________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ.५सू०९ अनन्तप्रदेशिके सप्ताष्टस्पर्शगतभङ्गनि० ८९७ शितम् ते च मङ्गाः सर्वशब्दविशेषितेन आदिन्यस्तेन कर्कशपदेन लब्धाः, तथा मृदुपदेन आदिन्यस्तेनापि समं चतुःषष्टिभंगा भवन्तीति तथाहि-सों मृदुको देशो गुरुको दशो लघुको देशः शीतो देश उणो देशः स्निग्धो देशो रूक्षः १, सर्वो मृदुको देशो गुरुको देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशाः रूक्षाः २, स्वा मृदुको देशो गुरुको देशो लघुको देशः शीवो देश उष्णो स्पर्श छोड़ दिया गया है गुरु आदिक पट्पद जिस प्रकार से कर्कश स्पर्श के साथ रहते हैं उसी प्रहार से ये वृदु स्पर्श के साथ भी रहते हैं अतः गुरु आदि पदों की एशता, और अनेकता को लेकर ६४ भंग हुए यहां प्रकट किये गए है उसी प्रकार से अहुपद को भी आदिमें रख करके ६४ भंग कर लेना चाहिये अर्थात् मृदुपद को प्रधान करके
और गुरु आदि पदों में एकता और अनेकता करके पूशैक्त रीति के अनुसार ही ६४ भंग कर लेना चाहिये, जैसे-'सर्वो मृदुका, देशो गुरुका, देशो लघुका, देशः शी:, देश उष्णः, देशः स्निग्धः, देशो रूक्षः १' यह प्रथम भंग है, 'सर्वो मृदुका, देशो गुरुकः, देशो लघुका, देशः शीतः, देश उष्णः, देशः स्निग्धः, देशाः रूक्षाः' यह द्वितीय भंग है इसके अनुसार वह सर्वांश में दु, एकदेश में गुरु, एकदेश में लघु एकदेश में शीत, एकदेश में उष्ण, एकदेश में स्निग्ध और अनेक देशों में रूक्ष स्पर्शवाला हो सकता है २, सर्वः दुकः, देशः गुरुकः, કેમકે આ મુખ્યપણામાં મૃદુ સ્પર્શને છોડી દીધેલ છે. ગુરૂ વિગેરે છ પદ જે રીતે કર્કશ સ્પર્શની સાથે રહે છે તે જ રીતે મૃદુ સ્પર્શની સાથે પણ તે રહે છે. જેથી ગુરૂ વિગેરે પદેના એકપણને અને અનેકપણાને લઈને દક ચોસઠ અંગો અહિયાં બતાવ્યા છે. તેજ રીતે મૃદુ પદને પહેલા રાખીને ૬૪ ચેસઠ અંગે સમજી લેવા અર્થાત્ મૃદુ પદને મુખ્ય બનાવીને અને ગુરૂ વિગેરે પદોમાં એકપણું અને અનેક પણ કરીને પૂર્વોક્ત પદ્ધતિ પ્રમાણે ૬૪ यास मी मनावी ने ते मा प्रमाणे छे.-'सों मृदुकः देशो गुरुकः देशो लघुकः देशः शीतः देश उष्णः देशः स्निग्धः देशो रूक्षः१' સર્વાશથી મૃદુ એકદેશમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ એક દેશમાં શીત એક દેશમાં ઉણ એકદેશમાં સ્નિગ્ધ અને એકદેશમાં રૂક્ષ સ્પર્શવાળ હોય છે, ૧ मा ५ मा छ. १ ५२१॥ ते 'सर्वो मृदुकः देशो गुरुकः देशो लघुकः देशः शीतः देश उष्णः देशः स्निग्धः देशाः रूक्षाः२' पोताना सशिथी मह એકદેશમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ એકદેશમાં શીત એકદેશમાં ઉચ્ચ એકદેશમાં સ્નિગ્ધ અને અનેક દેશોમાં રૂક્ષ સ્પર્શવાળ હોય છે. ૨ આ બીજો ભંગ
भ ११३
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૩
