________________
માક્ષમાળા–વિવેચન
૨૪૧
(૫) સમસ્વભાવીનું મળવું એને જ્ઞાનીએ એકાંત કહે છે. સમસ્વભાવી – મેાક્ષની ઇચ્છાવાળા મળે ત્યાં ઘણા કે થોડા હાય તા પણ એકાંત છે. સત્સંગમાં સંસારને સ્વાર્થ કે વિષયની વાત ન ડાય; પણ છૂટવાના આશય, રુચિ હાય તેથી એકાંત છે. મેળા, નાટક જોવા જાય ત્યાં આશય, રુચિ ભિન્ન ભિન્ન હોય છે. જયાં સ્વાર્થ અને વિષયની વાત હાય ત્યાં સમસ્વભાવતા નથી.
(૬) ઇન્દ્રિયા તમને જીતે અને સુખ માના તે કરતાં તેને તમે જીતવામાં જ સુખ, આનંદ અને પરમપદ પ્રાપ્ત કરો:અજ્ઞાની, માહને લઈને ઇન્દ્રિયાની આધીનતામાં સુખ માને છે ભાગમાં સુખ માને છે. એમ અનાદિકાળથી જીવ ઇન્દ્રિયાના ખાડામાં પડ્યો છે. જ્ઞાની જાણે છે કે ઇન્દ્રિયા આપણને વશ કરે છે તે દુઃખ છે. તેને જીતવાથી જ સુખ અને પરમપદ મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય. ઇન્દ્રિયાને જીતવી એ ખરા પુરુષાર્થ છે. મનને જીતે તે ઇન્દ્રિયાને જીતે. મનને જીતવા ૧૮ દોષ કહ્યા તે તજવા. પાંચ ઇંદ્રિયાને જીતવારૂપ સાધુપણું પાળવાથી પરમપદ - મેક્ષ પ્રાપ્ત થાય. આત્મા આત્મામાં રહે તે પણ પરમદું છે.
-
(૭) રાગ વિના સંસાર્ નથી અને સસાર વિના રાગ નથી :
રાગ એ માહના વિકલ્પ છે. જ્યાં તેના ત્યાગ કર્યો ત્યાં સંસાર જ નથી. રાગથી સંસાર થાય છે. દ્વેષની મર પડે છે અને તે દોષ છે એમ જણાય છે. પણ રાગ સૂક્ષ્મ ~~છે તેથી ખબર પડતી નથી, તેથી તે દોષરૂપ લાગતો નથી.
૧૬
