________________
સુમિત્રનું દેશાંતર ગમન રૂપ હતું તે શીલ ન હતું. શીલ હતું તે સંસ્કાર ન હતા. તંદુરસ્તી હતી તે બીજું બધું ન હતું.
ઘણો બધો સમય આમ તેણે ઝળપાટ કર્યો. એક દિવસ દડમજલ કરતાં સુમિત્રે વત્સ દેશમાં પ્રવેશ કર્યો. વિવિધ ગામ નગરને નીરખતે નીરખતે તે કૌશાંબી નગરીમાં આવ્યું.
આ નગરીની પ્રશંસા તેણે પોતાની સફરમાં ઘણી સાંભળી હતી. રાજગૃહથી પોતાને નીકળે ઘણા સમય થઈ ગયે હતે. અને હજી સુધી જે કામે નીકળ્યું હતું તે કામ પૂરું થયું ન હતું. તેને મનોમન એમ લાગતું હતું કે આ નગરીમાં તેનું કામ જરૂરથી સફળ થશે. આ માટે તેની પાસે કઈ નક્કર કારણ ન હતું. પરંતુ સુમિત્રને આત્મા તેને કહેતો હતો કે હવે આ સફરનો શુભ અંત અહીં જ આવી જશે.
આ કૌશાંબી નગરી રાજગૃહનગરીથી જરાય ઉતરે તેવી ન હતી. ઊંચી ઊંચી હવેલીઓ, ગગનચુંબી જિનાલયે, વિશાળ રસ્તાઓ, રસ્તાઓની બે બાજુઓએ શીતળ છાંય પાથરતાં આસોપાલવનાં વૃક્ષે, એ રસ્તાઓ ઉપર ચાલ્યા જતા રથે, હણહણાટ કરતાં પાણીદાર વેત, કથઈને કાળા અશ્વ, મલપતી ગતિએ ચાલતાં મહેમત ગજરાજે અને અઢારે આલમથી ઉભરાતાં વિવિધ ચૌટાઓ, આ બધું જોઈને સુમિત્રને રાજગૃહની યાદ આવી ગઈ.
આ નગરી ઉપર માનસિંહનું રાજ્ય ચાલતું હતું.
