove, thoDI nirmalatA hova to bhakti baDha jAtI hai. o.ho. mere liye kitanI acchI bAta kI ! mere AtmakalyANakI kitanI suMdara bAta kahI ! to kabhI bhaktise yathArtha grahaNa hotA hai, kabhI yathArtha grahaNa karane para bhakti paidA ho jAtI hai. aisA hai. prAyaH ye kAraNa paraspara anyonyAzraya jaise haiManyonya mAne yathArtha vicAra ke sAtha bhaktivaza grahaNa karanA. to bhaktinI prApti ho. bhaktinI prAptise yathArtha vicAra karanA aura grahaNa karanA hove. aise donoM to kahIM kisIkI mukhyatA hai, kisIko pahale bhakti hotI hai, bAdameM grahaNa hotA hai. kisIko pahale grahaNa hotA hai, bhakti bAdameM utpana ho jAtI hai. aura kahIM kisIkI mukhyatA hai....' tathApi aisA to anubhavameM AtA hai ki jo saccA mAmukSu ho, use satyaruSakI "Azrayabhakti, ahaMbhAva Adike chedaneke liye aura alpakAlameM vicAradazA pariNamita honeke liye utkRSTa kAraNarUpa hotI. hai. dekhiye ! kayA bAta kahate haiM? ki kSayopazama lekarake to manuSya AyA hI hai. to saccA mumukSu ho to use Azrayabhakti hone se. phira vaha saMyamAdikA pariNAma karegA, kSayopazama baDhegA, kahIM ahaMbhAva nahIM hogA. jo saMyama honeke sAtha ahaMbhAva hotA hai, dUsare-dUsare dAnAdi ke pariNAma ke sAtha ahaMbhAva hotA hai, vaha sapuruSakI Azrayabhaktike sAtha aisA pariNAma hove to ahaMbhAva nahIM hove. satpaSa usako boleMge, dekha! terA pariNAma maMda kaSAyakA hai. sAtha ahaMbhAva nahIM honA cAhiye. jarA jAgrata raha jAnA. aMtara avalokanase jAgRti meM rahanA ki kIsI bhI prakArake dhArmika viSayaka pariNAma honeke sAtha usa pariNAmakA ahaMbhAva paidA nahIM hove. usakI jAgRti rakhanA. ye AzrayabhaktimeM aisA phAyadA hotA hai. aura alpakAlameM vicAradazA bhI pariNamita ho jAtI hai. viveka bahuta jAgRta hotA hai. aura vaha jIva satpaSake Azrayase AtmakalyANako prApta karatA hai. yahIM taka rakhate haiM.) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 265 tA. 25-5-1991, patrAMka - 706 pravacana ne, 3ra6 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patrAMka-706. pahale bolase. jisa mumukSuko patra likhA hai usa mumukSune apane pariNAmake doSakA nivedana kiyA hai ki mere pariNAmameM aise-aise doSa hote hai. kRpayA merA doSa jesekaise bhI miTe aisA koI upadeza, aise koI mArgadarzana kI apekSA rakhakarake "kRpAludeva ke prati mumukSu loga ciThThI lakhate the. aisA prAyaH dikhanemeM AyA hai. yaha bhI lIMbaDI ke kezavalAlabhAI' hai, usane bhI aisA hI kiyA. unako kramase uttara dete hai. "vRtti AdikA saMyama abhimAnapUrvaka hotA ho to bhI karanA yogya hai. vizeSatA itanI hai ki usa abhimAnake liye niraMtara kheda rakhanA." mumukSune aisA likhA hai ki meM kucha bhI vRttiko rokatA huM yA me saMyamita karatA hUM to usakA abhimAna muje ho jAtA hai ki maine aisA kiyA... maine aisA kiyA. aisA jo muje abhimAna hotA hai isake liye meM kyA karuM ? vRttikA rokanA to AsAna hai. meM kara sakatA huM. hotA bhI hai lekina sAtha hI sAtha dUsarA durguNa hotA hai ki muje abhimAna ho jAtA hai. isake liye meM kyA karuM ? aise koI mArgadarzanakI apekSA rakhakarake pUchA. to kahate haiM ki bhale hI abhimAna ho. saMyamameM to rahanA acchA hI hai. aba bAta rahI abhimAna TAlanekI. to isake liye jo abhimAna hotA hai usake liye niraMtara kheda rakhanA. - jisako apane pariNAmakA avalokana hotA hai usako to apanA doSa najara AtA hI hai. nahi Ave aisA nahIM bane. aura jisako apanA doSa najara AtA hai usako apane doSake liye kheda hue binA bhI rahanevAlA nahIM hai, vaha sAtha hI sAtha banatA hI hai. aura yahI doSa Talane kiI eka prakriyA hai. doSakA niSedha yaha doSa TalanekI eka prakriyA hai. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 rAjahRdaya bhAga-14 mumukSukI bhUmikA se lekarake jahAM taka sAdhakakI bhUmikAmeM bhI doSakA saddabhAva rahatA hai vahAM taka yaha prakriyA cAlu rahatI hai. mokSamArgI dharmAtmAko bhI. bhedajJAnameM kayA hotA hai ? bhedajJAna vidhi-niSedharUpa hai. vidhiniSedharUpa mAne apane svarUpakA Adara honA yaha vidhi hai aura doSakA niSedha honA yaha niSedha hai. svapaprakAzaka jJAnameM apanA svarUpa bhI jAnanemeM AtA hai, doSa bhI jAnanemeM AtA hai. doSakA niSedha hotA hai aura svarUpakA Adara hotA hai. isaprakAra kA eka sAtha donoM pahalUmeM jo pariNamana hai usako hI anekAMtika pariNamana kahanemeM AtA hai. usako batAnevAlI vANIko anekAMtavAda yA anekAMtika vANI, anekAMtika vacana kahanemeM AtA hai. vAstavameM to pariNamana anekAMtika hai. astirUpa bhI hai, nAstirUpa bhI hai. donoM ekasAtha hotA hai. aura usakA prAraMbha mumukSukI bhUmikAse ho gayA. mumukSuko bhale hI apane AtmAkA anubhava nahIM huA ho, AtmA pratyakSa nahIM ho, lekina doSa to hai. to doSa nahIM cAhiye, yahAM se to mumukSutA utpanna huI hai. yA bilakula doSa muje nahIM cAhiye, thoDA bhI nahIM cAhiye. gaMdakIko kauna cAhegA ? thoDI bhI ho to. aisA nahIM hotA ki thoDI bhale hI raha jAye. aisA kahIM bhI koI cAhate nahIM. yaha malinabhAva hai, malinatA hai, isaliye isa malinatA ko bilakula pUrNarUpe jo nahIM cAhatA vaha jyAdA doSakA to niSedha karegA. koMki mumukSukI bhUmikAmeM to bahuta doSa hote haiM, aneka prakArake hote hai, bArabAra hote haiM to usakA niSedha Aye binA nahIM rahatA. paisA ho to kramazaH vRtti AdikA saMyama hotA hai aura tatsaMbaMdhI abhimAna bhI nyUna hotA jAtA hai.' kramazaH nyUna hotA jAye. bhale ekasAtha nahIM miTe, lekina niSedha cAlu rahegA to kramazaH usakI nyUnatA. nyUnatA mAne ghaTatA jAyegA, kama hotA jAyegA. aisA banegA. dUsarA. 'aneka sthalopara vicAravAna puruSoMne aisA kahA hai ki jJAna honepa2 kAma, krodha, tRSNA Adi bhAva nirmUla ho jAte haiM, yaha satya hai.' vicAravAna puruSa kaho, mahApuruSa kaho, jJAnIpuruSa kaho. aneka sthaloM 52 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 267 graMtha graMthomeM yaha bAta kahI hai. ki yadi saccA jJAna hove to ye jo kAma, krodha, tRSNA Adi prakRtigata doSa hai, usakA nAza ho jAtA hai. nirmUla hove hI hove, jJAna hove to. aura jJAna hone kI dizAmAM mumukSujIva prayAsa kare to usako bhI mAluma paDatA hai ki merI jo prakRti thI usa prakRtimeM itanA pharka paDA hai. kacoMki pahalA prahAra prakRti para hotA hai. isa Line meM AnevAle ko sabase pahalA jo koI pharaka paDatA hai vaha apanI prakRtike doSa para paDatA hai. aura usako patA bhI calatA hai ki merI prakRti jitanI tIvra rasase pravartita hotI thI utanI aba nahIM hotI hai. phira bhI usameM saMtoSa nahIM hai, saMtoSa lenekA savAla bhI nahIM hai. lekina yaha bAta usako svayaMko bhI samajameM AtI hai. taba usako aisA lagatA hai ki merA isa Line meM jo gamana hotA hai yA vikAsa hotA hai vaha ThIka ho rahA hai. yA aise hI muje Age baDhanA cAhiye. maiM sahI rAste para hUM isakI pratIti usako AtI hai, vizvAsa AtA hai. agara prakRtike doSaneM pharka paDatA hai to. aura jJAna honepara to usakA nirmUlapanA yAni nAza ho jAte haiM, yaha satya hai. tathApi una vacanoMkA aisA paramArtha nahIM hai ki jJAna honese pahale ve maMda na paDe yA kama na hoM.' aisA kabhI nahIM lenA ki jJAnIko yaha nirmUla hotA hai. hama to jJAnI hue nahIM, hamako to jJAna pragaTa huA nahIM hai, isaliye hamako to doSa hove hI hove. hamArA prakRtigata doSa rahegA. kyA kareM ? kyA bacAva karatA hai ? ki ye to merI prakRti hai. isake liye meM kayA karuM ? merI to prakRti hI aisI hai. isake liye maiM kyA karuM ? yaha bAta mumukSuoM ko nahIM karanI cAhiye. haMmezA aisA honA cAhiye ki prakRti kaisI bhI ho use nirmUla karane ke liye jaba meM kadama uThAtA huM to mumukSukI bhUmikAmeM jJAna honese pahale bhI yaha maMda paDanI cAhiye yA isameM kamI AnI cAhiye. avazya AnI cAhiye. itanA kamasekama honA cAhiye. muje jJAna nahIM huA hai isaliye merI prakRti to nahIM gaI hai, kayA karuM ? yaha bAta ThIka nahIM hai. isameM to niSedha to calA gayA, lekina jo bhI muje hotA hai vaha ThIka ho rahA hai, honA cAhiye aisA ho rahA hai isakA AdhAra, abhiprAyakA AdhA2 mila Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 rAjahRdaya bhAga-14 jAyegA. doSako karaneke abhiprAya ko AdhAra mila jAyegA. ye doSa kabhI miTanevAlA nahIM hai, maMda bhI honevAlA nahIM hai. mumukSu :- mumukSutAmAM praveza thAya to anuzAMgika enA pariNAmamAM Avo phe2phA2 thAya ja. pUjya bhAIzrI :- hotA hI hai. pahalA pheraphAra hotA hai. jisako mumukSutAkA prAraMbha huA ho, usakI prakRtipara pahalA prahAra ho hI jAyegA. yaha cIja hI aisI hai. isaliye to yahAM se cAlu kiyA hai ki muje paripUrNa zuddhi cAhiye. tanika bhI, doSakA eka kaNa bhI muje nahIM cAhiye. yaha muja 52 kalaMka hai aura yaha thoDA bhI kalaMka mujapara ho ye maiM nahIM cAhatA. yahAM se to prAraMbha hai, yahAM se to mumukSutAkI zurUAta hai. mumukSutAkI zurUAta isa prakArase hove usako to pharka paDe hI paDe, nahIM paDe aisA nahIM bane. agara nahIM paDA ho to aisA samajanA cAhiye ke isa Line meM hamArA praveza nahIM huA hai. bAhyadRSTise bhale hI satsaMga hove, vAMcana kare, vAMcanameM beThe, zravaNa kare. kucha bhI ho. lekina vAstavameM praveza nahIM huA hai, aisA samajanA cAhiye. aura pharka paDA to samajanA cAhiye ki calo, yaha pharka paDA hai. abhI yaha phAyadA huA hai. basa ! yahI kAma hame Age baDhAnA cAhiye. koMki isase hame phAyadA huA hai. basa ! sIdhIsAdi bAta hai. yadyapi unakA samUla chedana to jJAnase hotA hai,..' AtmajJAnase yA samyajJAnase isakA samUla-mUla sahita chedana hotA hai. paraMtu jaba taka kaSAya AdikI maMdatA yA nyUnatA na ho taba taka jJAna prAyaH utpanna hI nahIM hotA.' yaha pUrvabhUmikA hai. jJAna honA aura kaSAyakA abhAva honA yaha to phla hai. lekina la kaba AyA ? ki kucha bIja boyA thA usakA phala AyA. bIja boyA thA usakA matalaba kyA ? ki bhUmikA koI acchI thI, jamIna acchI thI usameM bIja boyA taba usakA phala AyA hai. yaha jo pUrvakI prakriyA hai usameM praveza kiye binA lakI apekSA rakhI jAye to bhI yaha ucita nahIM hai. yaha pUrvabhUmikAkI bAta kahI.. 'gurudevazrI' aise kahate the ki rAga aise nahIM chUTatA. pahale rAgakI ruci chUTatI hai. siddhAMtika bAta karate the. 'kRpAludeva'kI siddhAMtika bAta Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 269 karanekI paddhati kama hai. isameM siddhAMta A jAtA hai. bhUmikAkA siddhAMta A to jAtA hai. lekina ve utanA kholate nahIM the. kayoMki mumukSu itane siddhAMtika upadeza ke liye taiyAra nahIM the. gurudeva to siddhAMtika bAta karate the. kholakarake, ki dekhiye tumako rAga miTAnA hai? ki hAM, miTAnA hai. rAga aise nahIM miTegA. pahale rAgakI ruci miTa jAyegI. terI ruci kahAM kAma karatI hai vaha pahale dekhanA cAhiye. pahale upara dhyAna honA cAhiye ki ruci kahAM hai kyoMki ruci aura rasa avinAbhAvI hone se pahale rasa maMda paDatA hai yA ruci maMda paDatI hai, phira rAgakA abhAva hotA hai. bhale anaMtAnubaMdhIkA hove, phira pratyAkhyAnavaraNIkA hove. lekina abhAvakA jo mArga hai, mokSamArgameM rAgakI maMdatAkA mArga nahIM hai. yaha to rAgake abhAvakA mArga hai. vItarAgatA to rAgake abhAvameM utpanna hotI hai. vItarAgamArgameM rAgakA abhAva hotA hai usake pahale rAgakA rasa tUTatA hai yA rAgakI ruci miTatI hai. zuddhAtmAkI yA nirdoSatAkI ruci utpanna hotI hai, pavitratAkI ruci utpanna hotI hai. rucimeM bilakula UlaTI-sulaTI paristhiti jaba paidA hotI hai taba rAgakA abhAva honekA krama cAlu hotA hai. isake pahale rAgakA abhAva nahIM ho sakatA. yaha kahA. paraMtu jaba taka kaSAya AdikI maMdatA yA nyUnatA na ho taba taka jJAna prAyaH utpana hI nahIM hotA. kaSAyakI maMdatA do prakArase hotI hai. ruci kaSAyakI raheve aura kaSAyakI maMdatA hove aura ruci kaSAyakI nahIM rahe. AtmAkI ruci hove aura kaSAyakI maMdatA hove. isaliye "gurudeva isa bAtako kholakarake batAte the ki saMpradAyameM jaise loga dhArmikakriyA karate vakta kaSAyakI maMdatA karate hai aisI bAta nahIM honI cAhiye. ruci aura rasa maMda honA cAhiye. isameM pharka paDanA cAhiye. jaba hI kaSAyakI maMdatA sahI rUpameM hai, varanA kaSAyakI maMdatA sahI rUpameM nahIM hai. jJAna prApta honemeM vicAra mukhya sAdhana hai..." aba dekhiye ki jJAnaprApti koI dUsarI kriyAne nahIM hotI, pUjA-bhakti se nahIM hotI, dayA-dAnase nahIM hotI. jJAnaprApti vicArase hotI hai. aba aura jagahase uThA diyA. jJAnaprApti kaise hotI hai? ki "jJAna prApta honemeM vicAra mukhya Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 rAjahRdaya bhAga-14 sAdhana hai..." aura vicArameM bhI, vicAra karate haiM to kisa hAlatameM vicAra honA cAhiye ? ki usa vicArake vairAgya bhogake prati anAsakti) tathA upazama (kaSAya AdikI bahuta hI maMdatA, unake prati vizeSa kheda) ye do mukhya AdhAra hai. donoMkA kauMsameM svayaMmeM artha likhA hai ki bhogake prati anAsakti)" yAni tIvrarasase khAnA, pInA, jo bhI paMcendriya viSayakA udaya hotA hai usameM tIvra rasase pravartita nahIM honA usako mumukSu bhUmikAkA vairAgya kahate haiM. vairAgyakA bahuta vyApaka artha hai. munirAja ko bhI jo paristhiti hai usako vairAgyavAlI paristhiti kahate hai paMcama guNasthAnavAleko bhI jitanA tyAga hotA hai usako vairAgya hai aisA bolA jAtA hai. aura jJAnI to vairAgI hote hI hai. aura mumukSu bhI vairAgI hote haiM. ina cAroM padameM jo vairAgya hai una cAroMkI paribhASA bhI alaga alaga hai, cAroMkA svarUpa bhI alaga alaga hai. jaba ye mumukSukI bhUmikAkI carcA cala rahI hai to mumukSake yogya vairAgya kauna-sA hai yaha bAta hameM acchI taraha samajanI cAhiye. mumukI bhUmikAkA vairAgya vaha hai ki apanA AtmakArya karanekI tIvra bhAvanA aura jijJAsA ke vaza, aisA phAlatu vairAgya nahIM, apanI svarUpa prApti, usakI bhAvanA aura svarUpakI pahicAna nahIM huI usI jijJAsA ke vazAt aura saba hamAre udayabhAvoMkA rasa ThaMDA ho jAve yA phIkA ho jAve, usIko mumukSukI bhUmikAkA vairAgya kahanemeM AtA hai. isa prakArakA vairAgya hove. aura upazama arthAt kaSAyAdikI bahuta hI maMdatA. unake (-kaSAyake) prati vizeSa kheda, yAni jo bhI apane pariNAmameM doSa hotA ho usake prati kheda hove. aura ye khedake kAraNa jo kaSAya maMda hove, khedake vaza ye kaSAya maMda hove. to usa prakAranI jo kaSAyakI maMdatA, usako mumukSukI bhUmikAkA upazama kahanemeM AtA hai. vAstavameM upazama to mokSamArga prAraMbhase hI hotA hai, usake pahale nahIM hotA hai. isaliye mokSamArgIko upazamanA vizeSaNa lAgu paDatA hai. kyoMki AtmAkI zAMti huI. jaise pUjya mAtAjI ko hama kahate hai ki Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 271 upazamamUrti. aisA kahate the. zAMtatA. kayoMki unake mana, vacana, kAyAke yogameM zAMtatA kAphI pradarzita hotI thI to upazamamUrti aisA nAma diyA. vahAM mokSamArgakA upazama hai. yahAM mumukSukI bhUmikAkA upazama hai. mumukSu bhI zAMta hotA hai. usako apane honevAle, jo calate haiM usa kaSAya para usakA niSedha AtA hai aura niSedhake vazAta usako kaSAyakI maMdatA sahaja ho jAtI hai. isa prakArake do mukhya AdhArabhUta pariNAma tattvajJAnake vicArameM hote haiM. tattvajJAnake vicAra to hama bahuta kare. ghaMTo taka svAdhyAya kare, carcA kare aura phira khAne-pInemeM hamAre rasake pariNAma aise ho jAye ki jese ghoDesavArI ho gaI aura ghoDA tejI se calane lagA, uDane lagA. aise kaSAyarasameM uDate raheM aura tattvajJAnakA abhyAsa bhI karate raheM ye do bAtakA mela honavAlA nahIM hai. yaha vicAra hameM kAmameM nahIM AyegA. Ajakala hamAre yahAM ke samAjake karIba-karIba mumukSuoMkI vyApaka phariyAda hai. phariyAda kahate haiM na ? kyA kahate hai? zikAyata hai. phariyAda bhI kahate haiM, zikAyata bhI kahate haiM. zikAyata urdu jabAnameM kahate haiM. kyA kare ? bAta to saba samajate hai, lekina jaba udayameM jUDate haiM to kucha yAda bhI nahIM AtA, smaraNa bhI nahIM hotA. bAdameM vicAra AtA hai. khA lete hai, pI lete haiM, kAma kara lete hai. usa vakta to kucha sunA hI nahIM, samajA hI nahIM, koI tattvajJAnakI upasthiti hI jese hamAremeM nahIM ho. jese dUsare saMsArI karate hai vaise hI mumukSu karate haiM. koI pharka nahIM. bAdameM thoDA vicAra karate haiM to kahe hAM, hamane paDhA thA, hamane sUnA thA. aisA hai, vaisA hai, phaisA hai. thoDA vicAra bAdameM karatA hai. aisA karyo huA ? ki vairAgya aura upazamake sAtha hamane vicAra nahIM kiyA. "kRpAludeva kI kRpA hai idhara. hamane tattvaka vicAra to kiyA. kaSAyakA nAza kaise ho ? mokSamArga kaise ho ? asti-nAsti sabhI pahalUMse vicAra kiyA, dhAraNA bhI ho gaI. lekina dhAraNA kA pariNamana kyoM nahIM? dhAraNA sahI avasthAmeM hamane nahIM kI thI. jisa hAlatameM hameM tattvajJAnakA abhyAsa karanA cAhiye usa hAlatameM hamane nahIM kiyA. to phira isakA koI phala bhI AnevAlA nahIM hai. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu - vairAgya ane upazama to hovA joIe. pUjya bhAIzrI :- prAraMbhase hI vahI hotA hai. yahAM se hI kAma cAlu hotA hai. ye to hove nahIM aura tattvajJAnakA abhyAsa kara leve. buddhi hai Isaliye buddhikA prayoga ho jAve. buddhika zaktikA prayoga cala jAve. isaliye koI kAma nahIM ho sakatA. honevAlA hai hI nahIM, kataya nahIM hogA. meM to siddhAMtika bAta hai. isaliye AdhAra zabda liyA hai, ye to pahale cAla hotA hai phira bhI usake AdhArase vicAra calatA hai aisA kahate hai. isake AdhArase vicAra nahIM cale aura vaise sIdhA vicAra cale to ye vicAra koI saphalatA lAnevAlA nahIM hai aisA jAnakara usakA niraMtara lakSya rakhakara aisA jAnakara aura usakA lakSya rahanA cAhiye. lakSyakA matalaba yaha hai ki yaha smRti, vismRtikA viSaya nahIM hai. kI vismRta bhI ho jAye. phira hama smaraNa kare taba patA cale kI are! hamane to aisA sUnA thA aura aisA ho gayA. aisA nahIM. lakSya to niraMtara rahatA hai. yaha lakSya hI eka nyAyase pariNati hai. yaha lakSya hai vaha eka nyAyase jJAnakI pariNati hai. ye Itane tIvarasako utpanna hI nahIM karane detI. jese eka caukIdAra ko biThA diyA ki tumako isa daravAje para beThanA hai. dekhiye yahAM koI kattA na A jAve, koI dUsare pazu gAya, bakare vagere gharameM nahIM cale Aye. vaha beThA hai to bhI vo AnevAle nahIM hai. vahAM se jo caleMge vaha dekha leMge ki cokIdAra baiThA hai, vaha aMdara praveza hI nahIM karegA. aise lakSya eka cokIdAra ho jAtA hai. jJAna hai vaha pariNAma para caukIdAra hai. to itane tIvra kaSAyako uThane hI nahIM detA, praveza hI nahIM karane detA. sahaja hI maMdarasase pravRtti honekI eka paristhiti khaDI ho jAtI hai. paidA ho jAtI hai. isIko mumukSatA kahate hai. aisA lakSya rahanA cAhiye. yaha bAta sAthameM hai. aisA jAnakara... aisA samajakara usakA niraMtara lakSya..." rahe aisI koI sthiti paidA ho jAve. aura vaisI pariNati karanA yogya hai" dekhiye ! pariNati' zabdakA yahAM prayoga kiyA hai. aisI pariNati karanA yogya hai. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 273 yaha to "pUjya bahinazrI carcAmuM bahuta kahatI thI ki, mumukSuko to pariNati ho jAnI cAhiye. aura vacanAmRtameM bhI vaha bAta lI hai ki vairAgya aura bhakti, upazamAdikI to sahaja sthiti ho jAnI cAhiye. isake jIvanameM yaha bAta sahaja ho jAnI cAhiye. isakA matalaba kyA hai? ki aisI pariNati ho jAnI cAhiye. vicArase satpaSake vacanakA grahaNa hotA hai yA sapuruSake vacanase vicAra sahI rUpameM uddabhava hotA hai, usakA krama lete hai. AtmavicAra kaho, AtmahitakA vicAra kaho. kaise calatA hai? isakA kauna sAdhana hai ? ye kahate haiM ki "sapuruSake vacanake yathArtha grahaNake binA prAyaH vicArakA udbhava nahIM hotA." dekhiye ! bahuta suMdara bAta kahI hai. satpaSake vacanake grahaNake binA, aisA nahIM liyA hai. yathArtha grahaNake binA. yathArtharUpameM grahaNa kare. yathArthatA kyA cIja hai ? ki grahaNa karanevAlako apanA Atmahita hI eka lakSyameM ho, kendrasthAnameM ho. grahaNa karanekA kendrabiMdu eka Atmahita hI ho, taba hI satpaSake vacana yathArtharUpameM grahaNa hote haiM aura isapara jo vizeSa vicAra cala sakatA hai to usI taraha cala sakatA hai. bAkI to carcAyeM bahuta hogI, dhAraNA bhI bahuta hogI. carcA bhI bahuta hogI, dhAraNAbhI bahuta hogI, vidvatatA bhI zAyada A jAyegI, paMDitAI bhI A jAyegI, lekina yathArtha grahaNa nahIM hogA. yathArthatA hai yaha mumukSukI bhUmikAkA mukhya muddA hai. mumukSukI bhUmikAkA mukhya muddA hai ki jo bhI kare, thoDA bhI kare, jyAdA bhI kare, jitanA bhI kare yathArtha honA cAhiye. basa ! yathArtha honA cAhiye vaha kaise ho ? honA cAhiye vaha to ThIka hai. lekina) kaise ho ? ki jaba AtmahitakA hI lakSya rahatA hai ki meM to Isa Line meM AyA (to) mere Atmahitake kAraNase AyA. dUsarA merA koI uddeza nahIM hai. na kisIse saMbaMdha baDhAne kA uddeza hai, na koI khyAti baDhAnekA uddeza hai, na koI dUsarA uddeza hai. koI (anya) uddeza nahIM hai jaba eka hI udeza hai taba yathArthatA A jAyegI. varanA bhUlaneka hajAra ThikAne hai. mumukSukI bhUmikAmeM bhUlaneka hajAra ThikAne hai. yaha eka mukhya bAta hai ki sahI rUpameM Aye binA mumukSatAkA vikAsa nahIM hotA. aura vaha vikAsa Age Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 rAjahRdaya bhAga-14 jAkarake jo jJAnadazAmeM pariNamita hotA hai, vaha paristhiti nahIM AnevAlI. mumukSu - anubhavameM... pUjya bhAIzrI - aisA hai ki jAtyAMtarapanA to samyagdarzanase liyA hai. "kRpAludevane jo bAta lI hai vaha samyagdarzanase lI hai. samyagdarzanako bahumAnase saMbodhita kiyA hai ki, he kalyANamUrti samyagdarzana ! aisA kahakara saMbodhana kiyA hai. tere pratApase jo mati-zrutajJAna abataka bhavabhramaNakA, janma-maraNanA heturUpa hotA thA vahI mati-zrutajJAna, matizruta hI hai, abhI koI AgekA jJAna pragaTa nahIM huA hai, vahI matizrutajJAna jAtyAMtara ho gayA hai to mati-zruta hI mati-zruta lekina jAtyAMtara hokarake bhavanivRttirUpa pariNamane lagA. yaha tere pratApase huA hai. isaliye he samyagdarzana ! meM tuje namaskAra karatA huM. samyagdaSTiko to namaskAra kiyA lekina samyagdarzanako alaga chAMTakarake bhI namaskAra kara liyA. samyagdarzanako nA dete haiM na ? ki samyagdaSTi dUsarI bAta, samyagdarzana dUsarI bAta. aisA bhI calatA hai. "AgrAmeM rAtri carcAmuM calA. aisA nahIM hai. mumukSu - samyagdarzanako namaskAra. pUjya bhAIzrI :- hAM. samyagdarzanako bhI namaskAra kiyA hai, samyagdaSTiko bhI namaskAra kiyA hai. samyagdaSTiko to bahuta namaskAra kiye hai. deha chatAM jenI dazA varte dehAtIta' jo jJAnI dehAtIta dazAmeM Aye, dehAtIta dazAvAlako meM kitane vaMdana karatA huM ? ki agaNita vaMdana karatA huM. eka bAra, do bAra aisI ginatIvAlA nahIM karatA huM. jisakI ginatI nahIM hove itanA aganIta karatA huM. aisA karake le liyA. "AtmasiddhikA" aMtima pada hai. mumukSu - dehAtIta dazAmeM mukhyarUpe. pUjya bhAIzrI - hA. mukhyarUpase munirAja lete haiM mukhyarUpase munirAja lete haiM. gauNarUpase satpaSako isaliye lete haiM ki yaha jamAnA jo hai, jisameM hamArI vidyamAnatA hai isameM to hameM tIrane ke liye eka hI sAdhana rahA hai. mokSamArgameM tIna sajIvanamUrti hotI hai. eka sapuruSa, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 275 eka nigraMthaguru, aura eka AptapuruSa arihaMtadeva, ye tIna sajIvanamUrti hai. jJAnakI jyotise dUsarI jJAnakI jyoti pragaTa honemeM pragaTa jJAnakI jyoti sajIvanarUpameM tIna jagaha hai. dokA abhI saddabhAva nahIM hai. kevalIoMkA to jamAnA hI khatama ho gayA. karIba-karIba 2500 sAla ho gaye. aba bAta rahI nigraMthagurukI. lekina ToDaramalajIsAhaba' likhate haiM, mokSamArga prakAzaka' likhA use Aja se karIba 175 sAla to ho gaye. pIchale pAMca-chaha seMkaDoM se mAne 500-600 varSa se hamAreM munioMkA saMpradAya dikhanemeM nahIM A rahA hai. (kAla to) kramazaH nimna koTIkA cala rahA hai. to yaha bhI paristhiti vartamAnameM nahIM dikhatI. aba tirane ke liye eka (sajIvanamUrti) rahI. jaba tIna nimitta haiM to nimitattvakI kamI-besI nahIM hai upAdAnakI kamI-besI hai. hamane jo carcA ki bhagavAna haiM pUrNa hai, nigraMthaguru hai vaha isase kucha kama haiM aura satpuruSa to jaghanya dazAvAle mokSamArgI haiM. lekina nimitattvake hisAbase hamArA jo dRSTikoNa hai, dekhanekA Angle hai vaha hai ki hame phAyadA honemeM tIna prakAra hai ki nahIM ? hamArA phAyadA honemeM to eka hI prakA2 hai. nimitattva to pUrAkA pUrA tInoMmeM eka sA hai. hamako jJAna pragaTa karanemeM cAhe munirAja ho, cAhe bhagavAna ho, cAhe satpuruSa ho, hamako to jJAna kisI ekase bhI ho sakatA hai. sogAnIjI' kA dRSTAMta apane bhASaNameM bolanemeM raha gayA ki 'gurudeva'ke bhAvoMme mAne 'gurudeva'ke samyajJAnameM aura gurudeva'kI vANImeM kitanA sAmarthya ! isakA eka utkRSTa dRSTAMta koI hai to yaha sogAnIjI' hai. inakI vANI aura inake bhAva sparzate hI jJAnadazA pragaTa kara lI. to 'gurudeva'kA nimitattva kitanA Powerful thA ! inake upAdAnako hama abhI nahIM dekhe-sogAnIjI'ke upAdAnako gauNa rakheM. 52 hamako 'gurudeva'kI mahimA karanI hai. calo. to 'gurudeva'kI mahimA aise ho sakatI hai ki, dekhiye inake jJAnameM aura vANImeM kitanA jabaradasta nimitattva hai, ki kisI eka utkRSTa pAtra jIvako baMdukake pahale bhaDAkemeM saMsAra khatama ho jAtA hai. isake saMsArakI mauta ho jAtI hai. eka golI chUTI (ka) saMsArakI mota. pahalI golI se nAza ho jAye. aisA jabaradasta Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 rAjahRdaya bhAga-14 nimitattva 'gurudeva kI vANImeM thA aura "gurudeva ke jJAnameM thA. to phAyadA honevAlako adhUrA huA ki pUrA huA ? agara isa jagaha arihaMta bhagavAna hote to yahI honevAlA thA. pahale upazama samyagdarzana hI honevAlA thA. isa jagaha nigraMtha guru hota to bhI yahI honevAlA thA. aura isa jagaha 'gurudeva the to yahI huA. phAyadA honevAle ko to so pratizata lAbha huA hai. 999 nahIM huA hai. pUrAkA pUrA huA hai. isaliye unako to bhagavAna bola diyA isaliye bola diyA ki, hamAre liye to bhagavAna hai. ki bhagavAnase bhI adhika hai. bhagavAna to bahuta mile the, phAyadA hame nahIM huA thA. ye tirthaMkarase bhI adhika bhagavAna mile to hamako phAyadA ho gayA. Isaliye unhoMne aisI bhakti kI hai. kyA kahate haiM? ki, "satpaSake vacanake yathArtha grahaNake binA prAyaH vicArakA uddabhava nahIM hotA; aura satpaSake vacanakA yathArtha grahaNa tabhI hotA hai..." grahaNa nahIM, yathArtha grahaNa tabhI hotA hai ki "jaba sapuruSanI "ananya Azraya bhakti pariNata hotI hai.." tabadekhiye ! abhI to paraMparA lete haiM ki pahale to vairAgya-upazamapUrvaka vicAra calanA. aura vicArakA udbhava satpaSake vacanakA yathArtha prahaNapUrvaka (honA) aura sapuruSake vacanakA yathArtha grahaNa kaise ? ki unakI ananya Azrayabhakti pUrvaka dekhiye ! bhakti nahIM lI, Azrayabhakti nahIM lI, ananya Azrayabhakti. avataraNa cilameM vaha bAta khudane lIkhI hai. ekaeka bAta khadakI lIkhI hai. avataraNa cita bhI khudakA kiyA huA hai. GLUS Il a alga Master el. Master sau se, Giant ad ! apanI bhASAke liye to te Giant the. yaha kyA bAta likhI ! sapuruSakA virodha to nahIM honA, niSedha to nahIM honA, bhakti to honA, lekina bhakti adhUrI nahIM honA, bhakti bhI oghasaMjJA se na honA, Azrayabhakti honA. Azrayabhakti matalaba kyA ? inake caraNameM merA nivAsa ho. lekina abhI to hai nahIM. te to svargameM cale gaye. svargameM cale gaye to, agara mile to muje koI aisA mile. Azrayabhakti kisa kahate hai? usakI bhAvanA hove. nahIM hove to bhAvanA miTa jAve usako bhAvanA nahIM kahate. nahIM hove to bhAvanA tIvra ho jAve usako bhAvanA kahanemeM Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 277 AtI hai. vahI bhAvanAkA svarUpa hai. viyogameM bhAvanA baDhatI hai, jese saccA prema baDhatA hai. jUThA prema hove to saMyogameM dikhAvA detA hai. viyogameM AdamI bhUla jAtA hai ki kabhI mile the yA nahIM mile the. lekina saccA prema hotA hai to viyogameM aura baDha jAtA hai, saMyogameM isase jyAdA baDha jAtA hai aura viyogameM phira isase jyAdA baDha jAtA hai. aise bhaktikA bhI yahI svarUpa hai. vidyamAna sanduruSa hove to ananya Azrayabhakti hote hI. aura nahIM hove to bhAvanA aura tIvra ho jAve, Double ho jAve. usIko usakI AzrayabhaktinI bhAvanA kahanemeM AtI hai. usako AzrayabhAvanA kahate haiM. mumukSu - ... tasvanirNayane kAlameM isI bhaktike bhAvako heyarUpase niSedha karatA hai. kaise samanvaya kareM ? pUjya bhAIzrI :- yaha avinAbhAvI hai, jisako svarUpanI ruci hai, jisako svarUpa prAptinI bhAvanA hai, jisako tattvanirNaya karanA hai usako aise mAgeke darzAnevAle prati ananya Azrayabhakti anivArya hai. nivAraNa nahIM ho sakatA. aisI bAta hai. mumukSu - hone para bhI AsavabhAva hai aura heya hai. pUjya bhAIzrI :- AsavabhAva hai, heya hai vo jAnate haiM phira bhI mumukSudazAmeM thoDA pakSa rahatA hai. abhI pakSa nIkalA nahIM ne? to pakSa to kahIM rahegA. pakSAMtikrAMta to huA nahIM. to pakSa to kahIM bhI rahegA kI nahIM rahegA ? to isakA isa jagaha pakSa rahegA, ye bAta hai. jAnate hai ki isako bhI choDakarake hama Age vItarAgatAmeM jAyeMge. lekina abhI hamArI paristhiti yaha nahIM hai to anivAryarUpase AtI hai. usameM kyA bAta hai? eka AdamI ko samajo kensara huA. usako pahalA vicAra kyA AyegA ? First thought jisako kahate haiM, pahalA vicAra kauna-sA AyegA ? Apa batAIye. eka AdamI ko yahAM rAta ko kucha nahIM thA. subaha uThA aura dekhA kI idhara to ItanA baDA yaha ho gayA hai. aura jaba Overnight ho jAtA hai to kensara hI hotA hai. kyoMki usakA Development bahuta Fast hotA hai aura vedanA bhI usakI bahuta tIvra hotI hai. to Biopsy kiye binA hI usako patA cala jAtA hai ki yaha Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 rAjahRdaya bhAga-14 gaDabaDa ho gayI. pahelA vicAra kaunasA AyegA ? Apa batAIye. eka maraNakA prasaMga hai. mithyAtvakA kensara to anaMta maraNa kA prasaMga hai, ye to eka hI maraNakA prasaMga hai. pahelA vicAra kauna-sA AyegA? mumukSu - DaoNkTarake pAsa jAnekA. pUjya bhAIzrI - graMthakA nahIM AyegA? kayAM ? aba merA prazna hai. bhAIne uttara diyA kI DaoNkTarake pAsa jAnekA pahelA vicAra AyegA. to hama pUchate haiM ki Ajakala to kensara ke bahuta graMtha saba bhASAmAM lIkhe haiM. AyurvedavAlane bhI likhA, elopathIvAlene bhI likhA, homiyopathIvAlane bhI likhA hai. to kayA graMtha paDhane nahIM baiThegA ? graMtha to upalabdha hai DokTara ItanI AsAnIse upalabdha nahIM hai jitanI AsAnIse harajagata graMtha upalabdha hai. graMtha paDhanemeM kyA vaha ulaTAsUlaTA nahIM paDha sakatA? kyA derAsara nahIM hotI ? aura usameM ye roga Develop nahIM ho jAyegA? to pahelA vicAra ye sahI vicAra hai ki hameM DokTarake pAsa jAnA cAhiye. aba kaunase DaoNkTarane pAsa jAnA cAhiye ? DaoNkTara bhI hajAroM baiThe haiM. eka zaharameM hajAroM DaoNkTara baiThe haiM. hama kisa DaoNkTarake pAsa jAyeMge ? ki kensarane niSNAMta. kensarameM bhI kensaravAle bhI bahuta hai. isameM sabase Expert kauna hai? kisakA nAma baDA hai? isake pAsa ho jAyeMge. isakA sahI artha hai ki hame darda miTAnA hI miTAnA hai. yaha pahelA vicAra AyegA-AzrayabhaktikA pahelA vicAra AyegA. kayoMki mumukSuko yaha patA hai ki sapuruSa to kucha lete nahIM, sapuruSa to kucha lete nahIM. vakIla hove to ghaMTAbhara ke hajAra, do hajAra, pAMca hajAra le lete. pAlakhIvAlA ho to dasa hajAra lete. eka ghaMTekA merA bIsa hajArakA Charge hai. lekina ye to kucha lete nahIM. isaliye unako bahumAna aura baDhatA hai. satpaSakI nispRhatAko dekhakara usako utanA bahumAna AtA hai, utanA bahumAna AtA hai usIkA nAma Azrayabhakti. isa Azrayabhaktike sameta agara satpaSake caraNameM jAtA hai to unake vacanakA yathArtha grahaNa hotA hai. AzrayabhaktikA mUla kahAM hai ? ki muje yaha bhavaroga miTAnA hI hai, Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 279 muje merI pUrNa zuddhi karanI hI hai, AtmakalyANa, paribhramaNa miTAnA hI hai. isake mUlameM se yaha bhAva huA ki muje DaoNkTara ke pAsa jAnA hai kauna AtmajJAnI hai? isa vizvameM kauna AtmajJAnI hai. agara pAtAlameM ho to bhI muje yaha auSadha leneko jAnA hai. aisA abhiprAya AyegA. meM AkAza-pAtALa eka kara lUMgA. aise jIvakA kyA abhiprAya hotA hai ? ki meM AkAza-pAtALa eka karake TUMDha lUMgA. jJAnI kahIM bhI konemeM (rahe, ho unako meM pakaDuMgA, unake caraNameM jAuMgA. aura mere anaMta kAlakA jo anaMta janma-maraNa hai vaha muje miTAnA hI hai. aisI jaba taiyArI hotI hai taba hI satpaSake vacanakI yathArtha grahaNa kI paristhiti upAdAnameM AtI hai. hameM sapuruSa mile, sapuruSake vacana mile lekina usakI yathArtha grahaNatA kayoM nahIM huI ? yahI kAraNa hai ki hamane ananya Azrayabhakti nahIM kI. bhakti kI to oghabhakti kI, bhakti kI to hamane tolamApase kI, ki ye to puruSa hai, saddaguru nahIM hai, nigraMtha guru nahIM hai yA ye parama guru arihaMtadeva nahIM hai. isaliye thoDA inake liye Balance rakha leve. kyA kareM? thoDA apane pAsa Balance meM rakha leve, usakA upayoga guru mileMge taba kareMge. satpaSakI to maryAdAmeM (bhakti kare). usako artha caDhAyeMge. ardha unake liye bAkI rakha leve. use ananyabhakti nahIM kahate ananya bhakti kyA cIja hai ? jisakA ajapanA nahIM hove usako ananya kahate hai, jisakA dUsarA vikalpa nahIM hove, jisakI barAbarI nahIM hove. jisake samarpaNameM koI bAtakI kamI nahi hove. sarvasva. sarvasvake jo denevAle haiM usake prati sarvasva arpaNatA Aye binA rahegI nahIM. 609 (patramaiM, unhoMne likhA hai. savarpaNabuddhise. 609meM kyA likhA hai ? mumukSuko sarvArpaNabuddhise satpaSake caraNameM jAnekA bhAva AtA hai. virodhaka savAla nahIM, niSedhaka savAla nahIM, adhUrepanakA bhI savAla nahIM. isake binA yathArtha grahaNa nahIM hogA. unake vacana mileMge. vacana milanA puNyayoga hai. ye puNyayogakI hamAre pAsa noTa hai. isa noTase hameM mAla kharIdanA yA isa noTako jalAkarake rAkha le lenA? rakSA jisako kahate haiM. kyA karanA vaha hamAre viveka para AdhArita hai. agara hamako satparuSa Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 rAjahRdaya bhAga-14 mile, hamane sadupayoga nahIM kiyA to yaha noTa jala gaI, usakI rAkha raha gaI. aura hamane yathArtha pUrNarUpeNa sarvArpaNa karake unake vacanako grahaNa kiyA, to mAla yaha milegA ki isameMse amRta milegA. kyA milegA ? amRta milegA. jo amRta maraNa ko mAregA. mRta. mRta mAne maranA. a-mRta mAne nahIM maranA. mRtyu ko khatama karegA usako amRta kahate haiM. aisA amRta mila sakatA hai, vaha eka hI jagaha hai. "ananya Azraya bhakti pariNata hotI hai, kyoMki satpaSakI pratIti hI kalyANa honemeM sarvottama nimitta hai." pratIti mAne pahacAnapUrvaka vizvAsa honA. usako pratIti kahate haiM pratIti. ApaNe gujarAtImAM khAtrI kahIe chIe. mane khAtrI che ke A to jJAnI ja che. ahIMthI mAruM kalyANa thavAnuM ja che. mArA kalyANanA nimittabhUta che enI khAtrI thaI jAya che. aisI ananya bhakti ke binA sapuruSakI pratIti nahIM hotI. kyoMki sapuruSakI pratIti hI kalyANa honemeM sarvottama nimitta hotI hai. sAdhAraNa DaoNkTara bhI aisA bolatA hai ki merI davAmeM vizvAsa rakhanA. kayA kahegA? binA vizvAsa tuM golI khAyegA to tuje isa davAIkI asara, davAIkA prabhAva nahIM hogA. aisA kahegA, ye to satparuSa hai. kalyANa honemeM sarvottama nimitta hai" "prAyaH ye kAraNa paraspara anyonyAzraya jaise hai" arthAt ananyabhakti se grahaNa yathArtha hotA hai. yathArtha grahaNa karanekI bhAvanAe ananya bhakti utpanna ho jAtI hai. aise anyonyaAzraya jesA) hai. kahIM kisIkI mukhyatA hai..." kahIM vicArakI mukhyatA hai, grahaNa karanekI. kahIM bhaktikI, kahIM kisIkI mukhyatA hai. 'tathApi aisA to anubhavameM AtA hai. aba kahate haiM. tathApi aisA bhI hamako to anubhavameM AtA hai yA yaha hamArA anubhava hai ki jo saccA mumukSu ho... aba mumukSu nahIM likhA. "jo saccA mumukSu ho...." isakA matalaba jUThe bhI bahuta hote haiM. lekina abhI sacce kI bAta cala rahI hai. "ki jo saccA mumukSu ho, use satpaSakI "Azrayabhakti', ahaMbhAva Adike chedanake liye aura alpakAlameM vicAradazA pariNamita honeke liye utkRSTa kAraNarUpa hotI hai' dekhiye ! satpaSake vacanase vicArakA uddabhava huA. aba kahate haiM ki vicAradazA pariNamita hone ke Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-7006 281 liye. usakA pariNamana ho jAnA. bAta to milI lekina piraNamana nahIM huA yaha to samasyA hai na ? isakA pariNamana ka2nemeM ananya bhakti hai yA Azrayabhakti hai ye mukhya sAdhana hai, utkRSTa kAraNa hai. usameM dUsare ahaMbhAva Adi prakAra nahIM hoMge. ye ahaMbhAva bahuta chUpA duzmana hai. jIva isa manuSyaparyAyameM ahaMbhAvase bace to ye koI asAdhAraNa acchI honahAravAleko hI aisA ho sakatA hai. varanA kucha bhI karegA... sadguruke caraNameM jAyegA to isakA ahaMbhAva karegA ki maiM to 'sonagaDha' jAtA hUM. meM to 'sonagaDha' jAnevAlA hUM. meM to bahuta vahAM rahatA hUM, maiM to vAM bahuta gayA hUM. zAstra paDha liyA. maine bahuta jAnA hai. meM samajatA hUM, maiM jAnatA hUM. jo bhI dhArmika prakriyA karegA usakA ahaMbhAva Aye binA rahanA muzkila hai. paryAyadRSTi hai na ? to paryAyameM to kArya hotA hai. ahaMbhAva svayaM ho jAtA hai. samyagdarzana honese ye ahaMbhAva paryAyadRSTi calI jAnese nahIM hotA. 52 isake pahale kyA kare ? ki ye ahaMbhAva chedaneke liye satpuruSakI Azrayabhakti sabase baDA sAdhana hai, utkRSTa sAdhana hai. hame kucha nahIM dekhanA hai. satpuruSake caraNa hame mila gaye to hameM kucha dekhanA nahIM hai. Age kauna hai, pIche kauna hai ? kauna kayA phAyadA karatA hai ? kyA nukasAna ka2tA hai ? ko jisako jo karanA hai vaha karo. hameM satpuruSa kahAM se mile. basa ! aise yadi A jAye to unako jo bhI vicAra mile haiM, jo bhI vacana mile haiM, usakA pariNamana honemeM yaha utkRSTa sAdhana hai. yaha 'kRpAludeva'ke svayaMkA anubhava bolatA hai. kayA likhA hai ? ? tathApi aisA to anubhavameM AtA hai...' AyA hai aura AtA bhI hai ki jo saccA mumukSu ho, use satpuruSakI Azrayabhakti', ahaMbhAva Adike chedanake liye aura alpakAlameM vicAradazA pariNamita honeke liye utkRSTa kAraNarUpa hotI hai.' kala yahAM taka paDhA thA. Aja bhI yahAM taka paDhanemeM samaya nIkala gayA. aura do-cAra miniTa hai. aba kahate haiM ki mumukSuko... eka aura prazna bhI 'kezavalAlabhAI'ne uThAyA hai. eka to muje saMyamita pariNAmake kAlameM ahaMmabuddhi-abhimAna ho jAtA hai. dUsarA, merI tRSNA hai jo vaha bahuta calatI hai. tRSNAke Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 rAjahRdaya bhAga-14 pravAhameM maiM baha jAtA hUM. kahanekA abhiprAya yaha hai ki merI kucha lobhI prakRti hai. prakRtigata meM lobhI manuSya huM aura tRSNA ke pariNAma bahuta tIvra rasase meremeM paidA hote haiM. isake liye meM kyA karuM ? jaise koI bhIkha mAMgate hai aise satpuruSake pAsa ilAjake liye yAcanA kI hai. aisI bAta hai. isa ParagraphmeM do-tIna bAte bahuta suMdara batAI hai. eka to bhogameM anAsakti ho...' tRSNAse kathA karegeM ? paisA milegA, bhoga-upabhogameM tIvra rasase pariNamana hogA. Azaya to pahalese yaha hogA ki paisA milegA to ye kharIdeMge, ye leMge, vaha leMge, saba sAdhana juTAyeMge. bhogameM anAsakti ho... jaise-taise bhI cala sakatA hai. koI vizeSa anukUlatAkI muje AvazyakatA yA jarUrata nahIM hai. do vakta roTI mila gaI bAta khatama. do vakta rukhI-sukhI bhI roTI mila gaI bAta khatama. kirAyA de diyA. ye zarIrarUpI makAnamAlikako kirAyA de diyA. calo, bAta khatama. apane to apanA kAma karanA hai. bhogameM anAsakti ho, tathA laukika vizeSatA dikhAnekI buddhi kama kI jAye...' paisevAloM ko yahIM eka bhAva rahatA hai ki merI vizeSatA dIkhe. mere pAsa makAna hai, mere pAsa aise kapaDe hai, mere pAsa aise jUte hai, mere pAsa aisI gADI hai, mere pAsa vo hai, vo hai, vo hai. itane abhI to nakhare hai bAta choDa do. sAdhana, prasAdhana, prasAdhanake bhI prasAdhana. ye saba jo hai ye laukika vizeSatA choTI-moTI bAtameM laukika vizeSatA dikhe. eka kapaDe kI Crease ho usameM bhI usako vizeSatA dikhAnekI bAta AtI hai. mere kapaDe aise nahIM hai. rojAnA bilakula TAImaTAITa honA. yahAM se lekarake jo laukika vizeSatA dikhAnekI buddhi hai usakI tRSNA kabhI kama honevAlI nahIM hai. bharI paDI hai. pahale laukika vizeSatA dikhAnekA kama kara do. tRSNA AyegI hI nahIM. tRSNA kama karanI hai lekina laukika vizeSatA dikhAnI hai. ye tRSNA jAnevAlI nahIM hai. bhItarameM barAbara chIpI huI paDI hai. vaha Age jAkarake baDha jAyegI. bhogameM anAsakti ho, tathA laukika vizeSatA dikhAnekI buddhi kama kI jAye to tRSNA nirbala hotI jAtI hai.' nAza to nahIM hogI, lekina usakI jo zakti hai, anubhAga hai vo tUTegA. pahale to usake anubhAga ko Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 283 toDo. jo bhI darzanamoha hai, cAritramoha hai, jo bhI aise bhI vikArake pariNAma ho pahale usake anubhAgako toDanA hai. usakI zaktiko toDe binA vo nirbala nahIM hoMge. aura jahAMtaka nirbala nahIM hoMge to abhAvake lAyaka bhI hoMge nahIM. abhAva karane ke liye abhAvake lAyaka banAnemeM ye saba jo mumukSukI bhUmikA hai usameM ye Process calatA hai aura ye Process kisa-kisa kaSAyameM kaise-kaise calatA hai, vaha eka-eka bAta ko uThAke li hai. abhI tRSNAkI bAta kI. pahale ahaMbhAvakI bAta lI, aba tRSNAkI bAta lI. ye lobha aura mAna manuSyaparyAyameM do (kaSAya) mArate hai. paribhramaNa karAte haiM, janma-maraNa karAte haiM. donoM bAta acchI lI hai. Age leMge..... mumukSunI bhUmikAmAM keTalAka guNa hovA Avazyaka che; jemAM AtmarucinI pradhAnatA che. jenA kAraNe saraLatA, prayojananI pakkaDa, yathArtha udAsInatA, vagere guNa utpanna thAya che. Atmaruci vinA - kSayopazamAna kAryakArI thatuM nathI, kemake prayojanabhUta vAta upara lakSa jatu nathI; pAramArthika saraLatA utpanna thatI nathI. devaguru pratye arpazatA, AtmArthAtA AdinA mULamAM Atmaruci hovA yogya che. Atmaruci ja jIvane saMsArathI yathArtha udAsInatAmAM rAkhe che. ane aMtara jijJAsApUrvaka aMtara khojane utpanna kare che. darzanamohane maMda karavAvALo A mukhya guNa che. svarUpanA bhAvabhAsanapUrvaka utpanna thayelI ananya rUci samyaktva utpanna karavAvALo mukhya guNa che. jene mumukSune potAnI aMdara dekhavo jarUrIche. (anubhava saMjIvanI-1740) Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 rAjahRdaya bhAga-14 tA. 26-5-1991, patrAMka - 706 pravacana naM. 327 'zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta, patrAMka-706. pRSTha-524. tRSNAkA parAbhava kaise kare, isa viSaya 52 isa ParagraphmeM 'zrImadjI'ne bahuta suMdara mArgadarzana diyA hai. jisa mumukSuko patra likhA hai usane bhI tRSNAkI tIvratAkA nivedana kiyA hai ki maiM tRSNAke pravAhameM calate hue baha jAtA hUM. merI tRSNA bahuta hai. meM kacA karuM ? kahate haiM ki bhogameM anAsakti ho,...' eka bAta. dUsarA, laukika vizeSatA dikhAnekI buddhi kama kI jAye to tRSNA nirbala hotI jAtI hai. kisI bhI kaSAyakA abhAvake honeke pahale usakI zakti, usakA anubhAga ghaTa jAtA hai, kama ho jAtA hai to ye kaSAya nirbala ho jAtI hai aura nirbala honeke bAda hI usakA abhAva ho sakatA hai. balavAna kaSAyakA abhAva honA AsAna nahIM hai. itanA krama paDatA hai. pahale kaSAya nirbala hotI hai, usakA rasa tUTatA hai, usakI ruci miTatI hai. bAdameM usakA abhAva ho sakatA hai. bhogameM anAsakti ho...' bhogameM tIvra Asakti honese aneka prakA2ke bhoga-upabhogake liye tRSNA jo hai vaha baDhatI jAtI hai, AvazyakatA baDhatI jAtI hai. isaliye bhogaseM anAsakti ho to phira jo bhI prApta karanA hai vaha kisaliye kareMge ? jisameM Asakti nahIM hai usako prApta karane ke liye parizrama karyo kareM ? karyo du:khI hove ? koM AkulatA karyuM ? ye bAta ho jAtI hai. kisIko bhogameM itanI tIvratA nahIM hotI hai phira bhI tRSNA bahuta hai isakA yaha kAraNa bhI hai ki usako saMpatti prApta kake saMpattivAna maiM huM, aisA dikhAnekA bhAva rahatA hai, abhiprAya rahatA hai. isaliye bhI vaha apane samAjameM, apane kuTuMbaneM, jahAM bhI udaya ho, jahAM bhI pahacAna ho vahAM apanI vizeSatA, laukika vizeSatA. lokameM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 285 dUsaroMse meM thoDA adhika huM. aisA dikhAnekI buddhi, aisA dikhAnekA abhiprAya vadi kama ho jAye to tRSNA nirbala ho jAtI hai. to phira kisake liye (karanA)? meM jaisA huM vaisA haiM. laukika mAna kyA cIja hai ? kucha nahIM hai. Age kaheMge ki usakI tucchatA lage. kayA lage ? usakI tucchatA lage. ye to kSudra bAta hai. eka kSudra bAta ke liye mere pariNAma bhI kSudra ho jAye, aisA meM dinahina nahIM huM. idharase dekhe to meM to mAtra jJAnasvarUpa huM. kisI bhI prakAranA saMbaMdha hI muje nahIM hai. koI mAna de, koI apamAna de, kucha bhI kare. inake pariNAma inake pAsa hai. merA to kisIse saMbaMdha hI nahIM hai. saMbaMdha ho hI nahIM sakatA. karanA cAhe to bhI saMbaMdha ho hI nahIM sakatA. meM to jJAnamAtrarUpase rahatA huM, TikatA huM, pariNamatA huM. merA kisIke sAthe koI saMbaMdha nahIM hai. aisI pratyakSa bAta hai. apane jJAnasvarUpako dekhe to yaha bAta to pratyakSa hai. isaliye mAna, apamAnakI jo kalpanA hai vaha koI cIja nahIM hai ye kalpanA hai. ye kalpanA bilakula eka dhUAM jesI hai. jese dhUAMko hama pakaDa nahIM sakate. vaise kalpanAko pakaDa nahIM sakate. usakI buddhi kama ho jAye to sahaja hI tRSNA Age baDhanevAlI nahIM hai. laukika mAna AdikI tucchatA samajameM A jAye.." samajameM A jAye ki ye to tuccha bAta hai kisIne mAna diyA to kayA ho gayA? meremeM kucha AyA kyA ? meremeM koI vRddhi huI kyA ? meremeM koI vizeSatA ho gaI kyA ? ki meM to jaisA huM vaisA rahA huM. mAna diyA to kyA ? mAna nahIM diyA to kyA hai ? kisIke mAna denese merI kimata baDhatI hai aura mAna nahIM denese merI kiMmata ghaTatI hai ye bAta bilakula kalpanA jesI phAlatu hai. meM to jesA huM vaisA anAdianaMta huM. muje to kisIke sAtha kisI bhI prakAraka saMbaMdha hai hI nahIM. laukika mAna AdikI tucchatA samajameM A jAye to usakI vizeSatA nahIM lagatI;." phira usakI vizeSatA nahIM lagatI. tucchatA lage to vizeSatA nahIM lage. "aura isase usakI icchA sahajameM maMda ho jAtI hai, aisA yathArtha bhAsita hotA hai. aisA muje lagatA hai ki agara ye laukika Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 rAjahRdaya bhAga-14 vizeSatAkI jo kalpanA hai-bhrama hai ye jo miTa gayA to phira saMpatti milAneke liye, juTAne ke liye, prApta karane ke liye jo pariNAmameM vega AtA hai, tIvratA AtI hai, rasa AtA hai, ye rasa nahIM rahegA, kyoMki isakA koI upayoga nahIM. isakA koI upayoga nahIM. AvazyakatA kitanI hotI hai ? mAmulI AvazyakatA ke pIche itanA baDA sArA jIvana vyatIta kara denA, manuSyabhava vyatIta kara denA, ye koI buddhimAnIkA kAma nahIM hai. bahuta hI muzkilase AjIvikA calatI ho.... kyoMki AjIvikA nahIM cale to pariNAmameM bigADa honekI yogyatA hai. bigADa ho jAve aisI sAmAnya mumukSukI aisI yogyatA hai ki usakI AjIvikA kA prabaMdha nahIM hove to usakA pariNAma pahale vahAM jAyegA ki jaise taise bhI mujhe AjIvikAke hisAbase kisIse lAcArI karanI nahIM paDe, dInatA karanI nahIM paDe, yAcanA nahIM karavI paDe. isaliye bahuta hI muzkilase...." mAne karIba-karIba, isase jyAdA koI bAta bace nahi. AjIvikA cale utanI hI AmadAnI hove. bahuta hI muzkilase AjIvikA calatI ho to bhI mumukSuke liye vaha paryApta hai,.dekhiye! yaha bAta jo kRpAludevake zabdameM milatI hai (vaha) kisI bhI AtmArthIjIvako eka bahuta baDA AdhAra milatA hai ki basa ! AjIvikA muzkila se calatI ho phirabhI mere liye to paryApta hai. vizeSa kI koI AvazyakatA muja hai hI nahIM. koI jarUrata muje nahIM hai. AjIvikA cale bAta khatama. merA kAma karane ke liye yaha bhava hai koI saMpatti baDhAneke liye yaha bhava nahIM hai. anaMta bAra devaloka paryaTakI saMpatti bahuta milI hai. rAjA huA hai, baDA baDA zrImaMta seTha huA, Abaru-kIrti bahuta milI hai. aba yaha bhava to jo hai ye mere kalyANake liye, AgAmI sarva bhavoMke abhAvake liye hai. yaha bhava koI dehAthake liye laukika kAryoke liye yaha bhava nahIM hai. aisA laganA cAhiye. aisA vicAra Aye utanA hI nahIM. bhItarase aisA laganA cAhiye ki vAstavameM yaha bhava hai, meM bhavake abhAvameM A jAuM aisI koI paristhiti meM pedA kara lUM. isaliye muje milA hai kyoMki aisI bAta mere sAmane A gaI hai. bhavanA abhAva kaise hove aisI bAta mere sAmane A gaI hai. aisI bAta sabhI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 287 ko nahIM milatI. yaha bAta milanA bhI durlabha hai. muje mila gaI hai to meM isakA sadupayoga kara dUM. lagatA hai ki yaha bhava isIke liye milA hai. varanA aisI bAta dUsaroMko nahIM milI, muje karyo milI ? aisA usako laga jAtA hai. bahuta hI muzkilase AjIvikA calatI ho to bhI mumukSuke liye vaha paryApta hai; kyoMki vizeSakI kucha AvazyakatA yA upayoga (kAraNa) nahIM hai,...' muje koI kAraNa nahIM hai. isase jyAdA koI muje kA2Na dikhatA nahIM hai. aisA jaba taka nizcaya na kiyA jAye...' aisA nirdhAra karanemeM nahIM Ave ki muje isase jyAdA koI AvazyakatA hai nahIM, vahAM 'taka tRSNA nAnA prakA2se AvaraNa kiyA karatI hai' vahAM taka tRSNAke pariNAma AnevAle haiM. aura ye AnevAle pariNAmase apanI AtmAko Ava2Na honevAlA hai hI. koMki AdhArabuddhi ho jAtI hai. isake binA nahIM calegA... usake binA nahIM calegA... yaha cAhiyegA... vaha cAhiyegA, varanA hamArA jIvana kaisA calegA ? yaha AdhArabuddhi, saMyogakI aisI AdhArabuddhi jIvako svayaMke AdhArako avalaMbanako lene nahIM detI. koMki viparIta AdhAra ho gayA. donoMkA AdhAra ho hI nahIM sakatA. svarUpakA bhI AdhAra mile aura saMyogakA bhI AdhAra mile. do bAta bananevAlI nahIM hai. anAdise ye jo parakI AdhArabuddhi hai vaha chUTa jAnI cAhiye. idhara yahI upadeza hai. taba taka tRSNA nAnA prakA2se AvaraNa kiyA karatI hai.' matalaba aneka prakArakI tRSNAke pariNAma utpanna hoMge aura usI pariNAmase jIvako AvaraNa hogA. karmabaMdhana hogA aura AvaraNa hogA. svabhAva 52 AvaraNa A jAyegA. laukika vizeSatAmeM kucha sArabhUtatA hI nahIM hai...' kitanI bhI laukika vizeSatA dikhAnekI buddhi ho, abhiprAya ho lekina apayaza-kIrti aisA nAmakarmakA udaya hogA (to) loga burI bAteM kaheMge, acchI bAteM nahIM boleMge. boleMge, saMpatti se kayA ho gayA ? vaha to aisA hai, paisA hai. yaha bAta calanevAlI hai. Aja jo ThIka bolatA hai vahI AdamI kala aThIka bolegA. Aja jo acchA bolatA hai, kala vaha bUrA bolegA. ye to svataMtra hai. apane Adhina thoDA hai yA ? to isameM koI sArabhUtatA nahIM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 rAjahRdaya bhAga-14 hai. isameM kyA sAra hai ? agara acchA bola diyA to bhI kyA ? aura burA bola diyA to bhI kyA? isase muje kyA saMbaMdha hai? isase merA koI saMbaMdha nahIM hai. mumukSu - Aja burA bolatA hai, vaha kala acchA bhI bolegA. pUjya bhAIzrI :- vaha kala acchA bola sakatA hai. Aja acchA bolatA hai kala burA bhI bola sakatA hai. merA to donoMse saMbaMdha nahIM hai. meM to jJAnamAtra huM. kisIke kucha kahanese, mAnase, samajanese meremeM kyA pharka paDatA hai? ye to InakA svataMtra pariNamana hai. meremeM isase koI pharka nahIM paDatA. meM to jo jJAnasvarUpa huM vaisA hI rahatA huM. koI sparza nahIM hai, koI saMbaMdha nahIM hai yaha pratyakSa bAta hai. yaha vastusthiti hai. mumukSu - kisI yuktise vicArabala paidA nahIM hotA. pUjya bhAIzrI - vicArabala to kyA hai ki bala paidA karanemeM to apanA mAtra jJAnasvarUpe hai usako saMbhAlanA paDatA hai. meM mAtra jJAna huM. isakI saMbhAla kare, usakI sAvadhAnI hove. ye sAvadhAnImeM bala hai. vicArameM itanA bala nahIM hai. aisA vicAra nahIM hove aura ulaTA vicAra hove to kamajorI baDhegI. vicArameM dUsarA pratipakSakA vicAra nahIM AyegA. lekina utanA bala nahIM AtA hai. apanemeM bala sAvadhAnIse AtA hai. aisA jaba taka nizcaya na kiyA jAye taba taka tRSNA nAnA prakArase AvaraNa kiyA karatI hai. laukika vizeSatAmeM kucha sArabhUtatA hI nahIM hai aisA nizcaya kiyA jAye to muzkilase AjIvikA jitanA milatA ho to bhI tRpti rahatI hai." saMtoSa rahatA hai ki ThIka hai. apane ko roTI mila gaI. aba ciMtA kyA karanekI hai ? aba koI yAcanA karanekI, dInatA karanekI hamArI koI vRtti nahIM honI cAhiye. dInatA miTa jAnI cAhiye. Arthika daridratAmeM jo dInatA AtI hai, ye dInatA yaha sUcita karatI hai kI dhanasaMpattinI lAlasA bahuta hai. bhale hI dhanasaMpatti nahIM ho. jisako saMpatti ho usako hI lAlasA hotI hai aisI bAta nahIM hai. lekina jIsako dInatA A jAtI hai usako bhI yahI lAlaca paDI hai. isaliye aisA nizcaya kiyA jAya ki, muzkila se AjIvikA jitanA milatA ho to bhI Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 - 289 muje to saMtoSa hai, pUrA saMtoSa hai. koI vizeSakI muje AvazyakatA nahIM. agara kucha A gayA to paDA rahegA. muje isakI kayA jarUrata hai? muje koI jarUrata nahIM hai. muzkilase AjIvikA jitanA na milatA ho to bhI.." aba eka dUsarI bAta lete haiM ki AjIvikA jitanA mila gayA to saMtoSa kara lenA cAhiye. koI pUrvakameke udAse utanA bhI nahIM milA samajo. aisA bhI ho sakatA hai ki usameM bhI kamI raha jAye. to mumukSako kyA karanA cAhiye ? ki mumukSajIva prAyaH ArtadhyAna nahIM hone detA..' isikA nAma mumukSu hai. ArtadhyAna ho jAye to mumukSatA vahAM nahIM hai. usako yaha prayAsa calanA cAhiye, yaha prayatna calanA cAhiye. isa prakArakA udaya AyA hai, mere pUrvaka pariNAmane kAraNase AyA hai. maine aparAdha to kiye hI hai. agara niraparAdhI hotA to abhI jo paristhiti mere pariNAmakI hai vaha nahIM rahatI. Isaliye jo bhI karmakA udaya ho, muje ArtadhyAna nahIM karanA hai. mumukSu :- ArtadhyAna kA matalaba ? pUjya bhAIzrI :- ArtadhyAna mAne prApti ke liye tIvra pariNAma honA. tIvra rasavAle pariNAma. Arta mAne duHkhI. bahuta duHkha hotA hai. AjIvikA nahIM milatI hai usakA isako bahuta duHkha hotA hai. kyA kareM hama? hamako to peTa pUratA bhI nahIM milatA hai. aisA lagatA hai. hamako to peTa pUratA bhI nahIM milatA hai aisA karake bahuta duHkhI ho jAtA hai. duHkhI nahIM honA cAhiye. mumukSu :- banArasIdAsa'. pUjya bhAIzrI - "banArasIdAsa' kitane masta the. ve to masta the. mumukSu :- dolatarAmajI' kapaDA chApate the aura 'samayasAra' A gayA... pUjya bhAIzrI :- banArasIdAsa kA bhI aisA hI thA. mumukSu - jaba vo bilakula vaise ho gaye aura hAlata kharAba ho gaI maMdirameM A karake rahane lage.. pUjya bhAIzrI - banArasIdAsakA bhI aisA hai. AjhAmeM paghaDI Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 becate the. mumukSu - coroMko... pUjya bhAIzrI - aisA unhoMne apanA asula banA liyA thA, kalakI ciMtA nahIM karane ke liye. kyA hai ke jIva mithyAtva avasthAmeM kalakI ciMtA kiye binA nahIM rahatA. AjakI usako koI ciMtA nahIM hai. Aja to usako barAbara ghIvAlI roTI milatI hai. lekina kalakI ciMtAmeM Aja kI roTIkA saMtoSa bhI vaha kalakI ciMtA usako lene nahIM detI. hAlata usakI bigaDa jAtI hai. to banArasIdAsane to apanA eka siddhAMta banA diyA kI kalakI ciMtA kaise nahIM kare? ki basa ! AjakI paghaDIkA hamArA bikI ho gayA. karo dukAna baMdha. eka ghaTameM ATha paghaDI becate the. aisA sunA hai, ATha paghaDI becanA. eka paghaDI para eka AnA yA do AnA munAphA lete the. mumukSu - dukAnameM nukasAna calA gayA to ... to vahAM se unakI ... to cha mahine taka unhoMne pakoDI khAye the. pahale .. pUjya bhAIzrI - phira bhI ArtadhyAna nahIM hotA thA. kaisI mastIthI ki ArtadhyAna nahIM hotA thA ! saMyogakI pUrvakarmaka anusAra kisI bhI prakArane hAlAta ho jAve, ArtadhyAna nahIM honA. aisA kaise hotA hai? ve apaneko bhItarameM saMbhAlate hai ki meremeM se kyA jAtA hai? meremeM kyA AtA hai? mujameM to kucha hotA hI nahIM. ye jo khela hai vaha pUrvakarmakA hai. bAharakA jo bhI pheraphAra hai vaha pUrvakarmakA khela hai. dekhatA huM meM. jaise dUsaroMkA dekhatA huM. ye to dUsaroMkA hai. mairA nahIM. ArtadhyAna jaba hotA hai ki yaha merA hai taba, apanatva hotA hai to ArtadhyAna hue binA rahegA nahIM. jese dUsaroMkA bhI dekhate haiM na AdamI ? ki yaha zrImaMta ho gayA, yaha garIba ho gayA, usakI saMpatti calI gaI, usako saMpatti mila gaI. dUsaroMkA dekhakara kyA hotA hai? kucha nahIM. hame kyAM lenA-denA? aisA dUsaroMkA huA hai, merA kucha huA nahIM. kyoMki meM to huM kAcuM rahatA hUM. binA pheraphAra 'abaDhaghaTa svarUpa kaisA. abaDha-ghaTa, baDhatA bhI nahIM, ghaTatA bhI nahIM. isakI saMbhAla lete hue jJAnIko kalakI ciMtA hotI nahIM. aura kala kucha honevAlA hai hI nahIM. na jJAnIkA kucha Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 patrAMka-706 honevAlA hai, na ajJAnIkA kucha honevAlA hai). mumukSu - Complex to khaDA ho jAtA hai. pUjya bhAIzrI :- vaha to jaisI apanI vicAradhArA. apanI mastImeM rahe vaha bhI eka Superiority Complex hai. aura dInatAmAM A jAye vaha bhI eka Inferiority complex hai. to kisa Complex meM rahanA hai ? ekameM duHkha hai, ekameM sukha hai. pasaMda karo. paristhiti to jo hai so hai. apane ko kahAM rahanA?kaise rahanA? yaha hamArI samaja para AdhArita hai jaisI hamArI samaja aisA rahanA ho jAyegA. mumukSu :- "banArasIdAsa kI kahAnI meM gAThI coroMse uTha nahIM rahI thI, te dekha rahe the ki uTha nahIM rahI hai. to khaDe hue aura kahA, meM tumha uThA detA huM. uThAkara sarapara rakha dI aura ghara para gayA. usane apanI patnI se kahA, Aja pahalA aisA mAlika milA ki jisane sAmAna bhI uThavA diyA. usakI patnIne kahA, kahIM tu bhagata ke yahAM nahIM calA gayA thA? usane kahA, yaha dukAna thI, yahAM thI. to patnIne kahA, vApasa de A. - pUjya bhAIzrI :- coranI patnIe kIdhuM ke tuM kayAM corI karI Avyo? corI karavA gayo, gAMsaDI bAMdhato hato. to ene gAMsaDI baMdhAvIne upaDAvI ke laI jA, bhAIsAba corI karavAvALA corane gAMsaDI baMdhAvIne ene upaDAvI. teM ghaNI moTI gAMsaDI bAMdhI che, upADI zakato nathI, te tane upaDAvuM. ghare AvIne enI patnIne vAta karI, ke Aje to jenA ghare gayo eNe ja mane ATalI madada karI. to kahe, tuM pelA bhagatane tyAM gayo lAge che. bhagata nAmathI prakhyAta hoya ne. A daI Ava, pAchu daI Ave, enuM na levAya. enuM na corAya, pAchuM daI Ava. kudarata zuM kare che ! enuM nAma kudarata. pUjya bahinazrIkA eka daSTAMta AtA hai. zurUse hI ve bahuta vinamra prakRtikI thI. "vaDhavANa sITI"meM jo nadI hai vahAM pAnI bharaneko jAte the. pInekA pAnI nadIse bharate haiM. saba aurate haiM ve vahAM pAnI bharatI haiM. garamIne dInoMmeM kyA hai ki jahAM pAnI nIkale vahIM se saba bharate the. eka hI jagaha para bharanekA hotA hai. hamAre gujarAtImeM vIraDA kahate haiM. vIraDI banAte hai vahAM se to bahuta-sI aurateM hotI hai, vaha ("bahenazrI') jAkara Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 rAjahRdaya bhAga-14 khaDI raha jAve. saba bharale bAdameM bhara luMgI. mumukSu:- panIhArI. pUjya bhAIzrI :- hAM. panIhArI. saba aurateM ikaTTI hove to vaha to pIche raha jAve. usameM sAmila nahIM hove. pahale meM bhara luM, meM bhara luM. meM bhara zuM aisI khIMcAtAnImeM nahIM jAtI thI. phira saba panIhArIyoM ko patA cala gayA ki ye to zAma taka bolanevAlI nahIM hai. to saba bolI ki pahale inako bharalene do. hama loga to jaise-taise bhara leMge lekina inako pahale bhara lene do. yaha kudaratI hotA hai. hove, nahIM hove unako kucha pharka nahIM paDatA. jo samaja hai usameM koI phera nahIM paDatA. anukUlatA milI to kyA ho gayA? pratikUlatA AyI to kyA ho gayA? gurudeva yaha to kahate the ki sArA jagata hameM anukUla ho jAye to hamAre AtmAmeM kyA AnevAlA hai ? hameM kyA phAyadA honevAlA hai? isase hameM kyA milatA hai? ki eka guNameM, sabhI guNa paripUrNa honese usameM koI AnekI guMjAIza nahIM hai, milanakI koI guMjAIza nahIM hai. saba bAhara kA bAhara hai. aura sArA vizva pratikUla ho jAye. eka-do AdamI nahIM, sArA jagata pratikUla ho jAye to hamAremeM se kyA lenevAle hai? hamAre eka guNako koI khaMDita nahIM kara sakatA. hamAre eka pradeza ko koI khaMDita kara sakatA nahIM. basa! phira ciMtA kahekI ? phira kisa bAtakI ciMtA hai? avyAbAdhasvarUpako koI bAdhA DAla sakatA nahIM. mumukSu - "gurudevane aise dina dekhe haiM ki pUrA samAja unake viruddha thA. - pUjya bhAIzrI :- hAM, eka dina aisA bhI thA ki sArA samAja gurudevazrI ke viruddha thA. tIna-cAra AdamI unake sAtha rahe. cAra AdamI sAtha rahe the. do hamAre "rANapura" ke aura do "vaDhavANa" ke. basa ! cAra loga sAthameM the. aura koI nahIM thA. gurudevane bolA hameM to hamArA AtmA kA karanA hai, koI sAthe rahe, nahIM rahai, isase hameM kyA? aura jaba hajAro AdamI Ane lage to 'gurudeva yaha bolate the ki ye saba Ate the isaliye kyA ho gayA? Ane lage isaliye kyA ho gayA ? yaha to eka puNyayoga hai to Ate haiM. sabako pahacAna thoDI hotI hai? kyA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 293 bolate the ? ki saba pahacAnate nahIM. yaha to puNyayoga hai isaliye ikaa hote haiM. na pApakA yoga merA hai, na puNya yogakA bhI merA hai. yahAM se lete hai. isakI koI vizeSatA nahIM lagatI, sArabhUtatA nahIM lagatI, kiMmata nahIM AtI. 'kRpAludeva'kA aisA mArgadarzana hai ki mAMDa mAMDa AjIvikA cale to bhI ArtadhyAna nahIM hote. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- nahIM hove. mumukSu :- yahAM to anukUlatA vizeSa ki ArtadhyAna ho. pUjya bhAIzrI :- yahAM se kaise nIkaleMge ? chUTeMge kaise ? hameM yaha laganA cAhiye ki hamAre bhavameM hame kyA karanA hai ? yaha bhava karyo milA ? hamAre jIvanakA dhyeya kyA hai ? hama isa bhavameM jIte haiM to hamAre jIvanakA kayA dhyeya hai ? koI saMpatti milAte rahanA, prApta karate rahanA yahI kayA jIvanakA dhyeya hai ? ye to sArI duniyA pazu-pakSI saba isIke pIche lage hue haiM. vaha jIvana hI pazuvat che. hamArA jIvana hamAre AtmakalyANake liye yaha jIvana hai. aisA lage to hI ArtadhyAna nahIM hove. va2nA to ArtadhyAna hue binA rahegA nahIM. jaba taka dhyeya nahIM badalatA, taba taka Line nahIM badalatI. pariNAmakI jo Line hai, lAInadorI hai. sAre pariNAma dhyeyake daura(52) calanevAlA hai. jIvakA saMsArakA dhyeya anAdikA hai to sAre pariNAma usIkI dau252 calate hai. agara hamane dhyeya badala diyA ki hamako to paripUrNa zuddhi cAhiye, paripUrNa sukha cAhiye, paripUrNa nirmalatA-pavitratA cAhiye. to pariNAma usIkI ora calane lagegeM. phira calanemeM thoDA Adjust karanA paDe, dUsarI bAta haiM. koMki bahuta Trafc Ate haiM. vAhana calAnevAleko bhI usameM gati ko Slow-fast karanA paDatA hai. ho sakatA hai. lekina jahAM pahuMcanA hai vahI dizAmeM hame calanA hai. dUsarI dizAmeM hame nahIM calanA hai. yaha bAta pakkI ho jAnI cAhiye. AjIvikA jitanA milatA ho...' aura AjIvikAmeM kamIko yathAdharma pUrNa karanekI kalpanA karatA hai;...' aura jo AjIvikAkI pUrti karanI ho, kamI rahatI hai usameM pUrti karanI ho to yathAdharma arthAt Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 rAjahRdaya bhAga-14 nItidharma nahIM choDe. kisIkA hama le leve, yA kisIke sAtha chetarapiMDI kare, kisIko vo ka2 de, kisIko vo ka2e che. aisI koI bAta nahIM honI cAhiye. jisase hamAre pariNAmameM malinatA baDha jAye aisA koI kArya karanA nahIM cAhiye. yathAdharma arthAt yathA nItidharma, yahAM para aisA lenA. pUrNa karanekI...' isa kamIko pUrNa karanekI kalpanA kare. yaha kalpanA hai. vaha bhI maMda kalpanA kare. tIvra kalpanA nahIM kare. tIvra kalpanAmeM anIti ho jAyegI. nIti nahIM rahegI. sabhI ko saMsArameM svArtha to hai. ki, bhAI ! hamako hamArI jarUrata hai, hameM hamArI jarUrata hai, hameM hamArI jarUrata hai. lekina jaba ye svArtha tIvra ho jAtA hai taba nIti chUTa jAtI hai. taba nIti rahatI nahIM hai. mAne pApa baDha jAtA hai. anIti se dhana kamAnekI yA saMpatti prApta karane kA pariNAma tIvra ho jAtA hai. aisA mumukSu ko karanA nahIM cAhiye. ityAdi prakArase bA~va karate hue tRSNAkA parAbhava (kSaya) honA yogya dIkhatA hai.' tRSNAkA parAbhava karanA vaise to AsAna nahIM hai. phira bhI agara laukika vizeSatA aura bhogameM anAsakti, ye jo pariNAma ke do pahalU haiM usako agara barAbara ThIka kare to tRSNAkA parAbhava ho sakatA hai. mumukSu :- AtmaprApti mATe AnAthI vadhAre kiMmatI vAta kayA pustakamAM... pUjya bhAIzrI :- hAM. bahuta. mAne unake eka-eka zabdaneM bahuta bhAva bhare haiM. bhAva to bahuta bhare haiM. to jisako grahaNa karanA hai-satpuruSa ke vacanako grahaNa karanA hai to apanI jo bhalAIke liye karanA hai, apane hita ke liye karanA hai usako mukhya kare. jitanI hitakI mukhyatA tIvratA hogI utanA grahaNa hogA. va2nA to zabda samajameM AyegA, artha bhI samajameM AyegA, lekina grahaNa karanA koI dUsarI bAta ho jAtI hai. jisako tRSNAkA parAbhava karanA ho. jo yahAM bAta kahI usakI gaharAImeM jAnA cAhiye. jaise kisIko yaha lage kI mere tRSNAke pariNAma bahuta haiM. maiM usako kaise zAMta karuM ? usako yaha vicAra karanA kI terI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 295 jarUrata kitanI hai ? AvazyakatArthe kitanI hai ? AvazyakatA kama karo. hamAre pUrAne jamAne to eka kahAvata thI ki jitanI jarUrata jyAdA utanA pApa jyAdA. hamAre Grandfather the, dAdAjI the ke aisA kahate the. jitanI jarUrata jyAdA utanA pApa jyAdA. jitanI jarUrata kama utanA pApa kama hogA. laukika dRSTimeM-laukika buddhimeM bhI utanA samajameM AtA hai. yaha to pAralaukika graMtha hai. ye to alaukika graMtha hai. to usameM to samyaka prakArase tRSNAkA parAbhava kaise kare ? tRSNAkA nAza kaise kare ? ki hameM hamArI bhoga-upabhoga kI vRtti jo hai, usameM jo Asakti hai, vaha Asakti jahAM taka usakA rasa nahIM miTegA, usakA rasa kama nahIM hogA vahAM taka tRSNA kama honevAlI nahIM hai. tRSNAke mUlako chedanekI yaha bAta hai. tRSNA kisa AdhAra para khaDI hai isakA vicAra calatA hai. isake do AdhAra hai. eka to bhoga-upabhogameM Asakti, aura eka laukika mAnamoTAI vizeSatA dikhAnekI vRtti. ye do AdhArase tRSNA panapati hai, usakA Development hotA hai, baDI ho jAtI hai. mumukSune apane jIvanameM ye do muddeko saMbhAla liyA ki hame koI laukika vizeSatA nahIM karanI hai. loga hameM jAne, nahi jAne hame isakA koI kAma nahIM hai. loga jAne to usako acchA lagatA hai. aura yaha vizeSatA, mAna-moTAI ko choDa de to bhagavAna jAne ki yaha baDA acchA AtmArthI hai. to usako isameM kucha acchA nahIM lagatA hai. tuje terI noMdha laukikajanake jJAnameM karAnI hai yA bhagavAna ke jJAna meM karAnI hai? kisake jJAnameM tuje karAnI hai ? jaba sahI rAstepara AyegA to anaMta siddha paramAtmA ke jJAnameM yaha AyegA ki aba ye mere rAstepara A rahA hai. aba yaha mere rAstepara A rahA hai. to InakI tuje moTAI cAhiye ? yA dUsarA aisA samaje kI yaha paisevAlA hai, bahuta saMpattivAlA hai, usako bahuta-bahuta hai, yaha cIja bhI hai, vaha cIja bhI hai, usako makAna bhI hai, hIre bhI hai, jhaverAta bhI hai, gADI bhI hai, AbarU-kIrti bhI hai, parivAra bhI hai, vaha bhI hai. aisI bahuta-sI cIja hai, vaha to Aja haihai aisA karatA hai, kala dUsarI bhI bAta bolanevAlA hai. usakA koI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 rAjahRdaya bhAga-14 ThIkAnA nahIM hai. kahate haiM ki bhagavAnake jJAnameM koI noMdha ho jAve aisI bAta kara na ! agara tuje noMdha karAne kI bAta ho to. samyapha prakAra meM to vaha bhI nahIM. ki koI jAne, nahIM jAne. isase meremeM koI pharka paDatA nahIM hai. dravyadRSTiprakAzameM AtA hai ki nahIM ? ki phUla bAgameM ho yA jaMgalameM, isase koI isakI kimata baDhatI-ghaTatI nahIM hai. koI suMghe, koI mata suMghe isase bhI koI usakI suMdaratAmeM pharka paDatA nahIM hai. to muje koI jAnegA, nahIM jAnegA, maisA jAnegA, ulaTA jAnegA, sulaTA jAnegA isase muje kyA pharka paDatA hai ? dUsaroMkI niMdA-prazaMsAke kAraNase AtmArthIko koI kArya karanA nahIM hotA. nidA-prazaMsAke liye pravRtti karanI ye AtmArthIoMkA kAma nahIM hai. hamArI prazaMsA baDha jAye isaliye hama kucha kAma kare yA hamArI koI niMdA nahIM kare Isaliye hama kAma kare. ye lokasaMjJA hai, kAtila jhahara hai. kAtila jhahara hai. usako khAnA nahIM cAhiye. cakhanA bhI nahIM cAhiye. khAnA to nahIM cAhiye, cakhanA bhI nahIM cAhiye. ityAdi prakArase bava karate hue tRSNAkA parAbhava (kSaya) honA yogya dikhatA hai aise prakAra agara hama vicAra kare, aisA Idhara nahIM lIkhA. kyA likhA ? ItyAdi prakArase...? vicAra karate hue nahIM batava karate hue..." aisA lete haiM. pariNamanakI bAta lete haiM binA pariNamana akelA vicAra kAmameM nahIM AtA. "bahudhA satpaSake vacanase AdhyAtmika zAstra bhI AtmajJAnakA hetu hotA hai, koki paramArtha AtmA zAstram nahIM rahatA, sapuruSameM rahatA hai. dekhiye ! gajaba kI bAta likhI hai ! batAIe isa jagaha binA yaha bAta kahAM milatI hai? koI aura zAstrameM yaha bAta paDhaneko nahIM milegI. aisI bAta milatI hai. yaha sapuruSoMkI eka vizeSatA hai ki inake vacana hI zAstra ho jAte hai. dUsare zAstrameM hove, nahIM hove isase koI matalaba nahIM hai koMki jisake pAsa kSayopazama hai unako aisA lagatA hai ki hama to zAstra paDhakarake, samayasArako paDhakarake, aise zAstra ko paDhakarake hama to hamArA kalyANa kara leMge. aisA kabhI nahIM hotA. satpaSake vacanase vaha AdhyAtmika zAstra AtmajJAnakA hetu hotA hai. agara sapuruSa samajAte haiM to. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 297 do hajAra sAla se digaMbara saMpradAyameM 'samayasAra paDA thA. lekina sapuruSake vacanase yaha AtmajJAnakA hetu huA. gurudevane usako kholA. aura bhI Age jJAnI hue unako kholA. inake vacanase dUsaroMko jJAna huA, aisA kahate haiM sIdhA kisIko zAstrane jJAna ho jAye aisA honevAlA nahIM hai. yaha to aisI) bAta hai ki roga hove aura roga miTAnekI kitAba paDha le lekina DaoNkTarake pAsa nahIM jAya. to kyA hogA ? mara jAyegA. aise bhavaroga huA. sabase baDA roga hai. anAdikAlase purAnA hai. mAne Most cronic hai. laMbA roga cale usako Cronic kahete hai na ? kitanA purAnA hai? ki anAdikAlase hai. aba hameM isakA graMtha paDhanA hai. hameM AtmajJAnI, sapuruSa ke pAsa nahIM jAnA hai. kahate haiM ki tu. mara jAyegA. kyA hogA ? mara jAyegA. kyoMki paramArtha AtmA zAstram nahIM rahatA....." vahAM AtmA hai hI nahIM. zAstrameM AtmA nahIM hai. paramArthaAtmA." to "sapuruSameM rahatA hai. ye sajIvanamUrti hai. sajIvanamUrti se jo kAma hotA hai, vaha graMthase kAma honevAlA nahIM hai. isaliye kAma nahIM hotA.... bahuta vAstavika vAta hai. isameM vAstavikatA bahuta hai, ye vAstavikatA aisI hai ki jo kAma karanA hai vaha lekhanameM A nahIM sakatA. jo bhI saFruSa mArga ko batAveMge vo batAnevAle satpaSakI vANI aura ceSTAmeM jisa hada taka bAta AtI hai vaha lekhanImeM utara nahIM sakatI. khuda hI kahate haiM ki hamArI lekhanImeM bhI ItanI nahIM utaratI. phira ajJAnI ke lekhanIkA to savAla hI nahIM paidA hotA. lekina khudakI lekhanImeM utanI bAta nahIM AtI jitanI vANImeM aura ceSTAmeM AtI hai. isaliye agara IsakA taphAvata nahIM samajatA hai aura abhiprAya galata rakhatA hai ki bhale hI sapuruSa ho to hama vahAM nahIM jAyeMge. hama to gharapara baiThakara AcAyoke graMtha paDeMge. satparuSa to cothe guNasthAnavAle haiM aura hamAre pAsa jo graMtha hai vaha to AcAryoke haiM (kahate haiM ki, ye terI AtmArthitAke khilApha bAta hai. yaha viruddha abhiprAya hai. sarAsara viruddha hai. aisI bAta hai. 66 1meM ve kaha gaye haiM ki aise satpaSake satsaMgano choDakarake agara koI graMthakA AdhAra letA hai, zAstrakA AdhAra letA hai. yA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 rAjahRdaya bhAga-14 barAbarI bhI karatA hai. vizeSatA kara letA hai (ItanA hI) nahIM, barAbarI bhI karatA hai ki yaha barAbara hai, yaha bhI barAbara hai. yaha bhI jJAnIkI vANI hai, yaha bhI jJAnIkI vANI hai. usako aprazasta zAstrIya abhiniveza hai. azubha prakArakA yaha zAstrIya abhiniveza hai. zubha prakArakA maMda kaSAyavAlA bhI nahIM hai, yaha tIvra kaSAyavAlA zAstrIya abhiniveza hai. yoMki usameM pratyakSa satpaSakA anAdara huA ho. ye jo Difference nahIM samajatA ki usameM kyA paramArtha hai ? vaha nahIM samajatA. kyoM nahIM samajatA? ki usake pariNamanameM AtmArthItA AvI nahIM. AtmArthAtAke sadbhAvamAM aisA aviveka kabhI hotA nahIM hai. aisI bAta hai. dekhiye ! kyA kahate haiM? "bahudhA satpaSake vacanase AdhyAtmika zAstra bhI... sIdhA nahIM. satpaSake sAnidhyameM, unakI AjJAmeM, unake mArgadarzanake UndermeM "AdhyAtmika zAstra bhI AtmajJAnakA hetu hotA. hai, kyoMki paramArthaAtmA zAstram nahIM rahatA, satpaSameM rahatA hai." paramArthaAtmA puruSameM rahatA hai, zAstram nahIM rahatA hai. roga hove, kensara hove. yaha bhavaroga to kensarakA bhI bApa hai. kensara hove aura aisA vicAra kare ki kensarakA graMtha bAjArameM se maMgavA lo. vo Medical literature becanevAle hote haiM na ? unake yahAM se saba prakAranI Medical books milatI hai. sabhI pathIoMkI mile. eka pathIkI nahIM mile. tIna pathIkI eka dukAnameM se mIle. DaoNkTara ke pAsa hameM nahIM jAnA hai. isameM se paDhakara ke hama hamArA ilAja kara leMge. agara aisI kisIkI buddhi ho to sivA mUrkhatA kucha nahIM hai. yaha paDhate--paDhate mara jAyegA. kayA hogA ? ilAja to kara pAyegA nahIM lekina paDhate--paDhate vaha mara jAyegA. ye bAta ho jAyegI. yaha mUrkhatA hai. aise hI satpaSake pAsa nahIM jAnA aura zAstrakI mukhyatA kara lenA, vaha aviveka hai. viveka nahIM hai. usako aprazasta zAstrIya abhiniveza 66 1 ke patrameM bola diyA. mumukSako yadi kisI satpaSakA Azraya prApta huA ho to prAya jJAnakI yAcanA karavA yogya nahIM hai, mAtra tathArUpa vairAgya upazama Adi prApta karanekA upAya karanA yogya hai, vaha yogya prakArase siddha honepara Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 299 jJAnIkA upadeza sulabhatAse pariNamita hotA hai aura yathArtha vicAra tathA jJAnakA hetu hotA hai. yaha bhI eka bahuta suMdara bAta kara dI hai ki mumukSako yadi koI puruSa mila gaye, samajo. to unako jJAnakI yAcanA nahIM karanI. yaha prazna hamane pUjya bahinazrI-mAtAjI ko pUchA thA ki zrImadjI' aisA likhate haiM ki sapuruSa mile to jJAnakI yAcanA nahIM karanA. hama to Apako bArabAra prazna pUchate haiM. jJAnake prazna pUchate haiM. lekina "zrImadjI' to manA karate haiM ve to kahate haiM ki agara puruSa mile to prAyaH jJAnakI yAcanA nahIM karanA. aura kyA likhA hai ? 'tathArUpa vairAgya upazama Adi prApta karanekA upAya karavA yogya hai" mAne yogyatAmeM AnekA prayAsa karanA. satparuSa mile aura yogyatA nahIM hove (to) kitane bhI prazna pUche, kitanA bhI sUne, jJAnaprApti nahIM hogI, nahIM hogI aura nahIM hogI. aura nahIM huI hai yaha prasiddha bAta hai. kyAM ? ki hamArI yogyatA nahIM thI. to pahale hama yogyatA kA prayAsa kare to ye to jJAnakI mUrti hai. unake to triyogameM, mana, vacana, kAyA ke yogameM yaha cIja bharI paDI hai. ubharakara bAhara AtI hai. pariNamana honA sulabha ho jAyegA. kayA likhA hai? dekho ! agara yaha yogya prakArase siddha huA yAnI yogyatA siddha ho gaI, prApta ho gaI, jJAnIkA upadeza milatA nahIM hai, sulabhatA se pariNamita ho jAtA hai. hama kyA samajate haiM? ki hamane jJAnIko prazna pUchA, jJAnIne hamako uttara diyA, hameM jJAnaprApti huI. jJAnIne hamako jJAna diyA. lekina pariNamana huA kyA ? uttara sunA to mAna liyA ki jJAna milA. lekina pariNamita nahIM huA to jJAna milA nahIM hai. kucha dhAraNA huI hai. yaha bhI kucha kAla taka-Temporary. thoDe kAlameM vaha vismata ho jAyegI. smaraNakA vismaraNa honA ye saMyogakA nizcita viyogake rUpameM hai. smaraNa eka saMyoga hai. isakA viyoga bhI nizcita hai. isaliye pariNamana ho jAye. agara pariNamana ho jAye to smRti-vismRti se pAra eka aisI dazA ho jAtI hai ki jisameM smaraNa karanekI koI apekSA nahIM hotI. isameM smaraNa karanekI koI jarUrata nahIM paDatI ki AtmAkA hama smaraNa kare, hamAre svarUpanA smaraNa kare, hamAre vAyakA hama smaraNa kare, aisI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 bAta nahIM rahatI. rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu :- pUjya mAtAjIe zuM javAba Apyo ? pUjya bhAIzrI :- hAM. mAtAjIne yaha batAyA ki bAta ThIka hai. kayA kahA ? ki yaha bAta ThIka hai. satpuruSake sAnidhyameM jo AtA hai to satpuruSake hRdayameM jo hai, isakI jo mukhyatA hai usako to AtmakalyANakI, AtmajJAnakI, samyagdarzana AdikI to mukhyatA hotI hai. inakI vANImeM to vaha bAta Ave binA rahatI hI nahIM. lekina yogyatA nahIM hai to bAta kitanI bhI AtI hai kucha milatA nahIM hai. aura yogyatA thoDI hove to thoDemeM se jyAdA grahaNa kara letA hai. to usako mAMgane ki to jarUrata hI nahIM rahatI. satpuruSa to eka aisA dAnI hai ki jIsake pAsa mAMganekI jarUrata hotI hI nahIM, rahatI hI nahIM. aise dAnI haiM. jagatake dAnI to aise hote haiM ki usake pAsa dAna lene jAo to vo likhAve. ki likho, bhAI isaliye hamAre yahAM vahu paddhati hama nahIM rakhate ki kisIke pAsa dAna leneko jAnA hame. mAMgane ko jAnA. yAcanA karanA. yaha paddhati 'gurudeva'ne miTAdI. agara koI mAMgate to 'gurudeva' usakI kaDI TippaNI kara lete. aisA huA ki eka jagahase yaha bAta nIkalI. hamAre maMDalameM se patrikA nIkalI. ki kyA bolate haiM ? jisako dAna dete haiM usako kyA kahate hai ? sakhIdAtA. gujarAtImeM sakhIdAtA zabda hai. hamane paDhA hai. sakhIdAtA ko hama apIla karate haiM hamAre isa zubhakAryameM madada kare. hamako dAna bheje. 'gurudeva' isa bAta para bahuta garama ho gaye. ki ye loga bhikha mAMganekA dhaMdhA karyo karate haiM ? kyA bole ? aisA bhIkha mAMganekA dhaMdhA koM karate haiM ? kisane bolA tumhe yaha kArya karanA hai ? nahi karo, mata karo. agara tumhe samarpaNa buddhi nahIM hove, apane dhanakA samarpaNa karane kA apanA abhiprAya yA bhAvanA nahIM hove aura dUsaroM ko mAMga mAMga karake hamako yaha banAnA, hamako vaha banAnA, hamako vaha banAnA (hai), yaha paddhati galata hai. aisI dInatA nahIM karanI hai. ? mumukSu :- 'gurudeva' kahetA ke A vItarAgamArga che, yAcanAno mArga nathI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 301 pUjya bhAIzrI - yAcanA kA mArga nahIM hai, vItarAgatA kA mArga hai. dUsaroke pAsa paisA mAMgane jAte aura ye paisA IkaThThA karake (bole ki hamane vo banAyA. phira kyAM bole ? hamane vo banAyA. dekho ! hamane kitanA parizrama liyA ! hamane paisA IkaThThA kiyA aura hamane yaha banAyA. yaha bAta Isa mArgameM bilakula anukUla nahIM hai. isaliye apane yahAM gurudevane yaha paraMparA calA lI hai ki jo bhI jisako denA hai, jisako apanI saMpatti yA dhana para mamatva kama karanA hai, moha ko kama karanA hai. de to bhale, nahIM de to bhI bhale. hameM to kucha mAMganA nahIM hai. yaha paddhati sahI hai. mumukSu :- vagara mAgye keTalA karoDa AvyA haze eno hisAba nathI. pUjya bhAIzrI :- hA, karoDo A gaye. binA mAge A gaye. aisA hI honA cAhiye. mumukSu - apane liye nahIM mAMge, samAja ke liye mAge,... maMdira Adi, svAdhyAya-bhavana Adi banAnA hai to usake liye to mAMganA hI paDegA. pUjya bhAIzrI - hAM. khudakA samarpaNa kitanA ? pahale yaha bAta hai. Charity begins at home. ye to aMgreja loga the na ? usameM bhI ItanI akkala-buddhi to thI. utanI buddhi to una logoMmeM thI ki Charity begins at home. apane gharase Charity zurU hotI hai. to pahale to apanA nAma likhe ki bhAI ! meM to merA pUrA samarpaNa karatA huM. taba unako doSa nahIM hai, utanA doSa nahIM hai. phira bhI dravya-kSetra-kAlabhAvakA viveka karanA cAhiye ki agara samAjameM aise saMpattivAle kA aise samarpaNa buddhivAle loga nahIM hai to yaha sAhasa nahIM karanA cAhiye. agara ho to aisA sAhasa karanA cAhiye. lekina phira kisIke pariNAma nahIM hove aura phIra jabarana nikAle, nahIM-nahIM sAhaba ApakA eka hajAra nahIM likheMge, ApakA pAMca hajAra likheMge. yaha galata bAta hai. aisA nahIM karanA cAhiye. inakI bhAvanA ho to likhAve, nahIM bhAvanA ho to unakA nukasAna usako hai. bhAvanAvAle kA lAbha usako hai, nahIM bhAvanAvAle kA nukasAna bhI usako hai. apana kyoM usakA Agraha rakheM? Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30ra rAjahRdaya bhAga-14 isataraha se apanI yogyatA hove... ye to jJAnI dAnI hai yaha bAta calI. ki unake pAsa to mAMganA paDatA nahIM hai. yogyatAvAlako sahaja inake sAnidhyameM, inake AzrayameM, isake caraNameM nivAsa karanevAlako unako aisA mila jAtA hai, yogyatA taiyAra karanevAlako, jo anaMta kAlameM nahIM milA vaisA mila jAtA hai. koI mAMgane kI AvazyakatA nahIM hai. kyA satpaSako yaha patA nahIM hai ki kyoM yaha Idhara A karake baiTha gayA hai? kyA satpaSako isa bAta kA patA nahIM hai ki idhara Akara kyAM beThA ? dUsarI jagaha kayoM nahIM gayA vaha? mumukSu :- ghara ko choDakara idhara kyoM AyA? pUjya bhAIzrI:- dUsarI jagaha choDakarake. bahatanI jagaha hai vizvameM Azrama to bahuta hai, hindustAnameM to do-do mAIla para Azrama hai idhara mere pAsa kyoM AyA? ki usako lagA hai ki merA kalyANa honekA koI saMbhava hai, nimitattva Idhara hai. nimittako bhI pahacAnA. yadi nimittako nahIM pahacAnA, vaha upAdAnako pahacAnegA bhI kahAM se ? unako to patA hai ki vaha jisa bhAvanAne AyA hai isa bhAvanA kI pUrti meM nahIM karuM itanI kaThoratA kyA satpaSameM hotI hai kabhI? yaha saMbhava hI nahIM hai. jo binA mAMge jJAnakA dAna dete haiM, jJAnakA amRta pilAte haiM unako yaha patA nahIM hai ki itanA arpaNa, samarpaNabaddhise sarvasva samarpaNa karaneke liye AyA hai? unako kucha nahIM mile, AtmakalyANake liye usako mArga nahIM mile, aise sapuruSa hote nahIM hai. isaliye unako mAMganekI koI AvazyakatA hI nahIM hai. koI AvazyakatA nahIM hai yaha batAte hai. usako mAMgane kI koI AvazyakatA nahIM hai. mumukSako yadi kisI satpaSakA Azraya prApta huA ho to prAya jJAnakI yAcanA karanA yogya nahIM hai..." kabhI koI bAta pUcha le, koI pAbaMdI nahIM hai. Hard & fast koI itanA Strict nahIM hai ki usako koI prazna pUchanA hI nahIM hai. aisI bAta nahIM hai. kabhI aMtara jijJAsA hogI to pUcha leMge. lekina prAya: yAcanA nahIM karanI hai. apanI yogyatA para vizeSa dhyAna denA hai. yahAM se jJAna le luM. sayuruSase jJAna le luM. jJAna le lUM. para kahAM rakhegA tuM ? jJAna to ve DeMge. lekina tere pAsa rakhane ke liye Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-706 303 pAtra to honA cAhiye. pAtra nahIM hai. yaha jJAna rahanevAlA nahIM hai. kahAM rahegA yaha? pAtratA siddha honepara jJAnIkA upadeza sulabhatAse pariNamita ho jAtA hai. aura yathArtha vicAra tathA jJAnakA hetu hotA hai" jaba taka kama upAdhivAle kSetrameM AjIvikA calatI ho..." mAne choTe gAMvameM kama upAdhivAle mAne choTe gAMvameM AjIvikA calatI ho taba taka vizeSa prApta karanekI kalpanAse..." yaha bhI kalpanA hai. vicAra ko kalpanA kahate haiM. "mumukSuko, kisI eka vizeSa alaukika hetuke binA...." agara sapuruSakA vahAM birAjamAnAnA nahIM ho to "adhika upAdhivAle kSetrameM jAnA yogya nahIM hai....' agara koI satpaSakA nivAsa vahAM hotA ho to yaha alaukika hetu hai. hama bhI vahAM cale jAye. kucha naukarI kara leMge, dhaMdhA kara leMge. lekina hamako satsamAgama to milegA. dUsarI bAta hai. varanA bhAvanagara' choDakarake "muMbaImeM jAnA nahIM hai, aisA kahate haiM. yaha sonagaDha' choDakarake "bhAvanagara meM jAnA nahIM hai. yaha kama upAdhivAlA kSetra hai. choTA gAMva hai vaha kama upAdhivAlA kSetra hai, baDA gAMva hai vaha jyAdA upAdhivAlA kSetra hai. koI alaukika haitu ke binA aise choTe kSetrako choDakarake upAdhi baDhAnI nahIM hai. kayoMki upAdhivAle kSetrameM vRttikA, ThikAnA nahIM rahatA. bhoga-upabhoga, sAdhana vahAM bahuta upalabdha hote haiM kayoMki usase bahutasI saddavRttiyAM maMda paDa jAtI hai" kSetrakA itanA nimitta-naimittika prabhAva AtA hai ki savRttiyAM usameM calI jAtI hai, maMda paDa jAtI hai athavA savRtti vardhamAna honI cAhiye vaha vardhamAna nahIM hotI hai. asavRtti ho jAtI hai. yaha bhI dekho kitanA acchA mArgadarzana diyA hai! "yogavAsiSThake pahale do prakaraNa aura vaise graMthokA mumukSuko vizeSa dhyAna karanA yogya hai' dekho ! mumukSuko yaha AjJA dI hai. tuma pahale do prakaraNa paDho. mumukSatA kyA cIja hai ? vairAgya kyA cIja hai ? do prakaraNameM do bAta hai. mumukSatAkA svarUpa aura vairAgyanA svarUpa. yaha bAta lI hai. (samaya huA hai...) Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 patrAMka-708 rAjahRdaya bhAga-14 rALaja, bhAdaravA, 1952 bIjA jeTha suda 1 nie ApanA pratye lakheluM patra dhyAna pahoMce to atra mokalI x x x` jema cAlyuM AvyuM che, tema cAlyuM Ave ane mane koI pratibaMdhathI vartavAnuM kAraNa nathI, evo bhAvArtha Ape lakhyo te viSe saMkSepamAM jANavA arthe nIce lakhyuM che :- jaina darzananI rItie jotAM samyagdarzana ane vedAMtanI rItie jotAM kevaLajJAna amane saMbhave che. jainamAM kevaLajJAnanuM svarUpa lakhyuM che, te ja mAtra samajAvuM muzkela thaI paDe che. vaLI vartamAnamAM te jJAnano teNe ja niSedha karyo che, jethI tatsaMbaMdhI prayatna karavuM paNa saphLa na dekhAya. jainaprasaMgamAM amAro vadhAre nivAsa thayo che to koI paNa prakAre te mArgano uddhAra ama jevAne dvAre vizeSa karIne thaI zake, kemake tenuM svarUpa vizeSa karIne samajAyuM hoya e Adi. vartamAnamAM jainadarzana eTaluM badhuM avyavasthita athavA viparIta sthitimAM jovAmAM Ave che ke, temAMthI jANe jinane x x x' gayo che, ane loko mArga prarUpe che. bAhya kuTAro bahu vadhArI dIdho che, ane aMtamAMrganuM ghaNuM karI jJAna viccheda jevuM thayuM che. vedokta mArgamAM basa cArlse varSe koI koI moTA AcArya thayA dekhAya che ke jethI lAkho mANasane vedokta rIti saceta thaI prApta thaI hoya. vaLI sAdhAraNa rIte koI koI AcArya athavA te mArganA jANa sArA puruSo ema ne ema thayA kare che, ane jainamArgamAM ghaNAM varSa thayAM tevuM banyuM dekhAtuM nathI. jainamArgamAM prajA paNa ghaNI thoDI rahI che, ane temAM seMkaDo bheda varte che, eTaluM ja nahIM paNa mULamArga'nI sanmukhanI vAta paNa temane kAne nathI paDatI, ane upadezakanA 1. ahIM akSa2 truTI gayA che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-708 305 lakSamAM nathI, evI sthiti varte che. tethI cittamAM ema AvyA kare che ke jo te mArga vadhAre pracAra pAme to tema karavuM nahIM to temAM vartatI prajAne mULalakSapaNe doravI. A kAma ghaNuM vikaTa che. vaLI jainamArga pote ja samajavo tathA samajAvavo kaThaNa che. samajAvatAM ADAM kAraNo AvIne ghaNAM UbhAM rahe, tevI sthiti che. eTale tevI pravRtti karatAM Dara lAge che. tenI sAthe ema paNa rahe che ke jo A kArya A kALamAM amArAthI kaMI paNa bane to banI zake nahIM to hAla to mULamArga sanmukha thavA mATe bIjAnuM prayatna kAma Ave tevuM dekhAtuM nathI. ghaNuM karIne mULamArga bIjAnA lakSamAM nathI, tema te hetu dete upadezavAmAM paramakRta Adi guNo joIe che, tema ja aMtaraMga keTalAka guNo joIe che, te atra che evuM daDha bhAse che. e rIte jo maLamArga pragaTatAmAM ANavo hoya to pragaTa karanAre sarvasaMgaparityAga karavo yogya; kemake tethI kharekharo samartha upakAra thavAno vakhata Ave. vartamAna dazA jotAM, sattAnAM karmo para dRSTi detAM keTalAka vakhata pachI te udayamAM Avavo saMbhave che. amane sahajasvarUpa jJAna che, jethI yogasAdhananI eTalI apekSA nahIM hovAthI temAM pravRtti karI nathI, tema te sarvasaMgaparityAgamAM athavA vizuddha dezaparityAgamAM sAdhavA yogya che. ethI lokone ghaNo upakAra thAya che; joke vAstavika upakAranuM kAraNa to AtmajJAna vinA bIjuM koI nathI. hAla be varSa sudhI to te yogasAdhana vizeSa karI udayamAM Ave tema dekhAtuM nathI. tethI tyAra pachInI kalpanA karAya che. ane 3 thI 4 varSa te mArgamAM gALavAmAM AvyA hoya to 36 me varSe sarvasaMgaparityAgI upadezakano vakhata Ave, ane lokonuM zreya thavuM hoya to thAya. nAnI vaye mArgano uddhAra karavA saMbaMdhI jijJAsA vartatI hatI, Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 rAjadraya bhAga-14 tyAra pachI jJAnadazA Avye krame karIne te upazama jevI thaI; paNa koI koI loko paricayamAM AvelA, temane keTalIka vizeSatA bhAsavAthI kaMIka mULamArga para lakSa Avelo, ane A bAju to seMkaDo athavA hajAro mANaso prasaMgamAM AvelA, jemAMthI kaMIka samajaNavALA tathA upadezaka pratye AsthAvALA evA so eka mANasa nIkaLe. e uparathI ema jovAmAM AvyuM ke loko taravAnA kAmI vizeSa che, paNa temane tevo yoga bAjhato nathI. jo kharekhara upadezaka puruSano joga bane to ghaNA jIva mULamArga pAme tevuM che, ane dayA Adino vizeSa udyota thAya evuM che. ema dekhAvAthI kaMIka cittamAM Ave che ke A kArya koI kare to ghaNuM sAruM, paNa dRSTi karatAM tevo puruSa dhyAnamAM Avato nathI, eTale kaMIka lakhanAra pratye ja dRSTi Ave che, paNa lakhanArano janmathI lakSa evo che ke e jevuM ekTa jokhamavALuM pada nathI, ane potAnI te kAryanI yathAyogyatA jyAM sudhI na varte tyAM sudhI tenI icchA mAtra paNa na karavI ane ghaNuM karIne haju sudhI tema vartavAmAM AvyuM che. mArganuM kaMI paNa svarUpa kaMIkane samajAvyuM che, tathApi koIne eka vatapaccakhANa ApyuM nathI, athavA tame mArA ziSya cho, ane ame guru chIe. evo ghaNuM karIne prakAra darzita thayo nathI. kahevAno hetu evo che ke sarvasaMgaparityAga thaye te kAryanI pravRtti sahajasvabhAve udayamAM Ave to karavI evI mAtra kalpanA che. teno kharekharo Agraha nathI, mAtra anukaMpAdi tathA jJAnaprabhAva varte che tethI kayAreka te vRtti UThe che, athavA alpAMze aMgamAM te vRtti che, tathApi te svavaza che. ame dhArIe chIe tema sarvasaMgaparityAgAdi thAya to hajAro mANasa mULamArgane pAme, ane hajAro mANasa te sanmArgane ArAdhI sadgatine pAme ema amArAthI thavuM saMbhave che. amArA saMgamAM tyAga karavAne ghaNA jIvane vRtti thAya evo aMgamAM tyAga che. dharma Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-708 sthApavAnuM mAna moTuM che; tenI spRhAthI paNa vakhate AvI vRtti rahe, paNa AtmAne ghaNI vAra tAvI jotAM te saMbhava havenI dazAmAM ocho ja dekhAya che, ane kaMIka sattAgata rahyo haze to te kSINa thaze ema avazya bhAse che, kemake yathAyogyatA vinA, deha chUTI jAya tevI dRDha kalpanA hoya topaNa, mArga upadezavo nahIM, ema Atmanizcaya nitya varte che. eka e baLavAna kAraNathI parigrahAdi tyAga karavAno vicAra rahyA kare che. mArA manamAM ema rahe che ke vedokta dharma prakAzavo athavA sthApavo hoya to mArI dazA yathAyogya che. paNa jinokta dharma sthApavo hoya to haju teTalI yogyatA nathI, topaNa vizeSa yogyatA che, ema lAge che. tA. 28-5-1991, patrAMka - 708 thI 710 pravacana naM. 328 'zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta, patrAMka-708. hindI pratamAM pAnuM-525. mokSamArgake prakAzane ke viSayameM apane bhUtakAlake aura bhAvi vicArako yahAM darzAyA hai. choTI uMmarameM mArgakA uddhAra karanekI abhilASA rahA karatI thI,..' jJAnadazA honeke bAda yaha abhilASA kucha zAMta huI aura kucha loga paricayameM Aye. unameM se karIba ekaso jitane manuSya samajadAra lage, AsthAvAle nIkale. aura isa52se aisA lagA ki di sacamuca koI upadezaka puruSakA yoga bane to bahutase jIva mUlamArgako prApta kara sakate haiM. aisA dikhAI denese...' pRSTha 525 52 AkhirakI paMkti hai. aisA dikhAI denese kucha cittameM AtA hai ki yaha kArya kare to bahuta acchA;...' agara eka bhI jIva mUlamArga para A sakatA hai to usakA bhavabhramaNa miTa jAtA hai, vaha siddhapada ko prApta kara Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 rAjahRdaya bhAga-14 letA hai. isaliye aisA cittameM AtA hai ki yaha kArya koI kare to bahuta acchA hai. paraMtu najara doDAnese..." samAja para najara doDAnese, vartamAna paristhiti para najara doDAnese, yahAM jainIkA jo samUha hai usa para najara doDAnese tyAgI, muni, vidvAna vagere, vaisA puruSa dhyAnameM nahIM AtA. koI mUlamArga ko prakAza kare, mUlamArga kA udyota kare aisA koI puruSa dhyAnameM nahIM AtA. isaliye likhanevAlekI ora hI kucha najara jAtI hai..." isaliye meM yaha bAta likha rahA huM merI ora najara jAtI hai. paraMtu najara jAtI hai phira bhI kisa artha meM ? dUsarA vicAra kayA hai? ki likhanevAlekA janmase lakSya aisA hai..." yAni merA zurUse hI aisA lakSya hai ki isake jaisA eka bhI jokhimavAlA pada nahIM hai..." arthAt zurUse hI unake jJAnameM thA ki mokSamArganA upadezaka banameM ho sakatA hai kucha logoMkA bhalA ho, lekina apane liye baDA jokhama hai. isa bAta se ve bahuta jAgRta the, bahuta satarka the. aura jaba taka apanI usa kAryakI yathAyogyatA na ho taba taka usakI icchA mAtra bhI nahIM karanI cAhiye," kArya to nahIM karanA cAhiye lekina icchAmAtra bhI nahIM karanI cAhiye. pUrI yogyatA, paripakvatA A jAye taba aisA kArya karanA cAhiye, varanA yaha kArya karanA nahIM cAhiye. aura bahuta karake abhI taka vaisA hI vartana kiyA gayA hai" abhI 29 sAlakI Ayu cala rahI hai. aise hI cale hai hamane kabhI upadezaka hokarake kisIko upadeza nahIM diyA. kisIko mArga samajAyA hai lekina upadeza nahIM diyA. isameM kyA pharka hai ? mArga samajAnA vaha to ApasameM satsaMga aura carcAkI bAta ho gaI aura upadeza denA vaha to gurupada kI bAta ho gaI. dUsare apane ziSya bane, apane isake guru bane aisI bAta ho gaI. aisA hamane kabhI nahIM kiyA. mArgakA kicit svarUpa kisI-kisIko samajAyA hai" thoDA bahuta mArgakA svarUpa kisI-kisI jIvako, mumukSuko, jijJAsuko samajAyA hai. "tathApi kisIko eka bhI vatapaccakhAna diyA nahIM hai" kisIko yaha nahIM diyA ki tumako yaha karanA hai. AjJA nahIM di. tumako vo karanA hai, Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-708 309 tumako yaha karanA, yaha nahIM karanA, vidhiniSedhase koI AjJA nahIM dI, na kisIko vratapaccakhANa diyA hai. athavA tuma mere ziSya ho aura hama guru hai, aisA prakAra prAyaH pradarzita huA nahIM hai. aisA na bhAva hamako AyA hai, na aisA koI prakAra bhI hamane pradarzita kiyA hai. "kahane kA hetu yaha hai ki sarvasaMgaparityAga honepara usa kAryakI pravRtti sahajasvabhAvase udayameM Aye to karanA, aisI mAtra kalpanA hai." aisA eka vicAra hai. yaha bhI eka kalpanA hai, ItanA jora nahIM hai. kyoMki munipada A jAyegA to bhI zAyada hama aMtarameM lIna ho jAyeMge. upadeza nahIM bhI kare. isaliye abhI jo kahane kA koI hetu hai to yahI hai kI sarvasaMgaparityAga mAne munidazA meM koI saMga rahetA nahIM hai. sabhI saMga choDake jaMgalameM cale jAnekA rahatA hai. aisA hone para. aisA kahA. aisA hone para aise sahaja hamArI vItarAgI dazA ho jAyegI to aisA honepara usakAryakI pravRtti..." arthAt upadezakakI pravRtti, nigraMthagurukI pravRtti. jo upadezakI hai. "sahajasvabhAvameM udayameM Aye to." vaha bhI usakA koI udaya hove to. vANIkA yogakA udaya ho, dUsarekA sunanekA udaya ho. aisA koI sahaja udaya ho to. koI dukAna lagAnI hai, grAhaka ko bulAnA hai, jyAdA se jyAdA ghirAkI hamArI dukAna para laga jAve to acchA hai. dUsare Competitor kI dukAna nahIM cale to acchA hai. aisI khIMcAtAnI vitarAga mArgameM nahIM hai. jo sahaja hotA hai, sahaja karanekI bAta hai. 'sahajasvabhAvameM udayameM Aye to karanA...' upadeza vagere. "aisI mAtra kalpanA hai. yaha kalpanA hai. kaha nahIM sakate ki usa vakta hamAre pariNAma pUrA aMtarameM lina ho jAyegA. yoga banegA, nahIM banegA. koI hamArA itanA jora nahIM hai. isa viSayakI tIvratA nahIM hai. matalaba "usakA vAstavameM Agraha nahIM haiisaliye kalpanA likhA hai ki isameM hamArA koI Agraha nahIM hai ki aisA hI ho. usakA vAstavameM Agraha nahIM hai, mAtra anukaMpA Adi tathA jJAnaprabhAva hai...yaha to eka dUsare jIvoM ke prati anukaMpAkA vikalpa hai aura vItarAgamArgakI prabhAvanA hove, jJAnamArganI prabhAvanA hove utanI bAta hai. isase kabhI kabhI vaha vRtti ubhavita hotI hai" yahI kAraNase dUsaroM kI anukaMpA dekhakara kabhI-kabhI Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 rAjahRkSa bhAga-14 yaha vikalpa bhI A jAtA hai. athavA alpAMzameM vaha vRtti aMtarameM hai, tathApi vaha svavaza hai" bahuta alpa aMzameM, hamAre aMtarameM yaha vRtti hRdayake eka konemeM paDI hai ki dUsaroMkA bhI kalyANa ho. phira bhI vaha paravaza hai. paravaza mAne Control bAhara nahIM hai. svavaza mAne hamAre Control meM hai. isa prakAranA jo rAga hai ki mArgakA udyota karanA, vaha rAga hamAre Control meM hai. yaha vRtti Control bAhara abhI nahIM calatI. hamArI dhAraNAke anusAra sarvasaMgaparityAgAdi ho to hajAroM manuSya mUlamArgako prApta kare, aura hajAroM manuSya usa sanmArgakA ArAdhana karake sadgatiko prApta kare, aisA hamAre dvArA honA saMbhava hai.' dekhiye ! ItanI saMbhAvanA dekhakara bhI vRttiko kitanI svavaza rakhate hai! apane vazameM rakhate haiM ! apanA sAmarthya dikhAte hai agara hamArI dhAraNAke anusAra sarvasaMgaparityAgAdi ho....' hamArI to dhAraNA hai, abhilASA hai ki hama muni bana jAye. apUrva avasara aisA kaba Ave ? ki sarvabaMdhana ko tIkSNarUpase chedana karake, toDakarake hama nigraMtha bhAvaliMga ho jAve. aisI hamArI dhAraNA hai, aisI bhAvanA bhAyI hai. aisI dhAraNA anukUla agara hamArI dazA ho gaI to yaha bAta avazya hai ki hamAre nimittase hajAroM manuSyanA kalyANa ho sakatA hai. abhI gRhastha dazAmeM bhI inake vacanoMne ItanA jAdu kiyA hai itanA camatkAra kiyA hai ki hajAroM manuSya isa vacanAmRtake pIche anuyAyI ho gaye hai. pUbeMge ki Apa kauna hai? zvetAMbara hai? digaMbara hai? ki nahIM ki hama to "zrImad rAjacaMdra ke anuyAyI hai, loga aisA kaheMge. hama na digaMbara hai, na hama zvetAMbara hai. aisA kaheMge. kayoMki saMpradAyase vaha alaga ho gaye. saMpradAyase usakA mela nahIM khAtA. unakA paMcamahAbhUtavAlA deha to nahIM rahA. lekina akSaradeha raha gayA. yaha jo patra hai vaha unakA akSaradeha hai. vaise bhI deha dikhanemeM AtA hai. AtmA to dikhanemeM nahIM AtA. deha parase bhAva, dehakI ceSTase jaise bhAva samajameM AtA hai, vaise hI akSaradehase bhAva samajameM AtA hai ki unake kyA bhAva the ? to usaparase aisA koI camatkAra huA hai. yA Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 patrAMka-708 unakI vANImeM koI aisA atizaya hai ki usako samajAnevAle mile, nahIM mile lekina bahutoMko paDhakarake aisA huA ki yaha bAta mAnane lAyaka hai, samajane lAyaka hai, usakI gaharAImeM jAne lAyaka hai. isa vANIne hajAroM manuSyoMko coMTa mArI hai. svayaMkI upasthitimeM mAne ApakI upasthitimeM to logoMko utanA AkarSaNa nahIM huA hai. kyoMki inakI vANIkA itanA pracAra nahIM thA. lekina inakI saMsthAne bahuta baDA kAma kiyA hai. ye jo graMtha hai karIba Ajake jamAnemeM isakA lAgata 100 rUpiyese kama nahIM hogA. bIsa rUpaye to karIba Binding meM .. calA jAtA hogA. pUrA graMtha dasa rUpayemeM dete haiM. dasa rUpiyemeM becate haiM. aura kaI sAloMse becate haiM. hajAro graMtha bece. utanA pracAra huA ki bahutase logoMke hAthameM gayA aura kai logoMko coMTa lagI hai. aura vaha isa LinemeM thoDe bahuta apanI yogyatAke anukUla vicAra karane lage haiM. aura saMpradAyake cakkarameM se bahuta loga chUTe haiM. jAte hI nahIM. phira apane sAdhu ke pAsa nahIM jAte, saMpradAyameM nahIM jAte. aisA huA hai. hama saMkhyAke hisAbase dekhe to hamArI saMkhyAse-gurudeva'kI anuyAyIoMkI saMkhyAse Aja bhI 'zrImadjI'ke anuyAyIoMkI saMkhyA adhika hai. jyAdA ho gaI hai. unakI vANIse itanA AkarSaNa huA hai. upasthiti nahIM hai phirabhI unakI vANIse itanA AkarSaNa huA hai. mumukSu :- mAla bharA hai. pUjya bhAIzrI :- hAM. bahuta tattva bharA hai, tattva bahuta bharA hai. kayA kahate haiM ? ki 'hamArI dhAraNAke anusAra sarvasaMgaparityAgAdi ho to hajAroM manuSya mUlamArgako prApta kareM, aura hajAroM manuSya usa sanmArgakA ArAdhana kake sadgatiko...' paMcamagatiko prApta kareM...' hajAroMko mokSamArgameM AnekA ho jAyegA, samyagdarzana Adi ho jAyegA. agara hameM munidazA A gaI to itane baDe paimAnemeM logoMkA kalyANa honakI saMbhAvanA hai. aisA hamArA sAmarthya dikhanemeM AtA hai. jaba dhaMdhAvyApAra karate-karate, gRhasthI calAte-calAte itanI bAta likha diki hajAroM manuSya AkarSita hoMge to agara ve tyAgI ho jAte, nivRtta ho Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 rAjahRdaya bhAga-14 jAte aura mokSamArgameM utane Age baDha jAte to kitanA jJAna nirmala hokarake vANIkA bhI kitanA prabhAva ho jAtA !! gRhasthadazAmeM jo vANI hai isakA camatkAra ItanA hai to munidazAmAM Ave to yaha vANIkA camatkAra kitanA ho jAtA! ye eka aMdAja lagAnekA viSaya hai. itanA jJAnaprabhAva svayaMmeM hai. anukaMpA bhI hai aura jJAnakA bhI prabhAva hai. hamAre saMgameM aneka jIva tyAgavRttivAle ho jAye aisA hamAre aMtarameM tyAga hai. hamAre aMgameM tyAga hai, gujarAtImeM aisA likhA hai. hamAre aMgameM tyAga hai. mAne agara hama munidazAmeM A jAyeguM to aMgaaMgameM se itanA upazamarasa bAhara A jAyegA ki dUsareko tyAgavRtti ho jAyegI. jJAnaprApti ho jAyegI, samyagdarzana ho jAyegA nahIM, dUsare tyAgI bhI ho jAyeMge, hamAre sAtha munibhI ho jAyeMge. dekhiye ! inakA kayA aMdAjA hai ! khudakA aMdAjA kitanA hai ! agara hameM munidazA A gaI. abhI to te zAMta, gaMbhIra to the hI, lekina munidazAke kAlameM utanI zAMtatA, utanI vItarAgatA aMga aMgameM se dikhAI degI ki darzana karanevAlako tyAgavRtti A jAyegI ki hama bhI inake sAtha caleMge. hama bhI inake saMgameM raha jAye. hamako InakA saMga choDanA nahIM hai kisI bhI kimatapara hame yaha satsaMga nahIM choDanA hai aisA bahutoMko ho jAyegA, aisA kahate haiM aisA hamAre aMtarameM tyAga hai" yadyapi dharma sthApita karanekA mAna baDA hai" hama jAnate hai ki agara koI dharmanI sthApanA karanevAlA koI samartha puruSa nikalatA hai to ye samarthapuruSako mAna bhI bahuta milatA hai. yaha jAnate haiM. lekina usakI spRhAse bhI kadAcit aisI vRtti rahe," yaha mAnAdikake kAraNase upadezaka honekI vRtti hamako rahe aisA nahIM hai kyoM? kyoM aisA nahIM hai? ki hamArI AtmAko bahuta bAra kasakara dekharese usakI saMbhAvanA vartamAna dazAmeM kama hI dIkhatI hai' vartamAnameM aise mAnake kAraNa upadezakI vRtti huI hai, vikalpa AtA hai so bAta hamAre liye nahIM hai. gujarAtImeM to aisA likhA hai ki "ame amArA AtmAne tAvI joyo che.' tAvI mAne kyA ? kucha kaDI parIkSA kare, kyA hama bolate hai ? kaDI parIkSAke liye gujarAtImeM eka zabda hai, jaise ApakI koI parIkSA karanI Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-708 313 hai to kaDI parIkSA kare to bole ki "ame A mANasane tAvI joyo che.' mumukSu:- agniparIkSA ho. pUjya bhAIzrI - hAM. agniparIkSA kaho. mane tAvI joyo. ThIka hai. agniparIkSAmeM jyAdA baiThatA hai kyoMki taptAyamAna ho gayA. kaise ? koI garama ho jAve vahAM taka usakI parIkSA kare. usako tAvI joyA aisA kahate hai-agniparIkSA. hamane tamArI parIkSA bahuta bAra karake dekhanese, hamAre pariNAmako dekhanese usakI mAne mAnAdikakI saMbhAvanA, mAnavRttinI saMbhAvanA vartamAnadazAmeM kama hI dikhatI hai. ye mAnake liye hamako upadezaka honA hai vaha bAta hamAremeM bilakula nahIM hai, aisA kahate hai aura kiMcita sattAmeM rahI hogI' dekhiye ! udayameM to nahIM hai. lekina yogyatAmeM rahI hogI yA mAnake paramANu jo hai vo kiMcit sattAmeM rahA hogA. jaba paramANu sattAmeM rahatA hai to yogyatA bhI sattAmeM rahatI hai. udaya AtA hai to thoDAbahuta bhAva bhI udayamAna ho jAtA hai. "aura kiMcit sattAmeM rahI hogI to vaha kSINa ho jAyegI..." ye mAnAdikakI vRtti hameM kamajora nahIM karegI kA hamako girAyegI nahIM. vaha kSaNa ho jAyegI. svaye vo kSINa ho jAyegI, nAza ho jAyegI. "aisA avazya bhAsita hotA hai..." dekhiye ! kitanA AtmavizvAsa hai ! Self contience- AtmavizvAsa kitanA hai ! ye mAnakI vRtti hameM parezAna kare vaha bAta nahIM hai. hama itane majabuta hai, hamArI tAkAta itanI hai ki isa mAnavRttiko uddabhava nahIM hone keMge. agara uddabhava hogI to bhI usako kSINa kara DAleMge. usakA vijya nahIM hogA, hamArA vijaya hogA. yaha aMtaraMgapariSaha hai. pariSaharameM hama A jAyeMge. pariSahase hAreMge nahIM. aisA avazaya bhAsita hotA hai....' kayoMki yathAyogyatAke binA, deha chUTa jAye vaisI daDha kalpanA ho to bhI, mArgakA upadeza nahIM karanA, aisA Atmanizcaya rahatA hai." bhale hI AyuSya pUrA ho jAye. aisI kalpanAmeM bhale hI AyuSya pUrA ho jAye. lekina yathAyogyatA ke binA mAne sarvasaMgaparityAgakI dazA hue binA hameM koI mArgakA upadeza karanA nahIM hai. aisA Atmanizcaya..." aisA dRDha nizcaya hameMzA rahatA hai. nitya rahatA hai mAne haMmezA rahatA hai. "eka Isa Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 rAjahRdaya bhAga-14 balavAna kAraNase parigraha AdikA tyAga karanekA vicAra rahA karatA hai" bhagavAnakA tIrthaMkaradevake mArgakA udyota karanekA balavAna kAraNa hai. hajAra manuSyoMkA Atmahita ho jAye aisA eka balavAna kAraNa honese vartamAna parigrahavAlI dazA kA tyAga karanekA bAra-bAra vicAra AtA hai ki yaha choDa denA cAhiye, vyApAra-dhaMdhA choDa denA cAhiye, nivRtti le tenI cAhiye. aisA vicAra AtA hai, bAra-bAra AtA hai. 'tyAga karanekA vicAra raho karatA hai." mere manameM aisA rahatA hai ki vedokta dharma prakAzita yA sthApita karanA ho to merI dazA yathAyogya hai." kyoMki vahAM to gRhastha loga bhI upadezaka hote haiM, guru hote haiM, kisIko IsameM Apatti nahIM hai. vedoktadharmameM jo samAja hai usa saMpradAyameM gRhasthI guru hote haiM parigrahavaMta guru hote haiM to kisIko koI Apatti nahIM hai. manameM yaha nahIM hotA hai ki yaha kyoM aisA karatA hai? kyoM aisA karatA hai? aisI bAta nahIM rahatI hai. lekina jainamArgameM yaha bAta calanevAlI nahIM hai. aisA kahate hai vaha to merI sthiti hai hI. aisA mArga calAnA ho to abhI calA dU. isakA matalaba yaha hai ki koI vedokta starakA mArga calAnA ho to abhI calA sakatA huM. ye to isI yogyatAmeM saMbhava hai. sAmarthya to abhI bhI hai hI. paraMtu jinokta mArga sthApita karanA ho... yaha jinendrakA mArga hai. yaha anyakA mArga nahIM hai. yaha to tirthaMkara kA mArga hai. usameM yathAyogyatA binA mArga calAnA meM ucita nahIM samajatA. mArga calAnevAlako bahuta vicakSaNatA honI cAhiye, bahuta sAmarthya honI cAhiye aura bAharameM parigrahAdi kucha honA nahIM cAhiye, aisA kahate haiM jaise kisIko virodhAbhAsa hove aisA kucha honA nahIM cAhiye. paraMtu jinokta mArga sthApita karanA ho to abhI taka utanI yogyatA nahIM hai..." mAne sarvasaMgaparityAga hove aisI yogyatA merI nahIM hai. "phira bhI vizeSa yogyatA hai aisA lagatA hai. aisI yogyatA nahIM hai. lekina abhI jo samAjameM koI tyAgI, vatI, vidvAna koI bhI hai unase to koI vizeSa yogyatA hai. isaliye vaha mArga samajAte the. lekina upadezakake svAMgameM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-709 Akarake mArga kabhI nahIM samajAyA. yaha vyavahAradharma yA vyavahAramArga, vyavahA2 jinazAsanake udyotake viSayameM apane jo vicAra hai, vaha vicAra unhoMne yahAM isa patrameM rakhA hai. navatattvaprakAza. sAdhudharmaprakAza. zrAvakadharmaprakAza. patrAMka-709 2ALaja, bhAdaravA, 1952 1. he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa icchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM to te icchA avazya kAryarUpa thAo. avazya kAryarUpa thavI bahu duSkara dekhAya che. kemake alpa alpa vAtamAM matabheda bahu che, ane tenAM mULa ghaNAM UMDAM gayelAM che. mULamArgathI loko lAkho gAu dUra che eTaluM ja nahIM paNa mULamArganI jijJAsA temane utpanna karAvavI hoya, topaNa ghaNA kALano paricaya thaye paNa thavI kaThaNa paDe evI temanI durAgrahAdithI jaDapradhAna dazA varte che. 2. unnatinAM sAdhanonI smRti karuM chuM :- bodhabIjanuM svarUpanirUpaNa mULamArga pramANe ThAma ThAma thAya. ThAma ThAma matabhedathI kaMI ja kalyANa nathI e vAta phelAya. pratyakSa sadgurunI AjJAe dharma che ema vAta lakSamAM Ave. dravyAnuyoga, AtmavidyAprakAza thAya. tyAga vairAgyanA vizeSapaNAthI sAdhuo vicare. vicAra. ghaNA jIvone prApti. 315 aba jo ye 709 patra hai vaha unakI koI noMdha hai aisA dikhatA hai. kisIke 52 5tra likhA hai aisA nahIM dikhatA. lekina kucha noMdha hai aisA dikhatA hai. koM ? ki ve saMbodhana karate hai ki, 'he nAtha !" arthAt he prabhu ! Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 rAjahRdaya bhAga-14 tIrthaMkaradevako, bhagavAnako prArthanAkA karate haiM ki yA to dharmonnati karanekI icchA sahajatAse zAMta ho jAo;...' ye vikalpa AtA hai ki Apake mArgakI unnati maiM karuM, mujameM thoDA bahuta sAmarthya pragaTa hai, vidyamAna hai to ye bArabAra vikalpa AtA hai. lekina bAhara samAjakI jo paristhiti hai vaha anukUla nahIM hai. isaliye lagatA hai ki sahaja zAMta ho jAye. mAne kRtrimatAse muje dabAnI bhI nahIM hai aura na kRtrimatAse muje isakI pravRtti bhI karanI hai. sahajatAse ho to ho. yA to ye sahajarUpase zAMta ho jAye to ThIka hai. yA phira vaha icchA avazya kAryarUpa ho jAo.' yA to phira maiM sarvasaMgaparityAgakI dazAmeM A jAuM (aura) aisA kArya hone laga jAo. yA to yaha vRtti zAMta ho jAo. yA yaha vRttikA koI kAryAnvitapanA ho jAo. 'avazya kAryarUpa honA bahuta duSkara dikhAI detA hai,...' vartamAna paristhiti, 95 sAlake pahalekI jo samAjakI sthiti hai usameM ye dharmakI unnati karanekA kArya bahuta duSkara dikhAI detA hai. 'koMki choTI choTI bAtoMmeM matabheda bahuta haiM...' sAre samAjaneM choTI choTI bAtoMme bhI matabheda bahuta haiM. mumukSu :- nagna citra hai. pUjya bhAIzrI :- hAM, bilakula nagna citra hai. choTI-choTI bAtoMme bahuta matabheda hai. mumukSu :- bahuta sAla pahale ? pUjya bhAIzrI :- hAM. aura unakI jaDe bahuta gaharI hai' yaha matabheda to choTA-choTA dikhatA hai lekina usakA mUla jo vaha bahuta gaharA hai. dekho ! kacA likhA hai. upa2se dikhe ki ye to choTI-choTI bAta hai. lekina mUlameM dekhe to aise matabheda karanevAlekA jo abhiprAya hai, isakI yogyatA hai vaha bahuta kharAba hai. usakA ThIka honA AsAna nahIM hai. ThikAnepara AnA koI AsAna nahIM hai. aisI bAta hai. bhUlamArgase loga lAkhoM kosa dUra haiM...' kitane dUra haiM ? 95 sAla pahalekI bAta karate haiM ki mUlamArgase pUrI samAja kitanA dUra hai ? lAkhoM gAu. kosa arthAt gAu. do gAukA eka Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-709 317. kosa hotA hai. lAkhoM kosa dUra hai. Itane dUra cale gaye hai kahAM bhagavAna tIrthakarakA mArga aura kahAM vartamAna samAja ! lAkhoM kosoMkA aMtara ho gayA hai. itanA hI nahIM paraMtu mUlamArgakI jijJAsA unameM jagAnI hoM, to bhI dIrghakAlakA paricaya hone para bhI usakA jaganA kaThina ho." AsAna nahIM lekina "kaThina ho. aisI unakI durAgraha Adise jaDapradhAna dazA ho gaI hai kyA kahate haiM ? Idhara thoDA kaThora zabdanA prayoga kiyA hai. jaDapradhAna dazA ho gaI hai. mAne mArgakA udyota hove aisI kAryapaddhati hama zurU kare to usakI zurUAta karanemeM itane durAgrahavAle loga sAmane A jAyeMge ki jese jaDa ho. mAne bilakula aisA nahIM ho ki usako isa ora pheranemeM koI AsAnI hove. mAne kaDaka cIja ho to sIdhI nahIM hotI. mulAyama ho to sIdhI ho jAtI hai. aisA dikhatA hai ki bahuta durAgrahase tIvra kaThina jaDa jesI dazA ho gaI hai. te samajate nahIM aura samajanA cAhate bhI nahIM. jo samajanA cAhate haiM unako samajAnA AsAna hai. lekina jo samajanA cAhate hI nahIM unako samajAnA AsAna nahIM hai. te samaleMge hI nahIM. kyoMki vo to aisA abhiprAya lekarake baiThe hai ki hamako InakI koI bAta samajanI nahIM hai. cAhe acchI bAta hai to bhI hameM virodha karanA hai, acchI nahIM hai to bhI hameM to virodha hI karanA hai. virodhake sivA kucha nahIM karanA hai. aisA eka abhiprAya lekarake baiTha jAte hai to usako jaDapradhAna dazA kahanemeM AyI hai. aise durAgrahako kyA kahate haiM? jaDatA kahate haiM aise jaDa ho jAte haiM. apanI Dairy meM noMdha karate haiM unnati kisa kramase karanI cAhiye ? kaise karanA cAhiye ? kisa paddhatise karanA cAhiye ? isake sAdhana kaise hone cAhiye ? isakI smRti karake meM noMdha kara letA hUM ki, "bodhabIjake svarUpakA nirUpaNa mUlamArgane anusAra jagaha-jagaha ho." kyA kahA ? bodhabIja. svarUpanizcaya honA ye bodhabIja hai. AtmajJAna hai vaha AtmAko bodha hai aura isakA bIja jo hai vaha svarUpanizcaya hai. kyA likhA hai? paddhatikA jaba vicAra kiyA hai to unhoMne vaha bAta kahI hai. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 rAjahRdaya bhAga-14 utkRSTa pAtratAmeM ye saMbhava hai. bodhabIja kaba milatA hai ? utkRSTa pAtratAmeM milatA hai. isa pAtratAkA svarUpa aura AtmasvarUpakA bodha hove aisA koI bIjakI bhUmikA taiyAra ho aisA nirUpaNa mUlamArgake anusAra....' mUlamArgaka anusAra. muje krUsA mArga nahIM nikAlanA hai. jo mUlamArga anAdise calatA hai, sanAtana, usIke anusAra gRha-jagRha ho.' aneka jagaha para yaha bAta hove to acchA hai. eka jagaha nahIM, jagaha jagaha para ho. koMki samAja baDA hai, kSetra bhI baDA hai to jagahajagaha yaha bAta calanI cAhiye. jagaha-jagaha matabhedase kucha bhI kalyANa nahIM hai, yaha bAta phaile.' kyA bAta phaile ? ki matabhedo kucha bhI kalyANa nahIM hai... yA akalyANa ho jAyegA. matabhedase akalyANa ho jAyegA. isaliye jo sanmArga hai usI sanmArga 52 laganeke liye, usI sanmArga para Ane ke liye eka hI prakAkA mata ho, vibhinna mata nahIM ho. usameM akalyANa hotA hai. kalyANake liye to hama eka matameM A jAye, jisameM kalyANa ho. kahIM bhI kisIko akalyANa honekA sIdhA yA paraMparAse koI kAraNa nahIM ho, koI nimitta nahIM ho. sabhI ko kalyANakA sIdhA hI nimitta ho aisI vyavasthA hameM prabaMdha karanI cAhiye. mumukSu :- sarasa mArgadarzana che. akalyANa karavuM hoya to matabheda calAvavo. pUjya bhAIzrI :- hA. matabhedameM rahanese kayA hai ki samAjakI tAkAta tUTatI hai. samAjakI tAkata tUTa jAtI hai. to kahate haiM ki jagaha jagaha matabhedo kucha bhI kalyANa nahIM hai, yaha bAta phaile.' aisA eka vAtAvaraNa ho ki sababeMko yaha dhyAna rahe ki hameM matabheda ho to miTA denA hai. sAthameM baiThakara matabheda ho to miTA denA hai, aisA... mumukSu :- dhArmika patrameM bhI aisI bAta kare pUjya bhAIzrI :- hAM. aisI bAta honI cAhiye, aisA pracAra honA cAhiye ke hamAre ApasameM isaprakA2kA matabheda nahIM rahanA cAhiye. mumukSu :- aura sabakA kalyANa ho. pUjya bhAIzrI :- aura sabakA kalyANa ho. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-709 319 pratyakSa saddagurukI AjJAse dharma hai, yaha bAta dhyAnameM Aye. yaha anuzAsanakI bAta kahI. aisA kaba ho sakatA hai ? kyoMki haraeka ko apanI samakakA ahaM rahatA hai ki merA to yaha abhiprAya hai, meM to aisA mAnatA hUM. meM to Apa kahate haiM aisA nahIM mAnatA huM. meM to jo merI buddhimeM Aye vaha meM mAnuMgA. to aisA nahIM hai. anuzAsanameM rahanA hai. jo jJAnI hai, sadguru hai ve jo kahe vaha sahI hai. hama kahe vaha sahI nahIM hai. aise jJAnIke anuzAsanameM rahanA. jaba hI yaha saMbhava hai ki Apasake matabheda hai vaha manabheda taka pahuMce nahIM. mumukSu :- ... pUjya bhAIzrI :- hAM. ve to jAnate the na. unake vicArakA jo stara thA vaha bahuta vizAla thA. mAne buddhimati jo hai, ve bahuta vizAlabuddhike dhAraka the to bahuta jAnate the ki kaise zAsana calAnA cAhiye. pratyakSa saddagurukI AjJAse dharma hai, yaha bAta dhyAnameM Aye." sabhI ko yaha bAta dhyAnameM AnI cAhiye ki jJAnIkI AjJAmeM rahanA cAhiye. mumukSuoMko jJAnIkI AjJAse bAhara nahIM jAnA cAhiye. yaha bAta to saboMke dhyAnameM honI hI cAhiye. dravyAnuyoga-AtmavidyAnA prakAza ho." dekho ! kyA liyA ? sabase pahale. loga kahate haiM ki gurudevane to dravyAnuyogakA bahuta prakAza kiyA. lekina "zrImadjI'ne nahIM kiyA. aba zrImadjI kyA kahate haiM ? ki agara meM samaSTigata-samaSTi arthAt samAja. samaSTigata upadezakA koI kArya hAthameM huM to meM dravyAnuyogakA prakAza karuMgA. adhyAtmavidyAkA, AtmavidyAkA prakAza karuMgA. apanA abhiprAya spaSTa kiyA hai ki nahIM kiyA hai? isa bAtako spaSTa kara di hai. tyAga vairAgyakI vizeSatApUrvaka sAdhu vicareM. jo bhI tyAgI hai, jo bhI sAdhu hai usameM tyAga vairAgyanI ItanI vizeSatA honI cAhiye ki kisIko tIrthakarake mArgakA avarNavAda bolanekA avakAza nahIM mile. jaba ye tyAga vairAgyameM cuta hote hai yA tyAgI hokarake bhI usakA pratipAlana ThIka tarahase zAstrakI AjJAke anukUla nahIM karate haiM to logoMko ye avarNavAda bolanekA prasaMga AtA hai ki dekhiye ! dIkSA to lI hai lekina yaha aise khAte hai, aise pote hai, aise calate hai, aisA karate hai. aisA Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 rAjahRdaya bhAga-14 honA nahIM cAhiye. custarUpase, agara tyAgI huA, pratijJA lI to custarUpase usakA pratipAlana karanA cAhiye. mumukSu - AmAM mumukSue zuM bodha levo? pUjya bhAIzrI - yaha sAdhuke liye hai. yaha bAta sAdhuke liye hai. mumukSuoMko apanI jagahameM rahatA hai ki koI bhI satpaSakI virUddhatA hamase nahIM ho, jJAnakI virAdhanA hamase nahIM ho. sIdharUpase bhI nahIM ho, paraMparAse bhI nahIM ho. InakI AjJAko hameM anukUla rahanA hai. yaha bAta mumukSukA dharma hai. navatattvaprakAza.yaha tattvadaSTikI bAta lI hai. nava tattvameM jo bhI tattvadRSTi hai usa tattvadaSTikA hama prakAza kare. jagatameM nava tattvameM to sabhI upadeza A hI jAte haiM. lekina tattvake isa pradhAna daSTise InakA prakAza kare. aura "sAdhudharmaprakAza." sAdhu kaise hone cAhiye ? tIrthaMkaradevake mArgameM vicaranevAle jo sAdhu haiM ve kaise hone cAhiye isakA acchI taraha prakAza karanA cAhiye ki jisase ye sAdhudazAkI jo pravRtti hai isake bAhara pravRtti nahIM kare. aise "zrAvakadharmaprakAza." zrAvaka kaise hone cAhiye ? tIrthakarake mArgameM calanevAle zrAvaka kaise hone cAhiye ? AgAradharma aura aNagAradharma. donoM kA acchI taraha prakAza karanA cAhiye. aura vicAra. vicAra mAne jo vicArakI bhUmikA hai, pAtratAkI bhUmikA hai usako bhI acchI taraha hama samaje ki vicArakA stara kahAM taka hai ? vaicArika viSaya kahAM taka hai ? prayogakA viSaya kahAM taka hai? isa bAtakA hama bhI acchItaraha vicAra kare. aneka jIvoMko prApti." hove. mAne koI saMpradAyabuddhise hama aisI bADAbaMdhI nahIM kare ki dUsare jo Aye haiM usako manA kare yA dUsare Ave hai usako hama aise kahe ki hama to purAne hai aura Apa to naye ho. hama to purAne hai, Apa to naye haiM. hama purAne haiM isaliye hama digaMbara ho gaye. yA hamAre pitAjI isameM the isaliye hama digaMbara ho gaye. Apa to, abhI zvetAMbara rahe haiM mAne bhale pAMca-sAta sAla ho gaye phira bhI hama Apako zvetAMbara gIteMge, aisA nahIM honA cAhiye. "aneka jIvako prApti. ho. koI bhI AtA ho, kahIM se bhI AtA ho. nayeko to jyAdA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 patrAMka-709 Adara denA cAhiye. naye AnevAle ko kabhI bhI dhakkA denA nahIM cAhiye. yA usako Thesa pahuMce aisI koI bAta nahIM karanI cAhiye. mumukSu - "sogAnIjI' to naye Aye the. pUjya bhAIzrI - hAM. dekhiye ! nayemeM kaise hote hai! naye bhI kaise hote hai! isa mArgameM aisA siddhAMta nahIM hai ki jo purAne hote hai vaha acche hote haiM aura na hote hai vaha accha nahIM hote, kamajora hote haiM. aisI bAta nahIM hai. aise nApa nahIM nikalatA hai. ye to naye Aye ve Age baDha jAte haiM aura purAnevAle pIche raha jAte haiM. hamAre samAjameM yaha bAta ho gaI hai ki jo naye Ate haiM unako svAdhyAyanI vRtti jyAdA rahatI hai. purAnevAleko svAdhyAyakI ruci hI chUTa gaI hai aisA dikhanemeM AtA hai. svAdhyAya hI nahIM karate. kitAba gharameM lagAte hai, alamArImeM rakha dete haiM. mumukSu - zobhA. pUjya bhAIzrI :- Show piece. kitAba to Showcase kA eka Piece bana jAtA hai. kyoMki hama to ... bhI acche-acche karate haiM to hamAre Showcase meM vaha acchI dikhatI hai. aisA nahIM honA cAhiye. usakA svAdhyAya honA cAhiye. lekina jaise-jese samaya gujaratA jA rahA hai aisA pratyakSa dikhanemeM AtA hai ki jo bhI purAne ho gaye unako aisA lagatA hai ki ye saba hama jAnate haiM. hamako patA hai, hamako saba mAluma hai, hama jAnate hai. to unakI jo svAdhyAyakI prati ruci hai vaha miTa gaI hai. nave-naye Ate hai unako coMTa lagatI hai ki, acchA ! aisI baDI bAta hai ! aisI amUlya cIja hai ! unako svAdhyAyanI aici baDha jAtI hai. zAstrasvAdhyAya, tattvajJAnakA abhyAsa bhI acchA rahatA hai. mumukSu :- hRdayameM likha dene jesA hai. pUjya gurudevazrI :- hAM. mAne kitane aMtaramaMthanameM se yaha TUkaDe nIkale hoMge ! bhale hI do zabdake, eka zabdake ho, do zabdake ho, tIna zabda ke ho lekina sUtra jesI bAta hai. mArgakI unnatike sAdhana jo hai usameM ina sabhI bAtoMkA acchI taraha IstamAla honA cAhiye. agamAM hama ina bAtoMko nahIM saMbhAleMge to mArgakI unnati honA saMbhava nahIM hai. yaha bAta sApha hai. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 AtmA saccidAnaMda che. rAjahRdaya bhAga-14 patrAMka-710 vaDavA, bhAdaravA suda 15, soma, 1952 wi jJAnApekSAe sarvavyApaka, saccidAnaMda evo huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, dhyAvavuM. nirmaLa, taatyaMta nirmaLa, parama zuddha, caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa che. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te AtmA je sarvane jANe che te AtmA che. je sarva bhAvane prakAze che te AtmA che. upayogamaya AtmA che. avyAbAdha samAdhisvarUpa AtmA che. AtmA che. AtmA atyaMta pragaTa che, kemake svasaMvedana pragaTa anubhavamAM che. te AtmA nitya che, anutpanna ane amalina svarUpa hovAthI. bhrAMti5Ne parabhAvano kartA che. tenA phaLano bhoktA che. bhAna thaye svabhAvapariNAmI che. sarvathA svabhAvapariNAma te mokSa che. sadguru, satsaMga, satzAstra, sadvicAra ane saMyamAdi tenAM sAdhana che. AtmAnA astitvathI mAMDI nirvANa sudhInAM pada sAcAM che, atyaMta sAcA che, kemake pragaTa anubhavamAM Ave che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 3ra3 bhrAMtipaNe AtmA parabhAvano karyA hovAthI zubhAzubha karmanI utpatti thAya che. karma saphaLa hovAthI te zubhAzubha karma AtmA bhogave che. utkRSTa zubhathI utkRSTa azubha sudhInA sarva nyUnAdhika paryAya bhogavavArUpa kSetra avazya che. nija svabhAva jJAnamAM kevaLa upayoge, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. tathArUpa pratItipaNe pariName te samyaktva che. niraMtara te pratIti vatya kare te kSAyika samyakatva kahIe chIe. kvacit maMda, kvacit tIvra, kvacit visarjana, kvacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene kSayopazama samyakatva kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI, tyAM sudhI upazama samyakatva kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya tene AsvAdana samyakatva kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pudgalanuM vedavuM jyAM rahyuM che tene vedaka samyakatva kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMdhI ahaMmamatvAdi, harSa, zoka krame karI kSaya thAya. manarUpa yogamAM tAratamyasahita je koI cAritra ArAdhe te siddhi pAme che. ane je svarUpasthiratA bhaje te svabhAvasthiti pAme che. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upayoganuM pariNamana e Adi svabhAva aMtarAya karmanA kSaye pragaTe che. kevaLa svabhAvapariNAmI jJAna te kevaLajJAna che ... kevaLajJAna Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra4 rAjahRdaya bhAga-14 aba jo 710 naMbarakA patrAMka jo hai vaha bhI nivRttikSetramaiM apanI koI Dairy kI noMdha jesA dikhatA. kisIko likhA huA nahIM dikhatA hai. paddhati dekhakarake aisA dikhatA hai ki apane jo vicAra hai usakI noMdha hai. bahuta-sI bAteM likhI hai. "AtmA saccidAnaMda" do jagaha likhA hai. gujarAtI pratameM eka ora gujarAtI bhASAmeM eka ora nAgarIlipImeM likhA hai. jJAnApekSAse sarvavyApaka, saccidAnaMda aisA meM AtmA eka huM aisA vicAra karanA, dhyAna karanA." kaise apane svarUsakA dhyAna karanA ? apanA svarUpa kaisA hai ? ki eka abheda huM meM. aura eka abheda hokarake bhI jJAna apekSAse sarva padArthomeM vyApaka ho jAuM aura jJAna hove aisA. merA (svarUpa hai. jJAnakI paryAya, jJAnaguNakI paryAya apane kSetrase bAhara kabhI jAtI nahIM hai. lekina jAnanekI apekSAse yaha bAta kahI-sarvavyApaka. kevalajJAnakA yaha vizeSaNa hai aura kevalajJAnake sAmarthyakA bhI yaha vizeSaNa hai. kaI zAstroMmeM AtA hai. bhagavAna ! Apa to sarvavyApaka hai. yahAM se Ina logoMne yaha paramabrahma sarvavyApaka kSetrase hai aisA le liyA hai. kSetrase nahIM hai. AtmAkI sarvavyApakatA kSetrase nahIM hotI hai. isa bAta ko spaSTa karaneke liye jJAna apekSAse, aisA apekSA kholakarake likhA hai. yaha maryAdita bAta hai. kSetrame aura dUsare guNose kahIM bhI vyApti hotI nahIM. lekina jJAna lokAlokako jAnatA hai, jAnatA hai utanA hI nahIM hai, jaise vyApya-vyApaka hokara jAne to kitanA jAne utanA jAnatA hai. aisA dikhAneke liye kahate haiM ki vaha sarvavyApaka hai. vAstavameM jJAnakI vyApti vahAM hotI nahIM hai. lekina jAnakArI utanI ho jAtI hai ki mAno eka paramANu ho aura asaMkhya yojana dUra ho. apanI AtmAne, kevalajJAnIkI AtmAse eka paramANu asaMkhya yojana dUra paDA ho to usake anaMta guNa, usake anaMta guNakI anaMta pratyeka paryAya, guNakI pratyeka paryAya aura usa paryAyake anaMta avibhAga praticcheda, usako kevalajJAna jAna letA hai kaise jAnA ? ki mAno kI jaise usameM vyApya-vyApaka hokara praveza kara liyA aura jAna liyA. usake bhitarameM jAkarake praveza karake jese jAna liyA ho. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 325 ItanA spaSTa jAnatA hai isaliye usako-upara vyApakatAkA eka Aropa ho sakatA hai. yaha Aropita kathana hai. aise Aropita vizeSaNa unako kahate haiM. "jJAnApekSAse sarvavyApaka, saccidAnaMda." merI sattA, merA caitanyasvabhAva aura merA AnaMdasvabhAva "aisA meM AtmA eka huM... eka AtmA huM, meremeM baita nahIM . itanA kahakarake bhI meremeM baita-dorUpapanA nahIM hai. eka abheda akhaMDarUpa meM huM. mumukSu :- ... pUjya bhAIzrI :- hA. vedAMtameM yaha bAta AtI hai. eko ahama. advaitabrahma. aisA kahate hai. maisA kahate haiM ? vahAM advaita brahma kahate hai. vahAM abhedatAkA bhI eka abhiprAya hai. bhedavAlekA bhI eka abhiprAya hai aura bhedAbhedavAlekA bhI abhiprAya hai, jisane "sarasvatIcaMdra' paDhA hogA usako yaha mAluma hogA. "sarasvatIcaMdra' paDhA hai ? vaha to gujarAtI sAhityakA bahuta baDA graMtha hai. sAhityika graMtha hai. govardhanarAma mAdhavarAma tripAThIne likhA hai. jo ke "manasukharAma sUryarAma tripAThI hai unake cacare bhAI haiM. unake parivArameM saba baDe baDe vidvAna hue haiM. govardhanarAma' karake baDe vidvAna ho gaye. unhoMne cAra bhAga likhe hai. sarasvatIcaMdra' nAmakA eka Novel likhI hai. Novel ko hindImeM kayA kahate hai? upanyAsa likhA hai. baDA upanyAsa hai, choTA nahIM hai. cAra Volume hai. usameM saba cIjako Cover kara diyA hai. rAjanItiko, gRhasthIko, dharmako, tyAgako. sarasvatIcaMdra' tyAga kara letA hai. gharakA tyAga karake nIkala jAtA hai. vaha koI saMnyAsI ke AzramameM jAtA hai to eka sArA prakaraNa to saMskRtameM likhA hai. upanyAsa gujarAtI bhASAkA hai lekina eka prakaraNa usane saMskRtameM likhA hai. saMskRtake baDe vidvAna the. usameM baitAadvaitavivaraNa aisA karake yaha prakaraNa hai. usameM-vedAMtameM ata mata kesA hai, advaitamata kaisA hai ? vaitAdvaitamata kaisA hai ? sabakI paricarcA kI hai. saMskRtameM kiyA hai. usakA gujarAtI Foot note meM likha diyA hai. lekina sArA Chapter hai vaha saMskRtameM likhA hai. College meM Arts College Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 rAjahRdaya bhAga-14 meM usake Course meM calatA hai eka kA matalaba yahI hai. advaita brahma kahate hai. aisA vicAra karanA. aisA dhyAna karanA. kyoMki dvaitameM ekAgratA nahIM ho sakatI. jJAnake viSayameM jahAM dopanA AtA hai. anekapanA AtA hai vahAM to ho hI nahIM sakatI. lekina vaitapanemeM bhI ekAgratA nahIM ho sakatI. isaliye aisA vicAranA aura aisA dhyAna karanA. "nirmala, atyaMta nirmala, paramazuddha, caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa hai." meM jaba mere sanmukha hotA hUM taba muje aisA lagatA hai yA aisA anubhava hotA hai ki meM nirmala huM, nirmala nahIM atyaMta nirmala huM. mAne muja malinatAnA praveza nahIM huA hai na malinatAkA sparza bhI huA hai. dekhiye ! paribhramaNa karanevAlA saMsArI jIva hai usane adhika kAla to nigodameM hI bitAyA hai. anaMtakAla to nigodameM hI bitAyA hai. kyoMki trasaparyAyakA kAla hI kama hai. jyAdA se jyAdA do hajAra sAgara hai phira to nigodameM calA jAtA hai. aura pracura kaSAyakalaMkameM vahAM anaMta kAla rahanA hotA hai. nigoda mAne kyA? pracura kaSAyameM rahanA. phira bhI merI AtmAmeM yaha kaSAyakI malinatAkA sparza bhI huA nahIM aisA meM nirmala, paripUrNa nirmala, atyaMta nirmala, behada nirmala huM jisakI sImA nahIM hai aisA asIma nirmala huM meM paramazuddha huM utkRSTa zuddha hUM aura caitanyakA ghana huM. caitanyakA niviDa piMDa huM. isameM kisIkA praveza honekA, sparza honekI guMjAIza nahIM. ye kAraNazuddhaparyAyakA viSaya carcAmuM calatA hai, usa para eka dagaMta hai. "sItAjI' ke svayaMvarakA eka daSTAMta haiM. sItAjIkA svayaMvara huA to unake pitAjIne jaba svayaMvaranI racanA kI to sabhI rAjAoM ko AmaMtrita kiyA. jo bhI samartha hoMge, merI kanyA usake sAthe vivAha karegI. usavakta to eka kAla hI maMtra-taMtrakA (thA), aisA kAla thA. aura usa vakta the na? hanumAnajI vagere vahI the. jo manuSya maMtra-taMtra jyAdA karate hai. vaise. AkAzagAmInI vidyA rAvaNa vagere. yaha saba AkAzagAmI hote the. manuSya hote hue bhI aisI vidyAko sAdhate the. mumukSu :- vidyAdhara Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 327 pUjya bhAIzrI :- vidyAdhara. hoM. vidyAko dhAraNa karanevAle vidyAdhara. maMtra-taMtrakI vidyAoMkA bahuta pracAra thA. aura usa vakta bahuta manuSya vidyAdhara hote the. aisA eka vidyAse sAdhita dhanuSako rakha diyA. to utanA isake agala-bagalameM Current rahatA thA ki koI asamartha usake pAsa jAve to jaise bijalI ke Current se koI usako dhakkA mAra de, pheMka de. aise bahuta rAjA to najadIka bhI na jA sake. kitane to najadIka bhI nahIM pahoMce. aura kucha sparza karaneko gaye to itanA Current lagA to uDakake gira gaye. usako pheMka diyA. yaha eka itanA sAmarthyavAlA padArtha hai. caitanyaghana kahate haiM na ? paramazuddha. usake sirpha vartamAnameM, vartamAna samaya, eka samaya. vartamAna samaya kitanA hotA hai ? eka samayakI vidyamAnatAmeM utanA Current hai ki usake sanmukha hove. trikAlI dhruvakA sparza ho hI nahIM sakatA. dhruva sparza utpAda nahIM kara sakatA. koMki phira to utpAda miTa jAye. to yaha utpAda honevAlI paryAya agara sanmukha hotI hai to usameM utanA Current lagatA hai ki kevalajJAnakI prApti ho jAtI hai. sAmarthya kitanA !! yaha dikhAnekA abhiprAya hai. .. paryAMya dikhAnekA yahI abhiprAya hai ki sAmarthya kitanA ? AtmapadArthameM sAmarthya kitanA ? ka eka samaya kI vartamAna vidyamAnatAke sanmukha honevAlA upayoganeM matijJAna Adi AvaraNa phaTa jAtA hai aura kevalajJAnakI utpatti ho jAtI hai. eka samayameM ho jAtI hai. dUsarA samaya nahIM lagatA. isameM itanA Current hai. vastu kitanI mahAna hogI ! aisA dikhAne ke liye kucha bheda-prabhedako dikhAyA hai. vaha bhI sAmarthya dikhAne ke liye. bheda-prabhedakA dikhAnekA prayojana bhI utanA hI hai. usameM utanA hI nyAya hai. usameM bheda dikhAnekA nyAya nahIM hai. agara eka aMzameM utanA sAmarthya to pUrI vastumeM kitanA sAmarthya ! yaha dekha lo. jaise koI anukUlatA miTAne ke liye majadUrI karatA hai. dhaMdhA, vyApAra caubIsa ghaMTe (karatA hai). lekina kahate haiM ki tere vikArI pariNAma agara zubha hoMge to indrakI daulata mila sakatI hai. kitanI ? yaha vikArI pariNAmakA la hai. indrakA jo vaibhava hai vaha kisakA phla hai ? vikArI pariNAmakA la hai. vikArameM utanA sAmarthya hai, agara maMda kaSAya huA to Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 rAjahRdaya bhAga-14 indrakA vaibhava milatA hai aura tIvra ho to sAtava nArakameM yA nigodameM jA sakatA hai. yA eka aMza zuddha hove. mumukSukI bhUmikAmeM, nirNayanI bhUmikAmeM garbhita zuddhatA, bIja bonekA hove to usameM nirvANapadakI Security, nirvANapadakA Reservation usameM ho jAtA hai. aisA itanA sAmarthya hai. usake najadIka jAnemeM utanA sAmarthya hai. vastune sAmarthyakA to koI hisAbakitAba lagA hI nahIM sakate, latA hI nahIM sakate. yaha jJAnakA viSaya hai. manakA viSaya nahIM hai to vANIkA to viSaya hote hI kahAM se ? aisA caitanyaghana, ghana mAne kaisA ghana hai? aisA caitanyaghana pragaTa AtmasvarUpa hai. merI AtmA atyaMta nirmaLa paramazuddha caitanyaghana aura pragaTa AtmasvarUpa hai, loga vaha kahe haiM ki AtmA pragaTa kahAM hai? usako pragaTa karanA hai. pragaTa karanA nahIM hai. are...! pragaTa-apragaTakI apekSA jisako lAgu hI nahIM hotI aisA hai. kaisA hai ? ki pragaTa-apragaTakI apekSA jisako lAgu nahIM hotI. nitya udyotasvarUpa hai nityaudyota. chaThI gAthAmeM vaha bAta lI hai. nitya udyota hai usakA udyota kabhI nayA hotA nahIM hai. aisI vasta pragaTa paDI hai pragaTa rahI hai aisI yahAM noMdha kI hai. apanI Dairy meM isakI noMdha kI hai. anubhavakI bAta abhI kareMge ki merA anubhava kaisA hai ? aura anubhavako kaise hama grahaNa kare ? anubhava mAne vedana. aba idhara vedanakA viSaya AyegA. thoDA vedanakA viSaya gaharA lagatA hai. lekina unhoMne bahuta acchI paddhatise yaha bAta lI hai. jo 15vI gAthAmeM liyA hai vahI bAta yahAM "zrImajIne eka paMktimeM likha dI hai vizeSa kaheMge... mAtra AtmAno vicAra thavI, saLe. nathI paraMtu AtmAne bhAvata bhAvatAM AtmavicAraNA cAle to dhyAna thAya. bhAve te dhyAve, e nyAye mumukSue AtmabhAvanA dvArA AtmAne bhAvavo. jeTalo Atmarasa bhAvanAmAM utpanna thAya, teTalo mAtra vicAra/vikalpana thAya. (anubhava saMjIvanI-1702) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 329 tA. 29-5-191, patraka - 71 - pravacana na. 3ra9 zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patrAMka-710. dUsarA vacana hai. "sabako kima karate karate jo abAdhya anubhava rahatA hai vaha AtmA hai." kama karatekaratenuM gujarAtI zuM che ? bAda karatA karatA. jJAnamAMthI chevaTa jJAnAkAro paNa bAda karatAM. AtmAmAM rAgAdi vibhAvo bAda karatAM eTaluM ja nahi. paNa jJAnamAM je aneka AkArapaNuM che ene paNa bAda karatAM, je avyAbAdhapaNe-pachI bAda na thAya evuM, jene bAda nathI karI zakAtuM, evo anubhava rahe che-vedana rahe che (arthAtu) jJAnamAM jJAnanuM vadana rahI jAya che, te AtmA che. dekhiye ! paryAyako AtmA kaha diyA na? anubhava ko AtmA kahA. "abAdhya anubhava rahatA hai vaha AtmA hai." anubhava rahatA hai. anubhava to avasthAmeM hotA hai. to yaha AtmA hai. mAne sva-rUpase vedanameM AtA huA jJAna vahI AtmA hai. ye "gurudevakA vacanAmRta hai 733 paramAgamasAra). mumukSu - svapaNe anubhavAtuM jJAna te AtmA che. pUjya bhAIzrI - sva-rUpase, svapanese anubhavameM AtA huA jJAna hI AtmA hai. mumukSu -.. pUjya bhAIzrI:- hAM. svapanA trikAlI dhruvameM Azrayake bhAvase hotA hai, AzrayabhAvase hotA hai. aura yaha anubhavabhAvase hotA hai. yaha anubhavabhAvase hotA hai. svasaMvedana. vahAM vedanameM svapanA AtA hai, lekina Azraya nahIM AtA. aura trikAlameM svapanA AtA hai, vahAM vedana nahIM AtA. yaha pUjya bahinazrIkA 376 naMbarakA vacanAmRta hai. usapara gurudevazrIne kAphI spaSTikaraNa kiyA. jo lakSya aura AzrayakA viSaya hotA hai aisA jo dravyasvabhAva usameM vedana kabhI hotA nahIM. kyoMki ye Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 cajahRdaya bhAga-14 dhruva hai. pariNAmikabhAva hai isaliye. aura jahAM vadana hotA hai usakA Azraya aura lakSa nahIM rahatA. basa ! donoM eka sAthe hove. lakSya aura vedana apane-apane sthAnameM hove), apane sthAnameM ucitarUpase hotA hai usako hI samyaphapanA kahanemeM AtA hai. samyapanA dUsarI koI cIja nahIM hai. usIkA nAma samyaka hai. | mumukSu - jJAnIkA Azraya karanekA dharma aura vedana karanekA dharma, do alaga alaga bAta ho gaI. ekasAtha ho gaI. pUjya bhAIzrI :- hAM. Azraya to aura bhI guNa karate hai. dRSTizraddhAna bhI Azraya karatA hai, jJAna bhI Azraya karatA hai, cAritra bhI Azraya karatA hai, puruSArtha bhI Azraya karatA hai. mukhyarUpane jo samaja sakate haiM. bAkI sarva guNakA AzrayasthAna dhruva paramAtmA hI hai. AzrayasthAna to sabhI guNoMkA eka hI hai. sabhI guNa- anaMtAanaMta guNa eka hI jagaha ekAgra hokarake vyApya-vyApakabhAvarUpase pariNamita hote haiM usIkA nAma svAnubhUti hai. mumukSu - Azraya arthAt dRSTi.? pUjya bhAIzrI :- Azraya to jJAna bhI karatA hai, cAritra bhI karatA hai, puruSArtha bhI karatA hai. sabhIkA yaha dharma hai. daSTikA to yaha mukhya dharma hai. kyoMki usako to AzrayasthAna dUsarA hai hI nahIM. yA dUsarA bhI koI vikalpa isameM nahIM hai. jJAnameM to anya vikalpa hai. dUsarA vikalpa yaha hai ki svayaMko vedatA hai. sukha bhI svayaMko vedatA hai. daSTikA to koI savAla hI nahIM. vaha to apane Apako bhUlakarake aisI apane paramAtmAne sAtha lapeTa ho jAtI hai ki vahAM kucha dvaita hI nahIM hai. dopanA nahIM rahatA. dRSTiko to eka hI viSaya hai. jJAnako do viSaya hai. utanA pharka hai. phira bhI jJAnakA AzrayasthAna, lakSmasthAna trikAlI dhruva hI hai aura vedana apanI avasthAkA hotA hai. mumukSu :- jJAnake ye do dharma ekasAthe rahate hai. usako spaSTarUpase nahIM samajaneka kAraNa... pUjya bhAIzrI :- hAM. gaDabaDI ho jAtI hai. spaSTarUpane samaja leve to phira koI ekameM dUsare ko milAnekA prazna nahIM hogA. yA to apanI Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 331 samaja spaSTa hogI, sApha hogI to phira koI dUsarI kalpanA nahIM banegI. isa viSayameM koI kalpanA, kalpita bAta nahIM hogI. mumukSu :- 'pravacanasAra' (aliMgagrahaNano) 20mo bola lAgu paDe che ? pUjya bhAIzrI :- pravacanasAra' 20ve bolameM jyAdA bAta hai. vahAM spaSTIkaraNa aura bhI hai ki dravyasAmAnya ko nahIM sparzatA huA aisA pariNAma liyA hai. vahI zuddhAtmA hai. dravya sAmAnyako nahIM AliMgIta aisI zuddhaparyAya vahI AtmA hai. vahAM aisA kahanekA abhiprAya hai ki nahIM AliMgIta matalaba kI vaha usake sAtha ekarUpa nahIM hotI. paryAya paryAyabhAvameM rahatI hai, paryAya dravyabhAvameM usa vakta nahIM AtI, dravyarUpa nahIM hotI. lekina Azraya to hai hI. AliMgIta nahIM hai phira bhI Azraya nahIM hai yaha kahanekA abhiprAya nahIM hai. yahAM jo AtmAnubhava liyA hai-abAdhya anubhava. to abAdhya anubhava jo anubhava hai vaha pragaTarUpa anubhava lakSyake binA ho hI nahIM sakatA. lekina samajAneke taurase aisA kahate haiM ki dekha tere jJAnameM terA vedana hai. tuM kama karate jA, bAda karate jA, kama karate jA. kahAM taka ? ki avasthAke rAgako mata dekha. jJAnAkArako bhI mata dekha. yahI AtmA hai. mumukSu :- 20 vA bola to yaha hai ki zuddha paryAyakI anubhUti vahI AtmA hai. pUjya bhAIzrI :- vahI AtmA hai. = mumukSu :- yahAM AtmA aura paryAya milatI hai, usIkA nAma hai ? pUjya bhAIzrI :hAM, usIkA nAma hai. lekina vahAM usa bAtakA spaSTIkaraNa hai ki dravyasAmAnyako nahIM AliMgIta. utanI jyAdA bAta lI hai. aisA kacoM liyA ? apaneko to utanA hI vicAra karanA hai. anubhUti hai so AtmA hai aura anubhUtimeM trikAlI 52 lakSa hotA hai, Azraya hotA hai. vedana apanekA svayaMkA hotA hai, vartamAna avasthAkA hotA hai. yaha bAta samajate hue bhI. yahAM dravyako nahIM AliMgIta aisA kacoM liyA ? isaliye liyA ki vaha paryAya paryAyarUpa rahatI hai, dravya dravyarUpa rahatA hai. dravya paryAyameM ApasameM kabhI ekadUsarekA svarUpa ekadUsaremeM jAtA nahIM Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjaya bhAga-14 332 hai. dravyatva-dravyatva hai, paryAyatva paryAyatva hai. mumukSu - paryAya potAno bhAsa dravyamAM nathI... pUjya bhAIzrI - nahIM. jyAre paryAya pragaTa che tyAre e paryAya ja che. bhale emAM dravyamAM huMpaNuM karyuM hoya. bhale emAM svasaMvedana vartatuM hoya, topaNa paryAya e vakhate paryAya ja che. paryAya dravyarUpa nathI thaI, ema kahevuM che. paryAyanI svataMtratA tyAM laI lIdhI. pravacana vAMco to tyAM to paryAyanI pUrI svataMtratA pravacanamAM Avaze ke paryAya ahIMyAM pUrI svataMtra che. e kahevAno abhiprAya che. dravyathI nahi AliMgIta ema kahIne paryAyanI svataMtratA tyAM batAvavI che. mumukSu - paryAyanI trikALatA.... pUjya bhAIzrI - paryAya eka svataMtra sat che. Ama kSaNika sat che, trikALI nathI paNa kSaNika sat che, paNa svataMtra sat che. mumukSu - traNe kALe ? pUjya bhAIzrI :- hA, svataMtra hai. traNe kALa kSaNa kSaNavartI paNa svataMtra che. traNe kALe svataMtra che, ema kahevuM che. mumukSu -.uddezase dekhanepara, vaha bAta... pUjya bhAIzrI :- usakA nAma to naya hai. uddeza kaho, prayojana kaho, usakA nAma to naya hai. ki tuma kisa nayase dekhate ho. jisa nayase dekhate ho una sabhI nayoMnA kendrasthAna, kendrabiMdu to yahI honA cAhiye) ki hamAre pariNAmameM nukasAna nahIM hove, azAMti nahIM hove, malinatA nahIM hove, duHkha nahIM hove aura sukhazAMti hove. basa ! sabhI nayoMkA yahI abhiprAya hai. gurudeva to kahate the ki naya hai ve le jAte hai. kahAM le jAte hai? ki svabhAvameM le jAte hai usako naya kahate haiM svarUpameM le jAnevAlako naya kahate hai. mumukSu :- eka anubhavI apekSAse banA aura eka lakSyakI apekSAse banA. - pUjya bhAIzrI :- hAM. do bAta hai. lakSya bhI do hai jaise lakSya eka hai, paripUrNa zuddhatAkA lakSya zuru se hai aura trikAlI meM huM aisA lakSya bhI hai. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710. 333 mumukSu - lakSyakI do. pUjya bhAIzrI :- hAM, aisI do bAta hai. isIko hI yathArtha lakSya kahate hai agara trikAlI dhRvakA hameM lakSya hai lekina paryAyameM to hamArI kitanI bhI gaDabaDI cale hameM koI Apatti nahIM hai, aisA kabhI hotA nahIM. donoM lakSya rahatA hai. paryAyameM kyA hotA hai, kyA nahIM hotA hai (isakA jJAna) sahajarUpase rahatA hai. mumukSu :- banne eka ja samayamAM hoya che? pUjya bhAIzrI :- banne ekasAthe ja hoya che. ene ja yathArtha lakSa kahe che. kemake pUrNa zuddhatAthI upaDyo che eTale bhale zuddhatA thatI jAya che topaNa adhurI zuddhatA che e khyAlamAM kyAre Ave che ? ke lakSamAM pUrNa zuddhatA che to. cAlatA cAlatA khabara paDe che ke hajI rasto keTalo bAkI che. kemake jyAM pahoMcavuM che e lakSamAM che mATe. mumukSu :- agara donoMmeM se eka ko svIkAra kare to saMtulana kho diyA. pUjya bhAIzrI - to saMtulana kho baiThegA. isIkA nAma ekAMta hai. aura saMtulana rahe usakA nAma anekAMta hai. basa ! utanI bAta hai. saMtulana rahane kA yahI kAraNa hai. vedAMta nahIM ho jAtI, nizcayAbhAsa nahIM ho jAtA, vyavahArAbhAsa nahIM ho jAtA, ubhayAbhAsa nahIM ho jAtA. isakA kAraNa saMtulana rahatA hai. yahI kAraNa hai, dUsarA koI kAraNa hai nahIM. mumukSu -... "sonagaDha meM calA thA. pUjya bhAIzrI :- hA. 376 vAlA na ? ekakA vadana hai, eka kA lakSya hai, ekakA vadana hai, ekakA lakSya hai. pUrNaguNose abheda aisA pUrNa Atmadravya, upara dRSTi karanese, usakA hI AlaMbana se pUrNatA pragaTa hotI hai. yaha akhaMDadravyanA AlaMbana vahI akhaMDa eka paramapariNAmikabhAvakA AlaMbana hai. jJAnIko usa AlaMbanase pragaTa honevAlI upathamika, kSAyopathamika aura kSAyikarUpa payayoMkA..." mAne vyakta honevAlI vibhUtiyoMkA vadana hotA hai. kintu usakA AlaMbana nahIM hotA. upara jora nahIM hotA. jora to sadA hI akhaMDa zuddha dravya para hI hotA hai. kSAyikamAvakA bhI Azraya aura Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 rAjahRdaya bhAga-14 AlaMbana nahIM lenemeM AtA hai. koMki vaha paryAya hai, vizeSabhAva hai. sAmAnya ke Azrayase hI zuddha vizeSa pragaTatA hai, dhruvake avalaMbanase hI nirmala utpAda hotA hai. isaliye sabhIko choDakarake eka zuddhAtmadravya prati, akhaMDa paramapAriNAmikabhAva prati dRSTi kara. usake u52 hI niraMtara jora rakha. usI tarapha upayoga rahe aisA kara. aisA karake aisA liyA hai ki AlaMbana trikAlIkA hotA hai aura vyakta paryAyoMkA vedana hotA hai. ina donoMme asti lI, isameMse nAsti nikalatI hai ki, trikAlI dhruvakA vedana nahIM hotA. 'gurudeva'ne apane pravacanameM spaSTa kara diyA. aura vartamAnakA AlaMbana nahIM hotA. vartamAnakA AlaMbana nahIM hotA vaha nAsti to le lI hai. lekina dhruvameM vedana nahIM hotA, dravyakA vedana nahIM hotA. yaha bAta 'gurudeva'ne apane pravacanameM nikAlI hai aura kala bhI hamane paDI thI ki dravyakA vedana nahIM hotA. jo 15 gAthAkA spaSTIkaraNa jo AyA paramAgamasAra' 541 meM. usameM dravyakA vedana nahIM hotA vaha bAta spaSTa AyI thI. jo sabako jAnatA hai vaha AtmA hai.' AtmasvarUpa kaisA hai vaha dUsarI paMktise liyA hai. nirmala, atyaMta nirmala, paramazuddha, caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa hai. sabako kama karate karate jo avyAbAdha anubhava rahatA hai vaha AtmA hai.' aba tIsarI paribhASA karate haiM ki jo sabako jAnatA hai vaha AtmA hai.' mumukSu :- sabako kama karate-karate likhA hai na ? usameM vizeSa zeyAkAra jJAnako bhI bAda karanA, phira isake bAda ? pUjya bhAIzrI :- phira to avyAbAdha anubhava raha jAyegA. usake bAda jo rahegA vaha anubhava raha jAyegA, vedana raha jAyegA. mumukSu :- vaha paryAya hai ? pUjya bhAIzrI :- hAM, vaha paryAya hai. mumukSu :- usako bAda nahIM karanA ? = pUjya bhAIzrI :- nahIM, bAda karanA. vahI AtmA hai. yahI AtmA hai. mAne paryAyapradhAnatAse usako hI AtmA kahate hai. 'gurudeva' isa nyAyako aura spaSTa karaneke liye aisA kahate the ki pUMjI kitanI bhI ho, gharameM dhAna Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 kitanA bhI bharA ho. lekina jitanA khAyA utanA apanA. mumukSu :- 20 ve bolameM bhI aisI hI bAta kI hai. pUjya bhAIzrI :- hAM. aisI hI bAta kahI. 20 ve bolaneM bhI yahI bAta lI ki jitanA bhoga kiyA utanA hI apanA. bAkI raha gayA vaha apanA nahIM hai. koMki vaha to paDA rahA. isaliye jo pragaTa anubhavameM AyA vahI AtmA hai. vaha bhI eka zailI hai, kahanekI eka zailI hai. isameM vastuke svarUpako dikhAnekI bAta hai. jo sabako jAnatA hai vaha AtmA hai.' dekho ! jAnanekI kriyA le lI. jo saba bhAvoMko prakAzita karatA hai vaha AtmA hai.' jAnatA hai aura prakAzita karatA hai. do bAta le lI. vaise milatI-julatI bAta hai. phira bhI ekameM jAnanA liyA hai aura dUsaremeM prakAzita karanA liyA hai. = mumukSu :- vedanako bAda karanemeM to AtmA rahegA nahIM. pUjya bhAIzrI :- bAda ho hI nahIM sakatA na. dRSTike viSayakI bAta alaga hai, vaha usameM nahIM AtA hai. lekina dRSTipradhAna yaha bAta nahIM hai. yaha vedanapradhAna bAta hai, anubhavapradhAna bAta hai. yaha bAta hai vaha anubhavapradhAna hai. kathana to saba prakAkA AyegA. dRSTi ke viSayameM to bAda hI ho jAyegA. vedana bhI bAda ho jAyegA. aisI bAta hai. 335 upayogamaya AtmA hai.' mumukSu :- anubhava che i jJAnapradhAna che ? pUjya bhAIzrI :- hAM, jJAnapradhAna che. jJAnamAM paNa anubhavapradhAna. jJAnamAM paNa jANavuM ema nahi, vedanapradhAna. ema levuM. upayogamaya AtmA hai. avyAbAdha samAdhisvarUpa AtmA hai.' jisa samAdhiko sAtavIM nakakI pratikUlatA bhI bAdhA nahIM kara sakatI aisA avyAbAdha. mAne tIvrase tIvra pratikUlatAyeM bhI jisako bAdhA nahIM kara sakatI aisI samAdhirUpa zAMti, samAdhimeM sukha-AnaMdako koI bAdhA nahIM pahuMcA sakatA. mumukSu :- yahAM bhI samAdhi, zAMtikI paryAya lenA ? pUjya bhAIzrI :- hAM. avyAbAdha samAdhisvarUpa. usakA svarUpa hI aisA hai. jaisI samAdhi pragaTa huI aisA hI usakA svarUpa hai. trikAlI bhI Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 rAjahRdaya bhAga-14 le lo, koI bAta nahIM hai. jo pragaTa huI hai aisA hI usakA svarUpa hai. jisako bAdhA ho nahIM sakatI. mumukSu - upayogamaya AtmA kahyuM che. pUjya bhAIzrI :- kyA hai ki zuddhaparyAya pariNatu jo dravya hai usako AtmA kahanemeM koI Apatti nahIM hai. mumukSa :- upayogamaya AtmA che to upayoga AtmAne ja grahe che, ema levuM? pUjya bhAIzrI :- hAM, upayoga aura AtmA tanmaya hai, abheda hai, vaha usakA svarUpa hai, svaAkArabhAva hai. aisA hai. mumukSu - evuM vastunuM svarUpa che. pUjya bhAIzrI :- hAM. vastukA svarUpa hI upayogamaya hai. jJAnamaya kaho, jJAnasvabhAvI kaho, upayogamaya kaho. upayoga hai vaha buddhigrAhya hai. upayoga sAmAnya upayoga vizeSa nahIM lenA, upayoga sAmAnya le lenA. ye upayoga hamAre samajameM AtA hai to aisA hI AtmA hai. mumukSa :- upayoga zeyane nathI grahato, AtmAne ja rahe che. pUjya bhAIzrI :- nahIM. sAmAnya ko to zeyake sAtha saMbaMdha hI nahIM rahatA. (upayoga) sAmAnyako zeyake sAthe koI saMbaMdha nahIM hai. paryAyameM bhI saMbaMdha nahIM hai. dravyameM to honekA savAla hI nahIM hai. mumukSu :- AmAM trIjA bolamAM ane A bolamAM phera zuM che? pUjya bhAIzrI - bIjo ke trIjo ? mumukSu - avyAbAdha anubhava.. pUjya bhAIzrI - avyAbAdha anubhava ane samAdhi ? samAdhi cAritrapradhAna lIdhuM ane A jJAna-anubhavapradhAna lIdhuM, vedanapradhAna lIdhuM. trIjo bola jJAnamAM paNa vedanapradhAna lIdho. jyAre samAdhi che e cAritrapradhAna vAta lIdhI athavA sukhapradhAna vAta lIdhI, zAMtinI pradhAnatAthI e vAta lIdhI. aba kahate hai, yaha bahuta suMdara vacana hai. "AtmA hai..." AtmA maujUda hai. kahanA yaha hai ki AtmA hai mAne AtmA astitvamaujUdagI hai. kayoMki "AtmA atyaMta pragaTa hai" pragaTa hai utanA nahIM liyA. sAmAnya Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710. 337 AtmA. trikAlI bhI atyaMta pragaTa hai. kyoMki usameM pratyakSatA bhI anaMtI hai. usakA kAraNa kyA hai? atyaMta pragaTa hai usakA kyA kAraNa hai? "kyoMki svasaMvedana pragaTa anubhavameM hai. jaba hamako hamAre jJAnameM jJAnavedana pragaTa anubhavarUpa AtA hai to isase hameM patA calatA hai ki hamArI AtmA atyaMta pragaTa hai. atyaMta pragaTa hai. mumukSa :- jJAnIko yA ajJAnI ko? pUjya bhAIzrI :- jJAnIko. jJAnIkI bAta hai. jJAnI kI bAta hai. ajJAnIko to patA hI kahAM hai, vaha to deha ko AtmA mAnatA hai, rAgako AtmA mAnatA hai, jAnatA hai. mumukSa :- isameM vaha nahIM lenA ki AbAlagopAla sabako anubhavameM AtA hai ? - pUjya bhAIzrI :- usameM kyA lenA ? isakA upayoga kyA karanA ? isa vacanAmRtako upayoga kyA kare ? ki bhale hI hameM AtmA atyaMta pragaTa nahIM hai. lekina isa vidhise hameM bhI AtmA pragaTa ho sakatI hai. pahale to yaha kahate haiM ki "AtmA hai..." usakA astitva hai. AtmA hai to hamako to dikhAyI nahIM detA. Apa kahate haiM ki AtmA hai lekina hamako to najara nahIM AtA. to kahanevAle jJAnI yaha kahate haiM ki atyaMta pragaTa hai jaise dharmadAsajI ko kyA bolA ? unake jo guru the unhoMne kyA bolA ? ki tuM siddha paramAtmAko nahIM dekhatA ? aMdhA hai kyA? kayA bole ? dekhanevAleko nahIM dekhatA, jAnanevAleko nahIM jAnatA, tuM aMdhA hai kyA? to yaha karavaTa badalanekI bAta hai kyoM aisI zailI AtI hai ? ki jo cIja hameM najara nahi AtI. to kahate haiM, atyaMta pragaTa hai tumha najara nahIM AtI ? kyA bAta hai ? vaha to atyaMta pragaTa hai. atyaMta pragaTa hai, isakA bhI Logic hai, kAraNa hai. kyoMki ye jo jJAnameM jJAnavedana hai, vaha apane ApakA hI vedana hai. jJAnakA vedana jJAnako hove vaha to svayaMkA vadana ho gayA. jo svayaMkA vedana pragaTa anubhavarUpa hotA hai to vahAM se hI AtmA prahaNa ho jAtA hai. yaha AtmAko grahaNa karanekI vidhi hai. vidhivAcaka yaha zailI hai, paddhati hai. kahaneki paddhatimeM vidhivAcakatA hai. astitvako bhI sthApita karatA hai aura astitvano Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 rAjahRdaya bhAga-14 grahaNa karanekI vidhiko bhI vaha pratipAdita karatI hai. yaha aisI zailI hai. bahuta suMdara bAta hai yaha. mAne isa viSayameM pUrA-pUrA prakAza ho jAve aisI bAta hai. bahuta vajanadAra bAta hai. AtmA hai, AtmA atyaMta pragaTa hai." utanA hI nahIM "AtmA atyaMta pragaTa hai, kayoMki svasaMvedana..." jaba pragaTa anubhavameM AtA hai, hamAre vedanako hama grahaNa karate haiM to yahAMse hamArI maujUdagI jo hai (isakA anubhava hotA hai. mAne hIrA camaka camaka camaka... ho rahA hai. vedanase hamArA jo caitanyahIrA hai usakI camaka hai vaha chIpI nahIM rahatI. aisI bAta lI hai. lekina bahuta suMdara zailIse yaha vacana nIkalA hai. mumukSu - atyaMta. pUjya bhAIzrI :- atyaMta pragaTa hai. mumukSu - atyaMta arthAta pratyakSa ? pUjya bhAIzrI - hAM. pratyakSa hai. pratyakSarUpa pragaTa hai. lekina kaba? ki jaba meM apane sanmukha hotA huM taba. meM udharamUha rakhatA huM to muje kahIM najara nahIM AtA hai. koI AtmA najara nahIM AtA hai. dUra-dUsare saba zeya najara nahIM AtA hai, lekina usameM kahIM bhI merI AtmA najara nahIM AtI. mumukSu - AtmA to sanmukha che paNa I moDhuM pheravIne ubho che. pUjya bhAIzrI :- hAM. aisA jaba nahIM dikhatA thA, usako kahate haiM ki dekha tere vedanameM. jJAnameM apanA hI vedana grahaNa karanA hai. to sanmukhatA ho jAyegI. sanmukhatAmeM yaha patA cala jAyegA ki merA AtmA jo trikAlI hai vaha to anaMta pratyakSa hai. itanA pratyakSa hai ki parokSatAkI usameM gaMdha bhI nahIM, chAyA bhI nahIM hai. sarvAga pratyakSa, atyaMta pratyakSa, paripUrNa pratyakSa hai. jaba itanA pratyakSa hai, ItanA pratyakSa hai to phira isa pratyakSa svarUpako dekhanevAle jJAnameM parokSatA kahAMse rahegI ? vaha bhI pratyakSa ho jAyegI. dekhanevAlI avasthA bhI pratyakSa ho jAyegI. atyaMta pratyakSa ho jAyegI, svasammukha ho jAyegI. usImeM vaha atyaMta pragaTa AtmA dikhanemeM AtA hai aura vedanake sAtha dikhanemeM AtA hai. AtmajJAnakI paribhASA hI unhoMne yahI kI hai. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710. 339 yaha bAta jo hai vaha .. lakSyase, guNase, vedanaze. aisI bAta calI hai na? patrAMka) 472. hindImeM pRSTha 393. pahalI paMkti. "lakSaNase, guNase aura vedanase jise AtmasvarUpa jJAta huA hai, usake liye dhyAnakA yaha eka upAya hai ki jisase AtmapradezanI sthiratA hotI hai, aura pariNAma bhI sthira hotA hai" yaha dhyAna kA kAraNa ke liyA. patrAMka-472. ParagraphkI pahalI paMkti. "lakSaNase, guNase aura vedanase jise AtmasvarUpa jJAta huA hai yahI AtmajJAna hai. AtmajJAnameM yaha tIno bAta honI cAhiye. jJAnalakSaNase, jJAnasvabhAva. guNa mAne jJAnasvabhAvakA Azraya hokarake apane vartamAna jJAnakA svasaMvedana calanA cAhiye. taba hI AtmajJAna kaha sakate haiM aura vahI AtmasthiratArUpa AtmadhyAnakA kAraNa ho sakatA hai. dUsarA jJAna koI AtmadhyAnakA-AtmasthiratA kA kAraNa nahIM ho sakatA. aura pariNAma bhI sthira hotA hai. lakSaNase, guNase aura vedanase jisane AtmasvarUpa nahIM jAnA, aise mumukSuko yadi jJAnIpuruSakA batAyA huA yaha jJAna ho to use anukramase lakSaNAdikA bodha sugamatAse hotA hai" kyA kahate haiM? ki jo mumukSu hai usako to lakSaNase, guNase aura vedanase AtmasvarUpanA jJAna nahIM huA hai, lekina jJAnIpuruSa usa paddhatise batAte haiM, tInoM bAta lekarake jaba batAte hai to unako anukramase usakA bodha sugamatAse ho sakatA hai. unhoMne yaha bAta lI hai. yahAM para bIjajJAnanA viSaya liyA hai. ise hI bIjajJAna kahate hai. mukharasa aura usakA utpattikSetra yaha koI apUrva kAraNarUpa hai, yaha Apa nizcayarUpane samajIye." yaha svarUpanizcaya kA viSaya jisameM mukharasa liyA hai. mukharasa liyA hai mAne mukhameM amIrasa jharatA hai, aisA kahate haiM. yahAM se zurUAta hotI hai. jese koI AdamI apanA bhojana, jo apanA priya bhojana hai usako khAtA hai, to khAne se pahale kyA hotA hai ? mukharasakI utpatti ho jAtI hai. gaurase dekhe to patA calegA ki jisako agara apanA priya bhojana milatA hai to priya bhojana khAneke pahale hI usako jo muhameM rasagraMthiyAM hai usameM se rasa bAhara Ane lagatA hai use amIrasa kahate hai, usako mukharasa kahate haiM vaise hI apane jo zuddha Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 rAjahRdaya bhAga-14 AtmA, anaMta... anaMta.... anaMta zAMtikA jo piMDa hai aura vedanabhUta lakSaNase jo lakSyameM AtA hai, usako mukharasakI utpatti huI aisA bhI kahanemeM AtA hai. mumukSu :- tIvra ruci. pUjya bhAIzrI :- hAM. tIvra ruci hotI hai. jJAnIpuruSake usake bAdake mArgakA anAdara na ho, aisA Apako prasaMga milA hai.' isake bAda phira jo mArga hai vaha jJAnIpuruSakA mArga hai, jJAnI honekA mArga hai. usa mArgako grahaNa karanekA, yahAM taka pahuMcanekA Apako prasaMga huA hai, milA hai. isaliye Apako paisA nizcaya rakhanekA kahA hai." bAta to hamArI yaha hai ki jo anubhava hai usameM lakSa svabhAvakA aura vedana vaha tInoM bAta honI cAhiye. lakSaNa se lakSya prati jukAva, usameM svabhAvakA grahaNa aura apanA svasaMvedana. yaha tInoM sAtha hotA hai usako AtmajJAna kahate haiM. unako hI nirvikalpa sthiratArUpa samAdhikA, dhyAnakA kAraNa kahanemeM AtA hai. mumukSu :- avalokana ke prayAsameM ye vizvAsa zurU ho jAtA hai. pUjya bhAIzrI :- nizcayake kAlameM A jAtA hai. jaba svarUpanizcaya hotA hai taba. vahIM mukharasa liyA, vahIM bodhabIja liyA hai. vahIM mukharasa liyA hai aura bodhabIja liyA hai. Age patrAMka) 472 hai na ? svarUpanizcayavAlI bAta kholI hai. 471 patra. Age kA patra. yaha 472 paDhA. aba (patrAMka) 471 le lo. AtmAko samAdhi honeke liye, AtmasvarUpameM sthitike liye sudhA2sa ki jo mukhameM rahatA hai...' mukharasa ko kayA kahA ? sudhArasa kahA. apane amIrasa kahate haiM na ? amI kahate haiM. yahAM sudhArasa kahA. sudhA mAne amRta. yaha sudhArasa ki jo mukhameM rahatA hai, vaha eka apUrva AdhAra hai,..' yaha usakA Base hai. AdhAra hai mAne yaha Base hai. yahAM se yaha krama cAlu hotA hai. sahajatA kA jo krama cAlu hotA hai, yA aMtarmukhatAkA jo dizA badalanekA krama cAlu hotA hai vaha yahAM se hotA hai. isaliye usako AdhArabhUta kahA hai. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 341 isaliye use kisI prakArase bIjajJAna kahe to koI hAni nahIM hai" usIko bIjajJAna kahanA. yaha jo svarUpanizcaya hai usIko bIjajJAna kahanA. "mAtra itanA bheda hai ki vaha jJAna, jJAnIpuruSa ki jo usase Age hai, aura jo svayaM AtmA hai, aisA jAnakara honA cAhiye." binA jJAnI yaha bAta honevAlI nahIM hai. bIjajJAna dUsarese milatA nahIM hai. saMskAra DilatA hai na ? patrAMka) 709 meM jo liyA hai na ? usameM yaha pahalI paMkti lI hai ki unnati ke sAdhanameM bodhabIjake svarUpakA nirUpaNa mUlamAgake anusAra jagaha jagaha ho." aisI vyavasthA karanI cAhiye. aisA bIjajJAna ho, aisA svarUpanizcaya ho, usa prakAranA sudhArasa mile, usa prakAra AtmAnA lakSya, pahacAna ho aisI jagaha-gaha nirUpaNa karanekI mUlamArganI vyavasthA honI cAhiye. yahI dhArmika samAjanI unnatikA sAdhana hai. mumukSu - upadezameM bhI yaha bAta honI cAhiye ? pUjya bhAIzrI :- hAM, upadezameM yaha bAta honI cAhiye. jagatajagaha se yaha bAta milanI cAhiye. aba Age (kahate haiM, "vaha AtmA nitya hai, anutpana aura amilana svarUpa honese." vaha AtmA nitya hai. kyoMki anutpanna hai aura amilana svarUpa hai. kisIke sAtha milatA nahIM hai. mumukSu :- AtmA atyaMta pragaTa hai, isa bAta kA vizvAsa avalokanake kAlameM zurU ho jAtA hai? pUjya bhAIzrI - avalokanakAlameM vedana jaba grahaNa hotA hai taba. vedanameM pratyakSatA hai. pratyakSa aMza se anaMta pratyakSatAkA patA calatA hai. jaba koI khAna milatI hai, yaha bhUstarazAstrI hote haiM na ? usako khAna milatI hai na ? koI dhAtukI ho, pattharakI ho, MarblekI ho. koI bhI khAna ho to upara kucha na kucha usakA Sample mila jAtA hai. usa Sample ko Test kara lete hai. jamInakI miTTIko Test kara lete hai ki isameM kauna-sI dhAtu hai. sonA hai, elyuminiyama hai, isameM kyA cIja hai? Sample se pUrI khAnakA patA lagA lete haiM aura bhItarameM cale jAte haiM. aise Sample milatA hai vartamAna jJAna avasthAmeM jJAnavedanameM isa Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 rAjahRdaya bhAga-14 pratyakSatAkA Sample milatA hai, namunA milatA hai. kayoMki vedana kabhI parokSa ho nahIM sakatA. vedana parokSa nahIM ho sakatA. mati-zrutajJAnako AgamakI vivikSAmeM parokSa batalAyA. kevalajJAnako pratyakSa batalAyA. lekina mati-sutako to parokSa rakhA hai. lekina AtmAnubhavake kAlameM vedana pratyakSatA lI hai. vahAM parokSatA nahIM lI. vedana pratyakSatA. atIndriya pratyakSajJAna hai, aisA kahate hai kyoMki vedana kabhI. apanA vadana kisIko bhI parokSa ho hI nahIM sakatA, koMki bIcameM koI mAdhyama nahIM hai. jJAna hI svayaMko vedana karatA hai. jJAna apanA khudakA vedana karatA hai. usameM bIcameM koI mAdhyama nahIM honese parokSatA Ave kahAM se ? yaha ho hI nahIM sakatA. mumukSu :- bhAvabhAsanake kAlameM ? pUjya bhAIzrI - hAM, bhAvabhAsanake kAlameM yaha anaMta pratyakSatA kA patA calatA hai. mumukSu - usake pahale usako vizvAsa zurU hotA hai? pUjya bhAIzrI :- nahIM pratIti, vizvAsa yahAM se AtA hai. usake pahale vizvAsa nahIM AtA hai. vizvAsa lAne ke liye avalokanavAlA Process hai. eka prakriyA hai jIsase bhAvabhAsana taka pahuMca sakate haiM aura tathI vizvAsa AtA hai. spaSTa anubhavAze pratIti. (patrAMka) 751 meM (liyA). vaha pratIti mAne yahAM vizvAsa hai. pratIti mAne vahAM zraddhA nahIM hai. pratIti hai vaha jJAnakI paryAya hai, vaha vizvAsakI paryAya hai. aura anubhava aMza se pratIti AyI ki maiM aisA hI huM jaisA huM vaisA hI huM. usameM anaMta guNa hai, anaMta sAmarthya hai, anaMta pratyakSatA hai, anaMta zAMti hai saba kucha jaisA hai vaisA huM, aisA vizvAsa usameM A jAtA hai. aba kahate haiM ki bhrAMtirUpase parabhAvakA kartA hai. yaha AtmA jaba bhrAMtimuM paDa jAtA hai to vaha parabhAvakA kartA hotA hai. yA parabhAvakA kartA apane ko mahasUsa karatA hai isaliye vaha parabhAvako kartA hai aisA kahanemeM AtA hai. usake phalakA bhoktA hai" phira jo aneka prakArane pariNAma bigaDe, usakA jo phala AtA hai usako bhI vaha AkulatAdi ko bhogatA. hai. aura bhAna honepara svabhAvapariNAmI hai. usakA svabhAvarUpa Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 343 pariNamana karanekA hI svabhAva hai. kaba ? ki bhAna honepara. jaisA hai vaisA bhAna hote hI AtmA svabhAva pariNAmI ho jAtA hai. jesA svabhAva hai vaisA hI usakA pariNamana hone lagatA hai. mumukSu:- (patrAMka) 710 mAM AkhuM "samayasAra AvI gayuM. pUjya bhAIzrI - hA. AkhuM "samayasAra AvI gayuM. bAraha aMga le liye hai bahuta bola liye haiM kitane bola liye haiM! eka patramaiM mukhya-mukhya sabhI bAtoMko Avarita kara liyA hai. bhAna honepara svabhAvapariNAmI hai. sarvathA svabhAvapariNAma vaha mokSa hai. aba mokSanI paribhASA kahI. sarvathA svabhAvapariNAma ho gayA. paripUrNa zuddha pariNAma ho gayA, jaisA svabhAva hai aisA pariNAma ho gayA vaha mokSa hai. mokSa koI dUsarI cIja nahIM hai. usakA-mokSakA sAdhana kauna hai? ki "sadguru" pahale kyA liyA? "saguru, satsaMga..." usakA saMga. phira sa@Astra, savicAra aura saMyama....' hove. yahI usake sAdhana hai." mokSake yaha sAdhana hai kramase sAdhana le liye. pahale saddaguruke pAsa jAnA. ho sake itanA jyAdA satsaMga karanA, phira sadguru nahIM mile to nityabodhaka aise zAstrakA paricaya rakhanA, sadvicAra ko rakhanA aura saMyamAdiko grahaNa karake mokSako prApta kara lenA. bahuta saMkSepameM pUrI-pUrI Line de dI. mumukSu :- krama batA diyA. pUjya bhAIzrI - hAM. krama batA diyA. mAne isa kramakA bhaMga nahIM karanA. kamabhaMga karanesa kramaviparyAsa hotA hai. aura jahAM taka viparyAsa rahatA hai vahAM taka kucha prApti hotI nahIM hai. AtmAne astitvase lekara nirvANa takake pada sacce hai, atyaMta sacce hai, kyoMki pragaTa anubhavameM Ate hai dekho ! kyA kahate hai ? astitva mAne astitvagrahaNa. astitvagrahaNa kaho, ye sudhAravAlI bAta kaho, bIjajJAna kaho, svarUpakI pahacAna aura lakSya kaho, saba eka bAta hai. yahAMse lekarake. dUsarA pada nahIM liyA. samyagdarzanavAlA pada nahIM liyA. yaha bodhabIjavAlA pada le liyA. "AtmAke astitvase lekara..." vahAM se astitva grahaNa hotA hai. jaisA astitva hai vaisA vizvAsa A Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 rAjahRdaya bhAga-14 jAtA hai. AtmAne astitvase lekara nirvANa takake pada' mAne siddhapada. mokSamArgIke jitane bhI bIcake pada hai, caturtha guNasthAna, paMcama guNasthAna jo bhI haiM, ve "sacce haiM atyaMta sacce hai kyoMki pragaTa anubhavameM Ate hai" usakA anubhava hameM hotA hai. isaliye usameM koI zaMkAkI guMjAIza nahIM hai. "bhrAMtirUpase AtmA parabhAvakA kartA honese zubhAzubha karmakI utpatti hotI hai. yaha zubhAzubha karma kaise hue? ki "bhrAMtirUpase AtmA parabhAvakA kartA. huA taba. nirbhIta avasthAmeM jo zubhAzubha alpa hote haiM use koI karmabaMdhana nahIM liyA. bhrAMtike sAtha jo zubhAzubha bhAva hote haiM usIko karmabaMdhanameM liyA hai. bAkI ko karmabaMdhanameM nahIM liyA hai. kyoMki usameM khAsa anubhAga nahIM rahatA. khAsa baMdha jo hai vaha anubhAgakA baMdha hotA hai. prakRti, pradeza kA utanA nahIM hai, yogakA utanA baMdhana nahIM hai. mumukSu - ajJAnIko baMdhana lagegA. pUjya bhAIzrI :- hA. jJAnIko baMdhana nahIM hai. isaliye to yaha samayasArakI bAta ho gaI na? yaha "samayasArakI bAta ho gaI. karma sa honese usa zubhAzubha karmako AtmA bhogatA hai. aura jo bhI ajJAnadazAmeM karmakA baMdhana huA vaha sala hone se isa zubhAzubha karmake phalako AtmA bhogatA hai. aura utkRSTa zubhase utkRSTa azubha takake sarva nyUnAdhika payaya bhoganerUpa kSetra avazya hai. jo bhI pariNAma kiye usako bhogane ke liye vizvameM bhogyasthAna hai. utkRSTa zubhakA bhI bhogya sthAna hai, utkRSTa azubhakA bhI bhogya sthAna hai. aura bIca ke jitane jitane bhI zubhAzubha pariNAma hai una sabhI ke bhoganene sthAna vizvameM hai. jesA-jaisA pariNAma karegA aise-aise kSetrameM usakI utpatti hogI aura aisA- aisA phala usako bhoganA hogA. mumukSu - azuddha pariNAmane bhogavavAnuM hoya? pUjya bhAIzrI - hA. bhogavavAmAM paNa azuddhapaNuM che. zuddhabhAva to AtmAne bhogave che. je zuddha pariNAma che e to AtmAnA AnaMdane bhogave che, AtmAnI zAMtine bhogave che. ene to kaMI karmaphaLa bhogavavAnuM Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 345 AvatuM nathI. eTale kahe che ke bhale teM ajJAnabhAve karma bAMdhyA hoya paNa tuM jJAnI thaI jA eTale have tAre koI karma bhogavavAnA rahetA nathI. udayamAM Avaze paNa vagara bhogavye kharI javAnA, chUTI javAnA, ema kahe che. mumukSu :- covIse kalAka jJAnIpaNuM rahe ? = pUjya bhAIzrI :- hA, jJAnIpaNuM thAya eTale niraMtara ja rahe. enuM nAma ja jJAnIpaNuM che. jJAnIpaNuM thoDI vAra rahe ane pachI na rahe enuM nAma jJAnIpaNuM nathI. jJAnIpaNuM niraMtara ja rahe, sadA rahe. jema ajJAnIpaNuM niraMtara rahe ema jJAnIpaNuM paNa niraMtara rahe. mumukSu :- AtmA jJAnI ja che. pUjya bhAIzrI :- hA. jJAnasvabhAvI che mATe AtmA jJAnI che. ane jJAnamAMthI to badhI jJAnamaya ja paryAyo nIkaLe. jema sonAmAMthI badhI avasthAo sonAnI ja thAya, loDhAmAMthI loDhAnI avasthAo thAya. mumukSu :- ajJAnI to ApaNuM pADeluM... pUjya bhAIzrI :- hA. ApaNuM pADeluM nAma che ane e bhrAMtinI dazAmAM potAnA jJAnapadane bhUlyo che. ema che. bhrAMtirUpase AtmA parabhAvakA kartA honese zubhAzubha karmakI utpatti hotI hai. karma saphala honese usa zubhAzubha karmako AtmA bhogatA hai.' aura ina sabhIko bhoganekA kSetra bhI vizvameM avazya hai. nijasvabhAvajJAnameM kevala upayoga.....' aba kevalajJAnakI vyAkhyA karate haiM. nijasvabhAvajJAnameM kevala upayoga....' mAtra apane jJAnasvabhAvakA upayoga honA. 'tanmayAkAra,...'tanmayabhAvase. sahaja svabhAva.... kRtrimatAse nahIM hotA. 'nirvikalparUpase...' vahAM vikalpa hotA nahIM hai. AtmA jo pariNamana karatA hai, vaha kevalajJAna hai.' usIko kevalajJAna kahate haiM. lokAlokako jAnanA nahIM liyA. adhyAtmakI paribhASA hai na ! isaliye lokAlokakA jAnanA usameM nahIM liyA. nijasvabhAvajJAnameM kevala upayogase,...' kevala svabhAvakA upayoga. tanmayAkAra, sahajasvabhAvase, nirvikalparUpase...' paripUrNa, aMtarmukha jo pariNamana hotA hai usIko kevalajJAna kahanemeM AtA hai, usIko kevalajJAna kahate haiM. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu :- saMpUrNa aMtarmukha. pUjya bhAIzrI :- hA. saMpUrNa aMtarmukha, niravazeSa aMtarmukha hai. mumukSu :- u52 jo pahale bola AyA hai sabako jAnatA hai vaha AtmA hai. pUjya bhAIzrI :- hAM, sabako jAnanekI zakti jisameM hai aisA AtmA hai. sabako jAnanekI zakti hai aisA AtmA hai. kevalajJAnameM bhI saba jAnanemeM AtA hai, lekina yahAM usa pahalUko nahIM liyA hai. yaha kevalajJAnakA pahalU avazya hai ki jisameM lokAloka pratibiMbita ho jAte haiM. lekina isa pahalUko idhara nahIM liyA. koM nahIM liyA ? usameM bhI eka Azaya hai. hama jisa taraha hama parasanmukha hokarake dUsare padArthako jAnate haiM, vaise kevalajJAna jAnatA hogA aisI kalpanA bana jAtI hai. isaliye kevalajJAnako ne aise sthApita karate hai ki usameM niravazeSa aMtarmukhapanA hai. eka aMza bhI upayoga bAhara nahIM jAtA. aisA kevalajJAnakA svarUpa hai. aisA svarUpa svIkAra karake aise kevalajJAnameM lokAlokakA pratibiMba lenA hai. aise jAnaneko pa2sanmukha hove vaha bAta kevalajJAnakI kalpanAmeM bhI nahIM hai. kevalajJAnakI aisI kalpanA nahIM karanI cAhiye. tathArUpa pratItirUpase jo pariNamana karatA hai vaha samyaktva hai" aise svabhAvakA aura pUrNa avasthAkI jisameM pratIti A jAtI hai vahI samyaktva hai. usIko hI samyaktva kahanemeM AtA hai. isameM-samyaktvameM dravya-paryAya donoM le liyA hai. mumukSu :- AmAM to AkhuM jainadarzana (AvI gayuM). pUjya bhAIzrI :- bAraha aMga le liye haiM. bAraha aMgakA sAra le liyA hai. aba samyaktvakA bheda kahate haiM. 'kvacit maMda, kvacit tIvra, kvacit visarjana, kvacit smaraNarUpa, aisI pratIti rahe use kSayopazama samyaktva kahate haiM.' kSayopazama samyaktva hai usameM jo puruSArthakI tIvratA-maMdatA rahatI hai, yaha samyaktva kabhI visarjana bhI ho jAtA hai. kSayopazama samyaktvase kabhI visarjana bhI ho jAtA hai. aura bAdameM anubhavakI smRti raha jAtI hai ki aisA AnaMda Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 347 AyA thA muje. aura usa prakAranI jo pratIti hai usIko hI kSayopazama samyapha kahanemeM AtA hai. kSayopazama samyakatvake aise hI pariNAma hote hai, aisA kahate hai. isa prakAra, vibhinna prakAraka pariNAma kSayopazama samakitameM banate hai. aba upazAmako kahate haiM. 'usa pratItiko jaba taka sattAgata AvaraNa udayameM nahIM AyA...." mAne upazAmako AvaraNa udayamAna nahIM hai. sattAgata upazamita ho gayA hai. mithyAtvakA AvaraNa usako upazama ho gayA hai, sattAmeM raha gayA hai. udayameM nahIM AyA. "taba taka upazama samyakatva kahate hai" mithyAtvakarmakA upazama honese AvaraNa hai vaha udayameM nahIM hai, sattAmeM hai. lekina udayameM nahIM hai. aisI pratIti rahatI hai usIko upazama samyakatva kahanemeM AtA hai. aura "AtmAko jaba AvaraNa udayameM Aye taba vaha usa pratItise gira paDe, use sAsvAdana samyakatva kahate haiM yaha dUsarA guNasthAna hai. upazama samakitavAlA cauthA guNasthAna hai, kSayopazama samakitavAlA cauthA guNasthAna hai. usameM vaha bAta raha gaI. niraMtara vaha pratIti rahA kare use kSAyikasamakita kahanemeM AtA hai. kSAyikakI paribhASA pahale lI hai. phira kSayopazamakI bhI hai, phira upazamakI lI hai. niraMtara vaha pratIti rahA kare." ekadhArI. use kSAyika samyakatva kahate hai aura kSayopazamameM tIvra maMda ho jAtA hai aura upazamameM to AvaraNa sattAgata rahatA hai. aise samakita ke tIna bheda upazama, kSayopazama aura kSAyikake liye. mumukSu - sAsvAdanameM paDatA nahIM. pUjya bhAIzrI :- vahAM paDatA nahIM caDatAmeM dUsarA nahIM AtA. paDatAmuM AtA hai. isaliye to gira paDe aisA liyA na? ki AtmA ko jaba AvaraNa udayameM Aye. pahale anudaya ho gayA. usakA udaya AyA. aura taba pratItise gira paDe. vaha gira jAtA hai. usa vakta jo samyakatva hai use sAsvAdana samyaktva kahanemeM AtA hai. "atyaMta pratIti honeke yogameM sattAgata pudgalakA vedana jahAM rahA hai use vedaka samyakatva kahate haiM.' eka vedaka samyakatvakA bheda hai ki "atyaMta pratIti honeke yogameM sattAgata pudgalakA vedana jahAM rahA hai..." Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 rAjahRdaya bhAga-14 mizra. ye mizra mAne tIsarA guNasthAna liyA hai. usameM alpa pudgalakA vedana rahatA hai. pudgalakA vedana pUrA nahIM chUTatA. alpa AtmAkA vedana, alpa pudgalakA vedana. aisI mizra avasthAko tIsarA guNasthAna kahate haiM. usako vedaka samyaktva bhI kahanemeM AtA hai. vedaka samyaktva do prakArase kahate haiM kSayopazamako bhI vedaka kahate hai, lekina kSayopazamakI paribhASA Age kaha dI hai. to yahAM vedakakA vahI artha nahIM lenA hai. kyoMki yahAM pudgalakA alpa vedana liyA . mAne pariNAmameM mizrapanA ho gayA. AtmAkA bhI alpa vedana aura udayakA bhI alpa vedana aisA mizradharma ho gayA. isaliye usI prakArane vedanako yahAM vedaka kahA hai. vaha vedaka prakRtikI bAta nahIM hai, mithyAtvake vedakakI bAta nahIM hai. mumukSu - A paDatAnuM che? pUjya bhAIzrI - hA, paDatAnuM. 'tathA rUpa pratIti honepara anyabhAva saMbaMdhI ahatva-mamatva AdikA, harSa-zokakA kramazaH kSaya hotA hai" aisA samyagdarzana honepara, samyagdarzana honepara... pratIti mAne samyagdarzana hone se anya bhAva saMbaMdhI jo ahaMpanA hai, anya bhAvameM apane astitvanA anubhava hotA thA aura aise apane astitva mA ekatvase harSa-zokakA jo anubhava hotA thA, vaha kramazaH kSaya hone lagatA hai vaha Age jAkarake pUrA kSaya ho jAyegA. pahale anaMtAnubaMdhIkA kSaya hotA hai, phira pratyAkhyAna varaNI, apratyAkhyAnavaraNI aise kramazaH sabhI prakAra, vibhAvakA kSaya ho jAyegA. mAne pratIti honese kSaya hogA, usake pahale sIdhA cAritrakA kSaya nahIM hotA. manarUpI yogameM tAratamyasahita jo koI cAritrakI ArAdhanA karatA hai vaha siddhi pAtA hai. aura jo svarUpasthiratAkA sevana karatA hai vaha svabhAvasthiti prApta karatA hai" vyavahAracAritra aura nizcayacAritra. cAritrameM, mokSamArgameM do aMga hai. una donoMkI bAta le li hai. jo manasahita "manarUpI yogameM tAratamyasahita..." zubhakI tAratamyatA hotI hai. pahale zubha thoDA hotA hai phira aura zubha baDha jAtA hai, munidazAmeM aura zubha baDha jAtA hai. to yaha bAhyarUpase cAritranI ArAdhanA hai. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-710 349 mumukSu :- * aThThAIsa mUlaguNa levA. pUjya bhAIzrI :- hAM. aThThAisa mUlaguNa taka lenA. paMcama guNasthAnase lekarake aThThAIsa mUlaguNa hai. vaha siddhi pAtA hai. aura jo svarUpasthiratAkA sevana karatA hai usI kAlameM jItanI svarUpasthiratA hotI hai vaha svabhAvasthitiko prApta kara letA hai. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upayogakA pariNamana ityAdi svabhAva aMtarAya karmake kSayase pragaTa hote haiM.' mAne jaba kevalajJAna utpanna hotA hai, terahave guNasthAnameM cAroM ghAtIkarma nAza hote haiM usameM aMtarAya bhI calA jAtA hai to niraMtara svarUpalAbha rahatA hai, upayoga bhI svarUpAkAra niraMtara rahatA hai. jabase kevalajJAna huA tabase anaMtakAla paryaMta. usIko hI aMtarAyakarmakA kSaya honese aisA huA (aise kahA). vaha terahameM guNasthAnakI bAta lI hai. jo kevala svabhAvapariNAmI jJAna hai vaha kevalajJAna hai.... kevalajJAna hai.' hama to usIko hI kevalajJAna kahate haiM. te dUsarevAlA nahIM lete haiM. lokAlokavAlA nahIM lete. svabhAvapariNAmI zAna hai vaha kevalajJAna hai... kevalajJAna hai.' isaliye caturtha guNasthAnameM jo svabhAvapariNAmI jJAna ho jAtA hai usako kevalajJAnakI jAti kahanemeM AI hai. yahI kAraNa hai. mumukSu :- zvetAMbarameM yaha paribhASA nahIM hai. pUjya bhAIzrI :- nahIM AtI. usameM lokAlokavAlI AtI hai, yaha nahIM AtI. (samaya huA hai...) aMtaranI UMDI caitanyamAMthI utpanna thayelI yathArtha bhAvanA te anaudayabhAvarUpa mumukSutA che. AvI bhAvanAvALo mumukSujIva udayane avagaNIne sanmArga prati-Atmahita prati - AgaLa vadhe che. mokSamArga paNa anaudaya bhAva che, je pariNAmo udayamAM na joDAIne AtmAmAM joDAya che. - Ama sadezatA / sAmyapaNuM bhAvanAmAM utpanna thAya che. je vardhamAna thaI. mokSamArgamAM parivartita thAya che. (anubhava saMjIvanI 1691) Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 rAjahu bhAga-14 patrAMka-711 rALaja, bhAdrapada, 195ra bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina ane mImAMsA e pAMca Astika darzano eTale baMdhamokSAdi bhAvane svIkAranArAM darzano che. naiyAyikanA abhiprAya jevo ja vaizeSikano abhiprAya che, sAMkhya jevo ja yogano abhiprAya che, sahaja bheda che tethI te darzana judAM gaLyAM nathI. pUrva ane uttara ema mImAMsAdarzananA be bheda che; pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsAmAM vicArano bheda vizeSa che; tathApi mImAMsA zabdathI beyanuM oLakhANa thAya che; tethI atre te zabdathI beya samajavAM. pUrvamImAMsAnuM jaiminI ane uttaramImAMsAnuM "vedAMta" ema nAma paNa prasiddha che. bauddha ane jaina sivAyanAM bAkInAM darzano vedane mukhya rAkhI pravarte che; mATe vedAzrita darzana che; ane vedArtha prakAzI potAnuM darzana sthApavAno prayatna kare che. bauddha ane jaina vedAkSita nathI, svataMtra darzana che. AtmAdi padArthane nahIM svIkAratuM evuM cArvAka nAme chaThuM darzana bauddha darzananA mukhya cAra bheda che - 1. sautrAtika, 2. mAdhyamika, 3. zUnyavAdI ane 4. vijJAnavAdI. te jude jude prakAre bhAvonI vyavasthA mAne che. jainadarzananA sahaja prakArAMtarathI be bheda che; digaMbara ane zvetAMbara. pAMce Astika darzanane jagata anAdi abhimata che. bauddha, sAMkhya, jaina ane pUrvamImAMsAne abhiprAya suSTikartA evo koI Izvara nathI. naiyAyikane abhiprAye taTasthapaNe Izvara karyA che. vedAMtane abhiprAya AtmAne viSe jagata vivartarUpa eTale kalpitapaNe bhAse Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-711 che ane te rIte Izvara kalpitapaNe kartA svIkAryo che. yogane abhiprAye niyaMtApaNe Izvara puruSavizeSa che. bauddhane abhiprAye trikALa ane vastusvarUpa AtmA nathI, kSaNika che. zUnyavAdI bauddhane abhiprAye vijJAnamAtra che; ane vijJAnavAdI bauddhane abhiprAye duHkhAdi tattva che. temAM vijJAnaskaMdha kSaNikapaNe AtmA che. naiyAyikane abhiprAye sarvavyApaka evA asaMkhya jIva che. Izvara paNa sarvavyApaka che. AtmAdine mananA sAnnidhyathI jJAna Upaje che. sAMkhyane abhiprAye sarvavyApaka evA asaMkhya AtmA che. te nitya, apariNAmI ane cinmAtrasvarUpa che. jainane abhiprAye anaMta dravya AtmA che, pratyeka judA che. jJAnadarzanAdi cetanA svarUpa, nitya, ane pariNAmI pratyeka AtmA asaMkhyAtapradezI svazarIrAvagAhavartI mAnyo che. 351 pUrvamImAMsAne abhiprAye jIva asaMkhya che, cetana che. uttaramImAMsAne abhiprAye eka ja AtmA sarvavyApaka ane saccidAnaMdamaya trikALAbAdhya che. tA. 1-6-1991, patrAMka - 711 thI 713 pravacana naM. 330 bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina ane mImAMsA...' e jaina AmAM Astiya darzanamAM lIdhelA che ane bIjA cAra darzana lIdhA. e baMdhamokSanA bhAvane potapotAnI rIte svIkAre che. eka prakAre nahi paNa potapotAnI rIte svIkAre che. naiyAyikanA abhiprAya jevo ja vaizeSikano abhiprAya che.' eTale ene AmAM judA na lIdhA. naiyAyika ane vaizeSika lagabhaga sarakhA abhiprAyavALA che. A vedAMtanA ja bheda che. sAMkhya jevo Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 rAjahRdaya bhAga-14 ja yogano abhiprAya che,..' sAMkhya ane yoga e paNa vedAMtano eka peTA bheda che. enA paNa lagabhaga sarakhA abhiprAya che. 'sahaja bheda che tethI te darzana judA gavejyAM nathI.' nahitara bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina, mImAMsA, vaizeSika ane yoga. sAta leta. enA badale pAMca karI nAkhyA che. mImAMsAmAM be abhiprAya che. pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA. ema mImAMsAdarzananA be bheda che; pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsAmAM vicArano bheda vizeSa che;...' eTale ke be vacce ghaNo taphAvata che. AmAM upara pAMcamAM eka gaNyuM che paNa kharekhara e be che ane baMnemAM ghaNo moTo abhiprAyabheda che. tathApi mImAMsA zabdathI beyanuM oLakhANa thAya che;...' baMnenA anuyAyIo mImAMsako kahevAya che. pelA vedAMti kahevAya ema A mImAMsaka kahevAya che. baMnenA anuyAyIo. have atyAre to lagabhaga badhA peTA bhedo bhUMsAI gayA che. A to soeka varSa pahelAnI vAta che. atyAre to koI tattvajJAnamAM... jaina saMpradAyamAM sauthI vadhAre tattvajJAna hovA chatAM bhUMsAI gayuM. samAjanI aMdara koI tattvajJAna jANatA nathI. to A anyamatio to ethI vadhAre jagatanI pravRttimAM paDI gayelA jIvo che. mumukSu :- A vedAMti... pUjya bhAIzrI :- vedAMtine nAme oLakhAya athavA hindune nAme oLakhAya che. have to vedAMti zabda ocho thaI gayo che. hindu kaho emAM badhA peTAbheda che. emAM to keTalAya che. pachI emAMthI to atyAre to seMkaDo thaI gayA che. kemake deva-devalA ghaNA nIkaLyA. ene mAnanArA paNa ghaNA thayA. tethI atre te zabdathI beya samajavAM. pUrvamImAMsAnuM jaiminI' ane uttaramImAMsAnuM 'vedAMta' ema nAma paNa prasiddha che.' eTale jaiminI nAmanA emAM RSi thaI gayA che. eTale ene jaiminIya kahevAmAM Ave che. te pUrvamImAMsako che. uttaramImAMsAmAM aDhAra upaniSada che ene vedAMta kahevAmAM Ave che. aMta. vedano aMtamo bhAga che. ene vedAMta kahe che. emAM brahma ane AtmA uparanI philosophI vedAMtamAM che. eTale vedanA aMtanA bhAgamAM che. bAkI to kriyAkAMDa, yajJa, yAjJAdi bIjI laukika vidyA Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-711 353 ane evI badhI ghaNI vAto che. emAM yajurvedanI aMdara to AkhuM tabIbI vijJAna che. jene Ayurveda kahevAmAM Ave che. ApaNe Ayurveda kahIe chIe, e loko yajurveda kahe che. emAM AkhuM zarIravijJAna che. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- nA, judA judA che. A pUrvamImAMsA jaiminInuM che ane uttaramImAMsA ghaNuM karIne vyAsanuM gaNAya che. vyAsajInuM gaNAya che. je AtmA uparanuM tattvajJAna che e. pUrvamImAMsAmAM yajJa yAjJAdinuM vadhAre pratipAdana che. jyAre uttaramImAMsAmAM ekaluM kriyAkAMDa vagaranuM AtmA uparanuM pratipAdana) che. e rIte be bheda che. bauddha ane jaina sivAyanAM bAkInAM darzano vedane mukhya rAkhI pravarte che;..' eTale badhA vedanA peTA bheda che. bauddha ane jaina e be vedane mAnatA nathI. bAkI A badhA vedane mAne che. naiyAyika, sAMkhya, uttaramImAMsA, pUrvamImAMsA, jaiminIya, yoga, vaizeSika, e badhA vedanA ja peTA bheda che. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- nA. badhAnA judA judA abhiprAya che. emAM eka yoga che e banatA sudhI IzvarakartA mAne che. AmAM leze. IzvarakartA koNa che. A yoganA abhiprAye niyaMtApaNe Izvara puruSavizeSa che. yogamAM ekamAM lIdhuM che. bAkI e loko nathI mAnatA. IzvaramAM nathI mAnatA. bauddha ane jaina sivAyanAM bAkInAM darzano vedane mukhya rAkhI pravarte che; mATe vedAzrita darzana che;...' mATe vedane Azrita e badhA darzana che. eTale emAM zuM che ke judA judA RSi-munio thaI gayA. darekano phAMTo judo paDI gayo. vicAradhArA judI paDI, ene anusaranArA maLyA. badhAno eka eka phAMTo judo paDato gayo. eNe potAnA graMtho banAvyA, potAnA tattvajJAnane potAnI rIte prasiddha karyuM. mATe vedAzrita darzana che; ane vedArtha prakAzI potAnuM darzana...' vedanA arthane prakAzIne. vedArtha prakAzI eTale vedanA arthane prakAzIne. vedanI koIne koI rucAne mukhya kare. ruci eTale zloka. ApaNe gAthA kahIe chIe e loko rucA kahe che. e koIne koI TAMkIne pachI enA upara bIjuM Logic potAnuM pratipAdana je rIte hoya e rIte raju kare che. eTale "vedArtha prakAzI potAnuM darzana sthApavAno prayatna Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 rAjahRdaya bhAga-14 kare che. boddha ane jaina vedAzrita nathI, svataMtra darzana che." taddazna judA ja che. e vedane kyAMya TAMkatA nathI. eno AdhAra nathI letA. jyAre pelA darzano vedano AdhAra lya che. koIne koI bhAgano, koIne koI aMzano, koIne koI rucAono. evI rIte. saMkSepamAM A eka patramAM tamAre badhA darzanono abhyAsa thaI jaze. mumukSu - "mokSamArgaprakAzaka'... pUjya bhAIzrI :- hA. "mokSamArgaprakAzaka' karatA thoDo vadhAre abhyAsa karyo hoya evuM lAge che. emaNe ATaluM badhuM nathI lIdhuM. kyAMka kyAMka dalIlo karI che paNa ToDaramalajInI eTalI badhI Solid dalIlo nathI dekhAtI. kemake e bAjuno thoDo khyAla che. eTale ema lAge ke ToDaramalajI'nI thoDIka dalIlo pAMgaLI lAge. sAme UbhA hoya to khyAla Ave. AmanuM-zrImadjInuM saMtulana ghaNuM che. lakhANanI aMdara taTasthatA, madhyasthatA, saMtulana ghaNuM sarasa che. evuM na lAge ke pakSa kare che. ane chatAM je kahevuM che e kahe. emAM kAMI bAMdhachoDa na rAkhe. "AtmAdi padArthane nahIM svIkAratuM evuM cArvAka nAme chaThuM darzana che? je AtmAne paNa svIkAratuM nathI, AtmAnA baMdhamokSane paNa svIkAratuM nathI. evuM nAstika darzana che e cArvAka darzana che. e lokomAM paNa eka cArvAka nAmanA RSi thaI gayA. hinduomAM ja thaI gayA che. ane emAMthI ja nIkaLeluM A nAstika darzana che. bauddha darzananA mukhya cAra bheda che -' juo ! bauddhanA peTA bheda lIdhA che. tyAM "ToDaramalajIe bauddhanA eTalA peTabheda nathI lIdhA. kSaNikavAdanI sAmAnya dalIla karI che. cAra bheda lIdhA che. bauddhadarzananA mukhya cAra bheda che:- 1. sautrAMtika, 2. mAdhyamika, 3. zUnyavAdI ane 4. vijJAnavAdI. te jude jude prakAre bhAvonI vyavasthA mAne che. badhAnA prakAra judA judA che. pote vistAra nathI karyo. saMkSepamAM cAra nAma laI lIdhA che. tyAM A cAra bheda nathI lIdhA. "mokSamArgaprakAzakamAM A cAra bhedonuM varNana nathI. jainadarzananA sahaja prakArAMtarathI be bheda che; digaMbara ane zvetAMbara." jainadarzananA A be peTabheda che. pAMce Astika darzanane jagata Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-711 3papa anAdi abhimata che.' have je pAMca Astikadarzana che te jagatane paNa anAdi rIte mAne che. enA abhimata jagata anAdithI che. bauddha, sAMkhya, jaina ane pUrvamImAMsAne abhiprAya sRSTikartA evo koI Izvara nathI." juo ! jena paNa mAnatA nathI, bauddha paNa mAnatA nathI. evI ja rIte sAMkhya ane pUrvamImAMsako paNa mAnatA nathI. mumukSu - sAMkhya ane pUrvamImAMsA vedAMtano peTA bheda che ? pUjya bhAIzrI :- hA. vedAMtanA be peTA bheda che. ane chatAM e Izvarane nathI mAnatA. sRSTikartA evo koI Izvara nathI mAnatA. e eka sarvavyApaka evA paramabrahmane svIkAre che. ane e brahmanI aMdara vivarta thAya che. jema pANInI aMdara havAthI mojA thAya ema brahmanI aMdara vivarta thAya che ane e brahmanI aMdara vivarta thatA sRSTinI utpatti thAya che. ema kahevuM che. paNa e to brahma ja che. e vivarta che e brahma che. eTale brahmathI anya kAMI nathI. mATe bIjI kalpanA karavI te bhrama che. bhrama eTale kalpanA che. mumukSu - Izvara sivAya bIjI kalpanA nahi. pUjya bhAIzrI :- nA. Izvarane e mAnatA nathI. e eka paramabrahmane mAne che. nirvikAra, nirAkAra, niraMjana, nirAkAra, nirvikAra evA paramabrahmane mAne che. sarvavyApaka bIjAmAM lIdhuM che. ane emAM je caitanya che, saccidAnaMda brahma che, e enA je vivartI che, caitanyanA vivartI che, caitanyanA vivartI lIdhA che. emAMthI e lokoe sRSTi AdinI utpatti mAnI che. jagatanI utpatti emAMthI mAnI che. paNa suSTikartA evo koI Izvara nathI mAnyo. naiyAyikane abhiprAye taTasthapaNe Izvara karyA che. A naiyAyika mAne che ane eka yogavALA mAne che. naiyAyikane abhiprAye taTasthapaNe Izvara kirtA che. jyAre yogane abhiprAye niyaMtApaNe Izvara puruSavizeSa che." pelA taTastha kahe che. to (A) kahe nahi, A kare che, niyaMtraNa kare che. AkhA jagatanuM saMcAlana kare che. enI AjJA vagara eka pAMdaDuM na halI zake. evI rIte mAne che. naiyAyikane abhiprAye taTasthapaNe Izvara karyA che. vedAMtane abhiprAya AtmAne viSe...' eTale uttaramImAMsA "vedAMtane Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 rAjahRdaya bhAga-14 abhiprAya AtmAne viSe gata vivartarUpa eTale kalpitapaNe bhAse che." vivartarUpa eTale kalpitapaNe bhAse che. emAM eka mojuM thayuM to lokoe ema gaNyuM ke A phalANuM thayuM, A DhIkaNuM thayuM, A jhADa, pAna, vanaspati, ghara, makAna, mANaso, jIvajaMtu e caitanyanA vivarte che. badhuM brahma che. jagatamAM be padArtha ja nathI. advaita brahma che. ema mAne che. eTale kalpitapaNe bhAse che. e sAcuM nathI. eTale jagata mithyA che. jagata to mithyA che. brahma satya che ane jagata mithyA che. e vedAMtano abhiprAya che. je A zaMkarAcAryano atyAre mata pravarte che e vedAMtano mata pravarte che. ane te rIte Izvara kalpitapaNe kartA svIkAryo che. emAM pachI IzvaranuM eka pAtra kalpitapaNe lIdhuM che. e paNa kalpitapaNe lIdhuM ke Izvara pachI brahmA, viSNu, mahezvara badhuM nAza karanAra, pAlana karanAra. badhI ghaNI kalpanA karI che. yogane abhiprAya niyaMtApaNe Izvara puruSavizeSa che. e eka Izvarane mAne che ane e badhuM A saMcAlana kare che. bauddhane abhiprAya trikALa ane vastusvarUpa AtmA nathI....... bauddhanA abhiprAya koI AtmA vastu nathI ane AtmA trikALI paNa nathI. "kSaNika che. zUnyavAdI bauddhane abhiprAya vijJAnamAtra che." ekaluM vijJAna te AtmA che, jJAna te AtmA che. ane vijJAnavAdI bauddhane abhiprAya duHkhAdi tattva che. kemake emAMthI to gauttamabuddha utpanna thAya che. duHkha tattvamAMthI. jagatamAM duHkha paDe che e na hovuM joIe. jagatamAM dukha na hovuM joIe eTale e mukhya vastu emano-bauddhano pAyo tyAMthI zarU thayo che. mumukSu - bauddhamAM... pUjya bhAIzrI - hA e AmAMthI thayA. atyAre to bauddhamAM ghaNA phAMTA che. atyAre bauddha che e jApAna', "cIna', "raMguna' (barmA) ane laMkA' A cAra dezonI aMdara vadhAre che. ane enI aMdara "jApAnamAM judo phAMTo che, raMgunamAM judo phAMTo che, "cAInAmAM judo phAMTo che. evA badhA enI aMdara bheda-prabheda che. ane khAsa karIne "AcArya rajanIza che e bauddhanA phATAmAMthI eka vaLI navo phAMTo eNe Ubho karyo. Ama bauddhamatane anusaratA hatA paNa emAMthI paNa eka thoDIka vicAradhArA emanI judI hatI, svataMtra hatI. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-711 3pa7 - temAM vijJAna skaMdha kSaNikapaNe AtmA che. vijJAnavAdI bauddhane abhiprAye duHkhAdi tattva che ane temAM vijJAnaaudha kSaNikapaNe AtmA che. eTale emaNe koI sAhitya vAMcyuM che ane emAMthI A tAraNa kADheluM che. naiyAyikane abhiprAye sarvavyApaka evA asaMkhya jIva che." asaMkhya jIvo badhe vyApelA che paNa sarvavyApaka che. Izvara paNa sarvavyApaka che. AtmAdine mananA sAnidhyathI jJAna Upaje che. jyAre AtmAne manano yoga maLe tyAre ene jJAna thAya. e pahelA na thAya. e. mAne che. eTale jJAna che e saMyogI bhAva che. AtmAne saMyoga navo thAya che tyAre jJAna Upaje che. mumukSu -. asaMkhya AtmAne mAne che ? pUjya bhAIzrI :- hA, asaMkhya AtmAne mAne che. ane pAcho eka AtmA paNa mAne. Izvara paNa sarvavyApaka mAne che. jIvo paNa asaMkhya che. sarva-badhe vyApelA che ane Izvara paNa badhe vyApelo che. "ghAsa cAsanI pAsa paNa vizvapatino vAsa." Izvara badhe vyApelo che. kyAMya Izvara nathI evuM nathI. ema karIne e loko nirUpaNa kare che. sAMkhyane abhiprAye sarvavyApaka evA asaMkhya AtmA che. tyAM naiyAyika ane sAMkhya maLatA AvyA. paNa Izvarane nathI mAnato. sAMkhya che eNe Izvarane uDADyA che. e paNa badhA AtmAone mAne che ane te sarvavyApaka che. mumukSu - eTale judA judA AtmA mAnyA? pUjya bhAIzrI :- hA, judA judA AtmA mAnyA, badhe AkhA jagatamAM che ema mAnyA paNa Izvara nahi. sAMkhyamAM Izvara nathI. "te nitya,...' che. badhA AtmAo nitya che. nitya hovA chatAM apariNAmI..." che. eTale kUTastha che. ene pariNAma nathI. A badhA pariNAmo? to kahe, e prakRtinuM kArya che, AtmAnuM kArya nathI. e prakRtine judI mAne che. puruSa nAma AtmAne judo mAne che. mumukSu - prakRti eTale jaDanA kAryo che ? pUjya bhAIzrI :- hA, jaDanA kAryo che. rAganuM jaDanuM kArya che ! emAMthI UbhuM thayeluM che. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 rAjahRdaya bhAga-14 te nitya, apariNAmI ane citmAtra svarUpa che. caitanyamAtra svarUpa AtmA che evuM sAkhya mAne che. sAMkhya ane jainano nizcaya mata che. nizcayanayanA abhiprAyamAM ghaNuM sAmya che. eTale to "samayasAra' mATe ghaNA sAMkhyamatio ema kahe che ke A vedAMtanA DhALAmAM DhALeluM che. e sAMkhyanA hisAbe kahe che. jainane abhiprAye anaMta dravya AtmA che, pratyeka judA che. jJAnadarzanAdi cetanA svarUpa, nitya ane pariNAmI pratyeka AtmA asaMkhyAtapradezI svazarIravagAhavartI mAnyo che. A jainano cokhkho abhiprAya laI lIdho ke AtmA viSe jaina zuM kahe che. anaMta dravyo che. AtmA-AtmA kahetA evA anaMta padArtho che. pratyeka judA judA sarvathA dravya-kSetra-kALa-bhAvathI bhinna che. darekamAM jJAnadarzanAdi cetanA enuM svarUpa che, e trikALavartI nitya che, chatAM samaye samaye pariNamana karanArA pariNAmI che, kSetra apekSAe dareka AtmA asaMkhyAtu pradeza che. topaNa potapotAnA zarIra jeTaluM avagAhanA eTale kSetranuM kSetraphaLa rokIne rahelA che. e ja rIte AtmAne mAnavAmAM AvyA che. saMsArI AtmAnI A vAta lIdhI. pUrvamImAMsAne abhiprAye jIva asaMkhya che, cetana che. asaMkhya jIvo che ane te badhAne cetana mAnyA che. uttaramImAMsAne abhiprAye eka ja AtmA sarvavyApaka ane saccidAnaMdamaya trikALAbAdhya che.' e A sAMkhya je che eno ane Ano mata lagabhaga sarakho che. sarvavyApaka che, trikALa eTale nitya che ane saccidAnaMda ane abAdhya che. ene koI bAdhA pahoMcADI zake nahi, nAza karI zake nahi. sat, cit ane AnaMdamaya che. mumukSa:- eka ja AtmA che? pUjya bhAIzrI - hA. e eka ja AtmA che. olA asaMkhyAtu AtmA mAne che. jyAre uttaramImAMsAmAM eka ja AtmA mAne che. eka paramabrahma che, advaita brahma che. ema mAne che. sAMkhya che e asaMkhya AtmAone svIkAre che. eTalo taphAvata che. mumukSu -... pUjya bhAIzrI :- hA, e to vaLI pachI pAchaLathI nIkaLeluM che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-711 359 mAtAjInuM. zakti tarIke. pachI enA aneka nAma pADyA. aMbAjI, bahucarAjI, phalANA, DhIkaNA. e badhA pachI seMkaDo nAma pADI dIdhA. paNa e zaktinI upAsanA mAne che. ane bhagavAna zaMkara paNa enI upAsanA karatA. mATe ene joDIne zivazakti evuM nAma Ape che. A je zivazakti nAma che e ema ke zaMka2 pote paNa aMbAjIne mAnatA hatA. ema karIne evI rIte joDyuM che. paNa e pAchaLathI nIkaLyuM hatuM. bahu jUno purAno mata nathI e. chellA keTalAka seMkaDo varSamAM cAlu thayelo mata che. mumukSu : pUjya bhAIzrI :- nA. ... mumukSu :- klezamAM paDavAnI icchA... pUjya bhAIzrI :- enA karatA zuM che ke mumukSuone evI doravaNI ApavA mAgatA nathI. emAM zuM che ? emanI bahu UMDI dRSTi che. ke mumukSunI pAse zakti thoDI che ane e zaktino durvyaya thoDo paNa na thAya eTalA mATe eka to e pote doravavA mAgatA nathI. bIjuM svataMtrapaNe tame vicAra karIne nakkI karo. huM kahuM ema mAno evI rIte nahi. tame to nakkI karo ke AmAM tamane zuM ThIka lAge che ? bIjuM ke eka hetu emaNe bahu mukhya pakaDyo che ke Atmahitane anukULa zuM che ? have jyAre RSabhadeva' bhagavAnanI divyadhvanimAMthI aneka matamatAMtara utpanna thayA. to dareke ko'ka ne ko'ka vAta lIdhI che. ane je koI vAta lIdhI che e to bhagavAne AtmahitArthe kahI che. eTale e doravaNI kyAreka kevI Ape che ? ke badhAmAM je sAmAnya hoya e tame svIkAro. jaina ane bIjAnuM sAmAnya hoya e svIkAro. phera paDatuM hoya e ekakora mUkI do. kemake tamArI zaktine tyAM rokavA jazo to tame je AtmahitanuM lakSa che e choDI dezo. eka dRSTAMta levA jevuM che ke, eka dukAnamAM moTo vepAra cAlato hoya ane mUDInA pramANamAM vepAra ghaNo hoya. mAMDa mAMDa mUDI pahoMce evo vepAra hoya. eTale dhaMdho ghaNo hoya paNa mUDI enA pramANamAM ochI paDatI hoya. pachI game te Scale hoya. pachI lAkha rUpiyAnuM rokANa hoya ke dasa lAkhanuM rokANa hoya ke karoDanuM rokANa hoya. paNa dhaMdho bahu moTo Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 rAjahRdaya bhAga-14 hoya. eTalo badho dhaMdho moTo hoya ke e dhaMdhAnI le-veca upa2 eka judo mANasa joIe ane mUDInI vyavasthA karavAmAM judo mANasa joIe. mUDI ane Account nI vyavasthA karavA judo vibhAga joIe. have je le-veca karavAvALo che e oluM saMbhALI na zake. e Account nI ane mUDInI vyasthA na saMbhALI zake. Account ane mUDInI vyavasthA saMbhALato hoya e le-veca na saMbhALI zake. kemake zakti maryAdita che. pUruM dhyAna ApavuM paDe to ja e saMbhALI zakAya evo eka eka vibhAga che. A eka lagabhaga tamane jovAmAM Avaze. koIka asAdhAraNa CapacityvALA mANasanI vAta judI che ke beya saMbhALI letA hoya. e asAdhAraNa Capacity hoya enI vAta che. sAmAnya rIte evuM hoya che. ? ema AmAM paNa thoDuMka evuM che ke jo matamatAMtaranI mukhyatAmAM mumukSu AvI gayo to Atmahita saMbhALavuM thoDuMka muzkela che. ane Atmahita saMbhALanAro enAthI jarAka Agho raheze ke e vicAradhArAmAM jAvuM nathI. mane hitarUpa keTalI vAta che ? eTale emaNe mULamArgamAM gAyuM ke, cAra veda puraNA Adi zAstra sau mithyAtvanA, paNa jJAnIne te jJAna bhAsyA e ja ThekANe Tharo.' e kayAMthI kADhyuM ? ke bhagavAnanI vANImAMthI ANe zuM lIdhuM che, e emane jJAna thayA pachI khyAla Ave che. samyagnAnamAM e khyAla Ave che ke AtmahitanI vAta eNe kaI upADI ? ane bIjI bheLaseLavALI vAta kaI karI nAkhI ? paNa e jJAnInuM kAma che. mumukSunI e Capacity bahArano viSaya che. eTale A paristhitimAM e mumukSuone e bAju doravA mAgatA nathI. evuM lAge che. judI judI jagyAe emaNe je sUcano karyAM che, zIkhAmaNo ApI che, bhalAmaNa karI che e uparathI ema lAge che ke e pote mumukSune e bAju jaldI dorI javA mAgatA nathI. ke kayuM darzana sAcuM ane kayu darzana khoTuM ? evuM nathI dorI javA mAgatA. e nirNaya atyAre tame nahIM karo. atyAre tame tamArA Atmahitane zuM anakULa che eTalo nirNaya karyo. Atmahitane kendrasthAnamAM rAkhIne e dizAmAM AgaLa vadhatA jo tamane svarUpaprApti thaze to tamane satyAsatyano tarata ja khyAla AvI Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-712 361 jaze ke mAro anubhava Ama kahe che, A anubhavathI judo paDe che. kAraNake satyAsatyano viSaya mAtra anya darzana pUrato nathI raheto. e to sthULa satyAsatyano prakAra che. jenadarzananI aMdara paNa tamane judA judA bhale vidvAno hoya paNa ajJAnI hoya to paNa tamane judo judo mata jovA maLaze. mumukSuo paNa jyAM sudhI jJAnadazAne prApta na thAya tyAM sudhI judo judo mata jovA maLaze. to tame satyAsatyano nirNaya AnuM khoTuM ane AnuM sAcuM, AnuM khoTuM ane AnuM sAcuM karavA jazo to tamAruM cUkAI jazo. eTale ekavAra tame tamAruM na cUkyA vagara tamAruM hita karI lyo. ane pachI satyAsatyano nirNaya karazo to tame barAbara karI zakazo. paNa tamArA hitano nirNaya thayA vagara ane tamArA hitanA raste cAlyA vagara pahelA satyAsatyano nirNaya karazo to bhUlA paDI jazo. eTale kharekhara temaNe bacAvyA che. sAcA raste caDAvavA mATe ane bIjI rIte caDI jAya to nukasAnathI bacAvyA che. nukasAnImAMthI bacAvyA che. ema kahIe to cAle. eTale e viSayamAM emanI vicAradhArAnuM UMDANa ghaNuM hatuM. bahu UMDANa hatuM. ke kone keTalo vicAra karavo joIe, kone e dizAmAM na javuM joIe ? A dizAmAM kone na javuM joIe ? A dizAmAM kone na javuM joIe? kemake mANasa saheja Slip thaI jAya che pachI ene ThekANe AvavuM muzkela paDe che. ane A to hIrAno vepAra che. Electronic balance jevI vAta che. jarA AghuMpAchuM thAya eTale lAbha-nukasAnano moTo savAla Ubho thaI jAya. eTale bahu toLI toLIne cAle. viSayanI gaMbhIratA ghaNI lIdhI che. patrAMka-712 ANaMda, bhA. vada 12, ravi, 1952 kAgaLa maLyo che. "manuSyAdi prANInI vRddhi saMbaMdhe tame je prazna lakhela te prazna je kAraNathI lakhAyuM hatuM. tenuM kAraNa te prazna maLela tevAmAM saMbhavyuM hatuM. evAM praznathI AtmArtha siddha thato nathI, Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2 rAjahRdaya bhAga-14 athavA vRthA kALakSepa jevuM thAya che, tethI AtmArtha pratye lakSa thavA tamane, tevA prazra pratye ke tevA prasaMgo pratye tamAre udAsIna rahevuM yogya che, ema jaNAvyuM hatuM; tema tevA praznanA uttara lakhavA jevI atre vartamAna dazA ghaNuM karI vartatI nathI, ema jaNAvyuM hatuM. aniyamita ane alpa AyuSyavALA A dehe AtmArthano lakSa sauthI prathama kartavya che. have eka 712mo patra che dhArazIbhAI kuzaLacaMda, morabI." "kAgaLa maLyo che. manuSyAdi prANInI vRddhi saMbaMdhe tame je prazna lakhela te prazna je kAraNathI lakhAyuM hatuM, tevuM kAraNa te prazna maLela tevAmAM saMbhavyuM hatuM. ema karIne AgaLanA je be patro AvI gayA e "dhArazIbhAI kuzaLacaMdanA hovA joIe ema lAge che. e patra 703 ane 704. e dhArazIbhAI kuzaLacaMdanA patro saMbhavita che. AmAM nAma nathI lIdhuM. e saMbhavita che. mumukSu- ... pUjya bhAIzrI:- hA. AmAM mArAmAM pAchaLathI lakheluM che. mumukSu :- pUjya bhAIzrI :- hA. ema haze. kAraNake Post card che. navI pratamAM lIdheluM che. evA praznathI AtmArtha siddha thato nathI. eTale AtmArthanA dRSTikoNathI te aprayojanabhUta prazna che. evA praznathI AtmArtha siddha thato nathI, athavA vRthA kALakSepa jevuM thAya che. nakAmo vakhata gumAvA jevuM thAya che. tethI AtmArtha pratye lakSa thavA tamane, tevAM prazra pratye ke tevA prasaMgo pratye tamAre udAsIna rahevuM yogya che, ema jaNAvyuM hatuM. eTale AvA praznonI carcA tame choDI dayo, AnI upekSA karo. kutUhala vRttithI AvA prazno uThe che ane evA prakAranI kutUhala vRtti e AtmAnI rucine nukasAna kare che. Atmarucine e nukasAna karanArI kutUhala vRtti che. mATe evA prazno pratye tamAre udAsIna rahevuM ema ame jaNAvyuM hatuM. tema tevA praznanA uttara lakhavA jevI anne vartamAna dazA ghaNuM karI Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-713 363 vartatI nathI...." evA praznano uttara devAmAM upayoga laMbAto nathI. amAro upayoga vAraMvAra AtmA tarapha eTalo vaLe che ke AvA nakAmA prazno pratye amane jarApaNa rasa Avato nathI. aniyamita ane alpa AyuSyavALA A dehe... juo ! samaya thoDo che ema kahe che. manuSyaparyAyano samaya eka to alpa che ane te paNa aniyamita che. eno koI niyama nathI ke kyAre pUruM konuM thaI jAya enuM koI ThekANuM nathI. aniyamita ane alpa AyuSyavALA A dehe AtmArthano lakSa sauthI prathama kartavya che. sauthI pahelA mAruM Atmahita kema sadhAya ? e vAta pahelA karavA yogya che. bAkI badhuM pAchaLa rAkhavuM. pahelA mAruM Atmahita zuM che e pahelA mukhyapaNe lakSanI aMdara karavA yogya che ane ene jarApaNa gauNatA ApavA jevI nathI. pachI enI mukhyatA thatAM bAkI kAMI zakti vadhe ane bIjuM vicArAya e bIjI vAta che, paNa Ane-Atmahitane to gauNa karavA jevuM che ja nahi. nahitara rahI jaze ema kahe che. game tyAre AyuSya pUruM thaI jaze ane Atmahita rahI jaze. - mithyAtva avasthAmAM manuSyaparyAya pUrI thAya to bIjI manuSyaparyAya utpanna thavAmAM bahu lAMbo kALa lAge che. abajo jIvanamAM koIka ja jIvane manuSyapaNuM chUTIne manuSyapaNuM maLe che. bAkI moTA bhAge vartamAna manuSyo tiryaMcamAM jAya che, nArakamAM jAya che. e 712 (patra pUro) thayo. patrAMka-713 ANaMda, Azvina, 1952 Astika evAM mULa pAMca darzana AtmAnuM nirUpaNa kare che, temAM bheda jovAmAM Ave che, tenuM samAdhAnaH dina pratidina jainadarzana kSINa thatuM jovAmAM Ave che, ane vardhamAnasvAmI thayA pachI thoDAMeka varSamAM temAM nAnA prakAranA bheda thayA dekhAya che te AdinAM zAM kAraNo? Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 rAjahRdaya bhAga-14 haribhadrAdi AcAryoe navIna yojanAnI peThe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che, paNa lokasamudAyamAM jainamArga vadhAre pracAra pAmyo dekhAto nathI, athavA tathArUpa atizaya saMpanna dharma pravartaka puruSanuM te mArgamAM utpanna thavuM ochuM dekhAya che tenAM zAM kAraNo ? have vartamAnamAM te mArganI unnati thavI saMbhave che ke kema ? ane thAya to zI zI rIte thavI saMbhavita dekhAya che, arthAt te vAta kyAMthI janma pAmI kevI rIte, kevA dvAre, kevI sthitimAM pracAra pAmavI saMbhavita dekhAya che ? pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata jevo vartamAnakALanA yogAdi anusAra te dharma udaya pAme evuM dIrghadRSTithI saMbhave che ? ane saMbhavatuM hoya to te zAM zAM kAraNathI ? jainasUtra hAla vartamAnamAM che, temAM te darzananuM svarUpa ghaNuM adhUruM raheluM jovAmAM Ave che, te virodha zAthI TaLe ? te darzananI paraMparAmAM ema kahyuM che ke vartamAnakALamAM kevaLajJAna na hoya, ane kevaLajJAnano viSaya lokAlokane dravyaguNaparyAyasahita sarva kALaparatve jANavAno mAnyo che te yathArtha dekhAya che ? athavA te mATe vicAratAM kaMI nirNaya AvI zake che ke kema ? tenI vyAkhyA kaMI phera dekhAya che ke kema ? ane mULa vyAkhyA pramANe kaMI bIjo artha thatA hoya to te arthAnusAra vartamAnamAM kevaLajJAna Upaje ke kema ? temaja bIjAM jJAnonI vyAkhyA kahI che te paNa kaMI pheravALI lAge che ke kema ? ane te zAM kAraNothI ? dravya dharmAstikAya, adharmAstikAya; AtmA madhyama avagAhI, saMkocavikAsanuM bhAjana; mahAvidehAdi kSetranI vyAkhyA; te kaMI apUrva rIte ke kahelI rIte ghaNA ja baLavAna pramANasahita siddha thavA yogya dekhAya che ke kema ? gacchanA matamatAMtara ghaNI ja najIvI najIvI bAbatamAM baLavAna AgrahI thaI judI judI rIte darzanamohanIyanA hetu thaI paDyA che, te samAdhAna karavuM bahu vikaTa che. kemake te lokonI mati vizeSa Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 patrAMka-713 AvaraNane pAmyA vinA eTalA alpa kAraNamAM baLavAna Agraha na hoya. avirati, dezavirati, sarvavirati emAMnA kayA AzramavALA puruSathI vizeSa unnati thaI zakavAno saMbhava rahe che ? sarvavirati keTalAMka kAraNomAM pratibaMdhane lIdhe pravartI zake nahIM; dezavirati ane aviratinI tathArUpa pratIti thavI muzkela ane vaLI jainamArgamAM paNa te rItano samAveza ocho che. A vikalpa amane zA mATe UThe che ? ane te zamAvI devAnuM citta che te zamAvI daIe ? [apUrNa] 713. 'Astika evAM mULa pAMca darzana AtmAnaM nirUpaNa kare che, temAM bheda jovAmAM Ave che, tenuM samAdhAna H-' have e viSaya upara 713mAM thoDo vizeSa vicAra Apyo che ane emAM paNa jainadarzananI vAta vizeSa karI che. dina pratidina jainadarzana kSINa thatuM jovAmAM Ave che,..' ' bhagavAna mahAvIrasvAmI'thI laIe, are..! RSabhadevasvAmI'thI laIe topaNa dinapratidina utarato kALa hovAthI.. avasarpiNI kALa che ne ? ane pAcho huMDAvasarpiNI che. eTale jainadarzana kSINa thatuM jovAmAM Ave che. ane vardhamAnasvAmI thayA pachI thoDAMeka varSamAM...' ja. bahu alpa kALamAM temAM nAnA prakAranA bheda thayA dekhAya che te AdinAM zAM kAraNo ?" A vicAravA yogya che. bhagavAna gayA ane pAMcaso varSa pahelA ja sIdhA phAMTA paDavA maMDI gayA. haribhadrAdi AcAryoe navIna yojanAnI peThe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che,...' mULa nathI ema kahe che. 'hirabhadrAcArya' je thayA e emanAmAM zvetAMbaranA samartha AcArya thayA. ane emaNe zrutajJAnanI je unnati karI che e navIna yojanAnI peThe karI che. je tIrthaMkaradeve kahyuM ene anusaratAmAM thoDIka navInatA lAvIne, yojanAnI navInatA lAvIne emaNe unnati karI dekhAya che. to paNa lokasamudAyamAM jainamArga vadhAre pracAra Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 rAjahRdaya bhAga-14 pAmyo dekhAto nathI...' topaNa jaino ghaTatA ja AvyA che ema kahe che. athavA tathArUpa atizaya saMpanna dharma pravartaka puruSanuM te mArgamAM utpanna thavuM ochuM dekhAya che tenAM zA kAraNo ?" emAM zuM che ke evA jJAnanA atizaya hoya evA saMpanna puruSo bahu pramANamAM ochA thayA che ane tethI paNa te mArganA je anuyAyIo che enI saMkhyA ochI dekhAya che. to ema kema ochA thayA haze ? joke e to kudaratI ja vastu che. kemake huMDAvasarpiNI kALa che. have vartamAnamAM te mArganI unnati thavI saMbhave che ke kema ?" A to pote ne pote potAnI vicAradhArAmAM badhA prazno uThAvyA che. have atyAre AnI unnati thAya ke nahi ? ane thAya to zI zI rIte thavI saMbhavita dekhAya che, arthAt te vAta kayAMthI janma pAmI kevI rIte....' janma pAmIne ? 'kevA dvAre,...' eTale konA vaDe e janma pAmIne ? kevI sthitimAM pracAra pAmavI...' eTale ene kaI paristhitimAM pracAramAM mUkavI ? enuM Planning kevI rIte saMbhavita dekhAya che ?" AvA badhA vicAro emane utpanna thayA che. jainadarzananI unnati mATenA A vicAro che. avanati thaI rahI che. jyAre zAsananI avanati thaI ja rahI che tyAre unnatinA vicAro dharmAtmAne vikalpo koI koIvAra AvI jAya che. pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata jevo vartamAnakALanA yogAdi anusAra te dharma udaya pAme evuM dIrghadRSTithI saMbhave che ?" pote ne pote prazna uThAve che. badhA prazna cheka sudhI uThAvyA che. A kAgaLa adhUro hAthamAM Avyo che, apUrNa hAthamAM Avyo che. paNa prazno bahu sArA uThAvyA che. pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata jevo vartamAnakALano yogAdi..' yoga eTale evI koI vyavasthA, saMyogo. evuM kAMI dIrghadRSTithI saMbhave che " evuM kAMI thaI zake kharuM ? lAMbI dRSTie evuM kAMI vicArI zakAya kharuM ? ane saMbhavatuM hoya to te zAM zAM kAraNathI ?" jo evI koI saMbhAvanA dekhAtI hoya to enI pAchaLanA zuM kA2No tamane lAge che ? atyAre to kAMI dekhAtuM nathI ema lAge che. jainasUtra hAla vartamAnamAM che, temAM te darzananuM svarUpa ghaNuM adhUruM raheluM jovAmAM Ave che. te virodha zAthI TaLe ? kAraNake zAstro paNa Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-713 367 viccheda gayA che eTale atyAranA je jainasUtro che. sUtro eTale zAstro. je zAstromAM vigata che e padone sUtro kahevAmAM Ave che. te hAlamAM che tenuM svarUpa ghaNuM adhUruM jovAmAM Ave che. ane tethI keTalAka virodhAbhAsa utpanna thAya che. kemake amuka vAta che ja nahi. vaccenI kaDIo khUTe che. to e virodha zAthI TaLe ? te darzananI paraMparAmAM ema kahyuM che ke vartamAnakALamAM kevaLajJAna na hoya,...' atyAre je Agamo rahyA che emAM e vAta kahI che. digaMbarazvetAMbara baMnemAM. ke vartamAnamAM kevaLajJAna na hoya, ane kevaLajJAnano viSaya lokAlokane dravyaguNaparyAyasahita sarva kALaparatve jANavAno mAnyo che te yathArtha dekhAya che ?" vartamAna jinAgamanI aMdara AvuM kevaLajJAnanuM nirUpaNa karyuM che te barAbara lAge che ? ema kahe che. kemake ATalI ja prasiddhi kevaLajJAnanI karI che. kevaLajJAnanuM je bIjuM paDakhuM adhyAtmanuM che e kyAMka kyAMka dekhAya che paNa alpamAtrAmAM dekhAya che. mukhyapaNe to lokAlokane jANe te kevaLajJAna evo ja rUDhi artha samAjanI aMdara pracalita che. athavA te mATe vicAratAM kaMI nirNaya AvI zake che ke kema ?" ane e rIte vicAratAM eno kAMI nirNaya thaI zake che ke kema ? tenI vyAkhyA kaMI phera dekhAya che ke kema ? ane mULa vyAkhyA pramANe kaMI bIjo artha thato hoya...' A adhyAtmadRSTie. kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna.' e mULa vyAkhyA. e pramANe kaMI bIjo artha thato hoya to te arthAnusA2 vartamAnamAM kevaLajJAna Upaje ke kema ?' akhaMDa nijasvabhAvanuM jJAna varte ke kema ? jo vartatuM hoya to ene kevaLajJAna kahevuM ke na kahevuM ? cAMthI kevI rIte vAtane uThAvI che. kevaLajJAna Upaje ke kema ? ane te upadezI zakAya ke kema ?" ane evuM kevaLajJAna thaI zake, vartamAnamAM nija svabhAvanuM akhaMDa jJAna vartI zake evo jJAnano upadeza daI zakAya ke kema ? tema ja bIjAM jJAnonI vyAkhyA kahI che te paNa kaMI pheravALI lAge che ke kema ? ane te zAM kAraNothI ?' bIjA cAra jJAna. mati, zruta, avadhi ane mana:paryava. enI vyAkhyA paNa emane adhUrI lAge che ane emAM kAMI phera dekhAya che to Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 rAjahRdaya bhAga-14 enA zuM kAraNo che? emaNe keTaluM UMDuM vicAryuM che ! dravya dhamastikAya, adhamastikAya; AtmA madhyama avagAhI, saMkocavikAsanuM bhAna; mahAvidehAdi kSetranI vyAkhyA; te kaMI apUrva rIte ke kahelI rIte ghaNA ja baLavAna pramANasahita siddha thavA yogya dekhAya che ke kema ?" zuM kahe che ? dharmAstikAyane siddha karavuM hoya, adharmAstikAyane siddha karavuM hoya, AtmAnA kSetrane ane saMkocavikAsane siddha karavo hoya. mahAvidehakSetranI je vyAkhyA che ane siddha karavI hoya, te kAMI apUrva rIte siddha karAya ke A je kahI che, atyAre vartamAna AgamomAM kahI che e ja rIte jo siddha karavA jaIe to enA koI baLavAna pramANasahita siddha karI zakAya ema che ? siddha karavA yogya che? A prazna uThAvyo che. eno artha ema che ke emanA jJAnamAM koI evI apUrva jJAnanI paristhiti che. emAM evuM bhAse che ke vartamAna AgamomAM je kAMI AvI vAto mATe nirUpaNa che enA karatA paNa koI apUrva rIte enuM nirUpaNa thaI zakavA yogya che ane enI siddhi paNa thaI zakavA yogya che. evuM lAge che. eTale emaNe eka prazna mUkyo ke e badhuM je che e badhI vyAkhyA e kAMI aparva rIte siddha thavA yogya che ke kahelI rIte ja siddha thavA yogya che? bemAM baLavAna pramANasahita kevI rIte siddha thavA yogya che ? to kahe che, koI apUrva rIte baLavAna pramANa sahita siddha thavA yogya che evuM emane lAgyuM che. ema praznamAMthI vicAra Ave che. have bahu sarasa vAta karI che. A atyAre vicAravA jevo viSaya che. e A che. gacchanA matamatAMtara ghaNI ja najIvI najIvI bAbatamAM baLavAna AgrahI thaI judI judI rIte darzanamohanIyanA hetu thaI paDyA che, te samAdhana karavuM bahu vikaTa che.' have zuM che ke jainadarzananI aMdara paNa ekabIjA gaccha. gaccha eTale khAlI sAdhuonA gaccha nahIM paNa jUthabaMdhI jene ApaNe kahIe chIe. sAdI cAlatI bhASAmAM zuM kahIe chIe ? jUthabaMdhI. eka ToLuM A bAju hoya, bIjuM ToLu A bAju hoya, trIjuM ToLuM A bAju hoya. have enI vacce matamatAMtara hoya. e matamatAMtaranI vAta sAva namAlI hoya, taddana sAdhAraNa vAta hoya. Issue to bahu sAmAnya hoya. jema gharamAM kaMkAsa thAya ne? to eka sAmAnya vAta Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-713 369 hoya emAMthI ja thAya che. evuM ahIMyAM gaMbhI2 je dharmano viSaya che emAM evuM thavA lAgyuM ke sAmAnya vAtonI aMdara matabheda UbhA thAya. ane darzanamohanInuM AvaraNa vadhe evI rIte eno Agraha kare. AmAM zuM thAya che ? jene khoTo Agraha kahevAya. AtmAne nukasAna thAya e prakArano Agraha kare. sAmAnya mANasa ema kahe ke, bhAI ! Agraha to beya pakSe choDI devo joIe. zuM kahe ? A thoDI vicAravA vAta che. Agraha to beya pakSe choDI devo joIe. Agraha jo beya pakSa choDI re to to kAMI prazna nathI paNa eka pakSa choDe. Agraha choDavA yogya che evuM mAnanAra eka pakSa choDe evI lagabhaga paristhiti UbhI thAya che. kemake je khoTo Agraha kare che e koI samajIbujhIne koI avAMtara hetuthI karatA hoya che. dharmanA kSetramAM mANasa khoTo Agraha kyAre kare ? ke je darzanamohanInuM kAraNa thAya, AtmAne AvaraNa Ave evuM kA2Na thAya. to enI sAme sAcI vAtano Agraha paNa choDI devo joIe. to matamatAMtara na thAya ema lAge. eTale khoTAnI pAchaLa sAcAe ghasaDAI javuM joIe. evI paristhiti UbhI thaI jAya. phakta aMdaranA bheda-prabhedo eTale ke matamatAMtaro ane matabhedo ane vighaTana na thAya eTalA mATe. ahIMyAM eka prazna vicAravA yogya che ke samAjanuM saMgaThana ane samAjanuM vighaTana. evo eka je prazna che e praznane kaI rIte vicAravo ? kayA dRSTikoNathI vicAravo ? ke satyanA AdhAre samAjanuM saMgaThana-vighaTana gauNa ka2vuM ke samAjanA saMgaThana-vighaTananA AdhAre satyano bhoga daI devo ? A be prazna AmAMthI UbhA thAya che. pachI be hajAra varSa pahelAnI vAta hoya ke atyAranI vAta hoya. zuM karavuM ? A be mukhya viSaya che. emAMthI je paristhiti UbhI thaI e paristhiti UbhI thaI ke be hajAra varSa pahelA je 'kuMdakuMdAcArya' thayA tyAMthI mAMDIne atyAra sudhInA jeTalA bhAvaliMgI munio, AcAryo thayA ane satpuruSo thayA e satyane vaLagI rahyA che. saMgaThana-vighaTanane mukhya karIne vaLagyA nathI. kemake ema karavA jAya topaNa je asatyane vaLage che e kayAM sudhI ene kheMcI jAya e kahevuM muzkela paDe. kayAM sudhI vaLagIne enI sAthe nIce utarI utarIne Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370. rAjahRdaya bhAga-11 cAle. e to AtmAno bhoga devA jevuM thaI jAya. ene anusaravA jatAM potAnA AtmAno bhoga devA jevuM thaI jAya. zuM kahe che ? have pharIne vicArIe. "gacchanA matamatAMtara ghaNI ja najIvI najIvI bAbatamAM baLavAna Agraha thaI. e baLavAna Agraha zuM karavA thAya ? ke, amArA jUthanuM atyAre baLa pravarte che. eTalI ja enI aMdara khAlI abhiprAya hoya che. amArI jIta che, ame hAratA nathI. emAM zuM kare che ? darzanamohanIyano hetu thAya tyAM sudhI e vAtane kheMcavAmAM Ave che. koI e vicAra karatA nathI ke AmAM darzanamohanIya eTale mithyAdarzana tIvra thaze ke mithyAdarzana ghaTaze? Ama vicAratA mithyAdarzana ghaTe ke mithyAdarzana vadhe ? che to hajI mithyAtvamAM ane mithyAtvamAM. paNa vadhe eTale gRhItamAM jAya. bIjuM kAMI na thAya. mithyAdarzana tIvra thAya eTale gRhIta mithyAtvamAM cAlyA jAya. evI paristhitimAM samAdhAna karavuM bahu vikaTa che kAraNake jo samAdhAna karavA jAya to satyano bhoga Apavo paDe.Agraha nathI rAkhavo cAlo. tame jema kaho tema. ApaNe jatuM karo. topaNa satyano bhoga Apavo tyAM sudhI jatuM karavuM ? to e rIte to jatuM karavAmAM koI chelle cheDo Avato nathI. pachI to e bIjuM, trIjuM emanema utaratA pagathiye... utaratA pagathiye emanI pAchaLa cAlavuM ja paDe. khoTAnI pAchaLa sAcAne. mumukSu - kuMdakuMdAcArye be hajAra varSa pahelA DhIla ApI hota to atyAre A na hota. pUjya bhAIzrI :- hA, to atyAre badhuM khalAsa thaI gayuM hota. mumukSu - "gurudeve DhIla ApI hota to? pUjya bhAIzrI:- hA. gurudeve paNa ghaNo... kemake te lokonI mati vizeSa AvaraNane pAmyA vinA eTalA alpa kAraNamAM baLavAna Agraha na hoya. jyAre alpa kAraNa hoya ane te paNa ajugatuM kAraNa hoya, ayogya vAta hoya, mithyAtvane daDha kare evuM AtmAne nukasAna thAya evuM kAraNa hoya, emAM je tIvra Agraha kare tyAre ema samajavuM ke avazaya enI matine AvaraNa AvI gayuM che. matine AvaraNa AvyuM hoya to ja AvuM thAya. nahitara AvuM thAya nahi. satyanI Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-713 371 viruddha Agraha thAya ane te alpa kAraNa khAtara Agraha thAya tyAre ema samajavuM joIe ke matine AvaraNa AvyA vinA evuM bane nahi. mati avarAI gaI che athavA mati viparyAsa vadhI gayo che tyAre ja evuM bane. mumukSu :darzanamohane maMda ka2vA ke abhAva karavA ahIMyAM AvyA... pUjya bhAIzrI :- ane enA badale darzanamoha vadhArIne gayA. evuM thAya. eTale A to eka evuM sAdhana che, baLavAna dhAradAra sAdhana che. jo eno upayoga karatA na AvaDe to potAnA aMgano cheda thAya. aMtarazatrune mAravA mATenuM sAdhana che. mithyAtva Adi aMtarazatrune haNavA mATenuM sAdhana che. e jo na haNAya to potAno AtmA haNAya jAya. e AgaLa kahyuM che ne ? emaNe kahyuM che ke jenAthI kharekhara bhavabhramaNa maTavuM joItuM hatuM e ja bhavabhramaNa vRddhinuM kAraNa thaI jAya. patrAMka) 693mAM AvyuM ? kAM AvyuM ? 693mAM chellI lITI. koIka mahAtmAne bAda karatAM ghaNA vicAravAna jIvoe...' chello Paragraph. pAnuM-504. 'bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che,...' jJAnamArga, kriyAmArga ane bhaktimArganuM vivaraNa lIdhuM. ane AzAzritapaNuM athavA paramapuruSa sadgurune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAvaMdya dIThuM che, ane tema ja varyAM che...' chello Paragraph che. koI mahAtmAne bAda karatAM ghaNA vicAravAna jIvoe bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che, ane AzAzritapaNuM athavA paramapuruSa sadgurune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAdya dIThuM che,...' mAthe caDAvyuM che. 'ane tema ja varcyA che, tathApi tevo...' yoga. tevA vidyamAna satpuruSa ke sadguru hovA joIe. yoga prApta thavo joIe; nahIM to...' potAnI meLe DahApaNa karavAthI nahIM to ciMtAmaNi jevo jeno eka samaya che evo manuSyadeha UlaTo paribhramaNavRddhino hetu thAya.' bhUla kare ane ADe raste jarAka caDI jAya to atyAre to ene ema lAge ke kAMI phera nathI. mAre to bhaLatI ane maLatI vAta che. eka Degree no Angle hoya paNa laMbAIne cheDo kyAMno kayAM jAya. paribhramaNa nAza karavA mATe je manuSya deha che e UlaTAno paribhramaNavRddhino hetu thaI jAya. eTale bahu gaMbhIra vAta che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 rAjahRdaya bhAga-14 TUMkAmAM vAta zuM che ? ke koIpaNa dhArmika Issue Ubho thAya athavA sAme Ave tyAre emane ema vagara vicAryuM, utAvaLe, samajyA vagara, adhUrI samajaNathI, adhUrA nizcayathI abhiprAya Apavo joIe nahi. ghaNo gaMbhIra viSaya che. eTale eka vakhata vicAraNAmAM UbhA rahI javuM. kAM to koI mahApuruSane anusaravuM, jJAnI puruSane anusaravuM. ApaNane potAne khyAla nathI mATe, ane nahitara pote e vAtanA abhiprAyamAM AvavuM nahi. Ama thavuM joIe ke Ama na thavuM joIe emAM pote AvavuM joIe nahi. e vAtane Under consideration jene kahIe, jyAM sudhI paripakva nirNaya na Ave tyAM sudhI vicAraNA heThaLa rAkhavI ghaTe che. mumukSu - bhakti eTale.. pUjya bhAIzrI :- bhakti eTale bahumAna. guNonuM bahumAna. sarvazadeva, bhAvaliMga munirAja, sapuruSa emanA guNonuM bahumAna, emanA guNonuM mUlyAMkana enuM nAma bhakti che. pada gAvuM e vAta nathI. emanA guNone oLakhavA, emane oLakhavA. oLakhIne bahumAna thavuM enuM nAma bhakti kahevAmAM Ave che. eTale emanI AjJAzrita rahevuM. emanA caraNamAM, emanA sAnidhyamAM nivAsa karavo ane e kahe te karavuM. mumukSu - pada gAvuM e sAruM ke... pUjya bhAIzrI - hA, Ave to sAruM. paNa rUDhi thaI jAya to sAruM nahi. rUDhigata rIte thaI jAya e barAbara nahi. paNa ene barAbara je rIte. bahubhAga jJAnIonI je racanA che enI aMdara mukhyapaNe guNAnuvAda che. ane e AtmAnA guNAnuvAda che ema kaho ke te te mahApuruSarUpa bhagavaMtonA guNAnuvAda che ema kaho. bAkI pachI enI pAchaLa bIjA kavio, kavio je race che ane pachI eka rUDhi thaI jAya che enuM nAma bhakti nathI. mumukSu - ... pUjya bhAIzrI - hAtha UMcA karI lIdhA. enuM kAraNa che ke kAM to. tame ene surrender thAva, tAbe thAva. kAM to khoTA je che, AtmAne nukasAna karanArA evA abhiprAyane kAM tame tAbe thAva ane kAM tame judA paDo. be ja thAya. emAM trIjuM to thAya nahi. pelA to mUkavAnA nathI. kemake Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-713 373 e to AtmahitanA hetuthI Agraha karatA nathI. koI avAMtara hetuthI pakkaDa karI rahyA hoya che. e hetune poSaNa ApavuM ke judA paDIne satyane vaLagIne AtmahitanA mArge AgaLa vadhavuM ? saMkhyAno moha choDIne, saMgaThanano moha choDIne. eno nirNaya ene karavo paDe che. ane e nirNaya badhA sapuruSoe evI rIte karyo che ke satyane vaLagI rahevuM. paristhiti dravya-kSetra-kALa-bhAva anusAra je thavI hoya te thaze. ApaNe satyane vaLagI rahetA ApaNA hitane paNa vaLagI zakaze ane bIjAne paNa hitamAM nimitta thaI zakaze. A sivAya bIjo samyaka abhiprAya emAM thaI zake evuM nathI. mumukSu :-- pUjya bhAIzrI :- hA. eTale emAM to.. eTale to zuM che ke potAnI yogyatA taiyAra karavAmAM potAnI javAbadArI upara ghaNI vAta che. A mArga ja koI vizeSa yogyatAmAMthI ja Upaje evuM maLe evuM che. sAmAnya yogyatAmAM to bhUlA paDavAnI saMbhAvanA ghaNI che. ane eTale ja A jIve paNa paribhramaNamAM anaMta kALa kADhyo che enuM kAraNa paNa A ja che ke upara uparathI cAle che, sAmAnya samajaNathI cAle che. koI vizeSa yogyatAmAM AvIne UMDI samajaNathI jIva cAlato nathI. eTale ene paribhramaNa ghaTavAne badale paribhramaNa cAlune cAlu rahI jAya che. e to emaNe kahyuM. . bahu ja jo UMDA utaravAmAM Ave to eka apUrva AtmahitanuM kAraNa che. AkhA saMsAranA pherA chUTI jAya evI vAta che. cAra gatinA janmamaraNanA duHkha, muMjhavaNanA dukha, pIDAnA duHkha, badhI jAtanA duHkha maTe ene sAdi anaMta anaMta samAdhi sukhamAM rahevAnuM thAya. to pachI enA mATe adhUrI mahenata zA mATe ane adhUro parizrama zA mATe? pUrepUrI mahenata ane pUrA parizramathI e mArganA mULano patto laIne, je mULamArga che e mULamArgarUpa sanmArge cAlavuM joIe. 2500 varSamAM je je vikRti AvI che e vikRtine, koI vikRtine bhUlecUke paNa na anusarI javAya athavA koI navI vikRti utpanna thaI hoya topaNa emAM potAno khyAla paDavo joIe ke A vikRtimAM na javAya). Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 rAjahRdaya bhAga-14 jemake eka mahApuruSa atyAre thAya che. 'kRpALudeva' thayA, 'gurudeva' thayA. to saMpradAya buddhie loko cAlavA mAMDe che. ahIMyAM AnuM nAma na levAya, ahIMyAM AnuM nAma na levAya, ahIMyAM AnuM pustaka na vaMcAya, ahIMyAM AnuM pustaka na vaMcAya. e badhI saMpradAyabuddhi thaI gaI. saMpradAyabuddhie e pote ja pravartyA nathI. e to saMpradAya toDIne jyAM bahAra nIkaLyA tyAM enA ja nAme navo saMpradAya Ubho karavA jevo aparAdha thAya ane evI saMkucita vRttithI aneka prakAranA aniSTa pApono janma thAya. e badhuM vicAravuM ghaTe che. nahitara moTI gaDabaDa thAya. evuM che. ApaNe ahIMyAM 'kRpALudeva'nA graMthane zAstra tarIke birAjamAna karyuM che emAM thoDI UMDI samajaNa che ke ApaNe saMpradAyabuddhimAM kyAMya aTavAvuM nathI. mumukSu :- 'gurudeve' to ghaNuM bahumAna karyuM che. pUjya bhAIzrI :- are..! Aje paNa hAlatA ne cAlatA e sUtro bolAya che. kAle mAtAjI'no samAdhidina hato. to emanI rUmamAM aho..! aho..! zrI sadguru' emanA ja pado bolyA chIe ApaNe. 'karuNAsiMdhu apAra...' e pado bolIe chIe. are..! khuda, pote roja ane chelle paNa sukhadhAma bolyA che. 'sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dina rAta rahe tadhyAnamahI.' mumukSu :- kAla rAtre paNa bolatA hatA. pUjya bhAIzrI :- hA. eTale eka jabaradasta puruSa thaI gayA che. ghaNI vAto u52 emaNe prakAza pheMkayo che. mumukSu : 'gurudeva' dareka pravacanamAM vAta karatA hatA. pUjya bhAIzrI :- koI choDe nahi. eTale saMpradAyabuddhithI to kAMI pravartavA jevuM nathI. AtmAne nukasAnanuM kAraNa che. (ahIM sudhI rAkhIe...) Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-713 tA. 2-6-1991, patrAMka - 713 thI 715 pravacana naM. 331 375 'zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta, patra-713mAM chello Paragraph. pAnuM-522. jainadarzananI vartamAna sthiti upara prakAza pADyo che. tattvajJAnanI dRSTie paNa ghaNA prazno uThAvyA che. chelle e vAta kare che ke avirati, dezavirati, sarvavirati emAMnA kayA AzramavALA puruSathI vizeSa unnati thaI zakavAno saMbhava rahe che " jainadarzananA mULamArganI unnati karavAnI carcA kare che. e praznanI carcA kare che ke jainadharmano mULamArga che, mULadharma che enI unnati karavI hoya to te avirata samyagdaSTi kare. bIjAno to adhikAra nathI. e pahelA to koIno adhikAra nathI. karI zake e paristhiti paNa nathI. paNa karI zake to avirata samyagdaSTi kare, dezavirata samyagdaSTi kare ke sarvavirata ? emAMnA kayA AzramavALA puruSathI vizeSa unnati thaI zakavAno saMbhava rahe che ? A prazna eNe uThAvyo che. sAmAnyapaNe sarvavirati eTale chaThA-sAtamA guNasthAne sAdhupadamAM birAjamAna che evI vyakti jainamArganI vadhumAM vadhu unnati karI zake ema sIdhuM lAge evuM che. kemake emanI mArganI aMdara pragati emanA AtmAne vizeSa che. bAhyAnvaMtara badhA ja parigrahano tyAga ane nigraMthadazA hovAthI eno paNa bIjA jIvo upara prabhAva paDe. AtmazAMtino paNa prabhAva paDe, jJAnavizeSatAno prabhAva paDe. e muddAmAM e bAbatono saravALo karI zakAya. to bIjI bAju sarvavirati keTalAka kAraNomAM pratibaMdhanane lIdhe pravartI zake. to emanI keTalIka maryAdAo evI che ke lokanI vacce emano je nivAsa che e ghaNo maryAdita che. eTale lokone je samAgama je pramANamAM joIe e pramANamAM samAgama sarvavarita guNasthAne rahelA sAdhupuruSa ApI zakatA nathI, ApI zake nahi. emanI dazA ja koI evI che ke jene laIne e asaMgadazAmAM mukhyapaNe vartavA Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 jahRdaya bhAga-14 cAhe che ane mukhyapaNe varte che. eTale bIjAne satsaMga maLavAno je prasaMga che e sAdhudazAmAM sauthI eTale avirati ane dezavirati karatA ocho che. sarvavirati keTalAMka kAraNomAM pratibaMdhane lIdhe pravartI zake nahIM..." ghaNA pratibaMdho che. emanA bAhyAcArane viSe ghaNA pratibaMdho che. enuM ullaMghana karIne e pravartI zake nahi. jyAre dezavirati ane aviratinI tathArUpa pratIti thavI muzkela..." che. jyAre dezavirati ane aviratie mArga jAmyo che, mArgane darzAvI zake che, mArgane batAvI zake che topaNa tenI e jJAnIpuruSa che, dharmAtmA che enI evI pratIti thavI muzkela paDe che. ane vaLI jainamArgamAM paNa te rItano samAveza ocho che. eTale ke ene upadezakanA sthAne jenamArgamAM besavAno samAveza ocho che. mukhya vAta nathI. - have kahe che ke AvA badhA vikalpa amane zA mATe UThe che? mArganI unnatino 'vikalpa amane zA mATe have udyo che? ane te zamAvI devAnuM citta che te zamAvI daIe ? AtmasAdhana karavuM, AtmasAdhanamAM rahevuM. ane A badhuM A vikalpo amAre zamAvI devA. A vikalponI zuM jarUra che ? amAre paNa A vikalpane zAMta karIne amArA svakAryamAM lAgI javuM. evA keTalAka prazno uThAvIne A patra apUrNa dazAmAM ahIMyAM sthAna pAmyo che. avirati ane sarvavirati karatA dezaviratinuM je sthAna che e mArganI unnati mATe eka madhyamakakSAnuM paNa ThIka ThIka sthAna-pAtra che. kemake emAM sarvathA atyAga dazA nathI ane keTalIka tyAgadazAne lIdhe je koI sAmAjika staranA jIvo che je atyAgamAM, aviratimAM rahyA che tene mATe e vizeSa AdaranuM sthAna thaI zakavA yogya che. ane tema chatAM paNa te lokonI madhyamAM, lokonA samAgamamAM paNa ThIka ThIkapaNe sAdhudazA karatA paNa vizeSapaNe temanuM sthAna lokonI vacce saMga karavAne viSe emane eTalo pratibaMdha nathI, jeTaluM chaThA-sAtamAM guNasthAnamAM sAdhune pratibaMdha che. kemake sAdhu nagnadazAmAM hovAthI jaMgalamAM ja prAyaH rahe che. phakta AhAra mATe Ave che. e sivAya vastImAM rahetA nathI. ane vastImAM rahevuM emane mATe ucita paNa nathI. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-714 377 eTale e vaccenuM je pada che e pada jenamArganI unnati, tattvajJAnano pracAra e mATe kAMIka madhyamamArgIya rastAnI dRSTie vicAratA ThIka lAge che. traNeno vicAra karavAmAM Ave to. kemake avirata samyagdaSTi che enI koI bAhyatyAganI dazA nahi hovAthI paripUrNa vItarAgatAnI zreNIrUpa je mArga che, je zreNIe paripUrNa vItarAgatA prApta thAya evo upadeza devAmAM virodhAbhAsI prakAra sAmAnya janasamAjamAM utpanna thavAnI saMbhAvanA vizeSa che. jyAre keTaloka tyAga hovAthI, cothA guNasthAnathI vItarAgatA paNa vizeSa hovAthI e sAmAnya janasamAja upara paNa eka sArI chApa UpajAvI zake che. ane e janasamAjane vizeSa pramANamAM samayano avakAza ApI zake che. eTale e pada kAMIka ThIka lAge che. AgaLa upara kyAMka emaNe evo vicAra paNa karyo che. jo mArganI unnati karavI to A sthitie rahIne unnati karavI. pachI sAdhudazAmAM to ekaluM AtmasAdhana karavA nIkaLI paDyA che, kevaLajJAna levA nIkaLI paDyA che. ene bIjuM kAMI vikalpa uThAvavo e phAvato nathI. e mArganI unnati saMbaMdhInA sAmAnya vicAra che. patrAMka-714 saM. 1952 34 jinAya namaH bhagavAna jine kahelA lokasaMsthAnAdi bhAva AdhyAtmika dRSTithI siddha thavA yogya che. cakravaryAdinuM svarUpa paNa AdhyAtmika dRSTithI samajAya evuM che. manuSya-UMcatva pramANAdimAM paNa tevo saMbhava che. kALa pramANAdi paNa te ja rIte ghaTyamAna che. nigodAdi paNa te ja rIte ghaTyamAna thavA yogya che. siddhasvarUpa paNa e ja bhAvathI nididhyAsana thavA yogya che. -saMprApta thavA yogya jaNAya che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 rAjahRdaya bhAga-14 loka zabdano artha , AdhyAtmika che. anekAMta zabdano artha : sarvajJa zabda samajAvo bahu gUDha che. dharmakathArUpa caritro AdhyAtmika paribhASAthI alaMkRta lAge che. jaMbudrIpAdinuM varNana paNa adhyAtma paribhASAthI nirUpita karyuM lAge che. atIndriya jJAnanA bhagavAna jine be bheda pADyA che. deza pratyakSa, te be bhede, avadhi, mana:paryava. icchitapaNe avalokana karato AtmA indriyanA avalaMbana vagara amuka maryAdA jANe te avadhi. anicchita chatAM mAnasika vizuddhinA baLa vaDe jANe te mana:paryava. sAmAnya vizeSa caitanyAtmadraSTimAM paritiSThita zuddha kevaLajJAna. zrI jine kahelA bhAvo adhyAtma paribhASAmaya hovAthI samajAvA. kaThaNa che. paramapuruSano yoga prApta thavo joIe. jinaparibhASA-vicAra yathAvakAzanusAra vizeSa nididhyAsa kiravA yogya che. 714. OM jinAya namaH mumukSu - eka eka viSayamAM keTalI UMDI vicAraNA che ! pUjya bhAIzrI :- hA. ghaNo vicAra kare che. ane dareka vAta bahu UDethI vicAre che. uparachallo vicAra nathI paNa UMDethI ghaNI vAto vicAre che. bhagavAna jine kahelA lokasaMsthAnAdi bhAva AdhyAtmika dRSTithI Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-714 379 siddha thavA yogya che." e to jeTalA jeTalA jainadarzananA sUtra siddhAMto che e badhAmAM pote AdhyAtmika dRSTikoNane mukhya rAkhIne ja emaNe e badho vicAra karyo che. ghaNA viSayo jANavAnA che. jemake lokasaMsthAna-lokano AkAra. puruSAkAre je loka che e jANavAno viSaya che. emAM svarganarakanA kSetro che, manuSyalokanA kSetro che e paNa jANavAno viSaya che. paNa emaNe pote to badhuM ja AdhyAtmika dRSTithI vicAreluM che ema lAge che. zuM kahe che ? "bhagavAna jine kahelA lokasaMsthAnAdi bhAva AdhyAtmika dRSTithI siddha thavA yogya che. adhyAtmika dRSTie e vAta barAbara siddha thAya che, barAbara Thare che. ema ja hovA yogya che evuM emane lAge che. e bAbatamAM emanA vicAro ghaNA UMDA hatA. kadAca sAmAnya manuSyathI anumAna na karI zakAya eTalA badhA UMDA vicArathI emaNe e vAto vicArI che. cakravatyAdinuM svarUpa paNa AdhyAtmika dRSTithI samajAya evuM che.' cakravartI puNyanA yoga che. topaNa e tresaTha zalAkA puruSamAMhenA eka puruSa che, mokSagAmI puruSa che. eTale e viSaya paNa emaNe adhyAtmikadaSTithI vicAryo che, samajyA che. "manuSya-UMcatva pramANAdimAM paNa tevo saMbhava che." manuSyamAM paNa uccapaNAnA je prasaMgo che, jemake jainakuLamAM janma che, brAhmaNa kuLamAM janma che evA ucca gotramAM je janma che. e "UMcatva pramANAdimAM paNa tevo saMbhava che. emAM paNa adhyAtmika dRSTikoNa lAgu paDe che ema kahevuM che. "kALa pramANAdi paNa te ja rIte ghaTyamAna che. je A huMDAvasarpiNI kALa kahyo, avasarpiNI kALa, utsarpiNI kALa emAM paNa adhyAtma dRSTikoNa ghaTyamAna che eTale ghaTe che. kemake jIvonA pariNAma sAthe e badho saMbaMdha rAkhe che. nigodAdi paNa te ja rIte ghaTyamAna thavA yogya che." e to sIdho ja adhyAtmika dRSTino viSaya che. je jIva potAnA AtmasvarUpanI tIvra virAdhanAmAM Ave che e jIvo nigodAdi avasthAne pAme che. ene to sIdho ja AtmAnA aparAdha sAthe saMbaMdha che. eTale emAM paNa adhyAtmika dRSTikoNa lAgu paDe che. siddhasvarUpa paNa e ja bhAvathI nididhyAsana thavA yogya che. - saMprApta thavA yogya jaNAya che. siddhapada mATe be vAta lIdhI Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 rAjahRdaya bhAga-14 che. je AtmAnuM siddha svarUpa che e paNa e ja bhAvathI eTale adhyAtmika dRSTithI nididhyAsana eTale vizeSe (karIne) ene dhyAna devA yogya che, vizeSe karIne dhyAna karavA yogya che, dhyAnano e viSaya che ane e dhyAna karIne tenI prApti saMprApta thavA yogya che. tenI prApti thavA yogya jaNAya che. loka zabdano artha, anekAMta zabdano artha AdhyAtmika che.' loka puruSasaMsthAne kahyo, eno bheda tame kaMI lahyo " ema karIne emaNe eka pada racyuM che. e paNa adhyAtmika dRSTikoNathI e viSayane pote vicAryo che. sarvaza zabda samajAvo bahu gUDha che.' sarvajJapaNuM samajAvavuM e ghaNuM gUDha che. mAtra rUDhigatapaNe lokAlokane jANe te sarvajJa eTalo bahu sIdho sAdo artha, sAmAnya artha eno grahaNa karavA yogya nathI. paNa adhyAtmikadRSTie sarvajJatAne pAmelA je AtmAo che enuM svarUpa kevuM hoya ? e samajatA ghaNA gUDha bhAvo samajAya evuM che athavA emAM Atmika jJAnanA siddhAMto paNa samajAya evuM che, emAM AtmArtha paNa samajAya evuM che. dharamakathArUpa caritro AdhyAtmika paribhASAthI alaMkRta lAge che.' dharmakathArUpa je citro che emAM paNa adhyAtmika paribhASAthI enA alaMkAra karyA hoya evuM lAge che. mAtra zabdAlaMkAra nathI, paNa adhyAtmathI. jema alaMkArathI-dAgInAthI ghareNAM paherIne mANasa zobhe che, evI ja rIte A dharmakathArUpa caritro che e emanA adhyAtmapariNAmothI zobhe che. evI koI aMdaranI vAto che. bhale bahAramAM evuM batAvyuM hoya ke 'rAmacaMdrajI'e cha mahinA sudhI 'lakSmaNajI'nA dehane khaMbhe pheravIne ghaNI AkuLatA emane thaI. 'lakSmaNajI' pratyenA rAgane lIdhe evI pravRtti emanI jovAmAM Ave che. paNa evI vizeSatAmAM paNa adhyAtma raheluM che ke cAritramohanA evA ugra pariNAmonI sAthe paNa samyagdarzana ane svAnubhUtie macaka ApI nathI. samyagdarzana, kSAyika samyagdarzana ane svAnubhavanI piraNita e vakhate AtmAmAM eTalI dharabAIne rahI che ke cAritramohano jhaMjhAvAta che e jhaMjhAvAtamAM e pote nirmULa thayA nathI athavA to e pote vRttibhraMzarUpe Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-714 381 thayA nathI. tyAM vRttino bhraMza thayo nathI. evI emanI je zakti che, svAnubhavanI zakti che ane samyagdarzananI zakti che e vizeSapaNe jANavA yogya che. eTale e rIte eno alaMkAra karyo che, enI zobhA batAvI che. emano avaguNa nathI batAvyo paNa emano guNa batAvyo che. sAmAnya rIte dharmakathArUpa cAritromAM samyagdaSTinA cAritro mukhyapaNe batAvavAmAM Ave che. tyAM e batAvavuM che ke A prakAranI cAritramohanI sthitimAM paNa samyagdarzana che e pharIne mithyAdarzanarUpe thatuM nathI. e badalAI jatuM nathI, palaTAI jatuM nathI, nAza pAmatuM nathI. evI enI zakti keTalI badhI vizeSa che e batAvavAno tyAM abhiprAya hoya che. koIpaNa vastuno tyAga na hoya. are.! navakAra maMtra bolavAno paNa jene niyama na hoya ke roja ApaNe paMca parameSThIno namaskAra maMtra to ekavAra bolavo. eTalo paNa jeNe niyama na lIdho hoya. tiryaMcane kyAM che ? tema chatAM paNa aneka padArthonA grahaNatyAgamAM UbhelA dekhAvA chatAM paNa kAma, krodha, mAyA, lobha, mAna e badhAnA pariNAmo barAbara dekhAvA chatAM paNa svAnubhUti ane samyagdarzanathI e bilakula pharatA nathI, palaTatA nathI. evo emano guNa batAvavAno tyAM abhiprAya hoya che. doSa batAvavAno tyAM abhiprAya hoto nathI paNa guNa batAvavAno tyAM abhiprAya hoya che. tyAM aviratapaNuM e avaguNavAcaka nathI paNa kharekhara guNavAcaka che. A badhI sthitimAM paNa mokSamArgathI cuta thayA vinA mokSamArgamAM barAbara cAle che. cimUrti manaratha paMthamAM vidyArathArUDha ghUmato." nirjarA adhikAra. "kuMdakuMdAcAryadeve ene cimUrti kahyo che. avirata samyagdaSTine tyAM caitanyamUrti kahyo che. vidyArathArUDha. samyajJAnanA vidyArUpI rathanI aMdara beTho beTho e cAre bAju laDe che. cAre bAju zatruo UbhA che, aMtarazatruo hajI UbhA che ane bAhyazatruo paNa UbhA che to paNa e jarApaNa Dagato nathI. saravALe e vijaya pAme che ane nirjarA kare che. ema karIne e vAtane tyAM UpasAvavI che. mumukSu - cAre anuyogamAM adhyAtma bharyuM che. pUjya bhAIzrI - hA. cAre anuyogamAM adhyAtma che ja. dharmakathArUpa Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 rAjahRdaya bhAga-14 adhyAtma e kharekhara to cAre anuyogano prANa che. jo emAMthI adhyAtma na samajavAmAM Ave athavA daSTivihina enuM vAMcana ke avalokana ke jANavuM jo karavAmAM Ave to e prANa vagaranA maDadAne cUMthavA jevuM che, bIjuM kAMI nathI. pachI to e maDaduM ja che, khokhuM ja e to. adhyAtma to cAre anuyogano prANa che. mumukSu - "sogAnIjI' kahetA ne e copaDA uthalAvo ke A copaDA uthalAvo. - pUjya bhAIzrI - hA. beya sarakhuM ja che. dukAnanA copaDA uthalAvavA ke svAdhyAya maMdiramAM besIne dharmanA copaDA uthalAvavA e bemAM kAMI phera nathI, jo adhyAtma dRSTikoNa hAthamAM na Avyo to. narasiMha mehatAe eTaluM to gAyuM che. jyAM lagI AtmA tattva cilo nahi tyAM lagI sAdhanA sarva jUThI." to kahe paNa ATaluM badhuM to karyuM. zAstro vAMcya, dAna dIdhA, vrata, tapa pALyA. to kahe "e badhA prapaMca peTa bharavA taNA." zuM kahyuM? e badhA prapaMca peTa bharavA taNA. ema kema lIdhuM? bahu mArmika vAta lakhI che ke evo badho dekhAva karIne bIjA dhArmika vRttivALA jIvo ene anukULa thaIne enI anukULatAo sAcave. eno AhAra lAvI de, ene pANI lAvI de, ene bIjuM karI de, ene trIjuM karI de. enI badhI anukULatAo kare. ene paNa khabara che ke huM ATalA dhArmika dekhAvamAM chuM eTale loko mane A pramANe kare che. aMdaramAM Atmatattvane jeNe jANyo nathI. cihno nathI eTale cetyA nathI, anubhavyo nathI. cihno eTale anubhavyo. jeNe AtmAne anubhavyo nathI e badhA prapaMca che. peTa bharavAnA ekalA prapaMca che. kevuM mArmika lakhyuM che ! eTale mArgAnusArI kahyA che. emanema nathI kahyA. mArgAnusArI kahyA che e aMdarathI kADhelI vAta che. e koInI kIdhelI vAta nathI, uchInI lIdhelI vAta nathI paNa aMdarathI kADhelI vAta che. eTale mArganI bahu samIpa che, ema kahevuM che. mumukSu - amadAvAdamAM... dIkSA lIdhI. pUjya bhAIzrI - hA. dIkSA le tyAre to choDavAnuM ja hoya ne, mAruM jANIne choDyuM ke mAruM nathI ema jANIne choDavuM? eTalo ja savAla che. choDyuM kharuM paNa zuM jANIne choDyuM ? ke ATaluM mAruM hatuM e meM choDyuM. to Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-714 383 kahe che, hajI nathI choDyuM. hajI choDyuM nathI paNa choDavAnuM ahaMpaNuM grahaNa karyuM che. evuM che. ane A jIve anaMta vAra e badhuM karyuM che. pote paNa anaMta vAra e badhuM karyuM che, karI cUkyo che. sAce raste koI di Avyo nathI. mumukSu :- adhyAtmamAM na Avyo. pUjya bhAIzrI - hA. A badhI gaDabaDa che. e to "narasiMha mahetAe kahyuM ke dAna dIdhA. "zuM thayuM dAna dIdhA thakI ? emaNe to ghaNA badhA bola lIdhA che. japa karyA, mALA karI, tapa karyA, vrata karyA, gaMgA nAhyo. emanAmAM to pachI badhuM je saMpradAyamAM hoya e pramANe badhA bola AvI jAya ne enI aMdara. mumukSu :- nigoda Adi.. pUjya bhAIzrI :- hA. eTale nigodanI avasthA ghaTe che, ema kahe che. kevI rIte ghaTe che ? ke jo A jIva AtmAnI virAdhanA kare eTale adhyAtma dRSTino viSaya thayo. ArAdhanA, virAdhanA e badhA AdhyAtmika dRSTinA viSaya thayA. jo jIva AtmAnI virAdhanA kare to nigodamAM cAlyo jAya e vAta barAbara adhyAtmika dRSTie siddha thAya che. ghaTe che. ghaTyamAna eTale ghaTe che. ema lAge che. mumukSu :- bahubhAga jIvo emAM jAya. pUjya bhAIzrI :- hA. ghaNA jIvo jAya. kAraNake virAdhanA kare che. AtmAnI virAdhanA bahubhAga jIvo kare che. mumukSu - khabara nathI ke virAdhanA kare che ke ArAdhanA kare che. pUjya bhAIzrI - e to takalIpha che. kare che virAdhanA ane mAne che ArAdhanA. AvI badhI gaDabaDa moTI che. jagatamAM cAre kora aMdhakAra vyApelo che. kyAMka koIka jIva mokSamArgI ekAdo koI jIva hoya tyAM eka prakAzanuM nAnuM kiraNa che. bAkI cAre kora aMdhakAra vyApelo che. have e prakAzane khojavA nIkaLe te di kAma Ave evuM che. gotavA nIkaLe te di'. jabuddhIpAdinuM varNana paNa adhyAtma paribhASAthI nirUpita karyuM lAge che. jyAre lokanuM nirUpaNa paNa adhyAtmika dRSTithI siddha thAya che tyAre jaMbudvIpa eTale A manuSyakSetra jenI aMdara che e paNa adhyAtma Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRya bhAga-14 384 paribhASAthI nirUpita thayuM lAge che. emAM paNa ghaNo adhyAtma dRSTikoNa samajAya che. eTale zuM che ke karmanA phaLa che e adhyAtma dRSTikoNathI badhA UpajelA che. jeNe jevA pariNAma karyA evA evA enA bhogyasthAno traNe lokanI aMdara che. e badhA adhyAtmika dRSTithI barAbara siddha thAya che. atIndriya jJAnanA bhagavAna jine be bheda pADyA che. jene atIndriya athavA pratyakSa jJAna kahevAmAM Ave che. e be bhede kahyA che. deza pratyakSa deza pratyakSamAM te be bhede, avadhi, mana:paryava. ane kevaLajJAna. eka dezapratyakSa ane eka sarvapratyakSa evA atIndriya jJAnanA be bheda che. deza pratyakSamAM paNa be bheda che : avadhi ane mana5ryava. icchitapaNe avalokana karato AtmA indriyanA avalaMbana vagara amuka maryAdA jANe te avadhi." icchitapaNe avalokana karato AtmA indriyanA avalaMbana vagara amuka maryAdA, kSetranI ane kALanI amuka maryAdA jANe tene avadhi kahe che. avadhino bIjo artha ja maryAdA thAya che. ema nathI kahetA ? keTalI avadhie bhAI ! tamAre A prasaMga Ave che ? to kahe, hajI dasa dADAnI avadhi che. avadhi eTale maryAdA. e kALanI ane kSetranI dUra kALavartI ane dUra kSetravartI padArthone indriyanA avalaMbana vagara sIdhuM je jJAna jANe tene avadhijJAna kahevAmAM Ave che. "anicchita chatAM mAnasika vizuddhinA baLa vaDe jANe te manaparyava... jJAna che. mana:paryava jJAna munidazAmAM pragaTe che. ane temAM bIjAnA mananA jANavAnI icchA vagara jaNAya jAya che ema kahe che. munirAja koInA mananA pariNAma jANavA mATe upayoga cAhIne mUkatA nathI. ke lAva AnA manamAM zuM vicAra cAlI rahyo che e jANuM. paNa saheje saheje anicchAe paNa bIjAnA mananA pariNAma jaNAya jAya che ane koIpaNa jAtanA indriyanA avalaMbana vinA te dazAnI pavitratA, vizuddhi eTale pavitratAnA baLa vaDe e jJAna nirmaLa thayeluM che. maLa vinAnuM thayuM che. ene mana:paryavajJAna kahevAmAM Ave che. mAnasika vizuddhinA baLa vaDe manathI manane jANe che ema kahevuM che. tyAM jANavAmAM paNa upayoga che ene bhAvabaMdha lIdhuM che. bIjA anyane jANe che ne ? anyane jANe che eTale. mAnasika vizuddhinA baLa vaDe. eTale eTalo upayoga nirmaLa thayo Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-714 385 che ema levuM. mAnasika vizuddhimAM upayoga khAlI nirmaLa thayo che eTalI vAta levI. Ama to atIndriya jJAna che. AMzika dezapratyakSa che. sarvathA mananuM avalaMbana nathI ane sarvathA mananuM avalaMbana che ema nathI. dezapratyakSa che. "zrI jine kahelA bhAvo adhyAtma paribhASAmaya hovAthI.." mumukSu :- sAmAnya vizeSa pUjya bhAIzrI :- hA. sAmAnya vizeSa caitanyAtmadRSTimAM pariniSThita zuddha kevaLajJAna." juo ! A sAva judI ja rIte kevaLajJAnanI paribhASA karI. sAmAnya vizeSa caitanyAtmadraSTimAM pariniSThita zuddha kevaLajJAna. niSThA eTale ekAgra thavuM. niSThita thavuM eTale ekAgra thavuM, sthita thaI javuM. sArI rIte sthita thaI javuM ene pariniSThita kahe che. sAmAnya vizeSa evuM je caitanya che. eTale AkhuM caitanya che emAM ekAkAra thaI javuM. sAmAnya vizeSa baMne rUpamAM. eTale darzanathI, jJAnathI, sAmAnyathI, vizeSathI. badhI rIte. AtmadraSTie sthita thaI javuM ene zuddha kevaLajJAna kahevAmAM Ave che. e kevaLajJAna che te sarvathA zuddha che. tyAM koIpaNa prakAranI azuddhatA nathI. lokAlokane jANavuM evI lagabhaga paribhASA nathI karatA. mumukSu :- ...kevaLa svabhAvapariNAmI jJAna te kevaLajJAna. pUjya bhAIzrI - hA, basa ! emAM ema ja lIdhuM che. kevaLa svabhAva pariNAmI jJAna te kevaLajJAna. zrI jine kahelA bhAvo adhyAtma paribhASAmaya hovAthI samajAvA kaThaNa che. adhyAtma paribhASAthI sAmAnya rIte jIva ajANyo hovAthI e badhI vAto samajAvI kaThaNa che. ane tenA mATe "paramapuruSano yoga saMprApta thavo joIe. je adhyAtmadaSTinA jANakAra che evA je paramapuruSa. eTale potAne tAravAmAM je nimitta paDe te paramapuruSa che, ema kahevuM che. ene ahIMyAM paramapuruSa kahyA che. "AtmasiddhimAM gAyuM che, "paramapuruSa prabhu saddaguru, parama jJAna sukhadhAma. eka AtmAne sukhadhAma kahyo che ane eka zrIgurune sukhadhAma kahyA che. be jagyAe emaNe sukhadhAma zabdano prayoga karyo che. "sukhadhAma anaMta susaMta cahI' emAM potAnA sukhadhAmanI vAta che. AtmA ne (sukhadhAma che ene) paNa sukhadhAma Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 rAjahRdaya bhAga-14 kahevAmAM Ave che. jANe sadguru maLyA ke sarvasva maLI gayuM. evI rIte. evA koI paramapuruSano yoga saMprApta thavo joIe." to A badhI vAto adhyAtmadaSTithI samajavAmAM Ave. nahitara adhyAtmadraSTithI na samajavAmAM Ave. jANakArI thaI jAya ke lokasaMsthAna che emAM traNa loka che, soLa svarga che, pAMca anuttara vimAna che, phalANuM che, phalANuM che. sAta narakanA pAsaDA AvI rIte che. pachI manuSyalokamAM jaMbudvIpa ane A badhA dvIpasamudra, dvIpasamudra thaIne baMgaDInA AkAre asaMkhya che, asaMkhya yojana pramANa che. badhA jANavA maLI jAya, ghaDIyA gokhAya jAya. adhyAtmadaSTi hAthamAM Ave nahi. thokaDAnA thokaDA gokhI nAkhe. adhyAtmadRSTithI kAMI samajaNa na maLe. mumukSu - emAM adhyAtma kaI rIte levuM? pUjya bhAIzrI - emAM adhyAtma e rIte che ke lokano AkAra paNa puruSAkAre che. atyAre manuSya paNa puruSAkAre che. lokAgre javuM hoya to A manuSya bhava ja ene, manuSyano je puruSarUpa bhava che e eka ja ene lokAgra javA mATe sAdhana che. Ama keTaluM ghaTAve che. e to gUDha dRSTithI bahu ghaTAve che. eTale to ghaNI vAto le che. "loka puruSasaMsthAne kahyo, eno bheda tame kaMI lahyo ?" tamane eno kAMI artha samajAya che ke zA mATe A loka puruSAkAre che ? puruSa che e lokanI pAra thaI jAya che. jyAre potAnA svarUpamAM nimagna thAya to lokanI pAra thaI jAya che. e saMsthAnanI aMdara je kAMI. jeTalA koI sthAno che e jIvanA pariNAmonA bhogya sthAno che. jevA jevA pariNAma jIve karyA che ene bhogavavA mATenA e sthAno che. e keTalA keTalA prakAranA aparAdho che e badhA adhyAtmasthAno tyAMthI samajAya che. ene adhyAtmasthAno kahyA che. cauda guNasthAna che e adhyAtmasthAno lIdhA che. e badho prakAra enA bhedaprabhedanI aMdara aneka rIte je jJAnI puruSa che e aneka rIte ghaTAvIne samajAve che ke AmAM adhyAtmaSTi zuM che? mumukSu :- A kALamAM paramapuruSa "gurudevazrIe adhyAtma samajAvyuM. pUjya bhAIzrI - hA. ghaNuM samajAvyuM. ghaNI vAto zAstramAMthI Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-714 387 kholIne mUkI. sAmAnya mANasa evI vAto na samajI zake evI adhyAtmanI vAto kholIne mUkI che. keTalIka to evI vAta mUkI che ke je mAtra jJAnIonA hRdayanI Top secret kahevAya. eTale ke chellI hadanuM je rahasya che, jJAnIonA hRdayamAM raheluM chellI hadanuM je rahasya che, Top secret no artha e che. chellI hadanuM rahasya che ene paNa kholIne mUkI dIdhuM che. zrI jine kahelA bhAvo adhyAtma paribhASAmaya...." che. tethI sAmAnya jIvone samajAvA kaThaNa che. paNa jo koI paramapuruSano yoga saMprApta...' thAya to ene e badhuM adhyAtmadaSTie samajAya che. jinaparibhASAvicAra yathAvakAzAnusAra vizeSa nididhyAsana karavA yogya che." jinendranI je paribhASA che yathAvakAza anusAra eno vicAra karavo. vicAra karIne enA UMDANamAM, vizeSapaNe enA UMDANamAM jAvuM ene nididhyAsana karavuM ema kahevAmAM Ave che. e viSayanA UMDANamAM jAvuM. uparachalluM vAMcI jAvuM ema nahi paNa enA UMDANamAM jAvuM, ema kahe che. jema ke cakravartInuM svarUpa. lIdhuM ne ? bIjo bola laIe. cakravatyAdinuM svarUpa paNa adhyAtmika dRSTithI samajAya evuM che. emAM keTalo caDa-utara che ? eka ja mokSagAmI AtmAne enA pariNAmamAM caDAva-utAra keTalo thAya che. te munidazAmAM AvyA vinA to cakravartInA puNya baMdhAya nahi. ane munidazAmAM AvIne paNa je nidhAnabaMdha kare. have kyAM munidazAmAM AtmAnaMda ! ane kyAM puNyanA sukhanuM nidhAnabaMdha ! ke ATalo ATalo vaibhava hoya to mane ghaNuM sukha che. ThIka ! kyAMnI kyA vAta che ! tyAMthI nIce utarI jAya che. munidazAthI nIce utarI jAya che. munidazA sudhI UMce caDe, pAchA nIce Utare, alpakALamAM mokSagAmI hovAthI utkRSTa vaibhavavilAsamAM ALoTe. utkRSTa vaibhavavilAsamAM ALoTyA pachI paNa jo mithyASTipaNAmAM rahe to sAtamI nArakI sudhI jAya ane pachI mokSe jAya ane nahitara jo samyagdaSTipaNe ArAdhe to vaLI devalokamAM jaIne pAchA mokSe jAya. eka ja jIvanA vikArI pariNAma ana avikArI pariNAmamAM kevI kevI zakti rahelI che ? enA phaLa kevA kevA che ? e adhyAtmika dRSTithI ene samaje to e samajAya evuM che. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 rAjahRdaya bhAga-14 adhyAtmika dRSTithI e badhuM svarUpa samajAya evuM che, ema kahe che. eTale e adhyAtmika dRSTino saravALo athavA tAtparya e Ave che ke saravALe e badhA pariNAmo uparathI daSTi choDIne eka potAnA adhyAtmatattva evA AtmA upara dRSTi sthira karavA jevI che. A badhA pariNAmanA caDAva utAra che e badhA anitya ane kSaNavartI che. anaMta kALamAM eno kALa hisAbe to kAMI eka Tako paNa koI TakAvArImAM paNa Ave evuM nathI. enI koI kiMmata nathI, enuM koI mUlya nathI. ene nirmUlya gaNIne potAnA adhyAtmatattvanuM mUlyAMkana karavA jevuM che ke jeno Azraya pAmatA, jenA zaraNe jatAM pariNAmamAM zAzvata sukhanI paristhiti UbhI thAya che. e adhyAtmadRSTithI badhuM mulavavuM joIe. emAM sArapaNuM zuM ? ane asArapaNuM zuM ? e badhuM emAMthI-adhyAtmadaSTimAMthI nIkaLe che. mumukSu :- . . pUjya bhAIzrI:- nA, e to dRSTi mithyA hoya che ne. jo dRSTi mithyA hoya to e je bhoga-upabhoganA pariNAma che emAM eTalo tIvra rasa paDe ane tIvra anubaMdha thAya ke sIdho sAtamI nArakIe jAya. bhaDAka daIne ! ane jo samyagdaSTi hoya to bhinna paDI jAya. mumukSu -. pUjya bhAIzrI:- nA, potAnA pariNAmanI vAta che. karma to game te hoya. karmane anusare che te ajJAnI che. karma ane nokarmarUpa saMyoga. pUrvakarmano aMdaramAM udaya ane bahAramAM saMyogo je te prakAre che, ene anusare te ajJAnI che ane ene nahi anusarato mAtra jJAtA rahe te jJAnI. basa ! sIdho prazna uThAvavAmAM Ave ke jJAnI koNa? ke je karma ane nokarmane mAtra jANe te jJAnI. mAtra na jANe e zuM kare ? ke A karmano udaya mAro, A saMyogo mArA. mArA saMyogomAM huM aTavAya gayo, mArA saMyogomAM huM gherAI gayo, mArA saMyogomAM huM DUbI gayo. e ajJAnI. enAthI bhinna paDIne mAtra jJAtA rahe te jJAnI. AmAM 'samayasAramAM gAthA che ke jJAnIne oLakhavA kaI rIte ? sIdhuM ema lIdhuM che. prazna evo uThAvyo che ke jJAnIne oLakhavA kaI rIte ? ke pariNAma je karma ane Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 patrAMka-714 nokarmanuM, je nava kare paNa mAtra jANe te ja AtmA jJAnI che. mumukSu :- 75 gAthA. pUjya bhAIzrI :- 75 che. 7pamAM Ave che ne ? have pUche che ke AtmA jJAnasvarUpa arthAt jJAnI thayo ema kaI rIte oLakhAya ?" Avo prazna uThAvyo che. jJAnIne oLakhavAnI ApaNe bahu carcA cAlI hatI. A e viSaya upara 'samayasAranuM sUtra maLe che. AmAM sIdhuM AcAryadevanuM sUtra maLe che. "thamAtmA jJAnIpUto nasthata rUti ve-' "nakyata' eTale lakSyamAM Ave, oLakhAya. AtmA jJAnI thayo che e kema oLakhAya ? ema kahe che. to kahe che, "masa ya pariNAma johammasa ya taheva paripamA' karmanA pariNAma ane nokarmanA pariNAma. " kare yamAhA je AtmA te karato nathI. eTale aprayatnadazAmAM varte che. prayatnadazAmAM na varte. karmano udaya Ave ane saMyoga avaLAvaLA thAya, je prayatnadazAmAM na varte, aprayatnadazAmAM varte. evuM "yo nAnAti' ane mAtra je jJAtA rahe. " mavati jJAnI tene ja jJAnI samajavo. te ja jJAnI che. A sIdho uttara Apyo che. "so vahi pALI' " reDDa mAvA no nahi to have te ja jJAnI che. mumukSu :- 19mI gAthA ajJAnInI che. pUjya bhAIzrI - hA. 19mI ajJAnInI che. e AnAthI sIdhI ja viparIta che. ajJAnInI vyAkhyA zuM ? ke karma ane nokarmanA pariNAmanI aMdara je pariNamI jAya che. nokarma-karme "huM, huMmAM vaLI karma ne nokarma che'. mAro udaya Avyo. mArAmAM udaya Avyo ane huM emAM cAlyo gayo. e buddhi jyAM lagI jIvanI, ajJAnI tyAM lagI te rahe" e sAme sAme beya gAthA che. barAbara. amuka gAthAo evI che ke sIdhe sIdhI ja praznano javAba maLe evuM che. pote vyApato nathI mATe karato nathI. vyApI zakato nathI mATe karI zakato nathI. ane tethI mAtra e pariNAmanA jJAnane pote to potAnA pariNAmarUpI jJAnakarmane karato thako potAnA AtmAne jANe che. ane te AtmA atyaMta bhinna jJAnasvarUpa thayo thako jJAnI che. e TIkAnI aMdara spaSTIkaraNa che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu :- vairAgyamAM Avyo nahi. -- pUjya bhAIzrI :- vairAgya na Avyo ? kema viraktapaNuM to AvyuM. karavAno ane nahi karavAno rasa UDI gayo. aprayatnadazA thaI gaI e ja virakti che. kAMI paNa saMyogomAM ke karmanA udayamAM pheraphAra na karavo, mAtra samyak prakAre ene vedavuM. udayane samyak prakAre vedavo te sanAtana AcaraNa jJAnInuM che. zrImadjI'no 408mo patra. udayanA kramamAM koI phe2phA2 ka2vo nathI. mAtra enA sabhya bhAve jJAtAdRSTA rahevuM. e ja jJAnInuM sanAtana AcaraNa che. traNe kALanA jJAnIo jJAtAbhAve rahyA che. jJAtAbhAve rahevAno prayatna karavo e mumukSutA che ane jJAtAbhAve sthira rahevuM te jJAnadazA che. e prayatnadazA che, e pUrva paryAya che. patrAMka-715 ANaMda, Aso suda 1, 1952 mULa mAraga sAMbhaLo jinano re, karI vRtti akhaMDa sanmukha, mULa noya pUjAdinI jo kAmanA re, noya vhAluM aMtara bhavaduHkha mULa 1 karI jojo vacananI tulanA re, jojo zodhIne jinasiddhAMta, mULa mAtra kahevuM paramArathahetuthI re, koI pAme mumukSu vAta. mULa 2 jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane aviruddha, mULa jina mAraga te paramArthathI re, ema kahyuM siddhAMte budha. mULa 3 liMga ane bhedo je vratanA re, dravya deza kALAdi bheda, mULa paNa jJAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda. mULa 4 have jJAna darzanAdi zabdano re, saMkSepe suNo paramArtha, mULa tene jotAM vicArI vizeSathI re, samajAze uttama AtmArtha, mULa pa che dehAdithI bhinna AtamA hai, upayogI sadA avinAza, mULa ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa 6 je jJAne karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta, mULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma sakita. mULa 7 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-715 jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga, mULa tevo sthira svabhAva te Upaje re, nAma cAritra te aNaliMga. mULa 8 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa, mULa teha mAraga jinano pAmiyo re, kivA pAmyo te nijasvarUpa. mULa 9 evAM mULa jJAnAdi pAmavA re, ane javA anAdi baMdha, mULa upadeza sadguruno pAmavo re, TALI svacchaMda ne pratibaMdha. mULa 10 ema deva jinaMde bhAkhiyuM re, mokSamAraganuM zuddha svarUpa, mULa bhavya janonA hitane kAraNe re, saMkSepe kahyuM svarUpa. mULa 11 391 715. e mULa mAraga sAMbhaLo jinano re,...' e kAvyanI racanA emaNe 'ANaMda'mAM karI che. nivRttimAM kSetramAM che. zrAvaNa mahinAthI Aso mahinAnI aMdara A kAvyanI racanA emaNe karI che. Aso suda 1. paheluM noratuM. mULa mAraga sAMbhaLo jinano re, karI vRtti akhaMDa sanmukha.... eTale vRttinI caMcaLatA choDIne, Atmasanmukha vRtti karIne. kevI rIte AtmavRttine sanmukha vRtti karavI ? khaMDa khaMDa na paDe e rIte. mukatA na Ave e rIte. ekadhArAe potAnA AtmAnI sanmukha vRtti laI jaIne mULa mAragane sAMbhaLo, mULa mAragane samajo. pariNAma kacAMyanA kyAMya pharatA hoya to A mArga samajAya evo nathI. jinamArga kaho, jinano mArga kaho ke adhyAtma mArga kaho, AtmAno adhyAtma mArga kaho e akhaMDa vRttie samajavA yogya che. vRttine akhaMDa karIne e lakSamAM levA yogya che. idhara-udhara pariNAma doDatA hoya ene A vAta samajAya evuM nathI. mArganI vAta ene samajAya evuM nathI. vaLI, keTalAka to lAgI jAya che ke A mArga Ama che... Ama che... ane Ama che. ane khUba AmAM racyApacyA rahe che. kahe che, 'noya pUjAdinI jo kAmanA re, noya vhAluM aMtara bhavaduHkha.' eTale ke e mArgamAM pravartIne paNa kAMI mAna, pUjA, kIrtino eno aMdaramAM sthULapaNe ke sUkSmapaNe, UMDe-UMDe paNa jo eno lobha hoya, enI vAMchA Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 rAjahRdaya bhAga-14 hoya, enI maMchA hoya topaNa A mArga samajAze nahi. pUjAdinI kAmanAvALAne A mArga nahi samajAya. pUjA mATe A mArganI aMdara jANapaNuM karavA jAya athavA jANapaNuM karI le ane e jANapaNuM karIne pUjAvAnI bhAvanA ke Azaya hoya topaNa ene A mArga samajAvAno nathI. mumukSu - pahelI... pUjya bhAIzrI :- pahelI vAta e che. kemake manuSyapaNAmAM sauthI mAnanI vAta kaThaNa che. mAnanI vAta maTADavI e kaThaNa che. ghaDI ghaDImAM jIvane mAna ADuM Ave che. mAna na samajAya paNa apamAna samajAya jAya che ne ? apamAnano aNagamo e mAnano gamo che. Ama na samajAya ke, ApaNe kyAM bhAna che evuM? paNa apamAna kare tyAre khabara paDe. niMdA kare, apamAna kare tyAre ene ekadama aNagamo AvI jAya. ara..! AvuM kahyuM ! e mAnanI kAmanAne batAve che, e mAnanI icchAne batAve che. mumukSa - koIka apamAna kare tyAre aNagamo to thaI ja jAya ne? pUjya bhAIzrI :- to pachI mAnamAM gamo thaI ja jAya ne. pachI mAnamAM gamo nahi thAya e kevI rIte banaze ? e to eka sikkAnI be bAju jevuM che. Ama mAna na samajAtuM hoya eNe apamAna vicArI jovuM ke AvuM apamAna kare to ? AvuM apamAna kare to ? AvI niMdA kare to ? Avo avarNavAda kare to? potAnA mATe AvuM kharAba bole to zuM thAya? aMdaramAM kevuM lAge ? jo mAnanI kAmanA hoya to ene aNagamo AvyA vinA rahe nahi. evuM che. pUjAdinI kAmanA na hoya, aMdaramAM bhavaduHkha vahAluM na karyuM hoya. eTale ke bhavaduHkha maTADavA mATe taiyAra thayo hoya. koIpaNa rIte have paribhramaNathI chUTavuM ja che. have A AtmAne paribhramaNa na joIe te na joIe. evI tIkhI dazA AvavI joIe. bhavabhramaNathI chUTavAnI tIkhI dazA AvavI joIe. athavA to bhavabhramaNanA duHkhanI vedanAmAMthI chUTavAnI dazA AvavI joIe. jema vedanAmAMthI mANasane chUTavAnuM mana thAya ne ? ke arere! A vedanA have sahana thAtI nathI. have to A vedanA maTe to sAruM. vedanAne maTADavA to mANasa ApaghAta karavA sudhI, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-715 393 mRtyu sudhI pahoMcavA taiyAra thAya che ne ? ahIMyAM evI vedanamAMthI janmamaraNa maTADavAnI bhAvanA utpanna thAya to mULa mAraga sAMbhaLo. to mULa mArga sAMbhaLo. nahitara mULamArga sAMbhaLI zakAya evuM, samajI zakAya evuM nathI. A sIdhI vAta che. vaLI karI jojo vacananI tulanA re..." je kAMI vacana Ave ene emane ema aMdhazraddhAthI, oghasaMjJAe hA pADazo nahi ema kahe che. jinavacananI tulanA karajo. toLajo. koI paNa sAme vAta Ave to enI tulanA karajo. tulanAtmaka dRSTie samajavAno prayatna karajo. tulanAtmaka daSTi vinA emane ema e vAtanuM mUlya tamane samajAze nahi. kemake anya matomAM ghaNI vAto evI karI che, adhyAtmanI vAto karI che, nyAyanI vAto karI che. aneka jAtanI vAto karI che. enI sAthe A jinavacanane tame toLI jojo. konI vAta vadhAre AtmahitakAraka che ? e dRSTikoNa apanAvIne tame tulanA karajo, toLI jojo to tamane samajAze ke A vAta koI judA mArganI che. mULamArga koI judo che. karI jojo vacananI tulanA re, jojo zodhIne jinasiddhAMta," e jinasiddhAMtanI e rIte zodha karajo, khoja karajo. emanema jinasiddhAMtane svIkAravAno kAMI artha nathI. ame jaina chIe, amArA jinezvaradeve A vAta karI che. mATe amArA jinezvare je kahyuM hoya te badhuM sAcuM ja hoya. emAM kAI pachI zaMkA karavAno prazna raheto nathI. ema nahi. zodhI jojo. enI zodha karajo. satya-asatyane kasoTIe caDAvavuM enuM nAma zodha che. A sonuM zodhe che ke nahi? zuddha karavuM. evI rIte. karI jojo vacananI tulanA re, jojo zodhIne jinasiddhAMta, mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, koI pAme mumukSu vAta." ame to ahIMyAM je vAta kahevAnA chIe (e) ekalI AtmakalyANanA hetuthI kahevA mAgIe chIe. bIjo koI amAre hetu nathI. AtmakalyANa sivAya bIjo Azaya nathI, bIjo hetu nathI. koI mumukSu jIva eTale mokSanI jene bhAvanA haze. juo ! zuM lIdhuM ? paripUrNa zuddhinI jene bhAvanA haze evo koI mumukSu A vAta prApta karaze. ane A vAta barAbara lakSamAM Avaze. bAkI upara uparathI cAlanArAne A vAta samajAze nahi. ema kahevuM che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjahRdaya bhAga-14 mumukSu haze. mumukSu eTale nAmadhArI mumukSu nahi paNa kharekhara jene mokSanI bhAvanA thaI haze, pUrNa zuddhinI bhAvanA thaI haze, e ja A mULamArganI vAta samajaze. bAkI amArA hetune koI samajI zakaze nahi. AtmakalyANa zuM cIja che ? eke eka vAtamAM AtmakalyANano dRSTikoNa zuM che ? sIdho ke ADakataro paNa mAtra AtmakalyANano ja dRSTikoNa che. e vAta to koI mumukSu haze e ja pAmaze. bAkI pAmaze nahi. ? jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane avirudgha, jina mAraga te paramArthathI re, ema kahyuM siddhAMte budha.' A trIjI kaDImAM emaNe mokSamArganuM siddhAMtika svarUpanuM nirUpaNa karyuM che, pratipAdana karyuM che ke AtmAnuM jJAna, AtmAnuM darzana eTale AtmAnI zraddhA ane AtmaramaNatArUpa, zuddha vItarAgI piraNAmarUpa cAritra te traNe ekapaNe eTale ekasAthe, eka kALe eka ja zuddhAtmAne anusarIne eka bhAve utpanna thayelA, ekabIjAthI viruddha pAmatA nathI. zraddhA ane jJAnano viSaya virodhamAM jAto nathI. je zraddhA zuddhAtmAne anusare che, jJAna e ja zuddhAtmAmAM upayogane dorI jAya che. e ja zuddhAtmAmAM ramaNatA karIne cAritranI utpatti thAya che. traNe aviruddhapaNe pravarte che, virodhAbhAsIpaNe pravartatA nathI. ene jinamArga kahe che. ene nija mArga kaho ke jinamArga kaho. 52mArthathI eTale vAstavikapaNe sAco-satya nizcaya jinamArga A che ema siddhAMtamAM jJAnIpuruSoe kahyuM che. budha eTale jJAnIpuruSo. sUtra siddhAMtanI aMdara, zAstra siddhAMtanI aMdara jJAnIpuruSoe A rIte mokSamArganuM pratipAdana karyuM che. e emaNe A eka trIjI kaDInI aMdara dharmanuM kaho, jinamArganuM kaho, nizcayamArganuM, mULamArganuM pratipAdana A jagyAe karyuM che. pachInI kaDIomAM emaNe jJAna kone kahevuM, darzana kone kahevuM, cAritra kone kahevuM, e badhI vAta vistArathI karI che. vizeSa kaheze.... 394 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-715 395 tA. 3-6-1991, patrAMka - 715 thI 717 pravacana naM. 33rA zrImad rAjacaMdra vacanAmRta, patra-715. "mULa mAraga sAMbhaLo jinano re....e kAvya che. trIjI kaDImAM mokSamArganA siddhAMtanuM nirUpaNa kareluM che. mULamArga evo mokSamArga. mokSano mULamArga athavA ekamAtra mokSano mArga. traNe kALe vAstavika AtmAne baMdhanathI mukta thavAno A eka ja mArga che. zuddha jJAna-darzana-cAritranuM pariNamana thAya. jJAna-darzanacAritranI zuddhatA eTale zraddhA jJAna ane cAritranuM zuddha pariNamana thAya. zuddha pariNamana thAya eTale e zraddhA potAnA siddha samAna AtmAne zraddha, jJAna potAnA siddha samAna AtmAno anubhava kare ane evA zraddhA-jJAna dvArA svarUpamAM lInatA ane ekAgratA varte ene vItarAga cAritra kahe che. evA traNe guNanA zuddha pariNAma, e prakAranA je zuddha pariNAmane siddhAMtanI aMdara jJAnI puruSoe jinamArga kahelo che. A sivAya bIjA koI prakAre kharekhara jinamArga nathI. bIjA prakAre jANavo, bIjA prakAre mAnavo e mArganI kalpanA che athavA e unmArga che. mArga nathI paNa e unmArga che. bIjI kriyAmAM, bIjA pariNAmamAM jinamArganuM nirUpaNa karavuM e utsutra prarUpaNa che. sUtra viruddha pariNamana ene utsutra prarUpaNa kahe che. "AnaMdaghanajI e gAyuM che utsutra prarUpaNa sarikho koI doSa nahi." bIjA badhA doSa che e gauNa che paNa siddhAMta viruddhatA thAya e sarvAdhika doSa che. bhale zvetAMbaramAM thayA hatA paNa e vAta to emaNe asAdhAraNa karI che. mumukSu - pApa nahi koI usUtra. pUjya bhAIzrI - utsutra bhASaNa sarikho. "pApa nahi koI usUtra bhASaNa sarikho." e khAsa lIdhuM che. eTale emAM ApaNe to zuM vicAravAnuM che ke jyAre ApaNe siddhAMtanuM avalokana karIe chIe, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 rAjahRdaya bhAga-14 avagAhana karIe chIe, svAdhyAya karIe chIe tyAre emAM kayAMya siddhAMta viruddhatA na Ave. jJAnIpuruSoe kahyuM che e sarva mAnya karavuM. samajIne mAnya karavuM, ogheoghe to anaMta vAra mAnya karyuM che. paNa jyAM sudhI na samajAya tyAM sudhI oghasaMjJAe paNa mAnya karavuM paNa amAnya na karavuM. kayA kAraNathI amAnya na karavuM ? ke potAnI yogyatA joIne. amAnya karavAnI potAnI koI yogyatA nathI. Ama kahe che, bhale ema kahe paNa ema hoya. e yogyatA mumukSumAM nathI. eTalI potAnI maryAdAmAM rahIne, mumukSatAnI maryAdAmAM rahIne sUtra siddhAMtane mAnya karavA ane tene samajavAno prayatna karavo. mAnya karavAthI Astikaya buddhi rahetA samajavAmAM saphaLatA maLaze paNa amAnya karavAthI to kadi paNa e samajI zakAze nahi. AmAM pharaka zuM che ? ke Astikakya buddhivALAne samajavAno prayatna karatA krame karIne samajAya che. paNa enA upara cukAdo ApI de che potAno ke nahi Ama na hoya paNa Ama hoya. ene to e vAta samajAvAnI che ja nahi. mumukSa: pUjya bhAIzrI - e to vAta cAle che ke jJAnI puruSoe, zrIgurue kahyuM che te mAnya karavuM. e amAnya na karavuM. ane mAnya karavAmAM paNa samajIne mAnya karavuM. enI samajaNa na thAya tyAM sudhI samajavAno prayatna karavo. paNa samajIne mAnya karavuM. paNa amAnya to kadi karavuM nahi. athavA amAnya karavA jatA utsutra prarUpaNa thaI jaze. UMdho siddhAMta, viparIta siddhAMtanuM grahaNa thaze, enuM pratipAdana thaze ane enA jevuM bIjuM ekeya pApa nathI. mumukSu - mAtAjInA e vAta che, A ja satya mArga che. pUjya bhAIzrI - A ja satya mArga che. mumukSu :- pUjya bhAIzrI - hA. evI niHzaMkatA to anubhavapUrvaka ja Ave che. ane e pahelA jyAM sudhI anubhava nathI tyAM sudhI zuM karavuM ? ke je jJAnI puruSoe kahyuM che te mAnya rAkhavuM. mAnya rAkhIne samajavAno prayatna karavo. samajIne pariNamavAno prayatna karavo. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-715 397 jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane aviruddha,...' ekapaNe eTale traNeno viSaya eka che. traNenA pariNamanamAM sAmya che, traNe mukhya guNomAM paraspara kyAMya viSamatA nathI, viruddhatA nathI. aviruddhapaNuM che. evo paramArthathI jainamArga che. ema kahyuM siddhAMte budha.' ema budha eTale jJAnIpuruSoe siddhAMtamAM kahyuM che. zAstranI aMdara 'tattvArthasUtra'mAM 'umAsvAmI'nuM A paheluM sUtra che, je baMne saMpradAyone mAnya che. samyagdarzana-jJAna-cAritrANI mokSamArga. e zAstra ja A sUtrathI zarU thayeluM che. evuM mAnya hovA chatAM paNa bIjo paNa mokSamArga che, A sivAya A paNa mokSamArga che, A paNa mokSamArga che (ema mAnatA) e sUtrane nahi svIkA2vA barAbara che, siddhAMtane nahi svIkAravA barAbara che. have kahe che, liMga ane bhedo je vratanA re, dravya deza kALAdi bheda, paNa zAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda' have liMga eTale bAhya cihna ane vratanA je taphAvata. eTale emAM alpa taphAvata levA. je mULaguNa che emAM koI pheraphAro che ema kahevAno abhiprAya nathI. paNa dezakALane anusarIne koI sAmAnya pheraphAra hoya che. nagaNya pheraphAra je hoya che. e koI dravya-kSetra-kALa-bhAvane laIne sAmAnya pheraphAra hoya che. paNa jJAna-darzana-cAritra. Adi eTale jJAna-darzana ane cAritranI je zuddhatA che emAM to traNe kALe koI phera paDato nathI. traNe kALane viSe emAM koI phera na paDe ema kahevuM che. chaThTha-sAtame guNasthAne je svarUpasthiratA hoya e chaThTha-sAtame guNasthAne koIne hoya ane koIne na hoya evuM na bane. traNa kaSAyano tyAM abhAva hoya. tyAM koIne hoya ane koIne na hoya evuM na bane. jyAre traNa kaSAyano abhAva hoya tyAre je rAgAdi vyavahAra pariNAmanI maryAdA thaI jAya e Apo Apa ja ekasarakhI hoya che. koI sAmAnya pheraphAra hoya to tAratamya bhede koI pheraphAra sAmAnya hoya che. ethI vadhAre koI phe2phA2 hoto nathI. 'have jJAna darzanAdi zabdano re, saMkSepe suNo paramArtha...' have jJAnadarzana ane cAritra e traNenI zuddhatAnI vAta karI. e traNeno artha kare che. athavA paramArtha. AtmakalyANa kevI rIte emAM thAya che e saMkSepe kahevAmAM Ave che. tene jotAM vicArI vizeSathI re,... ane e je Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 rAjahRdaya bhAga-14 saMkSepamAM kahyuM che tene jo vizeSapaNe vicAravAmAM Avaze to samajAze. uttama AtmArtha." to Atmahita kema karavuM ? AtmahitanuM prayojana kevI rIte sAdhya karavuM e samajAya jaze. samyaka prakAre samajAze. che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza, ema jANe saddaguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa" nimitta, upAdAna ane jJAnano viSaya. eka padanI aMdara traNe vAta laI lIdhI. jJAna kone kahevuM? athavA AtmajJAna ke samyajJAna kone kahevuM ? ke dehathI bhinna AtmA upayogasvarUpI, jJAnasvarUpI AtmA dehathI ane rAgathI bhinna che ane te traNe kALe avinAzI che. kayAre paNa e utpanna thato nathI, kyAre paNa eno nAza thato nathI. Avo avinAzI AtmA dehAdi ane rAgAdithI sarvathA bhinna che. dehAdi chUTI jAya che, rAgAdi paNa vyaya thAya che. upayogasvarUpI AtmA upayogavaMta emanema rahe che, evuM zrIgurunA upadezathI jANe. e vacana. kemake evuM jANe che topaNa zrIgurunA upadezathI jANe che emAM phera che. dezanAlabdhino nimittanaimittika saMbaMdha che. Ama to badhAya jANe che ke AyuSya pUruM thAya che tyAre deha ane AtmA judo paDI jAya che. judA che mATe judA paDI jAya che. paNa evuM jANavuM kharekhara kAryakArI thatuM nathI. evuM pariNamana kayAre thAya? ke jyAre zrIguruno upadeza pariName tyAre. sadguru upadezamAM ghaNI vAta lIdhI che.. mumukSu -... e kevI rIte khabara paDe? pUjya bhAIzrI:- nahi. jANyo eTale ema to khabara paDe ne ke have AmAM AtmA nathI. A zarIra paDyuM rahyuM eTale emAM AtmA nathI. e to jANavA maLe che. be judA paDI gayA e to jANavAnuM maLe che. tyAre thoDo vairAgya paNa koI koI jIvone Ave che. paNa ethI koI Atmahitano AtmArtha sarato nathI. zrIgurunA upadezamAM to e vAta che ke je e rIte aMtaramAM bhinna paDI gayA che ane potAnA upayogasvarUpI AtmAnI upAsanAmAM varte che. evI sthiti prApta karavA mATe emanA pratye jene bahumAna AvyuM che ane bhakti thaI che. ane tenA kAraNe jene darzanamoha maMda paDyo che. e Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 patrAMka-715 darzanamoha maMda paDIne jeNe darzanamohano abhAva karyo che. tyAre je svasaMvedanajJAna, anubhavajJAna Upajyu ene jJAna evuM nAma kahevAmAM Ave che. ke je jJAna dehAdithI bhinnapaNe anubhavarUpa che, rAgAdithI bhinnapaNe anubhavarUpa che ane pote upayogasvarUpI che, jJAnasvarUpI che evuM astithI paNa anubhavarUpa che. ema asti-nAstithI je anubhavajJAna che e sadgurunA upadeza vinA pariNamatuM nathI. eTalI darzanamohanI maMdatA ja na Ave, ema kahe che. tyAM sudhI darzanamohanI maMdatA ja na Ave. eTalA mATe emaNe 751mAM e vAta lIdhI che ke AptapuruSanI AjJA rucirUpa samyakatvakemake jenA e vacana che, kemake ethI to pote ajANyo che, viSayathI ajANyo che. jyAre e viSayanA kahenArA koI maLe che, tyAre kahenArane oLakhe che. e ja enA nizcaya samyagdarzananuM prathama cihyuM che. e jIvane nizcaya samyagdarzana pragaTa thavAnuM che enuM paheluM lakSaNa A che ke e samyagdarzana ane samyajJAnanuM nirUpaNa karanAra pratye ene oLakhANa AvIne bahumAna Ave che. e enuM paheluM lakSaNa che. tyArathI darzanamoha gaLe che ane pachI e svarUpanizcayamAM Ave che ane pachI svarUpAnubhavamAM Ave che. ema jANe saddaguru upadezathI re." jJAnamAM e vAta nAkhI che. saMkSepamAM paNa pote keTalo samAveza kare che ! je mahatvano muddo che e chUTato nathI. nahitara khAlI jJAnanI ja vyAkhyA karavI hatI. paNa enI sAthe sadgano upadeza nAkhI dIdho. "kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa." have je zAne karIne jANiyuM re..." je svarUpa jANyuM. jJAna karIne jJAnathI je svarUpa jANavAmAM AvyuM, anubhavamAM AvyuM. tenI varte che zuddha pratIta..." evo ja chuM. anubhavamAM AvI rahyo che tevo ja huM chuM, evI je pratIta varte che, zuddha pratIta varte che. "kahyuM bhagavaMte darzana tehane re... ene jinezvaradeve zuddha zraddhAne kahyuM che jenuM bIjuM nAma samakita." ene darzana kaho ke ene samakita kaho, e baMne eka ja che. pratIti, samakita, darzana, zraddhA A badhA eka ja paryAyanA vAcaka zabdo che. jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga, tevo sthira svabhAva te Upaje re, nAma cAritra te aNaliMga. jene jema AvI Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 rAjahRdaya bhAga-14 pratIti jIvanI. jJAnapUrvaka jema eTale jJAnapUrvaka jIvasvarUpanI je pratIti AvI. tyAre ene potAnA jJAnamAM sarva padravyothI ane parabhAvothI asaMga evuM bhinna bhinna ane asaMga evuM caitanyatattva jANyuM. ane jevo jANyo tevo ja sthira, AtmasthiratAno bhAva utpana thayo. svarUpalinatAno, svarUpa ekAgratAno bhAva utpanna thayo tenuM nAma cAritra che. ane te cAritrane koI cila nathI. bahAramAM koI cila nathI. aNaliMga. cAritrane koI cila nathI. vezanuM paNa nathI ane koIpaNa cihna cAritrane nathI. kemake e to svarUparamaNatA ane vItarAgatA e arUpI AtmAnI arUpI zuddha paryAya che. ene bahAramAM koI rUpIpaNAnuM cihna hotuM nathI. savastrapaNuM ke nirvastrapaNuM e cAritranuM cihna nathI. zuddha cAritranuM e cihna nathI, ema kahe che. enA upara to "samayasAramAM chelle chelle gAthAo lIdhI che. pAkhaMDI niMdALa' savastrapaNuM, nirvastrapaNuM e to badhA bAhya cihyo che. e AtmAnA cAritranA athavA AtmAnA koI cita che nahi. nahitara to amuka vastra dhAre ene cAritra thaI jAya athavA nirvastra thaI jAya ene cAritra thaI gayuM ema gaNavAmAM Ave. paNa evI rIte kAMI AtmAnuM cAritra prApta thatuM nathI. juo ! kevI vAta nAkhI dIdhI che ! "nAma cAritra te aNaliMga.' cihna vinAnuM, liMga vinAnuM. ene koI bahAramAM lakSaNa nathI evuM e zuddhacAritra hoya che. te traNe abheda pariNAmathI re..." evA AtmAnuM zraddhAna, AtmAnuM jJAna ane AtmaramaNatA e traNe abheda che. traNenA bheda kahevAthI samajAya che athavA judA judA jJAnamAM laIne samajAya che paNa e vakhate darzana-jJAna-cAritranA koI vikalpa anubhavamAM hotA nathI. pariNamanamAM nathI AvatA. te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa..." e traNe AtmArUpa vartavA mAMDyA. zraddhA AtmArUpa thaI gaI, jJAna AtmArUpa thaI gayuM, cAritra paNa AtmArUpa thaI gayuM. badhA guNo, traNe guNo tyAM AtmAkAra-svaAkAra pariNAme pariNamyA. teha mAraga jinano pAmiyo re, kivA pAmyo te nijasvarUpa, e jina bhagavAnano, jinezvaradevano mArga pAmyo athavA e nijasvarUpa pAmyo. baMne eka ja vAta che. jina ane nija. akSara to enA e rahe che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-715 401 harta A bAjuthI Transfer thaI jAya che, bIjuM kAMI nathI thAtuM. AgaLa pAchaLa akSara thaI jAya che. teha mAraga jinano pAmiyo re, kivA pAmyo te nijasvarUpa, evAM mULa jJAnAdi pAmavA re....... evA mULamArganA jJAnadarzana-cAritrane pAmavA. "ane javA anAdi baMdha.... ane saMsAranuM je kAMI baMdhana che ene TALavA mATe "upadeza saddaguruno pAmavo re, TALI svaccheda ne pratibaMdha." e sadguruno upadeza kyAre pAme ? ke potAno svacchaMda choDe tyAre. huM kahuM chuM tema vAta che e vAta eNe choDI devI joIe. zrIguru kahe che te mAnya karavuM joIe. na samajAya to samajavAno prayatna karavo joIe. A ja mumukSuno dharma che. bIjo mumukSuno dharma nathI. nahitara svachaMda thaI jAya che. dharma to nathI paNa e svachaMda thaI jAya che. e svaccheda TALIne ane pramAda Adino pratibaMdha TALIne pratibaMdha eTale bhoga-upabhogamAM rokAvuM, pramAdamAM rokAvuM, koI bIjI vAtamAM ane bIjI kriyAmAM rokAvuM e badho pratibaMdha che. e badho pratibaMdha TALIne sadguruno upadeza pAmavo. saddaguruno upadeza maLato hoya to badhuM gauNa karI nAkhavuM. A mane naDe che e vAta rahevI joIe nahi. gurudevanuM vyAkhyAna zarU thAya tyAre zAka levA jAvuM ke na jAvuM? na jAvuM? mumukSu - yAda ja na Ave. pUjya bhAIzrI :- ghare kAma AvI jAya. mahemAna AvyA hoya, TAImasara rasoI banAvavAnI hoya. e badho pratibaMdha TALIne sadguruno upadeza pAmavo. enAthI UMco ucca koTIno, enAthI vizeSa, enAthI kimatI koI bIjo prasaMga nathI. eTaluM mUlyAMkana hovuM joIe. ema deva jinaMde bhANiyuM re, mokSamAraganuM zuddha svarUpa," ema jinezvaradeve potAnI divyadhvanimAM mokSamArganuM svarUpa bhAkhyuM che. bhavya janonA hitane kAraNe re..." emaNe to pUruM hita sAdhI lIdhuM. vANImAM AvyuM e to bhavyonA hitanA kAraNathI AvyuM. ahIMyAM A kAvyamAM "saMkSepe kahyuM svarUpa." enuM svarUpa bahu saMkSepamAM A kAvyanI aMdara kahyuM che. 715mo AMka che e mULamArgane pote nirUpaNa karatA gayA che. mULamArga nirUpaNa karatA gayA che. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 rAjahRdaya bhAga-14 patrAMka-716 zrI ANaMda, Aso suda 2, guru, 1952 % sazsprasAda zrI rAmadAsa svAmInuM yojeluM "dAsabodha' nAmanuM pustaka marAThI bhASAmAM che. tenuM gujarAtI bhASAMtara chapAI pragaTa thayuM che, je pustaka vAMcavA tathA vicAravA arthe mokalyuM che. prathama gaNapati AdinI stuti karI che tethI, tema ja pAchaLa jagatanA padArthone AtmArUpa varNavIne upadeza karyo che tethI, tema ja temAM vedAMtanuM mukhyapaNuM varNavyuM che te vagerethI kaMI paNa bhaya na pAmatAM, athavA vikalpa nahIM pAmatAM, AtmArtha viSenA graMthakatanA. vicAronuM avagAhana karavA yogya che. AtmArtha vicAravAmAM tethI krame karIne sulabhatA thAya che. zrI devakaraNajIne vyAkhyAna karavAnuM rahe che, tethI ahaMbhAvAdino bhaya rahe che, te saMbhavita che. jeNe jeNe saddagurune viSe tathA temanI dazAne viSe vizeSapaNuM diIThuM che, tene tene ghaNuM karIne ahaMbhAva tathArUpa prasaMga jevA prasaMgomAM udaya thato nathI; athavA tarata samAya che. te ahaMbhAvane jo AgaLathI jhera jevo pratIta karyo hoya, to pUrvApara teno saMbhava ocho thAya. kaMIka aMtaramAM cAturyAdi bhAve mIThAza sUkSmapariNatie paNa rAkhI hoya, to te pUrvApara vizeSatA pAme che; paNa jhera ja che, nizcaya jhera ja che, pragaTa kALakUTa jhera che, emAM koI rIte saMzaya nathI; ane saMzaya thAya, to te saMzaya mAnavo nathI; te saMzayane ajJAna ja jANavuM che, evI tIvra khArAza karI mUkI hoya, to te ahaMbhAva ghaNuM karI baLa karI zakato nathI. vakhate te ahaMbhAvane rokavAthI nirahaMbhAvatA thaI teno pAcho ahaMbhAva thaI AvavAnuM bane che, te paNa AgaLa jhera, jhera ane jhera mAnI rAkhI, vatayuM hoya to AtmArthane bAdha na thAya. tama sarva mumukSuone namaskAra yathAvidhi prApta thAya. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-716 403 patrAMka-716. lallujI'muni uparano patra che. "zrI rAmadAsa svAmInuM yojeluM "dAsabodha' nAmanuM pustaka marAThI bhASAmAM che." svAmI rAmadAsa" e chatrapati zivAjInA guru thaI gayA. chatrapati zivAjIe jene guru tarIke dhArelA e A "svAmI rAmadAsa' che. e lagnanA mAyarAmAMthI bhAgyA hatA. emano itihAsa evo che. amAre bhaNavAmAM emanI vAta AvatI hatI. chatrapati zivAjInA guru mahArASTramAM thayA. mahArASTranA koI gAmaDAmAM. vairAgI hatA. lagna nahotA karavA paNa ekano eka dIkaro ke evuM haze eTale paraNAvyA. e lokone to vaMza rAkhavAnuM vizeSa hoya che. parANe lagnamAM joDe che. pahelA rAtre lagna thatA. pahelA to rAtre ja lagna thatAM. aMdhArI rAta hatI. tyAM brAhmaNe kahyuM ke sAvadhAna. sAvadhAnanA amuka bola bole che. hindu vidhinA lagnamAM sAvadhAnanA bola bole che. tAMbAkuMDI sAvadhAna, kanyA padharAvo sAvadhAna, phalANuM sAvadhAna, . sAvadhAna. ghaNA bola bole che. samaya varte sAvadhAna. e samaya varte sAvadhAna AvyuM ane ene ema thayuM ke mahArAja mane kahe che ke A chello samaya che. sAvadhAna thavAno samaya vartavA mATe A chello samaya che. have jo baMdhAI gayo to pachI khalAsa vAta che. eTale emanema lagnanA maMDapamAMthI muThThI vALIne bhAgyA. bhAgyA to badhA pAchaLa doDyA kharA paNa aMdhArI rAta hatI. eTale koI eka jhADa maLyuM enA upara caDI gayA. badhAe ghaNA gotyA ke Ama gayA haze, Ama gayA haze. paNa kyAMya patto lAgyo nahi. kalAka-be kalAka gotIne sau saunA ghare vayA gayA. A paroDhiye utarIne pachI cAlyA gayA. tyArapachI pote abhyAsa karyo che. vedAMtano abhyAsa karelo che. zivAjIe ene guru tarIke mAnelA. e rIte bahu prasiddha thayA. prasiddha vyakti thaI gayA. joyuM che. A pustaka joyuM che. gujarAtImAM enuM bhASAMtara thayuM che. zrI rAmadAsasvAmInuM yojeluM "dAsabodha' nAmanuM pustaka marAThI bhASAmAM che. tenuM gujarAtI bhASAMtara chapAI pragaTa thayuM che; je pustaka vAMcavA tathA vicAravA arthe mokalyuM che. juo ! lallujIne jenanA sAdhune ane emanA mumukSu che, atyAre to emanA mumukSu che to emane Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 rAjahRdaya bhAga-14 vAMcavA, vicAravA mokalyuM che. prathama gaNapati AdinI stuti karI che..." e pustakamAM zuM che? "prathama gaNapati AdinI stuti karI che tethI, tema ja pAchaLa jagatanA padArthone AtmArUpa varNavIne upadeza karyo che... badhuM eka ja brahma che ne ? eTale badhA je padArtho che e badhA brahmasvarUpe ja che. evo upadeza karyo che tethI. tema ja temAM vedAMtanuM mukhyapaNuM varNavyuM che te vagerethI." A badhI gaDabaDa che e khyAlamAM che ema kahe che. pustaka pote paNa joyuM che. te vagerethI kaMI paNa bhaya na pAmatAM. tame enAthI gabharAzo nahi ke gaNapatinI stutivALuM AvuM pustaka mane kyAM vAcavA mokalyuM? vedAMtanI pradhAnatAvALuM pustaka mane kema vAcavA mokalyuM haze ? evo bhaya na pAmatAM, athavA vikalpa nahIM pAmatAM," vikalpa paNa nahi karatA. juo ! A kevI parIkSA karI che ! jJAnIpuruSa ema kahe ke tuM Ama kara eTale Ama ja karavAnuM). pachI bIjo emAM vikalpa hoI zake nahi. dhoLe divase ema kahe ke A cAMdo che. to kabula. Ama jarA kaThaNa paDe evI vAta che. paNa ema kahevAmAM paNa emane kAMIka rahasya hoya che. e samajavA mATe upayogane laMbAvavo joIe. bhale anya matanuM pustaka che, anya matano graMtha che ane e vAMcavA Ape che. topaNa jene vAMcavA Ape che ane AtmahitanA hetuthI Ape che, e vAta ene lakSamAM AvavI joIe. joke emaNe to phoDa pADyo che. e prakAre bhaya na pAmatAM, athavA vikalpa nahIM pAmatA, AtmArtha viSenA graMthakartAnA vicAronuM avagAhana karavA yogya che.' juo ! AtmArtha saMbaMdhI je graMthakartAe vicAro, AtmakalyANa saMbaMdhInA je vicAro che e vicAro tamAre vizeSe karIne vicAravA jevA che ema kahe che. emaNe e jAtanI kacAza joI che. sAme mumukSumAM e jAtanI kacAza joI che to e sAhitya ene mokale che ke A tame juo. ene AtmahitanI kevI laganI lAgI che ane tame kevI rIte vartI cho ? karo sarakhAmaNI have. ema kahe che. bhale anya matamAM thayA. A khaMbhAtanA mumukSuone kabIrapaMthI sAdhu pAse "dharmaja mokalyA. tyAM ema lakhyuM ke enI je udAsInatA ane eno je vairAgya che e tamAre anukaraNIya che. enuM Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-716 405 anukaraNa karajo. mumukSuno vairAgya Avo hovo joIe. "AtmArtha vicAravAmAM tethI krame karIne sulabhatA thAya che. evA graMthonuM avagAhana karatAM AtmArtha, potAno AtmArtha vicAravAmAM vizeSa sulabhatA thAya che. mATe tamane samajIne e graMtha ahIMthI vAMcavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. zrI devakaraNajIne vyAkhyAna karavAnuM rahe che, tethI ahaMbhAvAdino. bhaya rahe che, te saMbhavita che." "devakaraNajI'muni samAjanI vacce vyAkhyAna vAMcatA hatA. e pote paNa thoDA eTalA saraLa hatA. vyAkhyAna to vAMcu chuM paNa huM moTo vyAkhyAna karanAro, A badhAno upadezaka, A badhA upadeza levA mArI pAse Ave che, evo ahaMbhAva thavAno mane bhaya rahe che. ema emaNe nivedana kareluM. vyAkhyAna to vAMcuM chuM paNa mane emAM ahaMpaNuM thaI jAya eno mane bhaya lAge che). A Paragraph emaNe Apyo che. have e khAlI vyAkhyAnavALA mATe nathI. jene jene zAstrajJAnano kSayopazama vizeSa hoya ke thato jato hoya pachI te vyAkhyAna karanAra, vAMcana karanA hoya ke te lekhana karanAra hoya ke bhale te bemAMthI ekeya na hoya paNa huM paNa samajuM chuM, meM paNa ghaNuM vAMcyuM che, huM paNa ghaNuM jANuM chuM. evo prakAra jenA jenAmAM Ave e badhAne ahaMbhAva thatA vAra lAgatI nathI. eNe kevI rIte e ahaMbhAva toDavo enI ahIMyAM khAsa yukti mukI che. jeNe jeNe sadgane viSe tathA temanI dazAne viSe vizeSapaNuM dIThuM che, tene tene ghaNuM karIne ahaMbhAva tathA rUpa prasaMga jevA prasaMgomAM udaya thato nathI; athavA tarata samAya che. zuM kahyuM? zrIgurunA bahumAnamAM potAnI vinamratA saheje utpanna thaI Ave che. bhale meM game teTaluM jANyuM hoya, vAMcyuM hoya paNa guru AgaLa mAruM zuM sthAna che? huM to zrIgurunI caraNaraja chuM. ene ema ja rahyA kare ke huM to zrIgurunI caraNaraja chuM. game teTaluM vAMcyuM hoya, game teTaluM sAMbhaLyuM hoya ethI zuM ? mAro abhiprAya kAMI kAmamAM na Ave. te kahe che, teo kahe che te ja mAre mAnya karavA jevuM che. khalAsa. pachI ahaMpaNa che e thAya topaNa samAya jAya. kAM to Ave ja nahi ane Ave to samAya jAya. A eka bahu sahelo upAya che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 rAjahRdaya bhAga-14 AtmasiddhimAM e vAta lakhaze. have "Atmasiddhi ja Ave che. gAMdhIjInA patra pachI sIdhI 'Atmasiddhi Ave che. jAtA sadguru caraNamAM alpa prayAse jAya. mAnAdika zatru mahA nija chaMde na marAya, jAtA saddaguru caraNamAM alpa prayAse jAya.' jeNe jeNe saddagurune viSe tathA temanI dazAne viSe vizeSapaNuM dIThuM che,..." emanI mahAnatA jemaNe joI che tene potAnI laghutA AvyA vinA rahe nahi. zrIgurunI mahAnatA jotA ja potAnI laghutA AvI jAya che. "tene ghaNuM karIne ahaMbhAva tathArUpa prasaMga jevA prasaMgomAM udaya thato. nathI; athavA tarata samAya che. te ahaMbhAvane jo AgaLathI jhera jevo pratIta karyo hoya,..." pahelethI vicArI rAkhyuM hoya ke jarAka ahaMbhAva thaze to e jhera khAvAnI vAta ja che, bIjuM kAMI nathI. te ahaMbhAvane jo AgaLathI." eTale agAuthI ja jhera jevo pratIta karyo hoya, to pUrvApara teno saMbhava ocho thAya. to pachInA kALamAM evo ahaMbhAva utpanna thavAno saMbhava ocho rahe che. kemake e jAgRta thaI gayo. je prathamathI jAgRta che, AgaLathI jAgRta thaI gayo ane e ahaMbhAva je ajANapaNe thAya che evo thato nathI. kaMIka aMtaramAM cAturyAdi bhAve mIThAza sUkSmapariNatie paNa rAkhI hoya. A mArmika vAta karI che. je vaktA hoya che, lekhaka hoya che ene e saMbaMdhInuM bhASAcAturya hoya che. bhASAnuM cAturya hoya che, vizeSatA hoya che. ekaluM hoya che ema nahi, enI ene mIThAza paNa Ave che ke AvuM sarasa huM lakhI zakuM, huM bolI zakuM, bIjA AvI rajuAta karI zake nahi. mArI rajuAta karavAnI paddhati bahu sArI che. mAruM bhASAcAturya bIjA karatA vizeSa che. evI ene potAne ahaMpaNAne laIne mIThAza aMdara vedAya che. te sthULapaNe paNa vedAya ane sUkSmapaNe paNa vedAya che. tevuM aMdaramAM thayuM hoya to te AgaLa jaIne vizeSatA pAme che. pachI e sthaLa thAya che. pahelA sUkSma pariNatie hoya che. e jyAre janme tyAre bahu sUkSma hoya, pachI emAM sthULatA AvatI jAya che. mumukSu :- . nADa pakaDI che. pUjya bhAIzrI :- nADa pakaDI che. kevI rIte jIvane thAya ? pahelA Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 patrAMka-716 ene evo koI puNyayogane laIne bhASA lakhavAno ke bolavAno yoga AvI jAya. sUkSmapaNe ene ema lAge ke bIjA AvI rajUAta nathI karI zakatA. barAbara jevo bhAva hoya evo ja zabda. Appropriate wording jene kahe che. jevo bhAva che evo ja huM A zabda vyakta karuM chuM. bhAvane bhASAmAM vyakta karavAnI mArI zakti ghaNI sArI che. UDe UMDe ene mIThAza AvI jAya pachI emAM sthULatA Ave che. - pUvapara vizeSatA pAme che, eTale e vRddhigata thAya che. paNa jhera ja che....' evA prakAranA pariNAma te jhera ja che. are.! nizcaya jhera ja che...." kharekhara jhera che. e jhera khAvA jevuM nathI. mIThuM jhera che. e jhera khAvA jevuM nathI. nizcaya jhera ja che, pragaTa kALakUTa jhera che, pratyakSa che e kALakuTa jhera che. aDyo ke maryo. e jhera to AMgaLI aDADIne cakhAya paNa nahi. ane jo aDe to hAtha sarakhI rIte be-traNa vAra sAbue dhovA paDe. eka vakhata nahi, be-traNa vakhata sAbue dhovA paDe. je tIvratAvALA padArtho hoya che e badhAmAM evuM hoya che. ghaNA vAsavALA padArtho hoya. eka vakhata hAtha dhoyA hoya to vAsa AvyA kare. tIvra vAsavALA hoya che. A maracA bahu tIkhA hoya, lyone ! maracA tIkhA hoya ane e maracAne hAtha aDADIne eka vAsaNamAMthI bIjA vAsaNamAM pheravavAnuM banyuM hoya. sArI rIte sparza thayo hoya. hAtha dhove eTale ene ema lAge ke have to mArA hAtha dhovAI gayA. paNa AMkhe aDADe to khabara paDe ene. bhUlathI AMkhe aDI jAya e. e dhoyelI AMgaLIthI AMkha coLe to baLatarA saheje utpana thAya. dhoI nAkhyA hatA ne ! aMdara asara nathI jAtI. enA sUkSma paramANu rahI jAya che. gaMdhanA, svAdanA, sUkSma paramANu rahI jAya che. ema kALakUTa jhera hoya e sUkSmapaNe rahI jAya topaNa enI asara AvyA vinA rahe nahi, ema kahe che. mumukSa :- A jhera to nAnI uMmaramAM ja bhogavavA... pUjya bhAIzrI :- hA. bahu sarasa bole che. chokaro sarasa bolatA zIkhI gayo. sAruM bolatA zIkhI gayo. tyArathI ene caDavA mAMDe. rasa caDavA mAMDe. mA-bApa to potAnA putranI prazaMsA kare ja ne. potAnA saMtAnonI mA-bApa to prazaMsA kare ja. enA upara vahAlapa hoya che, Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 rAjahRdaya bhAga-14 priyatA hoya che. eTale thoDuM paNa ghaNuM karIne 2ju kare che. mA-bApane khabara nathI ke e chokarAne aMdarathI kevo avaguNa pAMgaraze. enA vakhANa karavA jatAM enAmAM avaguNanI zarUAta thaze ane e avaguNa pAcho vadhI jaze, vRddhigata thaI jaze enI na to ene khabara hoya che ke na to mAbApane khabara hoya che. evI paristhitimAM jIvana AgaLa vadhe che. pachI ema kahIe ke ApaNe bahu mahenata karIe chIe paNa maTatuM nathI. bahu mahenata karIe chIe paNa maTatuM nathI. paNa asara jAya kyAMthI ? jheranI keTalI asa2 caDelI che ane keTaluM jhera pIdhuM che enuM mApa nathI rAkhyuM. pachI nIkaLatA samaya lAge che, parizrama paDe che. evuM jIvane lAge che. to e pachI svabhAvika ja che ke ene nIkaLatA vAra lAge che. e pragaTa kALaphUTa jhera che, emAM koI rIte saMzaya nathI.... emAM zaMkA karIza nahi, ema kahe che. ane saMzaya thAya,...' ke nA, nA mane vAMdho nathI to te saMzaya mAnavo nathI;...' evo bIjo nirNaya karaje. saMzaya karIza nahi ane saMzaya thAya to e saMzaya mAnavo nathI, mAnya karavo nathI evo bIjo nirNaya karI leje tuM. A kevI rIte kADhe che ? eka vakhata hAtha dhoyA, A bIjI vakhata hAtha dhovAnI vAta che. te saMzaya mAnavo nathI; te saMzayane ajJAna ja jANavuM che.........' saMzayane svIkAravo nathI ane evo saMzaya thAya to e ghora ajJAna che ema ja svIkAravuM che. evI tIvra khArAza karI mUkI hoya,...' abhimAna thAya enA pratye tIvra khArAza karI mUkI hoya. to te ahaMbhAva ghaNuM karI baLa karI zakato nathI.' to e ahaMbhAva jora na karI zake. vakhate te ahaMbhAvane rokavAthI nirahaMbhAvatA thaI teno pAcho ahaMbhAva thaI AvavAnuM bane che,...' juo ! emaNe vAtane kyAM sudhI kheMcI che ! eka viSayamAM keTale UMDe gayA che ! evo ahaMbhAva roke. AvI rIte rokavAno prayatna kare ke ApaNe ekadama namratAmAM AvI javuM, ekadama vinamrapaNe rahI javuM. zrIgurunuM nAma laIne namra thaI javuM. to kahe che, e nirahaMbhAvano pAcho ahaMbhAva thAya. ApaNe to narama, ApaNe kayAMya ahaM na karIe. ApaNe to na2ma ja rahIe, ApaNe to namratA ja rAkhavAvALA, namratAno moha AvI jAya. juo ! prakRti chetare che kevI rIte ! tyAga kare Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-716 409 to tyAgano ahaMbhAva, namratA kare to namratAno ahaMbhAva. have jAvuM kyAM ? zrIgurunA caraNamAM jAya to kahe, mAro pahelo naMbara che, sauthI AgaLa huM chuM. tyAM mane sauthI AgaLanuM sthAna maLe che. bIjA lokone pAchaLa besavAnuM maLe che ane AgaLa besADe che. eno ahaMbhAva. athavA loko ema jANe che ke, bhAI mAruM tyAM sthAna ghaNuM sAruM che. mArA upara zrIgurunI kRpA che ema badhA jANe che. huM zrIguruno kRpApAtra chuM evuM mAruM sthAna che. e badhA ahaMbhAvanA prakAra che. kyAMya chetarAvA jevuM nathI. "teno pAcho ahaMbhAva thaI AvavAnuM bane che, te paNa AgaLa jhera, jhera ane jhera...." traNa vakhata zabda lIdhA che. traNa vakhata vAta lIdhI che. te paNa AgaLa jhera, jhera ane jhera mAnI rAkhI vatayuM hoya to AtmArthane bAdha na thAya." AvI rIte bahu UMDe jaIne vicAryuM hoya ke kyAMya paNa ahaMbhAva thAya tyAM chetarAI na javAya evI kALajI rAkhI hoya to AtmArthane bAdha na thAya. nahitara AtmArtha sadhAya evuM nathI. je kAMI viTaMbaNA che e AtmArthInI bhUmikAnI che. ekavAra jo jIva AtmArthInI bhUmikAnI viTaMbaNAne oLaMgI jAya. yathArtha pAtratAmAM AvIne, utkRSTa pAtratAmAM AvIne jo AtmArthInI bhUmikAthI AgaLa nIkaLI jAya. e bhUmikAmAM bhUle nahi, lapase nahi, chetarAya nahi, kyAMya paNa gaDabaDa thAya nahi, cUke nahi to pachI AgaLano rasto sApha che. pachI bhUlavAnA Chance ochA che. paNa je kAMI takalIpha ane viTaMbaNA che e AtmArthInI bhUmikAnI ja che. eTale vizeSe karIne mumukSunI bhUmikAno viSaya vizeSa vicAravA jevo che, UMDANathI vicAravA jevo che. mumukSu :- ahaMbhAva. - pUjya bhAIzrI :- . ahaMbhAva athavA namratAno ahaMbhAva. nirahaMtA bhAvano ahaMbhAva eTale namratA. ahaMbhAvane rokavAthI, je nirahaMtA thaI, eno pAcho ahaMbhAva thaI jAya ke huM to kyAMya ahaMpaNuM karato nathI. ApaNe to kayAMya ahaMpaNuM karavAnuM nahi. eno ahaMbhAva thaI jAya. evI chetarAmaNI prakRti che. zAstromAM kahyuM che e Ave che. jIva sarvasaMgaparityAga karIne dukAna, dhaMdho, kuTuMba, parivAra, bairA, chokarA choDIne jaMgalamAM jAya. tyAM jaIne ene ema vicAra Ave ke huM keTaluM badhuM Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 rAjahRdaya bhAga-14 choDIne Avyo ! keTaluM badhuM huM choDIne jaMgalamAM AvI gayo ! tyAre jJAnI ema kahe che ke tuM badhuM sAthe laIne Avyo cho. choDIne nathI Avyo paNa pariNAmamAM sAthe laIne ja Avyo che. e paristhiti thAya che. khabara nathI paDatI ke zuM thayuM e. mumukSu - jJAnamAM jaNAya kharuM ne? pUjya bhAIzrI - zuM jaNAya jJAnamAM ? jJAnamAM zuM jaNAya? jaNAya eTale. cokhkhuM karo to kAMIka samajAya. mumukSu - ATaluM badhuM choDyuM, ATaluM badhuM tyAguM, ATaluM... pUjya bhAIzrI - hA. ATaluM badhuM meM choDyuM e choDavAno ahaMbhAva jJAnamAM jaNAya che ? meM choDavuM evo ahaMbhAva jaNAya che ? to e ahaMbhAvamAM badhuM rAkhyuM che. ahaMma eTale rAkhavuM. e badhuM emAM rAkhyuM che. choDyuM nathI paNa sAthe leto Avyo che. mumukSu :- vikalpanI Tape AvyA ja kare che. - pUjya bhAIzrI :- hA. e ukhaLyA ja kare che. vikalpanI Tape ukhaLyA kare che. khANa che. Tape hoya to kalAke-be kalAke pUrI thAya. A to khANa che. khANamAMthI nIkaLyA ja kare che. khodyA karo eTale nIkaLyA ja kare. enuM koI taLiyuM ja dekhAtuM nathI. evI che. khAsa kaI che ? e badhA vikalpa ajJAnanI khANamAMthI Ave che. vikalpa eTale kalpanA. eTale ja svarUpanizcayamAM nirvikalpa svarUpanI eTalI mahattA bhAse che... ke anya bhAvanI mahattAne laIne enA vikalpo che. zene laIne vikalpo che ? enI mahattAne laIne enA vikalpo che. e mahattA pahelIvahelI khovAno avasara svarUpanizcayanA kALamAM che. svarUpanI eTalI mahattA Ave che ke e badhI mahattA ekavAra UDI jAya che. eTale AgaLa jaIne e vikalpa zAMta thavAno avasara Ave che. nahitara vikalpa koI rIte maTI zake ja nahi evI paristhiti che. e 716 (patra pUro) thayo. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-717 411 patrAMka-717 zrI ANaMda, Aso suda 3, zukra, 1952 AtmArthI bhAIzrI mohanalAla pratye,Darabana tamAro lakhelo kAgaLa maLyo hato. A kAgaLathI TUMkAmAM uttara lakhyo che. nAtAlamAM sthiti karavAthI tamArI keTalIka sadgattio vizeSatA pAmI che, ema pratIti thAya che; paNa tamArI tema vartavAnI utkRSTa icchA temAM hetubhUta che. rAjakoTa karatAM nAtAla keTalIka rIte tamArI vRttine upakAra karI zake evuM kSetra kharuM, ema mAnavAmAM hAni nathI, kemake tamArI saraLatA sAcavavAmAM aMgata vibano bhaya rahI zake evA prapaMcamAM anusaravAnuM dabANa nAtAlamAM ghaNuM karIne nahIM; paNa jenI savRttio vizeSa baLavAna na hoya athavA nirbaLa hoya, ane tene iMglenDAdi dezamAM svataMtrapaNe rahevAnuM hoya, to abhakSyAdi viSemAM te doSita thAya ema lAge che. jema tamane nAtAlakSetramAM prapaMcano vizeSa yoga nahIM hovAthI tamArI savRttio vizeSatA pAmI, tema rAjakoTa jevAmAM kaThaNa paDe e yathArtha che; paNa koI sArA AryakSetramAM satsaMgAdi yogamAM tamArI vRttio nAtAla karatAM paNa vizeSatA pAmata ema saMbhave che. tamArI vRttio jotAM tamane nAtAla anAryakSetrarUpe asara kare evuM mArI mAnyatAmAM ghaNuM karIne nathI; paNa satsaMgAdi yoganI ghaNuM karIne prApti na thAya tethI keTaluMka AtmanirAkaraNa na thAya te rUpa hAni mAnavI kaMIka vizeSa yogya lAge che. atrethI 'Arya AcAravicAra' sAcavavA saMbaMdhI lakhyuM hatuM te AvA bhAvArthamAM lakhyuM hatuM - "Arya AcAra eTale mukhya karIne dayA, satya, kSamAdi guNonuM AcaravuM te; ane "Arya vicAra' eTale mukhya karIne AtmAnuM astitva, nityatva, vartamAnakALa sudhImAM te svarUpanuM ajJAna, tathA te ajJAna ane abhAnanAM kAraNo, te Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 rAjahRdaya bhAga-14 kAraNonI nivRtti, ane tema thaI avyAbAdha AnaMdasvarUpa abhAna evA nijapadane viSe svAbhAvika sthiti thavI te. ema saMkSepe mukhya arthathI te zabdo lakhyA che. varNAzramAdi, varNAzramAdipUrvaka AcAra te sadAcAranA aMgabhUta jevA che. varNAzramAdipUrvaka vizeSa pAramArthika hetu vinA to vartavuM yogya che, ema vicArasiddha che; joke varNAzramadharma vartamAnamAM bahu nirbaLa sthitine pAmyo che, to paNa ApaNe to jyAM sudhI utkRSTa tyAgadazA na pAmIe, ane jyAM sudhI gRhAzramamAM vAsa hoya tyAM sudhI to vANiyArUpa varNadharmane anusaravo te yogya che, kemake abhakSyAdi grahaNano teno vyavahAra nathI. tyAre ema AzaMkA thavA yogya che ke "luhANA paNa te rIte varte che, to tenA annAhArAdi grahaNa karatAM zuM hAni ?? to tenA uttaramAM eTaluM jaNAvavuM yogya thaI zake ke vagara kAraNe tevI rIti paNa badalAvavI ghaTatI nathI, kemake tethI pachI bIjA samAgamavAsI ke prasaMgAdi ApaNI rIti jonAra game te varNanuM khAtAM bAdha nathI evA upadezanA nimittane pAme. luhANAne tyAM annAhAra levAthI varNadharma hAni pAmato nathI; paNa musalamAnane tyAM annAhAra letAM to varNadharmanI hAnino vizeSa saMbhava che, ane varNadharma lopavArUpa doSa karavA jevuM thAya che. ApaNe kaMI lokanA upakArAdi hetuthI tema vartavuM thatuM hoya, ane rasalubdhatAbuddhithI tema vartavuM na thatuM hoya, topaNa bIjA tenuM anukaraNa te hetune samajyA vinA ghaNuM karIne kare, ane aMte abhakSyAdi grahaNa karavAmAM pravRtti kare evA nimittano hetu ApaNuM te AcaraNa che, mATe tema nahIM vartavuM te, eTale musalamAnAdinA annAhArAdinuM grahaNa nahIM karavuM te, uttama che. tamArI vRttinI keTalIka pratIti Ave che, paNa tethI UtaratI vRtti hoya to te ja pote abhakSyAdi AhAranA yogane ghaNuM karIne te raste pAme. mATe Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 patrAMka-717 e prasaMgathI dUra rahevAya tema vicAravuM kartavya che. dayAnI lAgaNI vizeSa rahevA devI hoya to jyAM hiMsAnA sthAnako che, tathA tevA padArtho levAya devAya che, tyAM rahevAno tathA vA AvavAno prasaMga na thavA devo joIe, nahIM to jevI joIe tevI ghaNuM karIne dayAnI lAgaNI na rahe; tema ja abhakSya 52 vRtti na javA devA arthe, ane te mArganI unnatinA nahIM anumodanane arthe, abhakSyAdi grahaNa ka2nA2no AhArAdi arthe pariyana rAkhavo joIe. jJAnadRSTie jotAM jJAtyAdi bhedanuM vizeSAdipaNuM jaNAtuM nathI, paNa bhakSyAbhakSyabhedano to tyAM paNa vicAra kartavya che, ane te arthe mukhya karIne A vRtti rAkhavI uttama che. keTalAMka kAryo evAM hoya che ke temAM pratyakSa doSa hoto nathI, athavA tethI doSa thato hoto nathI, paNa tene aMge bIjA doSono Azraya hoya che, te paNa vicAravAnane lakSa rAkhavo ucita che. nAtAlanA lokonA upakAra arthe kadApi tamAruM ema pravartavuM thAya che ema paNa nizcaya na gaNAya; jo bIje koI paNa sthaLe tevuM vartana karatAM bAdha bhAse, ane vartavAnuM na bane to mAtra te hetu gaNAya. vaLI te lokonA upakAra arthe vartavuM joIe ema vicAravAmAM paNa kaMIka tamArA samajavAphera thatuM haze ema lAgyA kare che. tamArI savRttinI kaMIka pratIti che eTale A viSe vadhAre lakhavuM yogya dekhAtuM nathI. jema sadAcAra ane sadvicAranuM ArAdhana thAya tema pravartavuM yogya che. bIjI UtaratI jJAtio athavA musalamAnAdinA koI tevAM nimaMtraNomAM annAhArAdine badale nahIM rAMdhelo evo phaLAhAra Adi letAM te lokono upakAra sAcavavAno saMbhava raheto hoya, to tema anusaro to sAruM che. e ja vinaMti. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 rAjahRdaya bhAga-14 717. gAMdhIjI 'DarabanamAM hatA emanA upara A patra lakhAyelo che. "AtmArthI bhAI zrI mohanalAla pratye, Darabana tamAro lakhelo kAgaLa maLyo hato. gAMdhIjIe patra vyavahAra cAlu rAkhela che. A kAgaLathI TUMkAmAM uttara lakhyo che. nAtAlamAM sthiti karavAthI tamArI keTalIka savRttio vizeSatA pAmI che, ema pratIta thAya che; paNa tamArI tema vartavAnI utkRSTa icchA temAM hetubhUta che." "nAtAla' karIne eka IMglenDanI aMdara koI gAma che. e gAmanI aMdara pote gayA che. tyAM koI pAdarIono krizcayana pAdarIono emane saMga che. emanI paNa evI icchA thaI che ke koI savRttione vadhAravI, dhArmika vRttione vadhAravI. eTale emaNe ema lakhyuM che ke huM ahIMyAM AvyA pachI mArI vRttiomAM sAro evo phera che. eTale emaNe eno uttara lakhyo che. nAtAlamAM sthiti karavAthI tamArI keTalIka sadgattio vizeSatA pAmI che, ema pratIta thAya che. tamArA patrathI. paNa e nAtAlane kAraNe nathI, ema kahe che. paNa tamArI tema vartavAnI utkRSTa icchA temAM hetubhUta che." tamane ema thayuM ke have ApaNe koI dhArmika Line upara jAvuM che, koI sArA kAryo karavA che, evI je utkRSTa icchA ane bhAvanA che ene laIne ema thayuM che. koI kSetrane laIne ema thayuM nathI. rAjakoTa karatAM nAtAla keTalIka rIte tamArI vRttine upakAra karI zake evuM kSetra kharuM, ema mAnavAmAM hAni nathI, kemake "rAjakoTa' e AvatA tyAre A rAjakAraNamAM paDI jatA. hindustAnanA rAjakAraNamAM evI rIte paDI jatA. e vakhate aMgrejonuM rAja hatuM. eTale aMgrejo ane rajavADAonI paNa gaDabaDa ghaNI hatI. dezI rajavADAomAM paNa anIti ghaNI hatI ane e paNa parAkASThAe pahoMcelI. A bAju aMgrejonI paNa gaDabaDa ghaNI hatI. e pachI enI aMdara aTavAI jatA hatA. eTale kahe che rAjakoTa karatAM nAtAla keTalIka rIte tamArI vRttine upakAra karI zake evuM kSetra kharuM..." kemake dUranuM kSetra hatuM. tyAM koI bIjuM rAjakAraNa nahi hoya. "ema mAnavAmAM hAni nathI...." ema mAnIe to ThIka vAta che. kemake tamArI saraLatA sAcavavAmAM aMgata vibano bhaya rahI zake Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka-717 415 evA prapaMcamAM anusaravAnuM dabANa nAtAlamAM ghaNuM karIne nahIM,...' ahIMyAM rAjakoTa'mAM enA upara dabANa thAya ke tamAre mahAtmAjI Ama karavuM joIe, mahAtmAjI tamAre Ama karavuM joIe. eTale enI aMgata je pravRttinI aMdara vighna nAkhe ane rAjakAraNa ane rAjanItinA prapaMcamAM anusaravAnuM dabANa emanA upa2 Ave e nAtAla'mAM prasaMga nahoto. have vAta kare che ke paNa jenI savRttio vizeSa baLavAna na hoya...' eTale sAmAnya rIte je bahu potAnA AtmAne sudhAravAnI utkRSTapaNe bhAvanAmAM na AvyA hoya athavA nirbaLa hoya,...' athavA jenA pariNAmo nirbaLa hoya. ane tene iMgleMDAdi dezamAM svataMtrapaNe rahevAnuM hoya,...' videzanI aMdara svataMtrapaNe rahevAnuM hoya to abhakSyAdi viSemAM te doSita thAya ema lAge che.' kemake tyAM khANIpINI sacavAya evuM nathI. thAya ema lAge che. jema tamane nAtAlakSetramAM prapaMcano vizeSa yoga nahIM hovAthI tamArI savRttio vizeSatA pAmI, tema rAjakoTa jevAmAM kaThaNa paDe e yathArtha che;...' kemake tyAM tamane dabANa Ave che. paNa koI sAca AryakSetramAM satsaMgAdi yogamAM tamArI vRttio nAtAla karatAM paNa vizeSatA pAmata ema saMbhave che.' A amArI salAha che ke 'nAtAla' choDIne, 'rAjakoTa' choDIne koI sArA AryakSetranI aMdara tame satsaMganA yogamAM raho to tamArI vRttiomAM vRddhimAnapaNuM thAya, savRttio vardhamAna thaI zake. ema mane lAge che. 'tamArI vRttio jotAM tamane nAtAla anAryakSetrarUpe asara kare evuM mArI mAnyatAmAM ghaNuM karIne nathI;...' have AryakSetranI salAha ApI to oluM anAryakSetra che ema thayuM ne ? ke che to anArya kSetra. paNa tame makkama mananA mANasa cho. 'gAMdhIjI' pote bahu dRDha manavALA mANasa hatA. jenI makkamatA karI e pachI jaldI choDe nahi. eTale tamArI je savRttio che e anArya kSetrarUpane kA2Ne tamane nukasAna kare, asara kare eTale tamane nukasAna kare evuM ghaNuM karIne mane nathI lAgatuM. tamArA mATe evuM nathI lAgatuM. paNa satsaMgAdi yoganI ghaNuM karIne prApti na thAya...' tyAM tamane ... Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 rAjahRdaya bhAga-14 koI satsaMga nahi maLe. nivRtti maLaze paNa satsaMga nahi maLe. tethI keTaluMka AtmanirAkaraNa na thAya." ane e satsaMganA abhAvamAM je tamane muMjhavatA prazno che. jenuM samAdhAna tamAre joIe enuM nirAkaraNa nahi maLe. juo ! AmAM phera che. nivRtti ane satsaMgamAM phera zuM? ghaNA zuM kare che)? satsaMga choDIne samajyA vagara nivRtti laI le che. ApaNe koInI sAthe paricaya nathI rAkhavo. vayA jAva ekAMtanI aMdara. samAdhAna kayAMthI thAze tane ? eTale ekalI nivRtti nahi paNa mumukSunI bhUmikAmAM satsaMga hovo joIe. to AtmanirAkaraNa thAya ane te "na thAya te rUpa hAni mAnavI kaMIka vizeSa yogya lAge che. e tamane nukasAna che, ema kahe che. tyAM 'nAtAlanI aMdara satsaMga nathI ane tethI tamane AtmanirAkaraNa thAya tevuM nathI. eTale e bAbatamAM tamane nukasAna thAya che ema mane to lAge che. ema karIne ene hindustAnanI aMdara satsaMga maLe evA koI kSetranI aMdara nivAsa karavAnI salAha Ape che. gAMdhIjIne "zrImadjI pratye bahumAna to avazya hatuM. ane bahumAna hatuM eTale ja emaNe patravyavahAra vagere saMparka cAlu rAkhelo. topaNa adhUruM bahumAna hoya to zuM nukasAna thAya? ane pUrepUruM bahumAna hoya to zuM lAbha thAya ? e AnI uparathI samajAya evuM che. A vicAravA jevo viSaya che. ApaNe to ApaNo dAkhalo ahIMyAM laIe. ghaNA mumukSuo evA hoya ke, bhAI ! ame to gurudevane mAnIe chIe, ame to phalANA jJAnIne paNa mAnIe chIe. ame to A jJAnIne paNa mAnIe chIe. ame to badhuM mAnIe chIe. mAne che, mAne che emAM phera che. nathI mAnatA, viruddhatA kare che enI to carcA karavI asthAne che. paNa je mAne che emAM zuM nukasAnI-lAbha che ? e thoDuMka gAMdhIjInA eka pAtra uparathI, eka dAkhalA uparathI vicAravA jevo siddhAMta che. jyAre jIva adhuruM anusaraNa kare tyAre zuM kare ? ke potAne phAve eTaluM le ane na phAve eTaluM na le. ane ene saMtoSa khoTo Ave ke huM paNa emane mAnuM chuM, emane pUchuM chuM, emanI salAha lauM chuM, emanI sAthe patra vyavahAra karuM chuM, emano saMparka rAkhuM chuM. paNa potAne anukULa paDe eTaluM kare, bAkInuM choDI de. pariNAma e AvyuM ke gAMdhIjI rAjakAraNa na choDI Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka-717 417 zakyA. rAjakAraNa na choDI zakyA eTale AtmAne je janma-maraNathI mukta thavAno mArga che e mArga prApta karavAno je avasara hato e avasara cUkI gayA. hindustAnamAM AvatA paNa je emane pratyakSa samAgama karIne je kAMI dharmanI, AtmahitanI Line pakaDavI joIe. e pakaDI na zakyA. ane bIjI bAjunA kheMcANamAM kheMcAI gayA). khAsa karIne rAjakAraNamAM bahu bIjo lAbha nathI thato. atyAre lAbha tye e to badhI ghaNI vicitra vAto che. paNa te divase to loko deza mATe samarpaNa karatA hatA. emAM to gAMThanuM khAvAnuM hatuM. kAMI meLavavAnuM nahotuM. hoya e devAnuM hatuM. samarpaNa karavAnuM hatuM. paNa enI sAme mAna maLe. zuM maLe ? jenuM samarpaNa vadhAre ene loko mAna-sanmAna Ape. juo ! ANe badhuM ApI dIdhuM, ANe badhuM arpaNa karI dIdhuM, AnI arpaNatA judI jAtanI che, Ano bhoga ghaNo che. dezane svataMtra karavAmAM Ano ghaNo bhoga che. e jAtanuM je mAna maLe, e mAnane laIne e pravRttinI aMdara je samaya ane zakti veDaphAya, ene laIne Atmahita sAdhI zakatA nathI. ane emAM pachI sAme rAjanItimAM to prapaMca hoya eTale ahIMyAM paNa ene prapaMca karyA vinA cAle nahi. e paristhiti che. mumukSu:- . pUjya bhAIzrI - hA. koI bAkI nahi. gurudeva' to kAMI kAcuM na rAkhe. mumukSu:- ... pUjya bhAIzrI :- hA, e kAMIka evuM... bhUlI gayo eka vAta. gurudeva' evuM kAMIka bolelA. mumukSa :- paranuM kAMI karI zakuM.. pUjya bhAIzrI - paranuM kAMI karI zakuM, dezanuM kAMI karI zakuM, bIjAnuM kAMI karI zake e mUMDha che. ane gAMdhIjI' e vAMcana pachI ghare jaIne kIdhuM ke A svAmIjIe mUMDha kIdhu e mane kIdhuM, hoM ! A muMDha mane kIdhuM hatuM. bIjAnuM karI zake ema mAne e mUMDha che, e mArA upara kIdhuM hatuM. ema thoDI carcA karI. paNa eTaluM aMdarathI lAgyuM na hoya. nahitara mANasa choDI de. arere. AvI bhUla mArAthI na thavI joIe. eTalI badhI aMdarathI Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 rAjahRdaya bhAga-14 asa2 na thaI hoya. bahAranuM vAtAvaraNa to eTaluM jabaradasta hoya che ke enI aMda2 kyAM khovAI jAya che jIvane potAne kAMI bhAna rahe nahi. e paristhiti che. mumukSu :- 'zrImandva'no ane 'gurudeva'no beno saMga maLyo. pUjya bhAIzrI :- baMneno saMga maLyo. hA. e emanuM jovA jevuM nathI. A jIve anaMta vAra evuM karyuM che. mumukSu :- emAMthI ApaNe bodha levAno. = pUjya bhAIzrI :- bodha to ApaNe levAno. A jIve anaMta vAra evuM karyuM che. zrIguru maLyA che, jJAnI maLyA che, chatAM bIjA prapaMcamAM rokAI jaIne pote jJAna prApta karyuM nathI. (ahIM sudhI rAkhIe..) mAre bIjAnI huMpha joItI nathI. huM pote ja mane huMpha ApuM che. tharatharatI ThaMDImAM huM ja mAruM tApaNuM chuM. huM koIno ozIyALo nathI ke nathI koIno mohatAja. jene kAMI joItuM na hoya, tene taNAva / ArtApaNuM nathI. lAlasA mANasane mArI nAkhe che athavA guNasaMpattine lUMTI le che. pachI te dhananI hoya ke mAnanI. teno aMta nathI. badhuM ja hovA chatAM ochuM paDatuM hoya che. jIvanamAM asaMtoSanuM duHkha moTuM che. tethI ja nispRhI sukhI che, niSparigrahI sauthI sukhI che. te AzA - apekSAnA mRgajaLamAM Dubato nathI. niHphIkara ane nirbhaya jIvana muktinuM sopAna che. paramArthano mArga nirAlaMba che.kemake AtmasvarUpanirapekSa ane nirAlaMba che. (anubhava saMjIvanI-1688) Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 mUlya 02-00 anupalabdha 200 1500 300 300 30 vItarAga sasAhitya prasAraka TrasTa upalabdha prakAzana (gujarAtI) graMthanuM nAma temaja vivaraNa 01 adhyAtmikapatra pUjya zrI nihAlacaMdrajI sogAnIjInA patro) 02 adhyAtma saMdeza pUjya gurudevazrInA vividha pravacano) 03 Atmayoga (zrImada rAjacaMdra patrAMka-596,491, 609 para pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 04 anubhava saMjIvanI pUjya bhAIzrI dvArA likhita vacanAmRttonuM saMkalana) 05 adhyAtma sudhA (bhAga-1) bahenazrInA vacanAmRta graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano 06 adhyAtma sudhA (bhAga-2)bahenazrInA vacanAmRta graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano 07 adhyAtma sudhA (bhAga-3) bahenazrInA vacanAmRta graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano 08 adhyAtma parAga 09 bIju kAMI zodhamA pratyakSa satpaSaviSayakavacanAmRttonuM saMkalana) 10 bRhadadravyasaMgrahapravacana (bhAga-1) dravyasaMgrahagraMtha upara pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInA saLaMga pravacano). 11 bRhadadravyasaMgrahapravacana (bhAga-2)(dravyasaMgrahagraMtha upara pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInA saLaMga pravacano) 12 bhagavAna AtmA (draSTiviSayakavacanAmRttonuM saMkalana) 13 dvAdaza anuprekSA (zrImad bhagavad kuMdakuMdAcAryadeva viracita 14 dravyadRSTi prakAza (bhAga-3) pUjya zrI nihAlacaMdajI sogAnI tattvacarcA) 15 dasa lakSaNa dharma (uttama kSamAdidasa dharmo para pUjya gurudevazrInAM pravacano) 16 dhanya ArAdhanA (zrImada rAjacaMdrajInI aMtaraMga adhyAtma dazA upara pUjya bhAIzrI zazIbhAI dvArAvivecana) 17 dizA bodha (zrImad rAjacaMdrajI patrAMka-166,449,ane pa72 para pUjya bhAIzrI zazIbhAI dvArA pravacano) 18 guruguNa saMbhAraNA pUjya bahenazrInA zrImukhethI hurita gurubhakti) 18 gurugirA gaurava pUjya saugAnIjInI aMgata dazA upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 20 gurugirA gaurava (bhAga-1) (dravyadRSTiprakAza graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA patro para saLaMga pravacano) 21 gurugirA gaurava (bhAga-2) dravyadRSTiprakAza graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA patro para saLaMgapravacano) 02-00 04-0 06-00 10 100 05-00 2MO 200 200 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 22 jiNasAsaNuM sarvAM (jJAnIpuruSa viSayaka vacanAmRttonuM saMkalana) 23 kuTuMba pratibaMdha (zrImada rAjacaMdra patrAMka-103, 332, 510, 528, 537 tathA 374 52 pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 24 kahAna ratna saritA (bhAga-1) (paramAgamasAramAMthI cUMTelA keTalAka vacanAmRtto u52 pUjya bhAIzrI zazIbhAInAM pravacano) 25 kahAna ratna saritA (bhAga-2)(52mAgamasAramAMthI kramabaddha paryAya viSayaka cUMTelA keTalAka vacanAmRtto upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInAM pravacano) 26 kArtikeyAnuprekSA pravacana (bhAga-1) kArtikeyAnuprekSA graMtha upara pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInA saLaMgapravacano 27 kArtikeyAnuprekSApravacana (bhAga-2) kArtikeyAnuprekSA graMtha upara pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInA saLaMgapravacano 28 klabaddhaparyAya 29 mumukSatA ArohaNa krama (zrImada rAjacaMdra patrAMka-254 52 pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 30 nirbhrAta darzananI keDIe (le. pUjya bhAIzrI zazIbhAI) 31 52mAtmAprakAza (zrImad yogIndradeva viracita) 32 52mAgamasA2 (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInA 1008 vacanAmRtta) 33 pravacana navanIta (bhAga-1) pUjya gurudevazrInA khAsa pravacano) 34 pravacana navanIta (bhAga-2) pUjya gurudevazrInA khAsapravacano) 35 pravacana navanIta (bhAga-3) pUjya gurudevazrInA 47 naya upara khAsa pravacano) 36 pravacana navanIta (bhAga-4) pUjya gurudevazrInA 47 naya zaktio upara khAsa pravacano) 08-00 40 pathaprakAza (mArgadarzana viSayaka vacanAmRttonuM saMkalana) 41 paribhramaNanA pratyAkhyAna (zrImada rAjacaMdra patrAMka-195, 128 tathA 264 52 pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 42 pravacana sudhA (bhAga-1)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 43 pravacana sudhA (bhAga-2)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 44 pravacana sudhA (bhAga-3)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 45 pravacana sudhA (bhAga-4)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 46 pravacana sudhA (bhAga-5)pravacanasAra zAstranA saLaMgapravacano 47 pravacana sudhA (bhAga-6)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 48 pravacana sudhA (bhAga-7)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 49 pravacana sudhA (bhAga-8)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 25-00 2500 30-00 30-00 30-00 15-00 10-00 15-00 11-25 anupalabdha 25-00 35-00 75-00 37 pravacanaprasAda (bhAga-1)(paMcAstikAyasaMgraha para pUjya gurudevazrInA pravacano) 65-00 38 pravacana prasAda (bhAga-2) (paMcAstikAyasaMgraha 52 pUjya gurudevazrInA pravacano) 39 prayojana siddhi (le. pUjyabhAIzrI zazIbhAI) - 03-00 06-00 20-00 40-00 85-00 30-00 40-00 30-00 30-00 20-00 2000 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 2 ) 20 20 anupalabdha anupalabdha anupalabdha 200 200 200 20.0 15-00 06-00 50 pravacana sudhA (bhAga-8)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano 51 pravacana sudhA (bhAga-10)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano para pravacana sudhA (bhAga-11)pravacanasAra zAstranA saLaMga pravacano pa3 pravacanasAra 54 pracArirUkAya saMgraha papa padmanaMdIpaMcavizatI pa6 puruSArthasiddhi upAya 57 rAja hRdaya (bhAga-1) (zrImada rAjacaMdra graMtha para pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 58 rAja hRdaya (bhAga-2) (zrImada rAjacaMdra graMtha para pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 59 rAja hRdaya (bhAga-3) zrImada rAjacaMdra graMtha para pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 60 rAjahRdaya (bhAga-) ("zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 61 samyakajJAnadIpikA (le. zrI dharmadAsajI kSullaka) 62 jJAnAmRtta (zrImada rAjacaMdra graMthamAMthI cUMTelA vacanAmRtto) 63 samyagdarzananA nivAsanA sarvotkRSTanivAsabhUta cha padano patra (zrImad rAjacaMdra patrAMka-493para pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 64 siddhapadano sarvazreSTha upAya (zrImada rAjacaMdra patrAMka-147, 194, 200, 511, pa60tathA 819pa2 pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 65 samayasAra dohana pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInA nAIrobImAM samayasAra paramAgama upara thayelAM pravacano) 66 suvidhidarzana pUjya bhAIzrI dvArA likhita suvidhi lekha upara temanAM pravacana) 67 svarUpabhAvanA (zrImada rAjacaMdra patrAMka-913,710 ane 833para pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 68 samaktinuM bIja (zrImada rAjacaMdra graMthamAMthI satparuSanI oLakhANa viSayaka patrAMka upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA pravacano) 69 tattvAnuzIlana pUjya bhAIzrI dvArA likhita vividha lekha) 70 vidhi vijJAna vidhi viSayaka vacanAmRttonuM saMkalana) 71 vacanAmRtta rahasya pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmInAnAIrobImAM bahenazrInA vacanAmRtta para thayelAM pravacano) 72 vacanAmRtta pravacana (bhAga-1) 73 vacanAmRtta pravacana (bhAga-2) 74 vacanAmRtta pravacana (bhAga-3) 75 vacanAmRtta pravacana (bhAga-4) 200 25-0 3pa-00 25-00 25-00 30 07-00 25-00 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupalabdha 30. 0 0 30.00 200 20 200 2000 20.00 2000 2000 422 76 yogasAra 77 dhanya ArAdhaka 78 adhyAtma sudhA (bhAga-4) "bahenazrInAM vacanAmRta' graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMgapravacano 79 adhyAtmasudhA (bhAga-5) bahenazrInAM vacanAmRta graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano 80 cha DhALA pravacana (bhAga-1) 81 cha DhALA pravacana (bhAga-2) 82 cha DhALA pravacana (bhAga-3) 83 muktino mArga sattA svarUpa graMtha para pUjya gurudevazrInA pravacana) 84 rAjahRdaya (bhAga-5) ("zrIma rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 85 rAjahRdaya (bhAga-6)(zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 86 rAjahRdaya (bhAga-7) "zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 87 rAjahRdaya (bhAga-8)("zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 88 rAjahRdaya (bhAga-9) (zrIma rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 89 rAjahRdaya (bhAga-10) (zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 89 rAjahRdaya (bhAga-11)(zrImaddAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) rAjahRdaya (bhAga-12) "zrImada rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 90 rAjahRdaya (bhAga-13) ("zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMgapravacano) 91 rAjahRdaya (bhAga-1) zrImad rAjacaMdra graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 92 adhyAtma sudhA (bhAga-6) "bahenazrInAM vacanAmRta' graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano 92 adhyAtma sudhA (bhAga-6) "bahenazrInAM vacanAmRta graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano 93 anubhavaprakAzanA kiraNo (bhAga-1) (zrIanubhavaprakAza' graMtha upara pUjya bhAIzrI zazIbhAInA saLaMga pravacano) 20.00 20.00 2000 20.00 20.00 20.00 2000 20.00 20.00 20.00 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 zrI vItarAga satsAhitya prasAraka TrasTa ___ upalabdha prakAzana (hindI) graMtha kA nAma evaM vivaraNa mUlya 01 anubhava prakAza (le. dIpacaMdajI kAsalIvAla) 02 Atmayoga (zrImad rAjacaMda patrAMka-469,491, 609 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 20-00 03 anubhava saMjIvanI (pUjya bhAIzrI zazIbhAI dvArA likhe gaye vacanAmRttoMkA saMkalana) 150-00 04 Atmasiddhi zAstra para pravacana (pUjya gurudevazrI dvArA) 50-00 05 Atmaavalokana 06 bRhada dravyasaMgraha anupalabdha 07 dravyadRSTiprakAza (tInoM bhAga-pUjya zrI nihAlacaMdajI sogAnIjIke patra evaM tatvacarcA) 30-00 08 dUsarA kucha na khoja (pratyakSa satpuruSa viSayaka vacanAmRtoMkA saMkalana) 06-00 09 daMsaNamUlo dhammA (samyaktva mahimA viSayaka AgamoMke AdhAra) 06-00 10 dhanya ArAdhanA (zrImada rAjacaMdrajIkI aMtaraMga adhyAtma dazA paraoN pUjya bhAIzrI zazIbhAI dvArA vivecana) 11 dizA bodha (zrImada rAjacaMdra patrAMka-166, 449, 572 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 25-00 12 dhanya puruSArthI 13 dhanya avatAra 14 guru guNa saMbhAraNA (pUjya bahinazrI caMpAbahina dvArA guru bhakti) 15-00 15 guru girA gaurava 16 jiNasAsaNaM savvaM (jJAnIpuruSa viSayaka vacanAmRtoMkA saMkalana) 08-00 17 kuTumba pratibaMdha (zrImad rAjacaMdra patrAMka-103,332,510, 528,537 evaM 374 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 25-00 18 kahAna ratna saritA (paramAgamasArake vibhinna vacanAmRtoM para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 30-00 19 mUlameM bhUla (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke vividha pravacana) 08-00 20 mumukSutA ArohaNa krama (zrImada rAjacaMdra patrAMka-254 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 10-00 10-00 21 muktikA mArga (sattA svarUpa grantha para pUjya gurudevazrIke pravacana) 22 nirdhAMta darzanakI pagaDaMDI (le. pUjya bhAIzrI zazIbhAI) 23 paramAgamasAra (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke 1008 vacanAmRtta) 24 prayojana siddhi (le. pUjya bhAIzrI zazIbhAI) 25 paribhramaNake pratyAkhyAna (zrImada rAjacaMdra patrAMka-195, 128, 264 04-00 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 20-00 20-00 20-00 20-00 20-00 20-00 20-00 20.00 anupalabdha anupalabdha 15-00 18-00 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 26 pravacana navanIta (bhAga-1) (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke khAsa pravacana) / 27 pravacana navanIta (bhAga-2) (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke khAsa pravacana) 28 pravacana navanIta (bhAga-3) (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke 47 naya ke khAsa pravacana) 29 pravacana navanIta (bhAga-4)(pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke 47 zakti ke khAsa pravacana) pravacana sudhA (bhAga-1)(pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke pravacanasAra paramAgama para dhArAvAhI pravacana) 31 pravacana sudhA (bhAga-2) (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke pravacanasAra paramAgama para dhArAvAhI pravacana) 32 patha prakAza 33 pravacanasAra 34 pracAstikAya saMgraha 35 samyakjJAnadIpikA (le. zrI dharmadAsajI kSullaka) 36 jJAnAmRtta (zrImad rAjacaMdra graMthameM se cayana kiye gaye vacanAmRtta) 37 samyagdarzanake sarvottakRSTa nivAsabhUta cha padoMkA amRta patra (zrImada rAdacaMdra patrAMka-493 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 38 siddhipakA sarvazreSTha upAya (zrImad rAjacaMdra graMthameM se patrAMka-147,194, 200,511,560 evaM 819 para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 39 suvidhi darzana (suvidhi lekha para pUjya bhAIzrI zazIbhAIke pravacana) 40 samayasAra nATaka 41 samayasAra kalaza TIkA 42 samayasAra 43 smaraNa saMcikA 44 svarUpa bhAvanA (zrImad rAjacaMdra patrAMka-913,710 evaM 833 para pUjya bhAIzrI zazIbhAI ke pravacana) 45 tattvAnuzIlana (bhAga-1,2,3) (le. pUjya bhAIzrI zazIbhAI) 46 tatthya 47 vidhi vijJAna (vidhi viSayaka vacanAmRttoMkA saMkalana) 48 vacanAmRtta rahasya (pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIke nAIraubImeM hue pravacana 49 bhagavAna AtmA 50 jina pratimA jina sArakhI 51. chaH DhAlA pravacana (bhAga-1) 52. chaH DhAlA pravacana (bhAga-2) 53. chaH DhAlA pravacana (bhAga-3) 54. pravacanasudhA (bhAga-6) 25-00 40-00 anupalabdha anupalabdha anupalabdha 20.00 20-00 20-00 anupalabdha 10-00 20-00 20.00 20.00 20.00 20.00 20.00 30.00 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 vItarAga sat sAhitya prasAraka TrasTameM se prakAzita huI pustakoMkI prata saMkhyA 01 pravacanasAra (gujarAtI) 02 pravacanasAra (hindI) 03 paMcAstikAyasaMgraha (gujarAtI) 04 paMcAstikAya saMgraha (hindI) 05 samayasAra nATaka (hindI) 06 aSTapAhuDa (hindI) 07 anubhava prakAza 08 paramAtmaprakAza 09 samayasAra kalaza TIkA (hindI) 10 Atmaavalokana 11 samAdhitaMtra (gujarAtI) 12 bRhada dravyasaMgraha (hindI) 13 muktikA mArga (sattA svarUpa grantha para pravacana) (gujarAtI) 14. yogasAra 15 adhyAtmasaMdeza 16 padmanaMdIpaMcaviMzatI 17 samayasAra 18 samayasAra (hindI) 19 adhyAtmika patro (pUjya nihAlacaMdrajI sogAnI dvArA likhita) 20 dravyadRSTi prakAza (gujarAtI) 21 dravyadRSTi prakAza (hindI) 22 puruSArthasiddiupAya (gujarAtI) 23 kramabaddhaparyAya (gujarAtI) 24 adhyAtmaparAga (gujarAtI) 25 dhanya avatAra (gujarAtI) 26 dhanya avatAra (hindI) 27 paramAmagasAra (gujarAtI) 28 paramAgamasarA (hindI) 29 vacanAmRta pravacana bhAga-1-2-3-4 30 anubhava prakAza (hindI) 31 nirdhAMta darzananI keDIe (gujarAtI) 1500 4200 1000 2500 3000 2000 2100 4100 2000 2000 2000 3000 1000 2000 2000 3000 3100 2500 3000 10,000 7600 6100 8000 3000 3700 8000 5000 4400 5000 2000 5000 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7500 3000 7500 2000 2000 2000 2000 1000 1500 5850 2300 2000 500 3500 2500 426 32 nirdhAMta darzanakI pagaDaMDI (hindI) 33 guruguNa saMbhAraNA (gujarAtI) 34 guruguNa saMbhAraNA (hindI) 35 jiNa sAsaNaM savvaM (gujarAtI) 36 jiNa sAsaNaM savvaM (hindI) 37 dvAdaza anuprekSA (gujarAtI) 38 dasa lakSaNa dharma (gujarAtI) 39 dhanya ArAdhanA (gujarAtI) 40 dhanya ArAdhanA (hindI) 41 pravacana navanIta bhAga-1-4 (gujarAtI) 42 pravacana prasAda bhAga-1-2 43 patha prakAza (gujarAtI) 44 patha prakAza (hindI) 45 prayojana siddhi (gujarAtI) 46 prayojana siddhi (hindI) 47 vidhi vijJAna (gujarAtI) 48 vidhi vijJAna (hindI) 49 bhagavAna AtmA (gujarAta) 50 bhagavAna AtmA (hindI) 51 samyakjJAnadIpikA (gujarAtI) 52 samyakjJAnadIpikA (hindI) 53 tattvAnuzIlana (gujarAtI) 54 tattvAnuzIlana (hindI) 55 bIjuM kAMI zodha mA (gujarAtI) 56 dUsarA kucha na khoja (hindI) 57 mumukSutA ArohaNa krama (gujarAtI) 58 mumukSutA ArohaNa krama (hindI) 59 amRta patra (gujarAtI) 60 amRta patra (hindI) 61 paribhramaNanA pratyAkhyAna (gujarAtI) 62 paribhramaNake pratyAkhyAna (hindI) 63 Atmayoga (gujarAtI) 64 Atmayoga (hindI) 65 anubhava saMjIvanI (gujarAtI) 66 anubhava saMjIvanI (hindI) 2000 2000 2000 1500 1000 1500 4000 2000 4000 2000 2500 3500 2000 2500 1500 4000 1500 3000 1000 1000 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 jJAnAmRta (gujarAtI) 68 jJAnAmRta (hindI) 69 vacanAmRta rahasya (gujarAtI) 70 vacanAmRta rahasya (hindI) 71 dizA bodha (hindI-gujarAtI) 72 kahAna ratna saritA (bhAga-1) 73 kahAna ratna saritA (bhAga-2) 74 kuTumba pratibaMdha (gujarAtI) 75 kuTumba pratibaMdha (hindI) 76 siddhapada kA sarvazreSTha upAya (gujarAtI) 77 siddhapada kA sarvazreSTha upAya (hindI) 78 guru girA gaurava (hindI-gujarAtI) 79 samayasAra dohana (gujarAtI) 80 samakitanuM bIja (gujarAtI) 81 svarUpabhAvanA (gujarAtI) 82 svarUpabhAvanA (hindI) 83 suvidhi darzana (gujarAtI) 84 suvidhidarzana (hindI) 85 Atmasiddhi zAstra para pravacana 86 pravacana sudhA (bhAga-1) (gujarAtI) 87 pravacana sudhA (bhAga-2) (gujarAtI) 88 pravacana sudhA (bhAga-3) (gujarAtI) 89 pravacana sudhA (bhAga-4) (gujarAtI) 90 pravacana sudhA (bhAga-5) (gujarAtI) 91 pravacana sudhA (bhAga-6) (gujarAtI) 92 pravacana sudhA (bhAga-7) (gujarAtI) 93 pravacana sudhA (bhAga-8) (gujarAtI) 94 pravacana sudhA (bhAga-9) (gujarAtI) 95 pravacana sudhA (bhAga-10) (gujarAtI) 96 pravacana sudhA (bhAga-11) (gujarAtI) 97 kArtikeyAnuprekSA pravacana bhAga-1 (gujarAtI) 98 kArtikeyAnuprekSA pravacana bhAga-2 (gujarAtI) 99 dravyasaMgraha pravacana (bhAga-1) (gujarAtI) 100 dravyasaMgraha pravacana (bhAga-2) (gujarAtI) 101 rAja hRdaya (bhAga-1) (gujarAtI) 427 3500 1500 1000 1000 3500 1000 1000 1500 2500 1500 2000 3500 750 1000 1000 1000 1000 1900 1250 1400 750 1000 1000 1000 1000 750 750 750 750 750 1000 1000 1000 1000 1500 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 102 rAja hRdaya (bhAga-2) (gujarAtI) 103 rAja hRdaya (bhAga-3) (gujarAtI) 104 adhyAtmasudhA (bhAga-1) (gujarAtI) 105 adhyAtmasudhA (bhAga-2) (gujarAtI) 106 adhyAtma sudhA (bhAga-3) (gujarAtI) 107 adhyAtma sudhA (bhAga-4) (gujarAtI) 108 adhyAtma sudhA (bhAga-5) (gujarAtI) 109 guru girA gaurava (bhAga-1) (gujarAtI) (dhArAvAhI pravacana) 110 guru girA gaurava (bhAga-2) (gujarAtI) (dhArAvAhI pravacana ) 111 muktino mArga (gujarAtI) 112 pravacana navanIta (bhAga - 1) (hindI) 113 pravacana navanIta (bhAga - 2) (hindI) 114 pravacana navanIta (bhAga-3) (hindI) 115 pravacana navanIta ( bhAga - 4 ) (hindI) 116 dhanya ArAdhaka (gujarAtI) 117 cha: DhAlA pravacana (gujarAtI) (bhAga-1) 118 chaH DhAlA pravacana (gujarAtI) (bhAga-2) 119 chaH DhAlA pravacana (gujarAtI) (bhAga-3) 120 jina pratimA jIni sArakhI 121 smaraNa saMcikA 122 daMsaNa mUlo dhammo 123 pravacana sudhA (bhAga - 1 ) hindI ) 124 pravacana sudhA (bhAga - 2) hindI ) 125 pravacana sudhA (bhAga-3) hindI ) 126 pravacana sudhA (bhAga-4) hindI ) 127 pravacana sudhA (bhAga-5) hindI ) 128 pravacana sudhA (bhAga - 6) (hindI) 127 dhanya puruSArthI (gujarAtI) 128 dhanya puruSArthI (hindI) 129 chaH DhAlA pravacana (hindI) (bhAga - 1) 130 rAja hRdaya (bhAga-4) (gujarAtI) 131 rAja hRdaya (bhAga-5) (gujarAtI) 132 rAja hRdaya (bhAga-6 ) (gujarAtI) 133 rAja hRdaya (bhAga-7) (gujarAtI) 134 rAja hRdaya (bhAga-8) (gujarAtI) 1500 750 1000 1000 1000 750 750 1000 750 1000 1000 1000 1000 1000 750 1000 1000 1000 500 1500 3500 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1500 6500 1000 500 500 500 150 150 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 150 150 100 100 135 rAja hRdaya (bhAga-9) (gujarAtI) 136 rAja hRdaya (bhAga-10) (gujarAtI) 137 rAja hRdaya (bhAga-11) (gujarAtI) 138 rAja hRdaya (bhAga-12) (gujarAtI) 139 rAja hRdaya (bhAga-13) (gujarAtI) 140 rAja hRdaya (bhAga-14) (gujarAtI) 141 adhyAtma sudhA (bhAga-6) (gujarAtI) 142 adhyAtma sudhA (bhAga-7) (gujarAtI) 100 100 150 150 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 pAThakonI noMdha mATe Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThakonI noMdha mATe 431 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 pAThakonI noMdha mATe Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA che. AtmA so gaMta pragaTa che, kemake svasaMvedana pragaanubhavamAM che. sAra vItarA, jivanaga2 (vatarAga sata sAhitya prasAraka TrasTa bhAvanagara