________________
૧૮૮
મોક્ષમાળા-વિવેચન અને નિદાન એ આર્તધ્યાનના ચાર ભેદ ત્યાગવા યોગ્ય છે. ૨ રૌદ્રધ્યાન – પાપ કરીને રાજી થાય તે રૌદ્રધ્યાન, તે પાપરૂપ છે. તેના ચાર ભેદ છે- હિંસાનંદી, મૃષાનંદી, ચૌર્યાનંદી અને પરિગ્રહાનદી. એ રૌદ્રધ્યાનના ચાર ભેદ ત્યાગવા યોગ્ય છે. આના ત્રણ પ્રકાર સમજાય છે પણ પરિગ્રહાનંદ પાપ છે તે મનાતું નથી. પરિગ્રહ મેળવીને આનંદ માને, તેથી નરકે જાય. ૩ ઘર્મધ્યાન-તે વિષે ઓ પાઠમાં વિવેચન આવશે. ૪ શુક્લધ્યાન – તે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થતાં પહેલાં અને મોક્ષે જતાં પહેલાં હેય છે. પૃથફત્વવિતર્ક, એકવિતર્ક સૂક્ષ્મકિયાઅપ્રતિપાતી અને વ્યુપરતક્રિયા નિયત એ ચાર શુક્લધ્યાનના ભેદ છે.
ભગવાનની આજ્ઞા આર્તરૌદ્રધ્યાન છેડીને ઘર્મધ્યાનમાં રહેવાની છે. એથી ઉત્તમ ગતિ અને પરિણામે મેક્ષ થાય છે. ઘર્મધ્યાનના ચાર ભેદ– આજ્ઞાવિચય, અપાયવિચય, વિપાકવિચય અને સંસ્થાનવિચય છે. આ પાઠમાં ઘર્મધ્યાનને વિસ્તાર કરેલું હોવાથી તેના ૧૬ ભેદ જણાવ્યા છે.
૪ ભેદ – આજ્ઞાવિચય, અપાયવિચય, વિપાકવિચય અને સંસ્થાનવિચય.
૪ લક્ષણ – આજ્ઞારુચિ, નિસરુચિ, સૂત્રરુચિ અને ઉપદેશરુચિ.
૪ આલંબન – વાચના, પૃચ્છને, પરાવર્તન અને ધર્મકથા. ૪ અનુપ્રેક્ષા –એકત્વ, અનિત્ય, અશરણ અને સંસાર.
ઘર્મધ્યાનના એ ૧૦ પ્રકાર સેવવા ગ્ય છે, વાંચવા, મુખપાઠ કરવા, વિચારવા યોગ્ય છે. તેનું નિદિધ્યાસન
