________________
भगवतीसूत्रे कतरे कतरेभ्योऽल्पा या-बहुका वा तुल्या वा-विशेषाधिकावेति प्रश्नोऽल्पबहुत्यादि विषयकः । भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम ! 'दुपएसिएहितो खंधेहितो परमाणुपोग्गला-दव्वट्टयाए बहुगा' द्विपदेशिकेभ्यः स्कन्धेश्या परमाणुपुद्गलाः द्रव्यार्यतया-द्रव्यस्वरूपेण बहुका भवन्ति । द्वयणु. काऽधवयविश्या स्वन्धेश्यः परमाणवोअयया बहका सूक्ष्मत्वाद्-एकत्याच । अब ययी व्याप्यो भवति, अवयवा-व्यापकाः भवन्ति, इति व्याप्यापेक्षया व्यापकानामधिकरवं स्वाभावादिति । अतः परमाणवोऽधिकाः द्वयणुका अवयविनशतदपेक्षया-अल्पा भवन्तीति भावः । अन्ये तु-स्थूलत्वादवयविनः स्तोकाः वस्तु
और विप्रदेशिक स्कन्धों में 'दव्वट्ठयाए' द्रव्यरूप से 'कयरे कयरेहितो अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा विसेसाहिया वा' कौन पुद्गल किन पुदगलों से अल्प हैं ? कौन किन से बहुत हैं ? कौन किन के बराबर हैं ? और कौन किनसे विशेषाधिकहैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं -'गोयमा ! दुप्पएसिस्तिो खंधेहिंतो परमाणु पोग्गला दबट्टयाए बहुगा' है गौतम ! द्विप्रदेशिक स्कन्धों से परमाणु पुद्गल परूपसे बहुत हैं। क्योंकि परमाणु पुद्गलरूप अवयव सूक्ष्म होते हैं और एक होते हैं। तथा द्विपदेशिक आदि स्कन्ध परमाणुपुद्गलों की अपेक्षा स्थूल होते हैं इस कारण वे थोडे हैं । तथा अवयवी ब्याप्प होता है और अवयव व्या. पक होते हैं । इसलिये भी व्याप्य की अपेक्षा व्यापकों की स्वभावतः अधिकता होती है । अतः यह मानना पड़ता है कि दो परमाणु आदि अवयवियों की अपेक्षा परमाणु अवयव अधिक हैं और उनकी अपेक्षा प्रदेशवाज। २४ घामा ‘दव्वट्ठयाए' द्रव्यपाथी कयरे कयरेहितो अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, बिसेसाहिया वा' या पुदगल या पदास। ४२di मद५ છે? ક્યા પુદ્ગલે કયા પુદ્ગલોની બરોબર છે? અને કયા પગલે કયા પગલેથી વિશેષાધિક છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે'गोयमा! दुप्पएसिए हितो खंधेहितो परमाणुपोग्गला दव्वदयाए बहुगा' है ગૌતમ! બે પ્રદેશવાળા સ્કંધોથી પરમાણુ પુદગલ દ્રવ્યપણાથી વધારે છે. કેમકે પરમાણુ પુદ્ગલ રૂપ અવયવ સૂક્ષ્મ હોય છે. અને એક હોય છે. તથા બે પ્રદેશ વિગેરે કંઇ પરમાણુ પુદ્ગલેની અપેક્ષાથી સ્થૂલ હોય છે. તે કારણથી તેઓ અ૯પ છે. તથા અવયવી વ્યાપ્ય હોય છે, અને અવયવવ્યાપક હોય છે, એથી પણ વ્યાપ્ય કરતાં વ્યાપકોનું અધિકપણું સ્વાભાવિક હોય છે. જેથી એ માનવું પડે છે કે-બે પરમાણું વિગેરે અવયવિયોની અપેક્ષાથી પર. માણુ અવયવ વધારે છે. અને તેના કરતાં બે પરમાણું વિગેરે અવયવી અ૬૫
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
