________________
# સમયસાર દર્શન (૧૫) દષ્ટિનો વિષય શુદ્ધ છે અને દૃષ્ટિ પણ શુદ્ધ છે. દષ્ટિ એ ત્રિકાળી શુદ્ધની પ્રતીતિ
કરી, શુદ્ધમાં શુદ્ધ જણાયો. દષ્ટિ જ્યારે “શુદ્ધ થાય ત્યારે વસ્તુ શુદ્ધ છે એમ તેણે જાણ્યું કહેવાય. શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વભાવની દૃષ્ટિ કરતાં અશુદ્ધતા ગૌણ થાય છે
અને તેનો અભાવ થઈને શુદ્ધિ પ્રગટ થતાં મુક્તિ થાય છે. (૧૬) દ્રવ્ય દૃષ્ટિ શુદ્ધ છે, અભેદ છે, નિશ્ચય છે, ભૂતાર્થ છે, સત્યાર્થ છે, પરમાર્થ છે.
પર્યાય દૃષ્ટિ અભૂતાર્થ છે. (૧૭) દ્રવ્યનો સ્વભાવ અભેદ છે. તે પર દૃષ્ટિ જતાં દૃષ્ટિ પણ અભેદ છે. ત્રિકાળી દ્રવ્ય
અભેદ છે, માટે તેના આશ્રયે પ્રગટેલી જે દૃષ્ટિ તે પણ અભેદ છે. (૧૮) ત્રિકાળી દ્રવ્ય-વસ્તુ સત્ય છે. આવા સચ્ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્માની દૃષ્ટિ કરનારી
દ્રવ્ય દૃષ્ટિ પણ સત્યાર્થ છે. (૧૯) અહીં વ્યવહાર (અશુદ્ધ પર્યાય) સામે દૃષ્ટિ (શુદ્ધ પર્યાય) ને નિશ્ચય કહી છે.
ત્રિકાળી સ્વભાવની દૃષ્ટિથી જોઈએ તો દ્રવ્ય નિશ્ચય સત્ છે અને એના આશ્રયે
પ્રગટેલી દષ્ટિ પણ નિશ્ચય છે. (૨૨) “જ્ઞાયક એવું નામ પણ તેને શેયને જાણવાથી આપવામાં આવે છે, કારણ કે શેયનું આ પ્રતિબિંબ જ્યારે ઝળકે છે ત્યારે જ્ઞાનમાં તેવું જ અનુભવાય છે. વિકારાદિ શેય છે.
એવું જ્ઞાનમાં જણાય છે તો પણ શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. (૨૧) “આ હું જાણનારો છું તે હું જ છું, અન્ય કોઈ નથી”. એવો પોતાને પોતાનો
અભેદરૂપ અનુભવ થયો ત્યારે એ જાણવારૂપ ક્રિયાનો કર્તા પોતે જ છે અને જેને જાણ્યું તે કર્મ પણ પોતે જ છે. આ શુદ્ધ નયનો વિષય છે. શુદ્ધ નયનો વિષય તો પોતાનો ધ્રુવ સ્વભાવ જ્ઞાયક છે.
૩૫)
