________________
ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
કર્તા-કર્મની જેમ ભોક્તા-ભોગ્ય સંબંધ પણ એક જ દ્રવ્યમાં ઘટિત થાય છે. દરેક જીવ પોતે પોતાના ભાવોને જ ભોગવે છે, પરદ્રવ્યને નહીં. ભોજન કરતી વખતે ટેલિવિજન દેખવામાં ઉપયોગ જોડાયેલો હોય તો ભોજનનો આનંદ આવતો નથી કારણ કે ટેલિવિજન દેખતી વેળા જીવનો ભાવ ભોજનમાં જોડાયેલો નથી. જીવ પદાર્થને ભોગવીને નહી પણ પદાર્થને ભોગવવાના ભાવથી સુખ-દુઃખ ભોગવે છે.
જો પતિ બિમાર હોય, ઉંઘી શકતો ન હોય અને પત્ની ડોક્ટરને બોલાવીને દવા વગેરે ઉપચાર કરે તેમ છતાં જો પતિને સારું ન થાય તો પત્ની બીજું શું કરી શકે? રાત્રે બે વાગ્યે પતિ એમ વિચાર હું આટલો બિમાર છું પણ મારી પત્ની ઉંઘી ગઈ છે, મારું કંઈ કરતી જ નથી એમ વિચારીને તો તેને પત્ની પ્રત્યે દ્વેષ થશે, પરંતુ જો પત્ની પણ પતિ સાથે જાગે, તો પતિને એમ થશે કે પત્ની મારૂં ખૂબ ધ્યાન રાખે છે, તેથી તેને પત્ની પ્રત્યે રાગ થશે. પરંતુ જો પતિ એમ વિચાર કરે કે શરીરના વિશેષજ્ઞ ડોક્ટર પણ મને સારો કરી શકતા નથી તો મારી પત્ની મારી સાથે રાતભર જાગવી જ જોઈએ એવો વિકલ્પ હું શા માટે કરું? જો એ આખી રાત જાગશે તો સંભવ છે કે તે પણ બિમાર પડે અને સવારે તેના માટે પણ ડોક્ટરને બોલાવવા પડે.
જો પતિ એમ વિચાર કરે પત્ની મારું કંઈ કરી શકતી જ નથી, તો પતિને રાગ-દ્વેષના અભાવમાં વીતરાગતા થશે કારણ કે પ્રત્યેક દ્રવ્યને સ્વતંત્ર અને સ્વાધીન માનીને રાગાદિભાવરૂપન પરિણમવાથી વીતરાગતા પ્રગટ થાય છે.
