Samaysara Darshan

SR No.: 006042
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 24

આ સમયસાર દર્શન
. આત્માના અનંતધર્મોમાં ચેતનપણું અસાધારણ ધર્મ છે, બીજા અચેતન દ્રવ્યોમાં નથી. સજાતીય જીવદ્રવ્યો અનંત છે તેમનામાંય જો કે ચેતનપણું છે તો પણ સૌનું ચેતનપણું નિજ સ્વરૂપે જુદું જુદું કહ્યું છે કારણ કે દરેક દ્રવ્યને પ્રદેશભેદ હોવાથી કોઈનું કોઈમાં ભળતું નથી. આ ચેતનપણું પોતાના અનંતધર્મોમાં વ્યાપક છે તેથી તેને આત્માનું તત્ત્વ કહ્યું છે. તેને આ સરસ્વતીની મૂર્તિ દેખે છે અને દેખાડે છે. એ રીતે એનાથી સર્વ પ્રાણીઓનું કલ્યાણ થાય છે માટે, ‘સદા પ્રકાશરૂપ રહો !” એવું આર્શીવાદરૂપ વચન તેને કહ્યું છે.
સર્વજ્ઞસ્વભાવને અનુસરીને થવાનો જેનો સ્વભાવ છે એ વાણીને સરસ્વતી કહેવામાં આવી છે. એને શાસ્ત્ર પણ કહીએ. શાસ્ત્રનો અર્થ કળશટીકામાં એકલો વાણી કર્યો, જ્યારે સમયસારમાં ત્રણ લીધા-શ્રુતજ્ઞાન, કેવળજ્ઞાન અને દ્રવ્યશ્રુત એટલે જિનવાણી. આ ત્રણેય સાચી સરસ્વતી છે, માટે ત્રણેને નમસ્કાર કર્યા છે. - નિજસ્વરૂપને સરસ્વતીની મૂર્તિ અવલોકન કરે છે-એટલે ભગવાન આત્માનું જે પૂર્ણસ્વરૂપ એનું શ્રુતજ્ઞાન કે કેવળજ્ઞાન અવલોકન કરે છે અને વાણી એને બતાવે છે. આમ શાસ્ત્રને વંદન કરતાં ત્રણ લીધાં છે. જ્ઞાતા પોતે, જ્ઞાન પોતે અને પોતે જ જોય; ત્રણેય અભેદ છે. એને અમારા નમસ્કાર છે એમ કહે છે.
પ્રથમ કળશમાં માંગલિક કરતાં સર્વશપણું સિદ્ધ કર્યું. ખરેખર તો જીવનો સર્વજ્ઞ સ્વભાવ છે. એ તેનું સ્વરૂપ છે. સર્વજ્ઞપણું પોતાની અનુભૂતિની ક્રિયાથી પ્રગટ થાય છે. આત્મા સર્વજ્ઞસ્વભાવ કહેતાં પોતે જાણનાર-દેખનાર સ્વભાવ છે એટલે અકર્તાપણું છે અથવા અસ્તિથી જ્ઞાતાપણું જ સિદ્ધ કર્યું છે. જ્ઞાતાપણાનો અનુભવ થવો એ સમ્યક્દર્શન છે. બીજા કળશમાં વાણીને નમસ્કાર કર્યો છે. સર્વજ્ઞની વાણી પણ સર્વશપણું સિદ્ધ કરે છે, પરંતુ અકર્તાપણું બતાવી જ્ઞાતાપણું સિદ્ધ કરે છે.
કળશ-૩ परपरिणतिहेतोर्मोहनाम्नोऽनुभावा
दविरतमनुभाव्यव्याप्तिकलमाषिताया: । मम परमविशुद्धिः शुद्धचिन्मात्रमूर्ते - .
भंवतु समयसार व्याख्ययवानुभूतेः ॥३॥ यद्यपि मैं तो शुद्धमात्र चैतन्यमूर्ति हूँ।
फिर भी परिणति मलिन हुइ है मोहोदय से। ..