Samaysara Darshan

SR No.: 006042
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 123

આ દૃષ્ટિનો વિષય દૃષ્ટિમાં થાય છે. ધ્રુવ નિત્ય પ્રગટ છે. પ્રગટ અપ્રગટ વસ્તુમાં સવાલ જ નથી. પ્રગટઅપ્રગટ અવસ્થામાં પણ ધ્રુવ તો નિત્ય પ્રગટ જ છે. સાધ્ય વસ્તુ, સાધન નિર્ણય (વ્યવહાર) ધ્રુવ લક્ષમાં આવવાથી સહજ નિર્મળ અવસ્થા પ્રગટે છે. પુરુષાર્થ કરવાનો નથી. સહજ પુરુષાર્થ થઈ જાય છે.
આશ્રય પર્યાયનો કેવો? આશ્રય સ્વભાવનો! ધ્રુવ અને મોક્ષ બંને સાધ્ય હોવાથી તોબે ભંગ પડી જાય. દર્શનનો વિષય ભંગ (બે) નથી.
સમ્યગ્દર્શન કે કેવળજ્ઞાન પ્રગટી જાય તો નિશ્ચયથી તે આદરણીય નથી. સાધ્ય, સાધનનો ભેદ નિશ્ચયમાં છે જ નહિ, ભેદનો જોર આવે તો અભેદ પર જોર જતું નથી.
(ગુજરાતી આત્મધર્મ માંથી...) આત્મા દ્રવ્યદૃષ્ટિથી અપરિણમન સ્વરૂપ છે, અર્થાત્ દ્રવ્યદૃષ્ટિથી પુણ્ય-પાપના વિકાર થવાનું સામર્થ્ય આત્મામાં નથી. પર્યાય દૃષ્ટિથી પરિણામી છે, સ્વભાવમાં શુદ્ધ પર્યાયરૂપ પણ પરિણમે છે, અશુદ્ધપર્યાયરૂપ પણ પરિણમે છે.
શુદ્ધ વસ્તુદૃષ્ટિથી આત્મા અપરિણમન સ્વરૂપ છે અથાત્ કૂટસ્થ છે, પરંતુ તદ્ગ કૂટસ્થ છે એવું નથી; કથંચિત-કોઈ અપેક્ષાથી ફૂટસ્થ છે અને કથંચિત કોઈ અપેક્ષાથી પરિણામી પણ છે. બંધ અને મોક્ષ પર્યાય છે, એટલે નિમિત્તની અપેક્ષા રાખવાવાળી પર્યાય છે, નિરપેક્ષ દૃષ્ટિથી આત્મા અપરિણામી છે. અને દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનો ભેદ પાડવાથી આત્મામાં શુદ્ધ નિરપેક્ષ પર્યાય છે, એટલે આત્મા પરિણામી પણ છે. સિદ્ધ ભગવાનના અનંત ગુણોમાં પણ પરિણમન થઈ રહ્યું છે, એટલે આત્મા પરિણામી છે. પરંતુ દ્રવ્યદૃષ્ટિથી આત્મા અપરિણામી છે.
(ગાથા ૨૮૦ ના પ્રવચન પરથી) સારરૂપઃ
નિત્ય શુદ્ધ સુખ સાગરનો રસ પ્રતિ-વૃત્તિ દ્વારા આસ્વાદન કરતા રહેવું એ જ દરેકે આત્માને માટે પરમ કાર્ય છે. અન્ય સર્વ અકાર્ય છે. '
જેવો પણ હોય, પરસન્મુખ રસ, શિથિલ (ક્ષય) કરો! કોઈપણ રીતે, કોઈપણ ભોગે! સ્વસમ્મુખ આનંદમાં નિરંતર લીનતા એ સ્થિતિ પૂર્ણપણે પ્રગટ કરી દેશે.
નિકટ આત્માર્થીઓને આ હેતુ વગર અન્ય લક્ષ્ય કિંચિત પણ નથી હોતો-ન હોવો જોઈએ-નહિં તો સંસાર પ્રત્યેના દુઃખોનો કિંચિત પણ હટાવવું નહી થઈ શકે.
‘ત્રિકાળી સહજ જ્ઞાન સ્વભાવ ધ્રુવ પદાર્થ છું-એ પ્રતિક્ષણ જ્ઞાનરૂપ પરિણમન મારો સહજ સ્વભાવ છે-જડ આશ્રિત પરિણામ જડના છે.' - આ સિદ્ધાંતના ઘૂંટણથી પરિણામના તરફના વલણનો રસ ફીક્કો પડી જાય છે અને સહજ સ્વભાવ સ્વના સિવાય કોઈ કાર્યમાં રસ નહિ આવે.
૧૦૬)