________________
રહેશે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-“જોગમા! Taggi gણમg અણુ શોસ્વિચ નિરિયાણ૦” હે ગૌતમ ! કેશલ દેશમાં ઉત્પન્ન થયેલા ત્રષભ ભગવાનની કેવલી પર્યાય જેટલા કાળ સુધીની છે. અર્થાત્ કેશલ દેશમાં થયેલા ત્રાષભ ભગવાનની કેવલી પર્યાય એક હજાર વર્ષ કમ એકલાખ પૂર્વ સુધી રહેશે ૮૪ ચોર્યાશી લાખ વર્ષનું એક પૂર્વગ થાય છે. અને ૮૪ ચોર્યાશી લાખ પૂર્વાગતું એક પૂર્વ થાય છે. એવા એક લાખ પૂર્વ સુધી તેઓનું તીર્થ પ્રવતિત રહેશે. આ એક લાખ પૂર્વમાં એક હજાર વર્ષ જે કમ કહ્યા છે, તે છઘસ્થ અવસ્થા માટે કહેવામાં આવેલ છે. તીર્થના પ્રકરણથી હવે ગૌતમસ્વામી પ્રભુને એવું પૂછે છે કે- તરણં મંણે! તિર નિરાશરે સિU હે ભગવન તીર્થ-ચતુર્વિધ સંઘ રૂપ તીર્થ એ તીર્થ શબ્દવાચ્ય છે કે તીર્થકર એ તીર્થ શબ્દ વાચ્ય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે- મા! મરહૂ તાવ નિયમ ઉતારે તિર્થ પુળ વાયavળારૂoળે ના અહંન્ત તે નિયમથી તીર્થકર જ હોય છે. તેઓ તીર્થરૂપ હતા નથી. તીર્થ તો ચાર વર્ણોવાળા અને ક્ષમા વિગેરે ગુણેથી વ્યાપ્ત-ભરેલા શ્રમણસંધ રૂપ જ હોય છે. આ રીતે તીર્થંકર તીર્થ હોતા નથી. તેઓ તો તીર્થના વ્યવસ્થાપક જ હોય છે. જેથી તીર્થ અને તીર્થકરમાં વ્યવસ્થાપ્ય અને વ્યવસ્થાપકમાં એકપણ હોતું નથી. શ્રમણસંઘરૂપ તીર્થનું સ્વરૂપ શાળા સબળવો’ શ્રમણ, શ્રમણી, શ્રાવક, અને શ્રાવિકા આ રૂપે છે એજ રીતે સાધુ, સાધ્વી શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓને જે સંઘ છે તેજ તીર્થ શબઢને મુખ્ય અર્થ છે. એવા તીર્થના પ્રવર્તક જ નિયમથી રાષભ ભગવાન વિગેરે છે. તેથી તેઓ પિતે તીર્થરૂપ લેતા નથી.
હવે ફરીથી ગૌતમસ્વામી પ્રભુને એવું પૂછે છે કે-વચનં મં?પાળ બાવળી પવચ” હે ભગવનું પ્રવચન આગમ પ્રવચન શબ્દના વાચ્ય છે, કે પ્રવચની-પ્રવચન આપનાર ઉપદેશક-તીર્થકર વિગેરે જીન-પ્રવચન શબ્દના વાચ્ય છે? “
ઘન વારે વારે વનમ્ શામિન્ અને આ વ્યક્તિ પ્રમાણે અહિયાં પ્રવચન શબ્દથી આગમ ગ્રહણ કરાયા છે, કેમકે નિર્દોષરૂપથી સંશય વિગેરેથી રહિતપણાથી જેના દ્વારા અભિધેય અર્થ કહેવામાં આવે છે, તેજ પ્રવચન કહેવાય છે, એવું તે પ્રવચન તીર્થકરોએ ઉપદેશેલ આગમ જ છે. “વળી’ પદ પ્રાકૃત હોવાથી દીર્ઘ થયેલ છે. આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં प्रल छ -'गोयमा! अरहा ताव नियम पावयणी, पवयणं पुण दुवालसंगे mનિવિદો” હે ગૌતમ અહંનું તીર્થકર નિયમથી પ્રવચન કર્તા હોવાથી પ્રવચની હોય છે. તેથી તે પ્રવચન શબ્દના વાચ્ય હોતા નથી પ્રવચન તે દ્વાદશાંગ ગણિપિટકજ છે. આચારાંગ, સ્થાનાંગ, સૂત્રકૃતાંગ, વિગેરે જે દ્વાદ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
૨૩
