________________
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
૨૦૯
સદ્ભાવપૂર્વક એટલે સારા ભાવથી, નિઃસ્વાર્થભાવે, માનાદિ કષાય મૂકીને વિનયભાવે, આત્માને જાણવાપૂર્વક શીખે તા આત્મા ઉજવળતા પામશે, કષાય મંદ થશે અને ચારિત્રયમનિયમ પળાશે. આત્મજ્ઞાન થયું હશે તે તે નવતત્ત્વવિચારથી નિર્મળ થશે.
નવતત્ત્વ વિષે કોઈ એક પુસ્તક વાંચી લેવું એમ કહેવું નથી. પરંતુ પ્રથમ તે વિષે સામાન્ય જ્ઞાન મેળવી પછી દરેક શાસ્ત્રનું શ્રવણ કરતાં કે મનન કરતાં તેમાં કયા તત્ત્વની વાત ચાલે છે તે સમજી વિચાર કરવા. આત્મા. છે, અંધાયા છે, કેમ છૂટે ? વગેરે જે જ્ઞાની પુરુષને કહેવું છે તે આ નવતત્ત્વ વિષે છે. જ્ઞાનીઓએ શાસ્ત્રમાં શ્રેણિબદ્ધ જ્ઞાન ગૂંચ્યું છે. જેમ જેમ આ નવતત્ત્વનું નયનિક્ષેપ સહિત · જ્ઞાન મળશે તેમ તેમ અપૂર્વ આનંદ અને નિર્મળતાની— કર્મનિર્જરાની પ્રાપ્તિ થશે. તેમ થવામાં આ ત્રણ વસ્તુ જોઇએ : વિવેક, ગુરુગમ્યતા અને અપ્રમાદ. વિવેક – હિત શું ? અહિત શું ? વગેરે. ગુરુગમ્યતા એટલે આજ્ઞાએ વર્તવું, સ્વચ્છંદે ન વર્તવું. અપ્રમાદ એટલે વિષય, કષાય, વિકથા, સ્નેહ, નિદ્રા એ સર્વ પ્રકારના પ્રમાદથી રહિત થઈને આ નવતત્ત્વના અનુભવ કરવા.
એના રસાનુભવીએ = એ નવતત્ત્વના અનુભવ કરનારા. શ્રુતથી તત્ત્વને જાણે તેથી ધર્મધ્યાન થાય. શ્રુતની લીનતાને શ્રુતસમાધિ કહેવાય. સમ્યક્દર્શનથી નિર્ણય થતાં સહજસમાધિ થાય. સમ્યક્જ્ઞાનથી વિશેષ ઠરે. સમ્યચારિત્રથી કષાય ઘટે, તેથી તે રસને અનુભવે તેવેા થાય; તેથી શાંતિ થાય.
૧૪
