________________
ગ્રંથના નામથી પરિચિત હોવા છતાં આપણે ત્યાં આ ગ્રંથનો જોઈએ તેવો પ્રચાર - પ્રસાર નથી. જૈનોની આ ક્ષમતા બહુ પાંખી છે. આપણે આને વિશ્વસાહિત્યની કક્ષાએ લઈ જઈ શક્યા નથી. તેવું કરવાની આપણી પાસે કોઈ ફાવટ કે આવડત પણ નથી. પણ આ ગ્રંથને જો વૈશ્વિક કક્ષાએ મૂકી શકીએ તો ચાર ચાંદ લાગે.
આના પ્રણેતા છે સિદ્ધર્ષિ ગણી. એ હરિભદ્રસૂરિ મહારાજના ૨૦૦ વર્ષ પછી થયા છે, પણ એ તેઓના કેવા ફેન - ચાહક હતા તે અને હરિભદ્રસૂરિનો તેમના ઉપર કેવો ઉપકાર થયો હતો તે બધી વાતો જાણવા લાયક છે.
કથાના વિષયની વાત વિચારીએ તો, એક આત્મા ૮૪ ના ચક્કરમાં પરિભ્રમણ કરતો, અનંત પુદ્ગલ પરાવર્ત કાળથી, ભવિતવ્યતાના યોગે, ક્યાં ક્યાં ભમે ? ભમતાં ભમતાં કઈ કઈ સ્થિતિમાં - ગતિમાં – જગ્યાએ, કેવા કેવા રૂપમાં અને વેષમાં, કેવાં કેવાં નામે પેદા થાય - પ્રગટ થાય ? ત્યાં કેવા કેવા રોલ ભજવે – અભિનય કરે, નાટક કરે? તેની વાત આ કથામાં આવે છે.
આ કથા ખરેખર તો આત્મકથા છે, એક દ્રમ્મકની આત્મકથા, દ્રમ્મક એટલે ભિખારી, દ્રમ્મ એટલે એક પ્રકારનો ચલણી સિક્કો, પાઈ કે પૈસો, એની-એકેક દ્રમ્પની ભીખ માગે તેનું નામ દ્રમ્મક. એવો એક દ્રમ્મક અર્થાત્ સ્વયં સિદ્ધર્ષિ ગણી; હા, સિદ્ધર્ષિ ગણી પોતાને જ દ્રમ્મક ગણાવે છે અને તે રૂપે આલેખે છે; તે પોતાની આત્મકથા માંડે છે. અને તે એક ભવની નહિ, પણ પોતાની સમગ્ર ભવસ્થિતિની કથા, પોતાની કાયસ્થિતિની અને ભવચક્રના પરિભ્રમણની કથા.
