________________
-
प्रज्ञापनासूत्रे गन्धाभ्यां सह द्वौ विकल्पावाह-'गंधओ सुब्भिगंधपरिणया वि, दुभिगंधपरिणया वि' ये स्कन्धादयो रसतः कटुकरसपरिणता स्तेषां मध्ये, केचन-'गंधओ' गन्धत: 'मुब्भिगंधपरिणया वि'-सुरभिगन्धपरिणता अपि भवन्ति केचन-'दुभिगंधपरिणया वि-दुरभिगन्धपरिणता अषि भवन्ति, इत्येवं द्वौ विकल्पौर, अथ तस्यैव स्परौं ः सह अष्टौ विकल्पानाह-‘फासओ कक्खडफाणपरिणया वि, मउयफासपरिगया वि, गुरुयफासपरिणया वि, लहुयफासपरिणया वि, सीयफासपरिणया वि, उसिणफासपरिणया वि, णिद्धफासपरिणया वि, लुक्खफासपरिणया वि' ये स्कन्धादयो रसतः कटुकरसपरिणता स्तेषां मध्ये, केचन-'फासओ' स्पर्शतः 'कक्खडफासपरिणया वि'-कर्कशस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'मउयफासपरिणया वि'-मृदुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'गुरुयफासपरिणया वि'-गुरुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'लहुयफासपरिणया वि'-लघुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'सीयफासपरिणया वि'-शीतस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन'उसिणफासपरिणया बि'-उष्णस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'णिद्धफासपरिणया वि' स्निग्धस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'लुक्खफासपरिणया वि' ___ कटुकरसवाले पुद्गलों के दो गंधों के योग से दो विकल्प दिखलाते हैं-जो पुद्गलस्कंध रस की अपेक्षा कटुकरस परिणमन वाले हैं, उनमें से कोई गंध की अपेक्षा सुगंध-परिणत होते हैं और कोई दुर्गधपरिणत होते हैं। इस प्रकार गंध की अपेक्षा दो भेद होते हैं । ___ कटुकरसवाले पुद्गल आठ स्पों के भेद से आठ प्रकार के होते हैं, सो दिखलाते हैं जो पुद्गल रस की अपेक्षा कटुकरस परिणमन वाले हैं, उनमें से कोई स्पर्श की अपेक्षा कर्कश स्पर्शवाले, कोई मृदु स्पर्शवाले, कोई गुरु स्पर्शवाले, कोई लघु स्पर्शवाले, कोई शीत स्पर्शयाले, कोई उष्ण स्पर्शयाले, कोई स्निग्ध स्पर्शवाले, और कोई
કડવા રસવાળાં પુદ્ગલેને બને ગંધની સાથે મેળાપ કરવાથી બનતા બે વિકલ્પ બતાવે છે જે પુદ્ગલે સ્કંધ રસની અપેક્ષાએ કડવા રસના પરિણામ વાળા છે, તેમાંથી કઈ બંધની અપેક્ષાએ સુગંધ પરિણામી બને છે અને કઈ દુર્ગધ પરિણમી બને છે. એ પ્રમાણે ગંધની અપેક્ષાએ બે ભેદ બને છે.
કડવા રસવાળાં પુદ્ગલ આઠ સ્પર્શેના ભેદથી આઠ પ્રકારના બને છે. તેને અહીં દેખાવાડમાં આવે છે–જે પુગલ રસની અપેક્ષાએ કડવા રસના પરિણામ વાળાં છે તેમાંથી કેઈ સ્પર્શની અપેક્ષાએ કર્કશ સ્પર્શવાળાં કઈ મસ્પર્શવાળાં, કઈ ગુરૂસ્પર્શવાળાં, કેઈ લઘુ સ્પર્શવાળાં કઈ ઠંડા સ્પર્શવાળાં, તે કઈ ગરમ સ્પર્શવાળાં, કેઈ સ્નિગ્ધ-ચિકણા પશવાળાં, કેઈ રૂક્ષ સ્પર્શ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
