________________
ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
૪૫
અશુદ્ધતાને પણ જાણે છે.
દ્રષ્ટિનો વિષય તો એક, અખંડ, નિત્ય, અભેદ હોવા છતા દ્રષ્ટિમાં સમ્યપણું પ્રગટ ન થયું હોવાથી આત્માનું અસ્તિત્વ હોવા છતાં આત્મા દ્રષ્ટિમાં આવતો નથી. દ્રવ્યનો દ્રવ્યપણાથી અભાવ થતો નથી, જ્યારે પણ જ્ઞાન પર્યાયમાંથી અભાવ થાય છે, ત્યારે એમ કહેવામાં આવે છે કે દ્રવ્ય ખોવાઈ ગયું છે. ખરેખર, દ્રવ્ય ક્યારેય ખોવાતું જ નથી, દ્રવ્યુનું જ્ઞાન ખોવાઈ જાય છે.
પોતાના મિત્ર સાથે રેસ્ટોરંટમાં જમતી વેળા વેઈટર ફરફર કરે છે, તેથી પોતાને કોઈ ફરક પડતો નથી, કારણ કે વેઈટર પ્રયોજનભૂત નથી. પરંતુ જો પોતાનો મિત્ર સ્થિર ન બેસીને વેઈટરની જેમ ફરફર કરે તો પોતે વિચલિત થવા લાગશે. તે જ પ્રમાણે પર્યાય પરિવર્તનશીલ છે, તેમ છતાં તે દ્રષ્ટિનો વિષય ન હોવાથી તથા દ્રષ્ટિનો વિષય સ્થિર ધ્રુવ હોવાથી, પરિણમનશીલ પર્યાય પણ સત્તાસ્વરૂપ હોવા છતાં વિકલ્પનું કારણ બનતી નથી.
