________________
भगवतीसूत्रे हिइया ण य पोग्गलाणं ?' एकसमयस्थितिकानां-संख्येयसमयस्थितिकानाम्-असंख्येयसमयस्थितिकानां पुद्गलानां कतरे कतरेभ्यो वा यावद्-विशेषाधिकाः। एकसमयस्थितिकपुद्गलादारभ्याऽसख्ये गसमयस्थितिकपुद्गलेषु मध्ये कस्याऽपेक्षया कस्याऽल्पत्वं तुल्यत्वं विशेषाधिकत्वं वा भवतीति प्रश्नः ? भगवानाह-'जहा' इत्यादि । 'जहा-अवगाहणाए-तहा ठिईए वि भाणियव्वं अपाबहुगे' यथा-अगाहनायामल्पबहुत्वं कथितम्-तथैव-स्थितावपि अल्पबहुत्वं भणितव्यम् । एकसमयस्थितिकाः पुद्गला द्रव्यार्थतया सर्वेभ्योऽल्याः, तदपेक्षया-संख्यातसमयस्थितिकाः पुद्गला द्रव्यार्थतया-एकसमयस्थितिक पुद्गलापेक्षया-संख्यातगुणा अधिका भवन्ति । तदपेक्षया-असंख्यातसमयस्थितिकाः पुद्गला द्रव्यार्थतया-असंख्यातगुणा वाले, संख्यातसमय की स्थितवाले और असंख्यातसमय की स्थिति वाले पुद्गलों में कौन पुद्गल किन पुद्गलों से यावत् विशेषाधिक हैं ? तात्पर्य इसप्रश्न का यही है कि-एक समय की स्थितिवाले पुद्गलों से लेकर असंख्यात समय की स्थिति वाले पुद्गलों के बीच में किसकी अपेक्षा किस में अल्पता है ? किस की अपेक्षा किस में तुल्यता है ? और किसकी अपेक्षा किस में विशेषाधिकता है ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'जहा अवगाहणाए तहा ठिईए वि भाणियवं अप्पा बहुगं' हे गौतम ! जिस प्रकार से अवगाहना के सम्बन्ध में अल्पबहुत्व कहा गया है, उसी प्रकार से स्थिति के सम्बन्ध में भी अल्पबहुत्व कहना चाहिये। इस प्रकर एक समय की स्थितिवाले जो पुद्गल हैं वे द्रव्यरूप से सथ से कम हैं। इनकी अपेक्षा जो संख्यात समय की स्थितिवाले पुद्गल हैं वे द्रव्यरूप से संख्यातगुणे अधिक हैं। संख्यातसमय की
संखेजसमद्विइयाणं पोग्गलाण' असावन समयनी स्थितिवाणा, ज्यात સમયની સ્થિતિવાળા અને અસંખ્યાત સમયની સ્થિતિવાળા પુલેમાં ક્યા પદ્રલો કયા પુલેથી યાવત્ વિશેષાધિક છે ? આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે-એક સમયની સ્થિતિવાળા પુદ્ગલે અને અસંખ્યાત સમયની સ્થિતિવાળા પુદ્રમાં કયા પદ્રલેથી કયા પદ છેડા છે? કયા પુદ્ગલે કરતાં કયા પગલે વધારે છે? કયા પુદ્ગલ કયા પુદ્ગલેની બરાબર છે? કયા પુદ્ગલે
या पोथी विशेषाधि छ १ मा प्रश्न उत्तरमा प्रभुश्री छ है-'जहा अवगाहणाए तहा ठिईए वि भाणियव्वं अप्पाबहुगं' गौतम! २ प्रमाण અવગાહનાના સંબંધમાં અપબહુ પણ કહ્યું છે, એજ પ્રમાણે સ્થિતિના સંબંધમાં પણ અ૫બહુપણું કહેવું જોઈએ. આ રીતે એક સમયની સ્થિતિ વાળા જે પગલે છે, તે દ્રવ્યરૂપથી સૌથી ઓછા છે, તેના કરતાં સંખ્યાત સમયની સ્થિતિવાળા જે પુદ્ગલે છે, તેઓ દ્રવ્યપણથી સંખ્યાતગણું વધારે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
