________________
: :
... .
.
.
...
** *--
-
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૨૩ ચળવિચળ = કઈ કરીને ઠામ બેસવા ન દે, ચિત્તને સ્થિર ન થવા દે. સંસારમાં રાગ થાય કે દ્વેષ થાય, રતિઅરતિ થયા કરે, તેથી ચળવિચળ છે. અનિત્ય = સંસારમાં એક ને એક અવસ્થા ન રહે; બાળક યુવાન થાય, પછી વૃદ્ધ થાય એમ એક જન્મમાં પણ બધી અવસ્થાઓ ફરે છે, તેથી અનિત્ય છે. સંસાર આવે ને આવે રહેવાને છે એ અપેક્ષાએ શાશ્વત છે, પણ અહીં વૈરાગ્ય થવા માટે વિચારવા પર્યાયની અપેક્ષાએ અશાશ્વત કહ્યો છે. ઘણે લાંબે વિચાર કરીને આ બધું કહ્યું છે.
અનંતભવનું પર્યટન = સંસારમાં એક ભવ છેડીને બીજે, બીજે છોડને ત્રીજે એમ અનંતભવનું પર્યટન થયા કરે છે. તેને વિચાર કરતાં ખેદ આવે તે “ભવે ખેદ છે. અનંતકાળનું અજ્ઞાન = અજ્ઞાન અનંતકાળનું છે તે જ દુઃખનું મૂળ છે. અનંત જીવનને વ્યાઘાત = અનંત જીવન તે સિદ્ધપર્યાયરૂપ છે. તે આત્માનું વાસ્તવિક જીવન છે. તે જન્મમરણથી હણાઈ રહ્યું છે એટલે તેને ત્યાઘાત થઈ રહ્યો છે. અનંત મરણ = સમયે સમયે મરણ થઈ રહ્યું છે. અનંત દેહ એક પછી એક છૂટે એ અનંત મરણ દ્રવ્યથી છે. અને સમયે સમયે પોતાનું સ્વરૂપ ભૂલી જીવ બીજા ભાવ કરે તે અનંતમરણ ભાવથી છે તે ભાવમરણ કહેવાય છે. અનંતકાળથી એવું ચાલ્યા કરે છે માટે અનંત કહ્યું. સંસારનું સ્વરૂપ શું? ભમવું પરિભ્રમણ કરવું તે સંસાર છે. અનંતભવનું પર્યટન ચાલુ છે.
* ઇંદ્રવારણ ફળ = ઉપરથી સુંદર દેખાય પણ ખાવાથી આંતરડા કાપી નાખે, મરણ કરે એવું ફળ. દેખાતી =
ભૂલી
ભાવથી
સંસાર નીકાળથી એ
