________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.३ सू०६ श्रेण्याः सादित्वादिनिरूपणम् ७०१ ___ अथ गौतमस्वामी पुनर्लो काकाशश्रेणीषु प्रदेशार्थतया यः विशेषः स कथ्यते 'लोगागाससेढीओ णं भते' इत्यादि । 'लोगागाससेढीओ णं भंते ! पए सट्टयाए पुच्छा?' लोकाकाशश्रेगयः खलु भदन्त! प्रदेशार्थतया पृच्छ!? हे भदन्त ! लोकाकाश. श्रेणयः प्रदेशार्थतया किं कृतयुग्मस्वरूपाः व्योजस्वरूपाः द्वापरयुग्मरूपाः कल्योज रूपावेति प्रश्न: ? भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोषमा' हे गौतम ! 'सिय कडजुम्माओ' स्यात्-कृतयुग्माः लोकाकाशश्रेणयः। 'नो तेओयाओ' नो योजाः 'सिय दावरजुम्माओ' स्याद्-द्वापरयुग्माः। 'नो कलि भोगा' नो कल योजाः ता लोकाकाशश्रेणय इति । स्यात्-कृतयुग्माः, स्याद्-द्वापरयुग्माः, इत्येतदेवं विचारणीयम्-रुचकार्कीदारभ्य यत्पूर्व-दक्षिणं वा लोकाई तदितरेण तुल्यं विद्यते, हैं योजरूप अथवा द्वापरयुग्मरूप अथवा कल्योज स्वरूप वे नहीं होती हैं क्यों कि वस्तु का जो स्वभाव है वह अनतिक्रमणीय होता है।
अब श्री गौतमस्वामी लोकाकाश की श्रेणियों में जो प्रदेश रूप से विशेषता है वह प्रकट करते हैं -'लोगागाससेढीभोणं भंते! पएसट्टयार पुच्छा' इसमें गौतमस्वामीने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! लोकाकाश की श्रेणियां प्रदेशरूप से क्या कृतयुग्मरूप हैं ? अथवा योजरूप हैं ? अथवा द्वापरयुग्मरूप है अथवा कल्योजरूप हैं ? इसके उत्तर में प्रमुश्री गौतमस्वामी से कहते हैं-'गोयमा! सिय कडजुम्माओ, नो तेभोयाओं, सिय दावरजुम्मामओ, नो कलिओगाओ' हे गौतम ! लोकाकाश की श्रेणियां प्रदेशरूप से कदाचित् कृतयुग्मरूप हैं योजरूप नहीं हैं कदा. चित् द्वापरयुग्मरूप हैं कल्पोजरूप नहीं हैं । इस कथन का भाव इस प्रकार से है-रुचकाध से लेकर जो पूर्व अथवा दक्षिण का लोकाध है હોય છે, એ જ રૂ૫ અથવા દ્વાપર યુગ્મ રૂપ અથવા કાજ રૂપ તે હેતી નથી. કેમકે વસ્તુને જે સ્વભાવ છે, તે અનતિકમણુંય હોય છે.
હવે શ્રી ગૌતમસ્વામી લેકાકાશની શ્રેણિમાં પ્રદેશપણાથી જે વિશેષપણું छ, ते प्रगट रे छे. 'लोगागाससेढीओ ण भंते ! पएसट्टयाए पुच्छा' मा सूत्रया શ્રી ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એવું પૂછયું છે કે હે ભગવદ્ કાકાશની શ્રેણિયે પ્રદેશ પણાથી શું કૃતયુમ રૂપ છે? અથવા જ રૂપ છે? અથવા દ્વાપરયુગ્મ રૂપ છે? અથવા કળેજ રૂપ છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં શ્રી ગૌતમસ્વામીને प्रभुश्री ४ छ-'गोयमा! सिय कडजुम्माओ, नो तेओया ओ, सिय दावरज म्माओ, नो कलिओगाओं' 3 गौतम ! शनी श्रेणियो प्रदेश पाथी કઈ વાર કૃતયુગ્મ રૂપ છે, વ્યાજ રૂપ નથી. કોઈ વાર દ્વાપરયુગ્મ રૂપ છે, કજ રૂપ નથી આ કથનને ભાવ એ છે કે-ચકાધથી લઈને પૂર્વ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
