________________
૬૫
મોક્ષમાળા-વિવેચન પણ સત્સંગની સ્તુતિ આવી જાય છે, કારણ કે સત્સંગ કર્યો હોય તે જ શુદ્ધ આત્મામાં રહી શકે. શુદ્ધ આત્મામાં રહે એ સત્સંગનું જ ફળ છે. કામદેવ શ્રાવકે ભગવાનના વચને સાંભળ્યાં હતા તે કાર્યોત્સર્ગમાં દૃઢ રહ્યા. એ સત્સંગને જ મહિમા છે. સત્સંગ કર્યો હોય તેનું પ્રવર્તન છૂટવા માટે જ હોય છે.
સમસ્વભાવીને સમાગમ એટલે છૂટવાના ભાવવાળા, આત્માને પ્રાપ્ત કરે છે એવા ભાવવાળા જીને પરસ્પરને સમાગમ. વાત ગમે તે થાય પણ લક્ષ એક છૂટવાને જ હેય તેથી ઘણા માણસે હોવા છતાં અને પરસ્પરને સહવાસ છતાં તે એકાંતરૂપ જ છે, અને તેવી એકાંત માત્ર સંતસમાગમમાં રહી છે. સત્સંગે ઘણું વસ્તુઓના ખુલાસા થાય છે. પુરુષને સમાગમ કરવા જ રહેતા હોય ત્યાં માન, રાગદ્વેષ વગેરે ન થાય. જેને છૂટવું હોય તે એવા ભાવને ગૌણ કરી નાખે. વિષયમંડળ ઉપરથી સારું દેખાડે પણ અંદર મેક્ષને ભાવ નહીં હોવાથી તેને લક્ષ માનાદિ પોષવાને હેય, તેથી ત્યાં એકસ્વભાવીપણું નથી. જેને સ્વાર્થ, માયા નથી તે નિર્દોષ. એ નિર્દોષ અને સમસ્વભાવી સમાગમ તે એક બીજા પ્રત્યે સમભાવવાળા, પક્ષપાતરહિત શાંત મુનીશ્વરે છે અને ધર્મધ્યાનમાં પ્રશસ્ત રાગવાળા અલ્પારંભી પુરુષોને પણ કેટલેક અંશે છે, કારણ તેમને અલ્પાશે માયા ને સ્વાર્થ છે તેથી તેમને પરસ્પર કષાયનું કારણ નથી અથવા અલ્પ છે. જ્યાં સર્વથા સ્વાર્થ અને માયાકપટ છે ત્યાં સમભાવ નથી તેથી તે સત્સંગ નથી.
